Amadekar: Rojda Sîverek-E. Ergîn
Beşa 4
Xapandeka “vebûna demokratîk”
Agirbestên yek alî yên ku me ji sala 1993ê û pê ve pêkanîne di astekê de rol lîstine û di mijara çareseriya pirsgirêka Kurd û di demokratîkbûnê de navêngeke bi derfet çêkiriye. Eger derfetên ku hîn di asteke jortirîn rol bilîzta hatiban dîtin û Tirkiyê polîtîkaya tuneker ne şopandiba, wê gengaz bûba ku agirbestên yek alî werin domandin. Heta eger dewleta Tirk di bingeha çareseriyê de gav avêtiba, xwe dûrî nêzîkatiya inkarger-tuneker kiriba û ketiba nava rêbaza bi rêgez, wekhevî û azad wê gavên hîn di asta pêşketîtir de hatibana rojevê. Lê belê weke ku di roja me ya îro de jî derdikeve holê, pêvajoyên agirbestên yek alî yên me dane destpêkirin, weke tasfiyekirina Tevgerê û tunekirina Rêbertiyê me hatine destgirtin, hewla me ya afirandina çareseriya demokratîk, siyasî weke lewazî hatiye şîrovekirin û di bingeha encam girtina di siyaseta inkar û tunekirinê de tawîzên aborî, siyasî û diplomatîk ji hêzên derve re, ji çete, cerdevan û ji welatên dûr re hatine dayîn. Çavkanî hatine heba kirin, lordên şer hatine afirdandin, di siha çek de siyaset ji şerekê kor re hatiye zivirandin û vê yekê jî hiştiye gelên me di pirsgirêkên ku îro jî li benda çareseriyê ne de werin fetisandin.
Di qonaxa heyî de tevahî dane û rastî pêwîst dikin ku ji bo rast pêşdebirina pêvajoyê amûr û rêbazên nû werin xistin dewrê. Herçend dewlet bi gotinek cûda di dema îqtîdara AKPê de îdîa bike ku wî ji pirsgirêkê re nêzîkatiyek ji ya berê cûdatir daye nîşan jî, lê di cewher de pirsgirêk bi hedefkirina tasfiya tevgera me bi konsepta şerê sînsî û veşartî re aniye rewşeke wiha ku nikaribe jê derbikeve û di bin navê “vebûna demokratîk”, “vebûna Kurd” de amadekirina binkeya pêvajoya pevçûn û şer de de ti asteng nedîtiye.
Eger pevçûn heya niha tund nebûbin, sedema vê yekê hesasbûn û israra me ya di çareseriya demokratîk û aştiyê de ye. Dîsa mayîna me ya li benda avêtina hinde gavan e. Tevgera me di vê bingehê de şeş sal an hêzên xwe ji pozîsyona pevçûnê dûr girtiye, her cûreya fedakariyên ku di mijara çareseriya siyasî û aştiyane de kiriba, kiriye, di vê bingehê de du komên aştiyê hatine şandin. Rêberê me di mercên weke gorê de, tevî di mercên tecrît de dihate girtin jî, her tişta ku ji bo pêşxistina pêvajoyê ji destê wî dihat pêşkêş kiriye. Tevahiya van hewlan, di mijara çareseriya siyasî de, di raya giştî de hêviyên mezin afirandibe jî, lê belê derketiye holê ku hukimeta AKPê û Serfermandarê Tirk, di bin navê “vebûna demokratîk” de tasfiyekirina Tevgera Azadiya Kurd û Rêberê me armanç kiriye.
Ji Pêvajoyên Agirbestê re nêzîkatiya Dewleta Tirk
Ji ber Tirkiyê di pêvajoyên agirbestên ku me bi yek alî îlan kirine de vînek di mijara çareseriya siyasî, demokratîk a pirsgirêkê de nedaniye holê, di çareseriya pirsgirêkê de jî, li pêşiya di çareseriya pirsgirêka Kurd de xwe gihiştandina qonaxeke nû ya agirbestê de jî bûye asteng. Ango asteng kiriye. Piştî her agirbestekê careke din jî derketiye holê ku heya agirbestên du alî çênebin wê pevçûn jênerevîn bin.
