Serokê Konseya Rêveber a KCK’ê Mûrat Karayilan û Endama Serokatiya Konseya Rêveber a KCK’ê Ronahî Serhat derbarê vekişîna dersînor de daxuyaniyên girîng dan. Karayilan binê wê yekê xet kir ku ji bo paşvekişandinê divê Meclîs berpirsyartî bigire ser xwe û got: “Ji bo pêşveçûna pêvajoyê divê pêngav ji aliyê her du aliyan ve bên avêtin. Em ji bo paşvekişandinê amadekarî dikin, lê divê aliyê din jî bike. Ji bo ev yek bi awayeke hêsantir bê kirin, divê şert û mercên rêbertiya me bên sererastkirin û bikare bikeve dewrê.” Ronahî Serhat jî destnîşan kir ku divê rêyên diyalogê yên bi xwediyê projeya çareseriyê Ocalan re bên vekirin.

Serokê Konseya Rêveber a KCK’ê Mûrat Karayilan û Endama Serokatiya Konseya Rêveber a KCK’ê Ronahî Serhat bersiv da bernameya taybet a bi rojnamevan Koray Duzgoren, Erdal Er û Halît Ermîş re û rojev nirxandin.

-Ne tenê li Tirkiyeyê, Ocalan behsa tiştek ku Kurdên li her çar parçeyên Kurdistanê eleqeder dike, dike... Hûn dikarin vê yekê hinek zelal bikin?

Ev yek li herêmê feraseteke nû, xeteke nû pêş dixe. Destpêka pêvajoyeke nû ye. Du gelên sereke Kurd û Tirk ên li herêmê esas digire. Ev projeya çareseriyê ku yekitiya her du gelan esas digire û li ser esasê perspektîfa jiyaneke hevpar pêş dikeve, dê bi xwe re li Rojhilata Navîn pêvajoyeke nû bîne. Ne tenê gel û çandiyên li di nava sînorên Tirkiyeyê de, hemû Kurdan digire nava xwe, pêşîlêvekirina Mîsak-î –Millî pêş dixe, ango ev yek sînoran naguherîne. Yekitiya gelan esas digire, ev yekitî her ku diçe dibe perspektîfa Konfederasyona Gelên Rojhilata Navîn.

EVE TAKTÎK E

-Çi berpirsyartî dikevin ser milên aliyan?

Pêşî girîng e ku perspektîf rast were nirxandin û baş were fêmkirin. Ji bo me jî, ji bo dewleta Tirk hukûmeta wê û ji bo gelan jî divê were fêmkirin. Niha herkes gotûbêj dike. Divê bê gotûbêjkirin jî, ji ber ku ev yek her kesê eleqeder dike. Lê divê ev beriyar her tiştê baş were fêmkirin. Ev ne tatîtîkek e. Ev ne feraseteke bi awayê “em pirsa Kurd çareser bikin, hema çi dibe bila bibe”. Divê zîhniyetekê were guhertin. Niha ne ku pevçûna cihêrengiyan, formulasyona aşitiya wan û bihevre jiyana wan tê nirxandin. Ji ber wê jî ev nêzîkatiyeke stratejîk e. Em ê li gorî hêza xwe hewl bidin ku vê yekê pêş bixin. Niha li seranserê Rojhilata Navîn şer heye. Her roj xwîn dirijê. Li Sûriyeyê pevçûneke berfireh heye, li Iraqê jî pevçûneke bênav a di navbera mezheban de heye. Tê gotin ku ev yek dê dijwatir bibe. Hêzên navneteweyî li ser esasê van nakokiyan polîtîka pêş dixin. Ev perspektîf dikare dawî li vana hemûyan bîne û pevçûnan vebiguherîne aşitiyê.

BERIYA VÊ ME 8 CARAN AGIRBEST RAGIHAND

-We agirbest ragihand. Behsa hin rojimêran (teqwîm) tê kirin, dîrok diyar dikin. Divê pêvajoyê de hûn li hêviya çi ne? Gelo çi diqewime?

