Bêrîtana rengînî weke çuka çiyan ya 12 rengî, çawa di xwede tevayî rengên suruştê dicivîne u bi yekahengî, mirov li himber ciwaniya wê ya bê hempa matmayî dimîne, wiqasî bi lez u bez di tevgere, weke sihrê, nahêle mirov ji ciwaniya wê têr bibe.
Dema Bêrîtan tê gotin, nizanim çima ew çuka 12 rengî tê bîra min, wiqasî rengîn bu, bi suruştê re di nava ahengiyê de bu, xwe zu - zu nudikir. Pir bi liv u tevger bu, mirov dikarî her carê di wê de aliyên nuhtir bidîta. Buqasî ku şerker bu, wıasî jî hunermend bu, her wiqasî jî wêrek bu, jinek di derunê xwe de azad bu.
Bi giştî di mirovan de kêm u kurtî derdikevin u aliyên ne xweşik li gel yên xweşik bi cih dibin, lê belê heval Bêrîtan buqasî min pêre jiyankir, ez tu caran jê zivêrnebum u min tu taybetiyên wê yê neciwan nedît. Ew kesayetiyek kêm kêmasî dikir, lawaziyên wê kêm bun, ji ber vê yekê jî pir dihate hezkirin u di karê xwe de her dem serkeftin bi destdixist. Bi rastî jineke azad u suruştî bu.
Piştî şehadeta wê her rojek derbas dibu, hîna bêhtir di çavên min de mezintir dibu, mîna entîkeyeke dîrokî, her ku kevin dibe wiqas bi nirx dibe, ez bawerim heval Bêrîtan çiqasî mirov lêdikole dikare tiştên hîna nutir di kesayetiya wê de eşkera bike.
Şerê wê, evîna wê ya mezin u bê sînor, têgeha wê ji jiyanê re, hêviya wê bi azadiyê u serkeftinê, mirov dikare bi awayekî giştî u eşkera di helbesta wê de ya bi navê "Gula min " bibîne. Hemu kesê dixwaze Bêrîtan nasbike, giringe, berî her tiştî helbestên wê bi xwîne.
Belkî tevlîbuna heval Bêrîtan di sala 1991 an de ji nava derdorek xwendevan u rewşenbîr u ji navçeyeke wek Koçgîrê zêde balkêş nebe, ji ber ku di salên destpêkê ji salên 90 hejmarek mezin ji xwendevan u rewşenbîran ji her çar hêlên Kurdistan ê tevlî refê şoreşa netewî bun, di encama serhildanên gelêri ku li bakurê Kurdistan ê bi awayekî kur destpêkiri bu u tevayî gel rakiribu ser piyan. Lê belê çi hişt heval Bêrîtan cuda be ji tevayî kesên din yên tevlê bibun, yanî taybetmediyên ku Bêrîtan kirin Bêrîtan çibun?
Navê wê yê nehînî yê destpêkê " Binevş" bu, piştra ewê bi xwe kiriye Bêrîtan,dema min jı wê pirskir jı ber çi navê xwe guhrtiye? bersiv weha da min u got " Bêrîtan navê eşîretekêye li Dêrsimê u dibe ku ez bi xwe jî ji wê eşêretê bim". Heval Bêrîtan, dema navê xwe guherand, gava yekemîn avêt, di azadiya bîr u ray de, ewê hêza hilbijartina azad da nîşan dan. Belkî pir Bêrîtanan navê xwe li wê kirin, lê ez bawerim ew yek bu u ducar nabe.
