Kuşkusuz Türkiye’de demokrasi hareketinin geliştirilmesi ve birliğinin sağlanmasının çok önemli bir alanı da inanç cemaatleridir. Yani dinsel ve mezhepsel topluluklardır. Özünde özgürlük ve eşitlik arayışını içerdikleri için dinler ve mezhepler toplumcudurlar, dolayısıyla demokratiktirler. Bu nedenle de demokratik hareketin çok önemli bir parçası konumundadırlar. Eğer şimdiye kadar bunun dışında kalmışlarsa, bu durumun iki nedeni vardır. Birincisi sol demokratik hareketin yanılgısı, ikincisi ise iktidar ve devlet güçlerinin dini çıkarlarına alet etme yaklaşım ve çabalarıdır.
Demokratik toplum hareketi açısından kuşkusuz bütün dini ve mezhepsel topluluklar önemlidir ve demokrasi hareketinin kopmaz bir bileşenidir. Fakat Türkiye toplumunun çok büyük çoğunluğunun Müslüman olması ve İslamiyet’in egemen güçler tarafından iktidar ve devlete daha çok alet edilmeye çalışılması nedenleriyle Müslüman toplumun durumu çok daha önemlidir. İslami toplumun yaklaşımı diğer tüm din ve mezhep topluluklarının tutumu açısından belirleyici rol oynayacaktır.
Biz HDP’nin yeniden yapılanması sürecinde tüm demokratik güçleri kapsayacak ve birleştirecek bir yaklaşımın esas alınması gerektiğini tartışırken, aynı zamanda Diyarbakır’da Demokratik İslam Kongresi toplanmış ve çalışmalarını büyük bir ilgi ve yoğunluk içinde tamamlamıştır. Kürt Halk Önderi Abdullah Öcalan’ın önerisi üzerine toplanan ve gönderdiği manifesto niteliğindeki mesajı büyük ilgiyle değerlendiren Kongre’de, çok önemli ve temel konular büyük bir ciddiyet ve derinlik içinde tartışılarak demokratik toplum hareketinin geliştirilmesi üzerinde büyük etkide bulunacak çok önemli kararlar alınmıştır. Dahası örgütlenmeye gidilerek Demokratik İslam Kongresi’nin sürekliliği sağlanmıştır. Böylece Türkiye demokrasi hareketi için çok önemli bir bileşen ortaya çıkarılmıştır.
“Medine İslam’ı” anlayışıyla gerçekleştirilen Demokratik İslam Kongresi, İslam’ın özgürlükçü ve paylaşımcı özünü açığa çıkartarak baskıcı ve sömürücü güçlerin elinden almayı başarmıştır. Emeviler’den beri iktidarlaştırılan ve devletleştirilen İslam anlayışı yerine gerçek toplumcu ve kültürel İslam gerçeğini açığa çıkarmıştır. Böylece Müslüman toplumun devlet ve iktidar aracı yapılmasını deşifre etmiş ve bu toplumu demokratik toplum hareketinin bir parçası haline getirmiştir.
Bu durumu İslam’ın ve Müslüman toplumun gelecekteki rolü açısından fazlasıyla önemsemek gerekir. Unutmayalım ki, eski çağları bir yana bıraksak da, son atmış yıldır DP, AP, ANAP ve bugün de AKP elinde İslam’ın iktidar ve devlet çıkarına alet edilmesi Türkiye’nin faşist ve oligarşik bir düzenin egemenliği altına sokulmasında belirleyici rol oynamıştır. Geçen sürecin pratiği kanıtlamıştır ki, bu oyun bozulmadan geniş toplum desteğine ulaşmak ve demokratik bir sistemi geliştirmek mümkün değildir. Demokratik İslam Kongresi egemen güçlerin çok ustaca ve sinsice oynadıkları bu oyunun bozulması açısından çok önemli sonuçlar yaratmıştır.
İslam’ın toplumcu gerçeğinin ortaya konması, özgürlükçü ve paylaşımcı özünün açığa çıkartılması ideolojik açıdan da çok büyük önem taşımaktadır. Özellikle “Anti-kapitalist Müslümanlar” tanımı, İslam’ın kapitalizm karşıtı olduğunun açığa çıkartılıp ortaya konması çok daha fazla önemlidir. Gerçekten ve bütünlüklü anti-kapitalist olmak demek, tam bir özgürlükçü, eşitlikçi ve paylaşımcı olmak demektir. Demokratik sosyalizm gerçeğinin de tamı tamına bu olduğu açıktır. Tutarlı ve bütünlüklü anti-kapitalistlik gerçek sosyalist olmayı ifade eder.
İslam’ın anti-kapitalist olduğunu ortaya koymak çok önemli bir görüştür. Bu görüş Avrupa sosyal biliminin iddia ettiği gibi kapitalizmin son beş yüzyıllık sürede Avrupa’nın bulduğu ve gerçekleştirdiği bir hamle olduğu anlayışını mahkum ettiği gibi, kapitalizmin neden Ortadoğu’da ve İslam Aleminde gelişemediğini de ifade etmektedir. Tabi aynı zamanda son iki yüzyıldır tam bir işbirlikçilik ve ihanet konumunda kendilerini kapitalist modernitenin ajanları yapanların maskesini de düşürmektedir.
