Bizde pusula ile hareket etme çok az yapılır, az sayıda arkadaş yapar ve hiç bilinmedik arazilerde kullanırlar, örneğin Karadeniz alanındakiler. Genel de arazi hâkimiyeti; doğal hafıza dayanmakta ve sık kullanımla sağlanma durumu vardır. Coğrafik yönlerde çok dillendirilmez. Doğu-Batı ekseninde uzanan yerlerin;  çok güneş alan yerlerine ‘ Ber roj’ az güneş alan yerlerine  ‘nizar’ denilmesi ve üstlenme-noktalama da dikkat edilmesi kaçılmaz olan yamacın adları sık kullanılır. Bu da ya kuzey ya da güney yamacı ekseni çerçevesinde olur ki karların erimesinde yani sıcaklık, soğukluk meselesinde önemli bir faktör olmasından kaynaklıdır. En çok kullanılan ve tariflerde dile getirilen sağ-sol, aşağı- yukarı gibi kavramlardır. Ha şunu da unutmadan söylemeliyim; çok az arkadaş birçok yıldızı bilirken genelde de kutup yıldızı tanınır ve onun da kuzeyi gösterdiği bilinir.

Yaşamın kendisi arazi üzerinde gerçekleştiğini herkes bilir. Kuvvetler arasındaki çatışmalarda arazi çok önemli bir faktördür ve her iki tarafta hâkimiyetini sağlamaya çalışır. Gerilla doğası gereği kullandığı arazi onun temel müttefiklerinden biridir. Bu durumu herkes bilir.

Gerilladaki arkadaşların arazi tanıma ve kullanmadaki durumlar nedir? Erken öğrenme gibi derdimiz oluyor mu, onu temel müttefik sayıyor muyuz, onun verdiği imkânları doğru değerlendirip onuna göre kullanıyor muyuz? Sorular artırılabilir. Tarihsel birçok savaşta kazanılması veya kaybedilmesinde arazi faktörleri de göz önüne alınmalıdır ki hemen tüm savaşlarda bunu gösterecek birçok olay dile getirilebilinir.

Hep şunu düşünmüşüm; nasıl ki birçok özel yetenek edinmek için beynim bir bölümünün onu öğrenmeye has, öz bir şey bahşetmesi gerekiyorsa bazı arkadaşların arazi hâkimiyeti görünce beyinlerinde özel bölmenin bu konuda zengin olduğuna yormuşum. Bu işin esprisi olarak algılana bilir fakat arazi karşısında avantajlı ve dezavantajlı olma durumunda bahsedebiliriz. İstisnai durumların var olduğunu bilmek şartıyla genel olarak gerillada köyde yetişmiş hatta Koçerlik yapmış olanları arazi hâkimiyetleri mükemmel oluyor şehirlerde apartmanlarda yaşamış olanların ki zayıf olmaktadır.

Dezavantajlı pozisyonda olanlar araziyi öğrenemezler mi? Tabi ki öğrenme azmi önünde hiçbir şey kurtulamaz yeter ki istek ve çaba olsun. Arazi mantığı veya hafızası dediğimiz şeyde bazı ince ayrıntılar ve onları öğrenme şartlarını yerine getirmekle mümkündür.

Araziyi tanıma düzeyleri farklı oluyor. Kimi sadece patikasını bilir, gider-gelir. Kimi de genel ayrıntıları bir bütün, kimi ise en ince ayrıntısı tek tek bilir. Bazıları ise zaten önümde yürüyen var öğrenme gayretini göstermezler. Gerekçekleri ise ‘arazim zayıftır’ veya ‘arazim yoktur’ derler. 

Her bildiğin şeyin insana güven vermesi ve işlerini kolaylaştırması gibi araziyi tanımada gerilla yaşamında güven verici bir durum olup bildiğin kadarıyla işlerin kolaylaşır.  Bu nedenlerden dolayı kullandığımız arazileri tanımak öğrenmek gerekir. Arazi öğrenme mantığımız zayıf olabilir fakat şu iddia edilemez; ‘hiç öğrenemem’ denilemez. Kendimden bilirim kafa yorunca öğrenebiliyordum fakat üzerinde durmayınca tanıyamazdım. Ben de öyle arazi yeteneğini zayıf olanlardanım. Herkesin öğrenme yöntemi farklı olabilir fakat gözlemlediğim kadarıyla en iyi öğrenme şekli yürüyüşlerde öncü olmaktır. Orta veya arkalarda yürüyorsan araziye ister istemez dikkatini veremiyorsun ya da vermiyorsun. Öncü iken durum farklı en ince ayrıntıya dikkat ediyorsun, patikanın üstünde miyim değil miyim hissi ile duyarlı halde olmak bile ayrıntıların üzerindeki zihnini açık tutuyor. Diğer yandan grubun verdiği sorumluluk nedeniyle arazide bir şey var mı yok mu? Duyarlılığı ayrıntıları tanımada çok önemli bir öğreticidir.

