Payîza sala 1972 yan bû. Ezmûnên payîzê yên Fakulteya Zanistiyên Siyasî qediyabûn. Min di pêvajoya ezmûnan de Rêber Apo naskir. Ji ber di girtîgehê de bû nekarîbû beşdarê ezmûnên havînê bibe, ji lewra di payîzê de ketibû ezmûnan û bi notekî baş sinif derbaskiribû. Goribû ku dixwaze bi min re bipeyive. Ji Cebeciyê destpêkir di seranserê meşa me ya dirêj de nêrînên xwe veguheste min. Sîstema hizrên wî bêkêmasî bû. Li hember vegotinên wî min heyecanek mezin girtibû û ev yek ji wî re jî rave kiribû. Piştî demekê ez vexendim mala ku lê diman. Ez li wir rastê Kemal Pîr hatim. Heqî Qerer jî di heman malê de dima. Ev mal malekî xwendekaran bû. Xwendevanek bi navê Fehmî portreya her kesê li mal dima çêkiribû û li dîwar daliqandibû. Bi awayek xwezayî yakem car min bi rêya van wêneyan zanî ka kî di malê de dimîne. Dûv re min derfet dît ku ez tevan jî nas bikim.  

Kemal mirovek pir cûda bû; şoreşgerek wer bû ku hevşibê wî nebûn. Di seranserê jiyana min de ji bilî Rêber Apo, di nava tevgerê de kesê herî zêde bandor li min kir Kemal Pîr e. Bandor rêzgirtinê hewcedar dike û di navbera we û kesê rêzdar de navberek ava dike. Lê belê bandora Kemal Pîr a li ser min ne bandorek wer giran ê vekirina navberê bû. Berovajî bi hevalek din re ez evqasî nekelijîm. Ya rastî zu kelijandina bi mirovan re yek jê ji taybetmendiyên diyar ê Kemal bû. Her kesî li gel wî xwe pir rehet û bi hêzbûyî hîs dikir. Hêz dayîna miravan taybetmandiyek din ê giring ê wî bû. Ji ber vê yekê ez her tim wî mîna dînamoyekê ku enerjî kom dike û belav dike, dihizirim.    

Qet ji bîr nakim. Dema li navçeyekê Ordu yê girtîbû bi mudaxaleya komekî ji devre ji girtîgehê reviyabû û gehiştibû Dêrsimê. Demekê kin em bi hev re man. Weke her car bi coş bû. Bi roxmê ku ew bixwe jî ji Behra reş bû digot ku ew biyaniyê mirovên Behra reş e û diyar dikir ku eleqeya mirovên vê herêmê ya bi polîtîkayê re qels e. li hember vê yekê mirovên Kurd polîtîktir bûn, eleqeya wan a pirsgirêkên civakî re zêde bû û beşdarê nîqaşan dibûn. Pir bêriya Kurdistanê û gelê Kurd kiribû. Di her rewşa xwe de ev yek dida nîşandan. Wî ji bo gel û gelan jiyan dikir. Hesreta ku ji gel re didît helbet hesreta xebata ji gel re bû.  

Di axaftina me de vê yekê bala min kêşa ku li hember girtîbûnê xwedî bertek bû. Ji lewra wiha digot “nikarim mayîna di girtîgehê de dayîx bikim. Tu her tim bi heman mirovan re rûbirû dimînî. Lê belê ger ez her rojê sed rûwê cihêreng nebînim, herî kêm bi pêncî mirovan re nepeyivim, nikarim xwe ragirim. Divê ez cardin nekevim girtîgehê. Ger rewşek weke girtinê re rûbirû bimînim divê yekser liberxwe bidim û bimrim. Divê mirina min kar bike”. Ew şereşgerek her tim di nava çalakiyê de bû. Pir xwezayî bû ku metîrsî mîna sîhbera wî ew î bişopîne. Jixwe piştî vê yekê careke din jî hate girtin. Lê belê dema dişandin girtîgeha Riha yê girtiyên adlî yên bi hev re diman jî da pey xwe û zanî cardin xwe xelas bike. Dîwarên beton ê girtigehê jî têr nedikirin ku vê mirovê egît demekî dirêj di nava cîwarek teng de ragirin.