Weke tevger, ji agirbesta ku Rêbertiya me di sala 1993’yê de ragihand, heta niha me ji bo çareseriya pirsgirêka Kurd bi rêbazên demokratîk pêk bên gelek hewl da. Beriya vê, heta niha me 8 caran agirbest ragihand. Sala 1999’ê ji bo em bingeh ji tu pevçûnan re nehêlin û ji bo avakirina bingeha çareseriya demokratîk, li ser banga rêbertiyê me hemû hêzên xwe ji sînoran vekişand. Lê mixabin aliyê din tu bersiveke baş neda hewldana me. Pêvajoyê pûç kir û encam negirt. Heta van salên dawiyê bi hewldanên hin hêzên navneteweyî pêvajoya Osloyê jî pêş ket. Di sê salan de, di demên cûda de heyetên her du aliyan li hev civiyan û hevdîtin kirin. Ew jî bê encam ma. Tişta ku ez dixwazim bêjim gelek tecrubeyên me çêbûn.

Bila agirbesta 9’emîn êdî rê li ber aşitiyê û çareseriyeke mayinde vebike. Divê bingehê her tiştê were danîn. Berê ev bi qasî dihat xwestin çênebû. Ji bo pêvajoya Osloyê jî ev bingeh hebû, lê ew jî ji ber hin sedemên cûda hate pûçêkirin. Niha divê em pêvajoyeke bi hostatî û xurt pêş bixin. Banga rêbertiya me jî bi vî awayî ye. Li şûna rêbazên leşkerî divê siyaset esas bê girtin, li ser vî esasî dê hêzên leşkerî vebikişin. Ji bo vê yekê me pêşî agirbest ragihand. Me xwest bi vê agirbestê bingehê gotûbêjan pêş bixin û derfetên diyalogê pêşbixin û ji bo vê jî me xwest em amadekariyên vekişînê bikin. Me xwest em bi vê agirbestê amadekarî bikin. Me xwest em bingehê rêxistnî, siyasî û qanûnî deynin. Pêşî em ê hêzên xwe amade bikin, bi cih bikin û li gorî wê pêvajoyê esas bigirin. Em niha xebatên vê yekê dimeşînin. Ya herî girîng jî, em niha plan dikin ku hêzên xwe di çarçoveya perskeptîfên nû de razî bikin.

DIVÊ MECLIS BIRYARÊ BIDE

Lê ji bo vekişînê tiştên divê aliyê din jî bike hene. Her kes dizane ku pirsgirêka herî cidî pirsgirêka kurd e. Ji bo vê pirsgirêka herî cidî divê Meclis biryarê bide, ya herî rast eve. Em çi dixwazin; biryarek çawa? Hêzên me dema di 1999’an de vekişiyan, xistin kemîna xwe. Hemû hatin li Amedê ketin ser hev. Û xwe di rewşa dagirkirinê de dîtin. Di qadekê de hatin dagirkirin. Ev yek. Ya duyemîn jî kes xwedî lê derneket. Li holê man. 5 salan yek guleyek neteqiya, lê îradeya çareseriyê pêk nehat. Hem ji bo ewlehiyê û hem jî ji bo vekişîneke bi tendursti divê meclis biryareke wisa bigire: “Ji bo çareseriya pirsgirêka kurd ya bi rêbazên aşitiyane derketina hêzên çekdarî yên PKK, ji bo şopandina vê pêvajoyê divê komîsyonek bê avakirin.”

Em nabêjin bila Meclis pirsgirêka kurd çareser bike û piştre em vekişin. Me ev berê jî digot. Vekişîn ev 4-5 sale di rojevê de ye. Li Oslo jî rojeva sereke ev bû. gotin; hun derkevin derveyê sînor em çareser bikin. Berê me digot bi hinek sererastkirinên qanûnî em dê vekişîn. Xetimandina pêvajoya Oslo hinek jî ji ber vê sedemê bû. Niha rêbertiyê însiyatîf bi kar anî. Heta ku dewlet di çareseriya pirsgirêka kurd de pêngaveke mayînde navêje, zemîneke hiqûqî pêk neyne em venakişin.

-Tê gotin ku têkoşîna çekdarî bi dawî bû, têkoşîna siyasî dê bê meşandin. Lê têkoşîna siyasî dê çawa bimeşe? Heta bersiva vê pirsê neyê dayîn, di vekişînê de aloziyek nîne gelo?