Öğrenmede bazen şu gelişir; bir defa gündüz bir defa gece geçersem ancak öğrenebilirim yaklaşımı fakat kuzeyde her yer o imkân bulunmaz; en önemli yerler hiç şaşırmamam gereken yerler -karakol ve korucu köyleri gibi- yerlerde ancak gece geçebilirisin.

Temelde kendine güven öğrenmede esas alınması gereken kuraldır. Aman kaybolur, aman patikadan çıktık diye paniklemek doğru değildir. İnsan ne kaybolur ne de patika çıktı mı yerinde çakılı kalır. Güven duyarsan kendine genel arazide bana bir şey olmaz dersen işler daha iyi yürür. Bu durumda dış etki ve müdahaleler işleri içinden çıkılmaz hale getirmemeli. Bir arkadaş şöyle diyordu “arazi nedir ki temel sırtlar ve dereler var bunları bilirsin patikalar ise mutlaka üzerine çıkarsın ve artık bırakmazsın “ işi o kadar kendine güvenle dile getirip basit bir şey haline getirmişti. Garzan’da bize on gün kuryelik yaptı.

Arazi sadece patikaları bilmek değildir bazen bunları bilsen bile kullanamazsın örneğin operasyon veya pusu olması durumunda araziyi genel kullanma gerekecektir. Bu nedenle arazi genel bilme en iyisidir tabi bunun için dolaşmak çok işe yarıyor. Bir arkadaş vardı, bildiği yoldan bir daha gitmemeyi daha çok tercih ediyor arazi de kendisine göre takılıyordu. Çoğu zaman o yürüyüş ve dolaşmaları işe yarıyordu. Nerde ne var, ne iş için kullanılabilir, neresi yol verir noktalamaya, üstlenmeye uygun mu? Hepsi için görüş sahibi idi , ‘arazi bilirkişisi’ diyordum.          

Gerilla yaşamıyla çok sıkı bağları olduğundan dolayı arazini vazgeçilmezliği ve birçok konuda etkili olduğu bilinerek öğrenilir. Sadece git-geller için arazi kullanılmıyor. Yaşamın hepsini ondan kopmadan doğal olarak yaşıyorsun. Herkes öyle değil midir? Diye sorulursa sivilde doğal olmayan şey apartman dairesine sahip biri yağmurda orada kendini korur. Ya gerilla ne yapacak tabi doğadaki doğal yerleri mağara, korunaklı kaya altları bilmeli ki oralara sığınabilsin.

Öğrenmelerde dikkat edilmesi gereken diğer bir şey mevsim ne olursa olsun ona göre bilmek eğer bir sorun yaşanacaksa onu önceden görüp tedbirini almaktır. Ağaç yaprakları yeşilken biliyor, döküldüğünde şaşırıyor. Hele kar yağdığında hiç çıkaramıyor. İşaret olarak bellediği şeyler ise kar altın kalmışsa vay haline. Daha birçok durum sıralanabilir. Şimdilik bu kadar aklıma gelenler bunlar her arkadaş birçok olay ve durumla karşılaşmıştır. Bildiğimiz şeyler bunlar.

Normal insanlar için bir şeyi öğrenmede etkili olan temel faktör her halde öğrenilmesi gereken şeyi sevmesidir. Sevmediği şeyi de öğrenebilir fakat eğer severse daha kolay ve hızlı öğreneceği gerçeğini açık ve nettir. Arazi öğrenmede de sevme ve psikolojik etmen çok önemlidir. Araziyi sevenler ve psikolojilerini onda rahat kılanlar daha erken öğreniyorlar. Bu sevme işi de lafla olan, bir romantik gibi bir tablo karşısında sevgilerini dile getirmek demek değil, araziyi seven yerinde durmuyor istesen de durduramazsın geziyor ayrıntısı niçin kullanılabilir düşüncesi yeni gördüğü bir şeyin verdiği çeşme, mağarayı anlatması ona zevk veriyor. Sevgisi pasif değil aktif bir şekildedir ve gezmeleri onu psikolojik olarak da rahatlatıyor.