Dewleta ku veguheriye makîneya şer bi her curya terora tuneker ve bersiv daye hewlên me yên domandina hebûna xwe ya netewî. Ji ber dewletê di polîtîkaya xwe ya inkarê ku dişopîne de israr kir, vê yekê dewlet li berveyî bê navber domandina seferên xwe yên tunekirinê ve bir. Di vî şerî de bi hezaran gundên me hatin şewitandin, herifandin û ji nexşeyê hate sîlkirin. Bi milyonan mirovên me ji axa xwe hatin qûtkirin, bi zorî ew koçî metropolên Tirkiyê kirin û ji cîhanê re hatin belavkirin. Bi xwînê xwepêşandan û meşên gelê me yên demokratîk hatin perçiqandin. Ji gel bi hezaran mirov bi awayekî bêrehm hatin qetilkirin. Bi hezaran bûn qûrbanê kiryarên kûştinên nediyar. Bi hezaran mirov ku heya roja îro jî nayê zanîn çi jê hatine, hatin windakirin. Di vî şerî de bi deh hezaran gerîlayên me jiyana xwe winda kirin. Ji aliyê dijber jî bi hezaran leşker mirin.
Dewletê hertim wan agirbestên ku tevgera me pêşxistine di bingeha hêsankirina êrîşên ku hatine plankirin de girte dest. Hewl da me di van pêvajoyan de ji sekna me ya têkoşînê qût bike, me sist bike; êrîşan hêsantir bike û biencam bike. Gavên weke wêrekî dide domandina agirbesta yek alî neavêt, operasyonên xwe yên ku ji bo tunekirinê pêşxistiye hertimî kiriye û ji bo gerîla di wext de werin tunekirin agirbest hatin bikaranîn. Her çend tevî wê bibe sedema bi hezaran şehadetên gerîla jî, lê hewla xwe gihandina mercên ku agirbesta du alî pêkbîne hewayekî nerim û êrênî afirandibe jî, vê yekê têra nekir ku dewlet navênga pevçûn û şer bi temamî ji holê rake û zîhniyeta ku çareseriya demokratîk a pirsgirêkê hildigire bijî. Niyeta me ya baş û fedakariya me ji bo tasfiyekirinê hat bikaranîn û ti navêng û hinceta ku berdêla fedakariya me pêşkêş bike nehat hiştin.
Gelê me azadî, demokrakrasî û mafên xwe yên bingehîn xwestiye. Wexta, bi çewisandinê re daxwaz tune hesibandin û rejîmeke ku gelê Kurd nikaribe xwe bi nasnameya xwe ya zagonî tê de îfade bike, derbaz bûye. Ji ber Tirkiye vînek di van pêvajoyên agirbestên yek alî pêşnexistiye, vê yekê ji gelê me re pir mezin daye windakirin û bûye sedem ku êşên mezin werin jiyîn. Bi tecrûbeyên heya roja hatine jiyîn re derketiye holê ku heya agirbest dualî neyê pêşxistin jiyîna pevçûnan jênerevîn e.
Rêveberiya Tirkiyê di serî de, ji aliyê yek derdorên ku bi pirsgirêka Kurd re eleqeder in û têkildarin, ti bersiveke êrênî û çareser, tevî tevahî hewlên ku hatine dayîn, nehatine. Destê aştî yê Rêberê me, Tevgera me û gelê me dirij kiriye hertim li hewa maye. Bersiva herî êrênî ya hatiye dayîn bûye îstîsmarkirina pirsgirêka Kurd û tevgerkirina basît, biberjewend û dirûtiyê. Dema gelê Kurd di wateya rastîn de şerekê mirin û mayînê dida, gelek hêzan nêzîkatiya erzan, inkarker û biberjewend a ji pirsgirêkê re derbaz nekiriye. Rêbeber û dewleta Tirkiyê ya ev yeke jî weke firsendekê dîtiye, nêzîkatiya tunekirin û tasfiyê domandiye, hewlên me yên çareseriya demokratîk û aştiyane weke bêhêziyekê nirxandiye. Bi vê nêzîkatiya xwe ya bi awayekî hişkbawerî (bağnaz) dimeşîne re, rê vekiriye ku firsend û derfetên çareseriya demokratîk aştiyane heba bibin û ji nû ve navênga pevçûnê çêbibe.