Bavê heval Bêrîtan xwedî malbatek bi zarok buye u ji hêlên madî de hejar buye. Muçexur buye li ba dewletê, tevayî wê rewşê heval Bêrîtan bi xwendin daye u nehiştiye tiştek ji kêm bimîne. Bêrîtan jî u ji ber ku ola xwe elewî bu, di hêlên sosyal de vekirî u têkildarbu. Têkiliyên wê bi gîranê di gel kesên rewşenbîr u entelektwel buye. Ev taybetmendiya li ba heval Bêrîtan bingeheke çandî u hunerî avakiribu, yanî jinek normal nebu, xwedî armanc, hêvî u bawerî bu. Ew ji deriyekî berfireh ve ketibu nava tekoşîna jıyanê. Li zanko têkiliyek evîndarî bi hevalekî xweyî xwendinê re danî bu. Lê dema naskirina wê bi Partiyê re çêdibe, wî jî bi xwere tîne u tevlî refên şoreşê dibe. Ewê pir jê hezdikir, lê dizanîbu çawa hezkirina xwe mezinbike. Dema soz u biryara xwe ya Partîbunê da ji wê gavê u pêve xiyanet bi evîna xwere nekir. Di nameyek xwede ji hevalê xwere dinivîse u dibêje " ez ji te pir hezdikim, lê li min bibure, ez ji welatê xwe u Partiya xwe ji te bêtir hezdikim" . Ewê ji ber ku rast hezdikir u pîvanê hezkirina xwe danî bu, ji ber hezkirina xwe fedî nedikir, ji bo wê jî hestên xwe bi eşkerayî tanî ser ziman. Tenê yên rast hezdikin dikarin evîna xwe mezin bikin, li gel wê jî astê tekoşîna xwe bilind dikin. Heval Bêrîtan di helbestên xwe de evîna xwe dide der. Di helbesta "Gula min" de ku bi zimanê Tirkî nivîsîye, pir baş diyardike, ew çendî bi evîna xwe ve girêdayî ye, lê ya balkêş li ba heval ew bixwe rêzana evîna xwe bu,ew azad bu u bi tekoşînê evîna xwe mezin dikir, ji cotbuna azad şerimnedikir. Di evîneke weha de tenê xweşikbun u payebilindî heye jiyan bi evîneke weha bi guldibe. Bêrîtan gula evîna xwe bu, gula xwe bi rengê tekoşînê sorkiribu.
Bi hestên xweyî neteweyê bilind, yê dur ji nijadperestyê, dikarî tevayî beşên Kurdistan ê himbêz bike. vê rastiya di têkiliyên xwe de jî pêktanî, di wextekî de ku nu nu keç u xortên Kurd li meydana çiyan digihaştin hev, nikarîn zu bi zu xwe bi hestên netewî yî hedemî re bikin yek, li ba heval Bêrîtan piroblemek weha tunebu, her dem li pêş di ramiya, pêhempa bu di fedekariya xwe de u di wêrekiya xwe de, destê xwe davêt çi karî bi ser dixist. Ewê xwe bi çiyan re kiribu yek u aşiq bibu, ancex yekî aşiq bikare ewqasî çalak u zindî be, u wiqase bi coş u hezkirin be.
Hezkirin u welatparêziya wê dibun sedem ku zu fêrî tiştan bibe, di ber perwerdî re, di demek kurt de fêrî zaravê kurmancî bu, dîsan dikarî bi hemu taybetmendiyên beşê Kurdistan ê yî din re hevdunasînê bide çêkirin u xwe gihand zengîniyek çandî. Xwe ji karên piratîkê jî ne dida paş, di pêşya tevan debu.
Di zivistana 91-92 an de cihê xwe di xebata ragihandinê de girt, wê demê bîroya ragihindinê di bingeha Biryargeha Partî ya duwemîn li Xakurkê hatibu sazkirin u (2) kovar dihatin weşandin, kovara "Dengê Gerîla" ji hêla şaxê jinan ve dihate weşandin. Heval Bêrîtan cihê xwe di birêvebiriya wê de digirt. Di karê ragihandinê de jî bi awayekî afirandî jîrektiya xwe da diyarkirin. Di nivîsên wê de zelaliya ramanên wê yên îdeolojîk, her weha têgihiştina wê ji rêbaza Serokatî u Partiyî re xweş diyardibu.