Gerillada gördüğüm bir şeyde kaldığı araziye göre şekillenmesidir. Eğer zozan alanlarda kalmışsa öyle yerleri sevip ve tercih ediyor. Ormanlıksa ormanlık, sert arazi veya yumuşak arazi gibi tercihler gözlemlenebiliyor. Her gerilla her türlü arazi ve şartlara kendi adapte etmesi ideal bir durumdur ki öyle olması istenir. Farklı farklı tercihlerin olması anormal bir durumda değil. Coğrafyanın insan psikolojisi hatta fizyoloji üzerinde etkileri olduğu belirtiliyor. Çok bilinen bir karşılaştırma İskandinav ülkelerindeki insanlarla Akdeniz ülkelerindeki insanların mizaç ve fiziksel karşılaştırmaları yapılır. Kürdistan’da bile coğrafik faktörler etkili olduğunu gözlemleyebiliriz. Kuzey insanı ile güney insanı hatta serhad insanıyla Urfa Mardin insanının üzerindeki etkiler ele alınabilir. Bir ayrımcılık yapmak için belirtmiyorum beklide çok az etkili olan bir durumdur fakat yok saymamak gerektiği kanısındayım. Geçmiş tarihlerde aynı dönem ve aynı toplumda da olsalar Atina ile Sparta’nın farklılıklarının bir sebebi de coğraflarına bağlanıyor. Her neyse kimi bunları kabul etmeye bilir. Gerilla olarakta her türlü coğrafyayı sevmek ve kendimizi ona göre adapte etmek gerekiyor. Bu genel kurala olsa da yine de bazı arkadaşlarda şunu görebiliyoruz; alıştığı araziyi sever ve ön plana çıkarır. Normalinde baksan arkadaşların dile getirdiği arazilerin yanında avantajları kadar dezavantajları da mevcuttur. Zozan araziler yüksektir, keşifleri daha kolaydır, suyu boldur vb. gibi birçok avantajından bahsedilebilir. Fakat yüksekliği nedeniyle doğal olarak güçlü bir fizik gerekiyor. Diğer yandan gündüz sıcak gece soğuk olması itibari ile sağlam bir bünye gereklidir. Ormanlık arazi kamuflajlıdır, fazla yüksekliğe sahip değil, zaman etkisi olmadan manevraya elverişli vb. gibi avantajlıdır. Fakat dezavantajları her türlü sivrisinek, tırtıl, orman tozu gibi doğal etmenler, keşiflerinin zorluğu vardır. Dediğim gibi kimi zozanlık araziyi seviyor kimi de ormanlık.

…    

Yukarıdaki yazıyı  üç- dört ay önce yazmıştım bu arada Şehit Zerdest arkadaş’ın defterini okudum ve gördüm ki bir arazide bir gerilla nasıl zevk alarak yaşıyor, duygularını , hisselerini nasıl dile getiriyor. Çok büyük bir coşkuyla yaşadığı her şeyi gözlemleyip –dağ, taş, kuş, çiçek, ağaç, dere, çeşme, su, bulut, kar,büyük hayvanından böceğine, vb.- orada ne yaşamış ve ne görmüşse hepsini mükemmel bir algıyla ele alıyor. Sanki hepsini her gün yeniden görürcesine heyecanla anlatması ve yaşaması var. Yaşadığı yeri normalleştirmeden hep büyük bir şaşkınlık içinde yaşaması var. Her gün yeni bir şeyi bulmuşcasına sevinç içinde olarak anlatmış ve yaşamış. Şahsen bende böyle değil. Demek ki algılama olayı, algı körelmesini yaşamamış hep canlı dipdiri bırakabilmiş, salt gördüklerinin çeşitliliğin çokluğu da değil, on binlerce yıl oralarda ne yaşanmış olabileceğinin tahmini ya da Kürt tarihinde Bedirhanbeylerin İsyan’ı gibi tarihsel olayların içine o coğrafya katması veya doğru yanlış olmasına bakılmaksızın halk içinde o coğrafya üzerinde geçen efsanelerin anlatımı hatta yerin ismine dair dilbilimcilik yapması orayı okuduğumda bana harikalar diyarına gitmiş gibi geldi. En önemlisi de  birisin okuyup da orayı sevmesi için yazmış olmasından ziyade kendisinin gerçekten severek o coğrafya da haz almasını görmem oldu. Onu yaşadığı, onun sevdiği coğrafya parçası benimde hoşuma gitti. Oysa o defteri okumasaydım, o coğrafya parçası benim için çok anlamlı bir yer değildi, hatta gerillacılığa ters gelen bana uymayan bir dağ yığını gibi geliyordu.