Di mijara bandor kirin û hêz dayîna mirovan de ez yeqîn nakim ku kes mîna Kemal Pîr ragedar be. Bi ser re sal jî derbasbûn lê ev qinyata min qet nehate guhertin. Ez sedemê vê yekê bi hêza wî ya bilind a dahûrandinê ve girêdidim. Wexta dipeyivî min digot “xweziya niha teybek heba min nirxandinên wî qeyd bikirina”. Nirxandinên wî xwe ne dispartin amadekariyek diyar. Bi awayek pir zelal pêşketin rave dikir, bi dahûrandinan cîhê ferd bi wî dida nîşandan, dikare çi bike an jî divê çi bike datîna holê. Ez bawerim hêza wî ya îqna kirinê ji vir dihat. Bi kurtahî Kemal Pîr her wekî projektorek tariyê ronî bike, rastî ronahî dikir.  

Kemal Pîr artêşek yek kesî bû

Hêz di gelek rewşan de ruxîner e. Kesekî qels li hember mirovek bi hêz dikare bikeve nava hestekî çewsandinê de. Hêz û zanebûn rêzgirtinê ferz dike lê bi heman awayî ji heskirinê re rê venake. Ger kesê xwedan hêz bi awayek zanebûn bixwaze hêza xwe li mirovên pêşberê xwe bide hîskirin, dikare rêzdariya xwe jî wenda bike. Mirovên ku bi Kemal Pîr re pêwendî çêdikirin ti caran hestên bi vê awayî jiyan nedikirin. Her çi qas bê nîqaş di nava wekhevan de Kemal Pîr didanîn rêza yekemîn jî xwe bi wî re wekhev didîtin. Her tiştê xwe veguhestina kesên din afirandina wekhevê xwe ye. Mirovê wekhevîxwaz mirovê comerd e, bi dayînê di haya dewlemendiya xwe de ye. Lê belê kesekê hestê bendewariyê derbas nekiribe tamah e; dizane ku wexta bendewariyê pêşkeş bike, wê têkiliya bendebûnê bi dawî bibe. Ji ber vê yekê di pîvanekê ku têkiliya bendebûnê neqedîne tenê ya pêwîst dide; yê mayî jî ji xwe re dihêle. Kemal Pîr azadîxwaz û wekhevîxwazek bê kêmasî bû, mirovek xizmetê bû û dayîna ji yên gel xwe zewq didît.  

Wexta Kemal Pîr li bam e ba, me xwe weke neferên artêşekî yê ku qet bin nakeve didît. Me dihizirî ku kî bê ser me bila bê, ti caran nikare me bin bixe. Ez yeqîn dikim ku her kesekî ku Kemal Pîr nas kiriye teqez ev hest jiyan kirine. Li derdora me mirovên pir bizdonek jî hebûn. Piranî van kesan nedixwestin zêde li derdora me bisekinin û wexta me dest bi nîqaşan dikir, wan nêveng terk dikirin. Lê belê ez bûm şahid ku heman mirovan dikariyan bi Kemal Pîr re bi saetan bipeyivin. Min qet guman nedidît ku wê Kemal Pîr wan kesan ji bo şoreşê bixe nava tevgerê de. Ti kes nîne ku piştî naskirina Kemal Pîr ajoya xwe ya tirsê derbas nekiribe. İro ji her demê zêdetir pêwîstiya me bi şoreşgerên mîna Kemal Pîr heye ku wî bawerî dida her kesî hêz dida mirovan û ew kes dikirin hevparê coşa xwe û beşdarê pêlên şoreşê dikirin.  