Plan bi 3 pêngavan e. Vekişîna derveyê sînor û agirbest pêngava yekemîn e. Tiştên dikeve ser milê me em dikin, lê divê meclis jî tiştên dikeve ser milê wan bike. Daxwaza me ev e ku ne sererastkirineke qanûni ye, avakirina komîsyoneke meclisê ye û di vê mijarê de biryarê bigire. Em pêvajoya malê meclisê dikin, em dê malê civakê bikin. AKP pir zêde xwe esas digire. Nêzîkatiyeke pir teng mijara gotinê ye. Anîna vê ya meclisê tê wateya ku malê hemû kesî tê kirine. Her kes dibe ku nekaribe tevli bibe lê ger Meclis îradeya herî mezin a vê civakê be hewcedarî bi vê heye. Ya duyemîn jî divê partiyên siyasî tevli pêvajoyê bibin. Wisa nîşan didin ku ,tu dibêjî qey çend kom li wir hene, hema bêjin were dê were! Ma wisa dibe şerê 30 salî li holê ye. Baweriya wan ev ku dê di şer de biser bikevin. Bi gotina, were, nabe.

Niha tiştên em li vir dikin li gorî qanûnên Tirkiyeyê dijqanûnî ye. Heyet tê cem me. Xebatek derveyê qanûnê dibe. Heta diçe cem serokatiyê, lêpirsîn dikin. Parêzer tên giritn serokwezîr muşteşarê MÎT’ê rizgar kir. Qanûn derxist. Lê parêzer niha di hundir de ne. Madem tu dixwazî çareser bikî divê ev derveyê qanûnî ji holê bê kirin.

Di vê mijarê de nêzîkatiyeke rast pêk neyê dê her tişt bixetime, bila her kes vê baş fêm bike.

-Vekişîn dê kengî çêbibe?

Ev giştî girêdayê tempoya hikûmetê ye. Ji bo me hêj şert û mercên demsalê ne di cih de ye. Me amadekariyên xwe daye detpêkirin lê, divê komîsyona şopandinê hebe. Her wiha hewcedarî bi komîsyoneke berfireh a ‘Aqilmendan’ heye. Ji ber ku em vedikişin, lê kî dikeve wan qadan? Vegera bo gunda heye dê çawa bibe? Gelek pirsgirêk hene. Hewcedarî bi hinek xebatên meclisê hene.

Ronahî Serhat: Ger bi rastî daxwaza wan çareserî be divê bibin Meclisê. Lê ger daxwaza wan çareserkirina PKK’ê be, ev jî dikeve çarçoveya ‘Têkoşîna bi terorê re ya hikûmetê. Vê wek pratîkek îdarî dibînin. Pisgirêk ne tenê pirsgirêka ku bi ewle PKK derkeve ye jî. Ji bo çareseriyeke mayînde destpêkê divê hinek tişt bên kirin. Divê Meclis berpirsgiyarê bigire ser xwe. Ev çênebe dê guman zêde bibin.

MAKEQANÛNA NÛ HEWCE YE

-Ocalan dibêje ji bo tesîskirina hiqûqa biratiyê ya wekhevî û azadiyê, ez bang li hemû gelê kurd û hemû kesî dikim. Hun dikarin vê hinekî zelal bikin?

Di Mîsak-î Milli ya yekemîn de mafên hatine înkarkirin hene. Mafê tu kêmaran li Tirkiyeyê nehat dayîn ji bo vê jî bo hemû gelên Tirkiyeyê wekhev bijîn divê makeqanûnek nû derkeve. Pirsgisrêk jî ji xwe pirsgirêka wekheviyê ye. pêwistî bi guhereke bingehîn heye. Ev hem jî bo pirgirêka kurd û hem jî ji bo pirsgirêka hemû gelan hewce ye.

Vekişîn, agirbest, dê piştre jî heta çekdanîn jî biçe. Kanaleke televîzyonê de şêwirmendê Erdogan dibêje: Ocalan hat ser paradîgmaya ku AKP’ê diparast. Her ku Tirkiye demokratîk bibe, dê pirsgirêka kurd çareser bibe.