Em çi fêmdikin ji çareseriya Demokratîk?
“Eger çareseriya pirsgirêka Kurd ya demokratîk pêk were, çek berdana gerîla nabe pirsgirêk. Ji xwe bi dehan caran hatiye ziman ku wê çek di navênga çareseriya pirsgirêkê de werin berdan. Agirbest ji bo çareseriya demokratîk siyasî hatine kirin. Heta ji sînorên Tirkiyê hêzên gerîla hatine derxistin. Tevahiya vana beyî ku cîh ji ti gumanan re bihêle niyeta Tevgera azadiya Kurd pir eşkere daniye holê. Di rêka demokratîk de çareserkirina pirsgirêkê hilbijarka me ye. Mêtingeriya inkargere ya gerîla em neçarî dayîna têkoşîna parastina rewa kiriye”.
-Endamê Konseya Rêveber ê KCK ê Mustafa Karasu-
Di qonaxa şerê çekdarî de ku ji ber xitimandina rêkên siyasî hatiye jiyîn de çareseriya dij-têkoşîna çekdarî –ev dibe demokratîk û aştiyane be- ferz kiriye, bê guman ev jî bê kêmasî naskirina mafên çandî û siyasî ya gelê Kurdistinê pêwîst dibîne. Di heman demî de pêwîst e ev ji derbeyî şkandina polîtîkaya hişk a inkarê ya sal girtiye, dawî bi polîtîkayên ne rewa yên li dijî gelê me têne domandin anîn û ji holê rakirina wanan nikare were şîrovekirin. Dema em dibêjin em di bin navê vê çareseriya siyasî de ji her çareseriyê re vekirine, ev nayê wê wateyê ku me têkoşîna xwe ya çekdarî daniye aliyekê û emê hêzên xwe yên çekdarî tasfiye bikin. Helbet siyaset têkoşîna siyasî diafirîne û alî dide wê. Ango weke têşeye siyasetê ya lêhurbûyî pêşdikeve û dema qenalên siyasî vebin, wê demê çek kargeriya xwe temam dikin û neçarin têkevin plana talî. Lê belê eger di me de çareseriya siyasî were rojevê jî, nayê wateya tasfiyekirina hêzên me yên çekdarî; eger wê çareserî çêbibe, wê li gel rewş û rewabûna hêzên çekdarî çêbibe. Encama ku pêwîst e were derxistin; di çareseriya siyasî ya di pêvajiyên agirbestan de têne ferzkirin, leşkerîbûneke hîn zêdetir, mezinbûn, bê kemasî wane ji kevin derxistin û tehlîlkirina pêvajoyê bi awayekî yekgirtî û di çêkirina gavên nû de rol lîstinê dixwaze, ango ev pêvajo ji têkoşînê re xîzmet dike.