Di wan salan de hîna rastiya cins çiye ne çiye nehatibu naskirin, her weha hevalên jin tevlî tekoşîna giştî dibun, lê hîna wate nedidan şoreşa civakî u tekoşîna cinsî. Jinan ji hev heznedikir, pîvanên kevneperest yên civakê hîna berbelavbun di nava refên şoreşê de, ji ber vana u ji ber ku heval Bêrîtan dihate hezkirin ji hêla hevalan de u her ku bi serdiket di xebata xwe de, dibu sedema rexneyê ji bo jinên paşketî, ji ber veya jî ru bi ruyî enyak paşveru dihat. Ev rewşa dibu sedema nakokiyên mezin, her weha sedema pêşketinê ji her astê ve ji bo kesayetiya heval Bêrîtan , her weha ji bo derdorê jî. Heval Bêrîtan li hember tevayî hewildanên dervî rêbaza Partî diket tekoşînê, di kesayetiya xwede taybetmendiyên milîtaniyê pêktanî, ewê xwe ji tekoşêna çinayetî ne dida paş u ne teslîm dibu. Ew azadiya xwe ya hundurîn bi pîvanên Partiyê yê azadiyê yî nu re dikir yek u weha hêza berxwedanê ji xwere peyda dikir.
Wate dida tevayî buyeran; dur u dirêj raman dikir, pêşbîniya wê jî bi pêşeroja azadiyê bi hêz bu bi rojên weke îro bawer dikir ku şefeqa azadiyê welatê me dabigre. Di helbestên xwe de jî baweriya xwe bi vê yekê eşkerkiribu, di perçeyekî ji helbestek xwe de dibêje:
Ez buqas zereyekê ji mirinê natirsim
u mirin li min zor nayê
lê belê ...!!
temaşake li van çiyayên
noqbuyî di nava şefaqê de
tenê ji bo em kêliyekê bi hev re
li wan temaşakin
ez naxwazim bimirim.
Di salên 91-92 an de u dema hejmara jinan zêde bu di nava refên gerîla de,bangewaziya Serokatiya netewî ji bo tevlêbuna jinan pir berfirehbu u nirxekî mezin dida rêbertiya jinan, ne tenê weha "şoreşa Kudistan ê şoreşa jinê didît" beramberî vê bangewaziya Serokatiyê hewildanên durxistina jinê u bê parhiştina wê ji şer u tekoşînê dihatin li pêşxistin,ji hêla kesên berpirsyar ku taybetmendiyên çîna derebeg bi xwere hildigirtin. Li Amed ê hejmarek mezin ji jinan hatin avêtin ji nava artêşê di wê demê de, her weha pir ji wan ketin destê dijmin ji bo ku nehatin rêxistin u perwerdekirin, pir ji wan jî ku namzetîbun ji bo tevlê bunê jı tekoşîna rizgarıyê re, bê beş man u nehatin wergirtin. Ev piratîka tunekirinê bi destê Şemdin Saqiq li pêşket, di bin navê jin bargiranî çêdikin li ser artêşê. Bê guman ew piratîka bi giştî li dijî hewildanên Serokê netewî bun u bi armanca vala derxistina rêbaza wî bu. Di eynî wextê de li navça Xakurkê ku biryargeha Partiyê ya duwemîn lê bi cih dibu, hewildanên wekî yê Amed ê dihatin kirin, ancax bi awayekî din, tevayî nêzîkatiyên dihatin kirin cudahiya xwe ji pîvanên civakê tunebun, fermanên ku jin serê xwe dapoşe didan, her weha jin pêwîste cihê xwe di enya paşde bigre, ji ber ku bargiranî dikin li ser artêşê u tiştin wekî vana. Her çendî jin di metirsiya van nêzîkatiyên paşveru de bi giştî tênedigihiştin,lê belê jinên têgihiştî dikarîn rastî bidîtana, ewan dizanîn rastiyên derveyî rêbaza Partiyê ne, ji ber wê jî dest bi tekoşînê kirin li her deveran u teslîm nebun ji wan têgehên paşveru re. Çawa tekoşîna çekdarî bi armanca rakirina biryara mandelkirinê li ser doza