-Bi rastî Ocalan ev got?

Karayilan: Divê destpêkê zimanê çareseriyê yê hikûmetê hebe. Gotinên der barê çareseriyê de girîng in. Weke ku şêwirmend gotiye, bê guman ne rast e. Rêbertiya me guherîneke paradîgmatî jiyaye. Ev ji 93’an dest pê kiriye heta 2000’î zêdetir pêşve çûye. Yên ku gotiye jî kakila parêznameya wî ya dawîye. Rêbertî çareseriyê ferz dike.

AQILMEND DIVÊ BAWERIYÊ BIDIN

-Komîsyona Aqilmendan tên nîqşakirin. Serokwezîr dibêje ‘hewzeke me heye’ hun çawa dibînin?

Tenê bi avakirin akomîsyona Aqilmendan ji bo pirsgirêkê nabe bersiv. Divê prosedureke ku divê aqilmend li gorî wê tevbigerin hebe. Aliyê hikûmetê dibêje; hewcedarî bi biryara meclisê nîne, hewcedarî bi komîsyonê nîne, aqilmend têr dikin. Em wisa nafikirin. Ev peywira hikûmetê ye. Bê guman der barê aqilmendan de jî nêrîna me heye. Lê dema tiştek li holê tune be, gotina hin tiştan ne di cih de ye. Divê ev kes baweriyê bidin. Hunermend, nûnerên saziyên sivîl û kesên li alî wijdanê divê cih bigirin. Divê îradeya van kesan hebin. Divê beriya her tiştî serbixwe bin. ev bi qanûnê nayê avakirin. Lê divê çavkaniya qanûnî hebe.

JI BO PAŞVEKIŞIN PÊWÎSTÎ BI ÇARÇOVEYA QANÛNÎ HEYE

Dibêjin dê serokwezîr ‘Pêvajoya paşvekişînê bişopîne’. Gelo ev yek bi komîsyona aqilbendan mimkun e?

Peywira komîsyona aqilmendan ew ku pêvajoyê bişopînin. Dê bişopînan ka her du alî jî tiştên dikeve ser milê wan pêk tînin an naynin. Lê hêj em nehatine vê astê. Ji bo paşvekişînê pêwîstî bi çarçovaya qanûnî heye. Paşvekişîn tiştekî hêsan nîne, ji bo paşvekişînê îkna bibin, bi awayekî serkeftî pratîze bibe divê Rêber Apo bikeve dewreyê. Ez nabêjim bila ev demeke kurt de pêk bê. Lê divê şert û merc bên sererastkirin. Divê heyet herin werin û têkilî bê dayîn. Heta rêbertî nekeve dewreyê ne mimkune em hemû hêzan îkan bikin. Wekî rêveberî em hemfîkîr in. Di qademeya navîn de hêj gelek heval tam îkna nebûne. Ev çend sal in motîveyî şer bûne û astek hatiye bi destxistin. Ji bo şer em di pozîsyoneke bi hêz de ne. Ya din jî di demeke ku avantaj evqas zêde ne biryar girtin hêsan nîne. Ji ber hêza mezin ya Serokatiya me û baweriya me ya ji bo aştiyê pêk tê. Ji bo di sala 2013’an de şer pêşbikeve bingehên xurt hene. Lê nêzîkbûna stratejîk ya Serokatiya me girîngtir û nirxtir e. Me 2 plan kirin. Plana yekem şerekî berfireh. Ya din jî ger ji bo çareseriya demokratîk pêvajoya diyalogê bi ser bikeve, em ji vê yekê re vekirî ne. Me ji bo plana duyemîn biryar girt. Lê ev biryar bi hêsanî nehat girtin. Divê hem gelê me, hem raya giştî û hem jî dewlet vê yekê baş bizanibe. Gel ji me dipirse çima baweriya xwe bi AKP’ê tînin, şertên serkeftinê hatine bi destxistin. Em vê red nakin. Dema me ev pêvajo pêşxist me baweriya xwe kesekî ne anî, ji ber ku baweriya me bi aştiyê tê û em alîgirê çareseriya demokratîk in vê pêvajoyê pêşdixin. Di bingeha biryara me de, biryargirtina Serokatî heye. Em baweriya xwe bi xwe tînin. Em ji şer re jî amade ne, ji aştiyê re jî amade ne. Tercîha me aştî û çareseriya demokratîk e.