İslam’ın kapitalizmle uzlaşamayacağının açığa çıkartılması tüm Müslüman toplumların demokratik gelişimi açısından önemlidir. Özellikle son kırk yıldır “Ilımlı veya radikal İslam” adı altında kapitalist modernite ile uzlaşma ve bütünleşme çabalarının mahkum edilmesi ve bu tür hareketlerin maskelerinin düşürülüp kapitalizm ajanı olduklarının ortaya konması Müslüman toplumlarda demokratik devrimin gelişmesinde büyük rol oynayacaktır. Kapitalist birikimin hırsızlık sayılarak reddedilmesi yeni bir paylaşım hareketini ortaya çıkartacaktır.
Kuşkusuz kültürel İslam gerçeğine bağlı olanların sadece söz konusu doğruları ortaya koymaları ve bunu propaganda etmeleri yetmez. Bu görüşü çeşitli biçimlerde örgütlü kılmaları ve kendilerini demokrasi hareketinin bir parçası haline getirmeleri de gerekir. Bunu söylerken, hemen ve mutlaka partiler kursunlar ve güncel siyasetin içine girip iktidar kavgası yürütsünler demiyoruz. Elbette isteyen çevreler partiler de kurabilirler, anlayışları gereği iktidar siyaseti değil de demokratik siyaset de yürütebilirler. Fakat daha önemlisi İslami yaşam baştan beri zaten topluluk yaşamıdır. “İslam Cemaati” en önemli ve güçlü kavramdır. Yani İslami yaşam cemaatseldir, toplumsaldır, paylaşımcıdır.
İşte şimdi de geliştirilmesi gereken demokratik çerçevedeki bu cemaat sistemidir. Parti olmak yanında ve ondan daha çok İslami toplum çok çeşitli biçimlerde yaşanan cemaat düzenini geliştirebilir. Kültürel İslam anlayışının bu temelde kendini örgütlü kılması ve hangi tür örgütlenme olursa olsun, söz konusu örgütlenmeleri ile kendini Türkiye demokrasi hareketine katması ve bu temelde demokratik siyasette rol oynaması gerekir ve bu çok önemlidir. Sadece bir anlayış olarak kalıp örgütlenmemek ne kadar yetersizse, örgütlenip de demokrasi hareketine katılmamak da o kadar yetersizdir. Böyle bir yetersizlik kesinlikle yaşanmamalıdır.
Tabi bu noktada kültürel İslamcı çevreler kadar, diğer demokratik güçlere ve özellikle de sol demokratlara da ciddi görev ve sorumluluk düşmektedir. İslami çevrelerin İslam’ın devrimci ve anti-kapitalist özüne dönerek kendilerini yenilemeleri gibi, devrimci-demokratların da genelde dinlere ve özelde de İslamiyet’e yönelik eski kaba materyalist yaklaşımlarını aşarak kendilerini yenilemeleri gerekir. Kaba laisizm kesinlikle sosyalizm değildir ve sosyalist hareketlerin kitleselleşememesinin de esas nedenidir. Eğer bu yanılgı düzeltilmezse, o zaman sosyalistlerin demokratikleşerek kitleselleşmesi ve halk yönetimi haline gelmesi sadece bir hayal olarak kalır.
O halde yeniden yapılanırken HDP’nin kendisini çok yönlü yenilemesi ve hangi inanç ve ideolojiden olursa olsun tüm demokratik güçleri kapsayıcı bir siyasal yapı haline getirmesi gerekli ve önemlidir. Sosyalist demokratları, sosyal demokratları ve liberal demokratları kapsadığı gibi, kültürel İslam’ı esas alan Müslüman demokratları da kapsamalıdır. Bu tür İslami çevrelerle, partilerle, gruplarla ve cemaatlerle sıkı ve sıcak ilişki kurmalı, onlarla yeterince tartışarak demokratik birliğe katılmalarını sağlamalıdır. Tabi başta Hıristiyan topluluklar ve Aleviler olmak üzere diğer tüm din ve mezheplere de benzer yaklaşımı göstermelidir.
Diyarbakır’da yapılan Demokratik İslam Kongresi böyle bir birliğin gerçekleşmesi için çok önemli ve güçlü bir zemin ortaya çıkarmıştır. Bunun mutlaka ve başarılı bir biçimde değerlendirilmesi gerekir. Hatta sadece Kongreye katılan çevrelerle de yetinmemek, mümkünse ve varsa onların dışındaki demokratik İslami çevrelere de ulaşmaya çalışmak gerekir. AKP’nin oyunlarını bozup aşmak ve demokratik hareketi AKP’nin alternatifi haline getirmek ancak böyle mümkün olur.
SELAHADDİN ERDEM
YENİ ÖZGÜR POLİTİKA