Heya mercên ku şer pêwîst dibînin ji holê neyên rakirin aştî çênabe
Heya mercên ku parastina rewa, mercên bîrdozî, siyasî û leşkerî yên wê pêwîst dike hebin, navênga aştiyê çênabe, ango hebûna van tê wateya tinebûna navênga aştiyê. Wê demê Aştî çî ye? Tişta ku em ji aştî fêmdikin çî ye? Pêwîst e di vê mijarê de jî vebûnek û hizreke rast were kirin. Ji ber agirbest gelek caran weke aştiyê tê destgirtin û wisa tê fêmkirin. Agirbest rewşeke şer e, mîsoger ne rewşa aştî ye. Di roja me ya îro de ji wan têkiliyên di navbera avahiyên dewletên ku ser şer çêbûne de heyî re tê gotin aştî. Lê ev qet ne wisa ye. Di rastî de ev rewşeke agirbest e, dibe agirbesteke dem dirêj. Eger mirov bala xwe bide ser, dema mercên ku agirbest nikare tê de werin domandin derdikevin holê, hema yekser şer tê rojevê. Nexwe sekna herî bingehîn rewşa şer e. Nexwe pergalên dewletê yên heyî sekna şerekê îfade dikin. Heya van pergalan hebin aştî çênabin, mirov nikare xwe bigihîne aştiyeke xwe dispêre ser van dewlet an. Gelo ma lêger û hewleke wisa nîne? Heye û ev pir şaş e, ne hewleke rast e. Ji ber xwe naspêre ser ferasateke rasteqîn. Pêwîst e mirov bibîne ka dewletên heyî di nava rewşeke şer ya çawa de ne. Ya yekemîn ji bo ku bi hev û din re şer bikin dewlet di nava sekneke şer de ye. Ya duyem; ji bo di bingeha despotîzm, zext, dîktatorî û mêtingeriya ser civakê were meşandin, di bingeha vana de di nava rewşa şer de ne.
…“Di modernîta kapîtalîst de hevoka aştiyê, hevokeke ku bi xefkan barkiriye. Bikaranîna wê, beyî ku rast were pênasekirin, pir talûkeye. Eger em careke din jî pênase bikin; aştî, ne tam ji holê rakirina rewşa şer e, ne jî neçêbûna şer û îstîkrara di bin serkeftina aliyekê de ye. Di aştiyê de alî hene. Sergewrebûna (üstünlük) aliyekê ne mijara gotinê ye û dibe nebe jî. Ya sêyemîn, pêwîst e çek di bingeha rizaya kargeriya saziyên polîtîk û ehlaqî yên cewherîn ên civakê werin bêdengkirin. Van hersê merc bingeha aştiya birêgez e. Heya aştiye rastîn xwe nasipêre van mercên birêgez, wate îfade nake.
Eger em hinekê van hersê mercan vekin; ya yekem; bi temamî bêçekkirina aliyan nayê pêşdîtin. Îdîayên wan çi dibe bila bibe, sond dixwînin ku wê bi çekan êrîş nekin ser hev. Li pey sergewretiya çekdarî narevin. Rêz nîşandana ji maf û derfetên ku xwe di bin ewlekariyê de girtinê re dipejirînin. Ya duyemîn; sergewreyîya aliyekê ne mijara gotinê ye. Dibe îstîkrar û aramiya di bin sergewrehiya çekdarî hatiye pêkanîn hebe, lê ev rewş nikare weke aştiyê were binavkirin. Aştî, kîjan alî be bila ew be (mafdar-nemafdar), sergewreyî beyî ku bi çek were pêkanîn di rewşa pejirandina rûberû ya bidawîkirina şer tê rojevê. Ya sêyemîn; di çareseriya pirsgirêkê de alî (dîsa rewşa wan çi dibe bila bibe herdu alî, civak an jî îqtîdar) rêza li hemberî kargeriya ehlaqî (wîjdan) ya civakê re dipejirînin. Merca ku jê re tê gotin “çareseriya polîtîk” di vê çarçoveyê de tê pênasekirin. Agirbesteke ku çareseriya ehlaqî û polîtîk nahewirîne, nikare weke aştiyê were şîrovekirin”.
-Rêber Apo-
Şûna gotina dawiyê
“Aştî têgeheke binirx e. Ji xwe şer di wateyekê de ji gihiştina aştiyeke bi şerf û li gorî hakaniyetê bi taybet ji bo bindestan amûreke girîng e. Şer, nikare di nava xwe de weke armancekê were nirxandin. Herçend berdêla wê pir giran jî be Amûreke pir girîng e ku pêwîst e serî lê were dayîn”.
Dawî