kurad bu,her weha jî tevlêbuna jinê ji tekoşîna çekdarî re ji bo rakirina mandelkirinê li ser mafê wê bu. Jin êdî di van bîr u baweriya de gihiştibu u tekoşînek bilind diyarkir ji bo xwe daspîne (îspatbike). Ji bo vana jinan her karê ku zilam dikir, ewê jî dikir, bi her awayî xwe perwerde dikir, ji hêlên fizîkê, îdeolojî u piratîkî ve. Heval Bêrîtan yek ji wan jinên rêber buye ku berî tevayî jinan bihna metirsiyê kir, pilanên li ser tekoşîna azadiya jinê digerîn famkir, ji ber wê jî ket nava hewildanên bê hepa da ku bide pejirandin ew dikare tevlî şer bibe, ne tenê weha dikare gurupek ji hevalên jin jî bi xwere bide şerkirin. Her roj heval Bêrîtan ezmunên xwe li pêşdixist, xwe fêrî tevayî pidiviyên leşkerî dikir. Ewê bawerî da partiyê u weha xwe da pejirandin. Cara yekem bu ewê tevayî bendên ku li pêş jinan hatibun danîn hilweşand weke tîrekî ji kevanê derket. Li meydana şer bi her awayî ji bo bi çespîne ku jin dikare bi serkeftin şerbike dida bawerkirin. Hezkirin lihevhatibun, yekbun u hevaltî, nav u nîşana wê gurupê bu. Tevlî çend çalakiyan bun bi serkeftin erkên xwe pêktanîn, li ser tevayî çekan hakim bun u wan bikartanîn, di meydana şer de jî perwerda xwe berdewam dikirin. Bi vî awayî ew gurup bu tovê biartêşbuna jinê. ¾dî ew gava bu bingehek ji bo belavkirina wê çanda li her deverekê ji welat. Heval Bêrîtan bi hestyariya xwe u giyanê berpirsyariyê yî mezin rêbertî ji vê pêngavê re kir. Bi başdarbuna gurupê ji çalakiya "Rubaruk" re, xebat gihişt lutka xwe, di wê çalakiyê de heval Bêrîtan bi xwe di refên pêşde di êrîşê bi xwede cihê xwe girt. Birîndariya wê di wê çalakiyê de wê xistibu nava hestekî pir bilind de, mîna aşiqek di roja cejna aşiqan de gulek sor diyarî bigre. Ewê weha ji birîna ser ruyê xwe çoş digirt u pê serbilind dibu. Hîna birîna wê u ya hevalên wê xwîn li ser zuha nebibu, bi hezaran pêşmergên Partiya Demokrata Kurdistan PDK u Yekîtiya Niştimaniya Kurdistan YNK bi hevkariya artêşa dewleta Tirk pilangeriyek mezin li darxistin bi armanca dorpêçkirina hêzên Partiya Karkerên Kurdistanê li Botan u Zagrosê u rakirina wan ji holê. Navê çalakiya ku Emerîka u ‘srail jî têde destek dikirin, kiribun "sandawîç" yanî wê hêzên gerîlla dorpêç bikirina u tunebikirana . Ji hemu aliyan de leşker u pêşmerge dihatin, agir ji top u firokan dibariya. Gerîla ketin nava şerê man u nemanê, gerîlayan di berxwedan, lê berxwedana jinan pir cuda u balkêş bu, ewan ji zilaman bêtir wêrekî u mêrxasî dan diyarkirin, li tevayî meydanan gerîlayên jin hunerek u afîrandineke pê hempa dan nîşandan. Ew zilamên ku baweriya xwe bi hêza jinê netanîn, jin di çavên wan de mezinbun u bawerkirin ku jin ji wan jî baştir fedekariyê u qehremaniyê di şerde diyardikin. Heta gihaşt radeya ku berpirsên eniyan bi bêtêlan bangî hevdikirin u dixwestin deh zilaman bi jinekê buguherin. Heval Bêrîtan u tevayî ku birîndar bibu ne dihedinî u her xwe dida pêş ku tevlî enya şer bibe u di dumahiyê de da pejirandin u xwe avêt meydana şer u di refên pêşde cihgirt, ewê berpirsyartiya