Bi stuh tewandinê fatihek ticaran nikare dil û mejiyê mirovan fetih bike. Fatihek dikare sûran û kelehên herî zor hilweşîne, deriyan bişkîne. Lê belê fetha rastîn ew e ku bêyî mirov serî li zorê bide bikare deriyê dil û mejiyan veke. Ruhê mirovan ne pêşangeheke ku deriyên wî ji serdanan re vekirîbe. Heya neyê îspatkirin ku nêzikatî ji dil e, deriyê xwe ji her kesî re venake. Kemal Pîr fatihekî dil û mejiyan bû. Kesekî ku demekî kin bi wî re maba yekser mifteya dil û mejiyê xwe radestê wî dikir. Ji ber ku ew bi heskirinek kûr bi gelê me û mirovahiyê ve girêdayî bû. Kesê hes dike her tim dixwaze xizmetê bike û hêz dide yê heskiriyê xwe. Kesekî hêz nade mirovan nikare îddîa bike ku ew ji mirovan hes dike. Heskirina rast a gel ew e ku gel bi hêz dike, berê gel dide rêxistinê û lêgerîna mafên xwe. Ger heskirin azad bike dikare bi navê heskirinê maf qezenç bike.

Hêza gotina ku cîhê xwe de ye ji hêza tevahî çekan serdestir e.

Ne valaye ku bi taybet di demên dawî de Rêber Apo her tim qala kesayeta Kemal Pîr dike û dibêje divê mirovdi mijara rêhevaltiyê de mînaka Kemal Pîr bişopîne. Ez bawerim ku Kemal Pîr ev rastî îspatkir. Mirovê qels nîn e,mirovê divê bê bi hêzkirin heye. Mirovê xwe pêk anîbe, bi gotina Rêber Apo, ji bombeya atomê jî bi bandortir û xortir e. Ev yek jî di serî de karekî zanebûnê ye. Zanebûn ji karkeran re derve tê birin. Pêwîstiya pêşengê jî di rastiyê de ji vir derdikeve.  

Berî her tiştî Kemal Pîr propagandavan û ajîtator bû. Propaganda û ajîtasyon hewldana ravekirina rastiyê, teşîrkirina xeletiyan û serdestkirina rastiyan e. Daxwaza azadiya raman, tê wateya daxwaza mafê propaganda û ajîtasyonê. Hêza gotina ku cîhê xwe de ye ji hêza tevahî çekan serdestir e. Kemal Pîr di parêznameya xweya dadgehê de dibêje: “ji bo qezençkirina mirovekî ger pêwîstbe sê saet, dîsa pêwîstbe me sêsed saet pêre peyivî”. Ev yek tê wê wateyê ku ji bo qezençkirina mirovan axaftin an jî bi ziman îqnakirin şert e. Bêyî fikirandin, bêyî ku mirov fikrên xwe bi yên din re parve bike gehiştina heman têgehiştinê nabe. Ger mirov ya divê bê guhertin nedayne holê, rê û rêbazên guhertiunê nede nîşandan, nikare rêxistinê bike û çalakiyan pêş bixe. Fikirandin çalakbûn e. Jêdera çalakiyê jî gel e. Çûyîna cem gel, di heman demê de gel zanebûna birastiya xwe arastekirin e. Kemal Pîr mirovek wiha yê çalakger bû.  

Kemal Pîr beşdarê civîna damezrandina partiyê nebû. Ji ber ku di wê demê de di girtîgehê de bû. Ji bo erkek weke Komîteya Navendî re jî nehate hilbijartin. Bi gotinek din, ti demê nebû şoreşgerek bi payeyan hatibe arastekirin. Her wiha dema kêm jî ma, ji kêmasiyan gilî nekir û sedem bi payeyan ve girê neda. Ti caran tenezulê şoreşgeriya paye nekir, neket nava heskirina kursî û payeyan de. Ji bo wî ya giring berpirsiyariya wî ya li hember gel, partî û rêhevalên xwe bû. Di vî warî de Kemal Pîr mînaka herî hilbijartî ya şoreşgerê berpirsiyar bû. Mirov her kêliyê fermandariya manewî ya Kemal Pîr li cem xwe hîs bike, bêyî ku benda emir û dîrektîfan be dizane ka çi pêwîst dike û ya pêwîst jî pêk tîne.