Bu defterinde anlattığı dağ Herekol’dür, kendisi için çok anlam yüklemiş ve okuyan herkeste bu anlamı görüp bir parçada seveceğine inanıyorum. Şunu da anladım, yazmanında gerçekten bir sanat ve güzel ifadeyle ne kadar değer kattığını, Şehit Zerdeşt arkadaş güzel ve sanatsal bir dille yazdığı kanısındayım

 1995’in sonlarında Garısa alanında Besta’ya kendimizi bıraktığımızda karşımızda kocaman yüksek ve çıplak bir dağ yığını olarak karşımdaydı Herekol, hafızamda fazla yer etmeyecek bir görüntü gibi gelmişti. 2004’te bu defa Derê Kaçe’den Besta’ya inerken sağ tarafından kalan aynı büyüklük ve anlam kriterlerine sahip fakat tek ayrı olan şeyi bakış açımın değişmesi ile Herekol. İyi çekilmemiş donuk mat fotoğraf gibi kaldı belleğimde, bu defa belleğimde yer edinmesi etkili olan tanıdığım cesur bir kahraman arkadaş o sıralar orada bir operasyona karşı eylem girişiminde silah kaldırması, ikinci silahta kaldıracağım deyip almaya giderken bir havan güllesi ile şehit düşmesiydi. Evet, o büyük savaşçı ve kahraman arkadaş Osyan’lı Resul’du. Kendisi ile Xakurke alanında KDP karşı yapılan çatışmalarda birlikte kalmıştım. O arkadaş unutamadığımdan onun şehit düştüğü yerde akılda kaldı.

Bende Herekol’ü bir fotoğraf, bir isim olarak kalmıştı, fakat Şehit Zerdest’te ise cancaplı her yeri her şeyi ona mutluluk veren ona hayat veren onun bir parçasıymış gibi anlatımını gördükten sonra araziye bakışlarımızın ne kadar da farklılıklar içerdiğini gördüm. Bendeki yavanlık Şehit Zerdest’teki zenginlik …  

Yazıya Şehit Zerdest defterindeki giriş cümleleri ile bitirmek, onun ön duyguların bile ne kadar güçlü olduğunun göstergesi…

“Ülkemin gördüğüm ya da görmediğim her karış toprağının derin bir anlamı var benim için ülkede bir canım bütünlüğü gibidir adeta. Ortak bir sistem ve duyargaları var. Birbirini tamamlar, birbirini var eder, besler, korur…

İçindekilersiz bir ülkeyi neylersin kuşku yok ki insanıyla vardır. Onu anlamlı kılan güzelleştiren de o insanlardır. Renklerinin siyah sarı ya da beyaz olması önemli değil. Önemli olan o yaşama yüklenen anlamdır. Biz insan kızı ve oğlu için insanın en fazla değer taşıması bir abartı değildir. Tabi birey olarak kendi dışındaki toplumu, varlık olarak kendi dışındaki “canlı” ve “cansız” varlığını yadsımadan.

Özgürlük Hareketimiz PKK ile tanışmadan bende derin bir yurt bilinci yoktu. Bir yurdumun var olup olmadığını da biliyor değildim. Çocukluğumu yaşadığım köyümü yaylamızı gezdiğim kırlarımızı, dağlarımızı, içine girip, balık yakaladığımız dereleri, soğuk sularını içtiğimiz pınarları, üzerinde etrafında oyun oynadığımız kayaları-taşları, dutlarını, alıçlarını, eriklerini, armutlarını, mışmışlarını yediğimiz ağaçları, tavukları, eşekleri, kurbağa ve kertenkeleleri, arpa ve buğday tarlalarını, kelebekleri, dağ çayını, tüylü çayı, nane ve kekik kokusunu, türküleri, ağıtları, küfürleri, şakaları, kavgaları ve barışmaları, çapayı, çatlamış elleri,, gözyaşılarını, bereketi, sevinci, çığlığı hangi birini anlatsam ki hele özlemi, hasreti… terk etmezleri, terk edilmezleri anayı, umudu ve de öfkeyi…”

 Şehit Zerdeş Anısına Mücadele Arkadaşları