eniya Lolan dikir u şerekê dijwar li darxist li himber hêzên xiyanetkar, eniya wê bi berxwedana xwe bala hêzên li himber jî gişand. Pişti ku bi hêzeke mezin dixwazin êrîş bikin ji bo eniyê bişkînin, tevayî cebilxanê gerîlayan bi dawî dibe, heval Bêrîtan tevayî hevalan paşde dide gişandin u ew bi xwe parastina wan dike, dema mecala wê ya paşdegişandinê namîne, dijmin ji wê pir nêzîk dibin u bang dikin "teslîm bibe" heval Bêrîtan bi dengekî tujî hêz u bawerî u jinane bersivê dide wan u dibêje; "PKK teslîm nabe, yê teslîm bibe ketxwarî, paşverutî u xiyanetkariye" u xwe ji serê zinarê davêje xwar. Dema pêşmerge dengê jinekê dibihîzin wêrek dibin u êrîşên xwe tunddikin. Lê dema bersiva heval Bêrîtan u neteslîm buna wê dibînin, di rastiya qehramanêya wê de digehîn u dikevin nava şermeke mezin u ji ber zilamtiya xwe fedî dikin. Qahremaniya ku heval Bêrîtan nîşani wan kir, hişt ku pir ji wan di meydana şerde soza êdî çeka xwe ranekin li himber gerîla bidin, ji ber xiyaneta xwe şerimkirin u sondxwarin êdî nebin çetê dijminan. ¾dî çîroka qehramantiya wê li ser devê pêşmergan bi xwe li tevayî deverên Başurê Kurdistan ê belav bu u bi sedan xort u keçên Başur tevlî refê şoreşa netewî bun.
Heval Bêrîtan ne tenê giyanê teslîmkariyê u xiyanetkariyê li ba hêzên komonaa seretayî u kirêgirtıyan darizand, na, belkî li ba hêzên gerîla jî ku hîna xwe bi giştî ji wê taybetmendiyê rizgarnekiribun u rastiya teslîm bunê u serçimandinê ya ku bingeha xwe ji çîna derebeg u paşveru digre şîrove nekiribun jî darizand u hestê berxwedanê u tekoşîna netewî hîna zêdetir kir li ba hêzên gerîla.
Bi qîrîna heval Bêrîtan re xiyanet u paşverutî hate darizandin u ruyî wanî reş hate eşkerakirin ji tevayî gelê Kurd re. Ewê bi çalakiya xwe zaboqek (vîracek)nu di şoreşa netewî de vekir u astê milîtaniyê bilindkir. Bu nunera rêbaza Sarokatiyê u di kesayetiya xwe de bi serxist. Serokatî di xwend u di ramanên wî u di îdeolojiya azadıyê de dighaşt u di kesayetiya xwe de pêktanî, hêza xwe ya raman kirinê girêdayî rastiyên Serokatiyê rêkdixist. Di raporeke xwe de ku di bahara sala 1992 an de ji Serokatî re nivîsî bu, diyarkiribu ku ew dixwezi romana Serokatî binivîse. Tê zanîn romanivîsîn hêzeke mezin, wêrekî, xeyal u wêjevaniyeke bilind dixwaze, ji xwe biryara nivîsandina romana Serokatiyê weha karekî hêsan nîne. Heval Bêrîtan ew hêza di xwede didît, wêrekiya wê ji pêkariya wê dihat, ew wêjevan u helbestvanek bi hêz bu u ez di wê baweriyê dabum ku ew sax bima wê soza xwe bi awayekî afirandî pêkbaniya.
Ewê xwe bi rêbaza şehîdên dozê re kiribu yek u di riya wan de bi pêdaçun (israr) u bawerî diçu. Di helbestek xwede ku girêdana xwe bi şehîdan re dide nîşandan dibêje:
Ev dila hatiye hunandin
Li gel keziyên Koçerînê yî çil gulî
Destên min Bêrîvanin
Wekî Egît diçizirim çiyan
Wekî Delîl dikevim nava pêkdadanê
— Mezlumê sê darikên kibrîtê me
Ez çend giyanên nuhatî
ji hinavê xwe dizêm.
Di her pêkdadanê de
ez ya li pêşim
Ez ji nu de dizêm bi tilîlîyan re
Wek Ferhat....wek Mehmud
Bedena min dişewite.