An ciwan an jî pîr, jin an jî zilam, xwendevan an jî karker, kî dibe bila bibe Kemal pîr dikariya bi her kesî re bi şêwazek hêsan pêwendî dayne. Dikete nava dilê wan û hesretên wan ên ku nediwêrîn ji xwe re jî bêjin, derdixiste holê. Bi vê awayî kir ku bi çavekî cuda li jiyanê binerin, ji jiyanê hes bikin, ji bo ji kirêtiyan xelas bibin tekoşîn bikin. Jixwe naskirina Kemal Pîr naskirina jiyanê bû, bi rengên resen naskirina jiyanê bû.

Ji bo Kemal Pîr girêdaniya sosyalîzmê heya dawîn giring û ji bo serkeftinê jî diyarker bû. Weke sosyalîstekî wexta nêrînên xwe bilêv dikir heya dawîn jixwe ewle dipeyivî. Ji bo Kemal mirovekî xwe bi zanistên civakî araste kiriye hêzek wisa hilgirtiye ku ti caran bin nakeve. Li hember helwestên wî yên wêrek û jixwe bawer kesê ku bigota Kemal xwe pir mezin dibîne û wan piçûk dixwe Kemal wiha digot: “em sosyalîst in û mirovên sosyalîst mirovên mezin in. Em sosyalîstekî rast û sosyalîstekî birjuwaziya piçûk nadaynin heman şikevikê”. Herî zêde nirx dida taybetmendiyên weke egîdî û girtina soza xwe. Divêya şoreşgerek her tim egît be û biryardariya xwe têkûz bike. Divêya şoreşger mirovek zelal ba û mirovê zelal jî sosyalîst e.  

Kemal Pîr ronahiye û li her devera lê dide ronahî dike.

Kevneşopiyek me heye. Em tevgerek in ku me ji tinebûnê hebûn afirand. Dema em li Enqerê bûn me zivistanek bêyî sobe derbaskir. Di dema çûn û hatina fakulteyê de ji bo pêncî quruşê heqê otobûsê nedin, bi saetan em dimeşiyan. Nîv têr, nîv birçî, jiyanek me yê sade hebû. Dîsa jî em ji vê rewşê gilîkar nebûn. Demekê ez û Kemal Pîr li Amedê bi hev re man havîna sala 1976 an bû. Bi şev em li ser banê hotelekî hêsan diman. Ji ber xwîdan û germa zêde spîh û kêçan da canê me. Perê me nebû ku em biçin hemamê xwe bişon. Ji ber vê yekê me jî cil û canê xwe di destşoka hotêlê de dişuşt û him jî em naçarbûn ku wexta her kes radizê vî karî bikin. Şert û merc ev qas bûn. Em di nava gelê xwe de bûn û me ji bo xebatê derfet dîtibû, ev jî ji me re bes bû. Ti caran em neketin peu jiyanek lûks û xweştir. Li her cîhê ku Kemal Pîr lê bû coş û heskirina jiyanê bilind dibû. Niha ez pir baş fêm dikim. Yê dibizdîne û xof e ne tinebûn e, zêdehî ye. Ji ber ku zêdehî îştaha mirovên çavbirsî vedike, ajoya mirov ê ji bo rojekî jî be mîna paşayê qereçiyan jiyankirinê dilivîne.  

Rêber Apo di hevdîtinek xwe de ji parêzerên xwe re dibêje ku di Newroza sala 1972 yan de li malekî xwendekaran axaftinekî nîv saetî dike, ev yek bes dike û dibe sedem ku Kemal Pîr beşdarê tevgera azadiyê bibe û bi tempoyekî her diçe bilin dibe tevlêbûnek bilin pêktîne. Li gorî qinyata min di nava tekoşîna me de kesê herîz û kesayeta serokatiyê ya Rêber Apo ferqkir û di vê çerçovê de helwest nîşandaye, hevalê Kemal e. Bi misogerî li cem me cîhê Rêber Apo cuda bû, me tevan nêrînên wî pejirandibûn. Lê belê zanebûna vê cudatiya wî pir kûr nebû, aliyê wî yê jixweber derdiket pêş. Lê belê di Kemal de ev yek zelal bû. Wî dizaniya ku ev tevgera tevlê bûye tevgerek serokatiyê ye û li gorî vê yekê tevdigeriya. Li gori Kemal Pir divêya bi misogerî serokatî bê fêmkirin û bê pêkanîn.