Di nava germiya cengê de me nikarî em wata qehremaniya heval Bêrîtan nasbikin, lê piştî paşdegişandina hêza gerîla ji qampa Zelê re li Başurê Kurdistanê, hevalan tevayî ketin nava xemgîniyek mezin, her ku rastiya şehadeta wê derdixistin zanebunê, wiqasî pê karîger dibun, mîna birînek pir xedar u kur di hinavê gerîlayan de vebu, birîn di axivî u jana wê em çember dikirin. Qîrîna Bêrîtan ya li himberî xiyanetê, weke zengilekî deng vedida di mejî, wijdan u dilên me de u êdî di cergê xaka Kurdistan ê de bi sedan Bêrîtan zan.
Pistî agirbestê u piştî şehadeta wê bi heyvekê di 22-23 heyva Mijdara 92 yan de min du helbest di bîranîna şehadeta wê de nivîsand. Di sala 93 yan de di kovara "jina serbilind" de hatin weşandin, her weha hatin awazkirin ji hêla hunermend u komên hunerî li Kurdistan u Ewropa, her weha di berhevoka min ya helbestan de ya bi navê (Zenglên Hevgihînê) de hatiye weşandin.
JI BO ŞEHÎDA ŞEHÎDAN BERÎTAN
Mîna awazê jiyanê
wekî şivanekî hozan
surştê distrê
u di kuraniya
damarên nêdar
bi xwînê
jiyan bi kela xwe dijî
ey Bêrîtana min
ey bêrîvana gulperî
min te naskirî
u jiyankirî
pêleke torebuyî
di ruçkê faiştan de
mawzerek buyî amade
bo yî lêdanê
di sênga birakujan de
* * *
Te xwe bi şer ciwan kir
u tu mezin boyî
u em mezin bun bi te
her yek ji me
digerre li şefeqê
yan wê sazdike
te ew sazkir
bi tivingê
bi xwînê
* * *
Dema ji çeperekê
xwe davêt çeperek din
di asiwê azadiyê yî
kesk u sor u zer de
nîşana serkeftinê xêzdikir
u enyak vedikir
di dilê enyakê de
Bi pencên xwîna erxewanî
perda ser çavê
xiyanetê çirand
ew reşkir
bi rengê reşqelekê
u bi wan pencan
xiyanet darizand
* * *
Bi bêdengiya
gulla xiniz re
her tişt bi dawî di be
gulle sar dibe
u dimre
destê kuştkar
her mirî ji dayik çêbuye
lê Bêrîtana min
xwediya bîst u du buharan
her dijî gulek
di dilê çiyê de
bi her lêdanên
dilên mere
di damarên gel de
tîrêjek ji yên
şefeqê yî sor
pertewek vêketî
di mala tariyê de
u wekî bihna nanê germ
li her zukakên welatê min
belav dibe
belav dibe
Başurê Kurdistanê( Zelê )
22.11.1992
BERÎTANA MIN
Çendî hebim li bîrnaçe.....Bêrîtana min
Awaz u siruda li ser deve ...Bêrîtana min
Kulîlka deşt u çiyaye.....Bêrîtana min
Di enya pêşde wê can daye..Bêrîtana min
Cenga jînî te xweş dikir......Bêrîtana min
Wekî Pêlan êrîş dikir....Bêrîtana min
Çeper neda di berxwe dida....Bêrîtanna min
Paşverutî mehkum dikir....Bêrîtana min
Di eniya şer de ya li pêş bu..Bêrîtana min
Di şehîdbunêd, her li pêş bu..Bêrîtana min
Wek şeveqê ron u geş bu..Bêrîtana min
Xemla xweyî Bukanî sor bu....Bêrîtana min
Başurê Kurdistaê ( Zelê)
23.11.1992
_________________________________________
23 Ev helbest cara yekem ji hêla ( navenda çanda Mezopotamiya) ve li Başurê Kurdistanê bûye sitran. Cara diwem, ji hêla koma (çar newa) bû sitran.
Raperîn Sîmirg
Akademiya Jina Azad
13/ 12/ 2002