Divê ev pêvajo dualî pêşbikeve. Em ji bo paşvekişînê amadekariyan dikin lê divê aliyê din jî amadekariyan bike. Ji bo ev pêvojê bi ser bikeve divê şert û mercên Serokatiya me bên sererastkirin û ew jî bikeve dewreyê. Ger ev pêk bê, dê merhaleya yekemîn ya pêvajoya aştiyê bi ser bikeve.

-Ji bo sererastkirinên şert û mercên birêz Ocalan hûn çi difikirin, daxwaziyên we çi ne?

Ronahî Serhat: Pêvajo bi derfetên biçûk pêş nakeve. Ew bi xwe xwedî pêvajoyê ye. Divê xwediyê banga ku raya giştî xistiye nav kelecanê û tevger bi hev re têkilî deynin. Ev mafê wî ye. Bi awayekî xwezayî pêwîsti bi tiştekî wiha heye. Heyet diçûn û tên, lê periyoda hevdîtinan ne diyar e. Rêbertî ne xwedî derfetên ku kengê bixwaze nêrîna xwe parve bike nîne. Rêbertî ji bo hîn derdor, jin, saziyên civakî tevli pêvajoyê bibin bang kir. Lê ev derdor dê çawa tevli bibin. Divê kanalên diyalogê vekirî bin. Divê pêvajo zelal û vekirî be. Divê astengkirin, tirs û konsepta dewletê ve nêz nebin. Derfetên ku rihet bixebitin bên afirandin.

Karayilan: Dibe ku ketina dewreyê bi merhele pêk bê. Merheleya yekemîn divê çûyîn hatin pêş bikevin. Mesele ew e ku pêşî li riya çareseriyê bê vekirin.

DIVÊ EWROPA JÎ PIŞTGIRÎ BIDE

Hûn ji bo hêzên navneteweyî çi difikirin?

Karayilan: Ji bo çareseriya pirsgirêka kurd rola Ewropayê diyarker e. Gelê kurd heta niha bi trajediyên mezin re rû bi rû ma. Rojava li li hember trajediyan bêdeng ma. Alîgirê çareseriyê nîn in, ji bo berjewendiyên wan divê pirsgirêk bidome. Em dibêjin êdî bes e. Bibin xwedî wijdan. Em ê pevbiçin, ew e jî ji vê yekê sud bigirin. Divê dawî li vê bînin. Piştî daxuyaniya Rêber Apo, nûneran daxuyanî dan. Divê beriya her tiştî nebin asteng. Pirsgirêka kurd, bûye pirsgirêkeke navneteweyî. Ger ji bo çareseriyê hewl bidin, dê çareserî hêsantir bibe. Lê dibe ku bibin asteng jî. Mînak komkujiya Parîsê. Divê kujerên vê komkujiyê bên aşkerakirin. Ev komkujî ji bo astengkirina pêvajoyê bû. Divê Ewropa jî ji bo çareseriyê bibe alîkar, astengiyan dernexe. Ji bo YE û DYA’yê banga me ev e: di dema agirbestê de ev rêxistin xistin lîsteya terorê. Dema şer mezin bû nexistin lîsteyê lê dema gule nehatin teqandin xistin lîsteya terorê. Ger PKK’ê ji vê lîsteyê derxin, ev dê ji bo çareseriyê baş bibe.

ME ÇARÇOVEYA NETEWEYÎ ESAS GIRT

Rêveberiya Başûrê Kurdistanê jî girîng e. Hûn di vê mijarê de çi difikirin?

Karayilan: Em vê pêvajoyê tenê bi Bakur ve nagirin dest. Hemû kurdan eleqedar dike, ji ber vê yekê di nav 2 hefteyên dawî de bi gelek hêzan re têkilî danî. Em dixwazên fikrên wan hîn bibin. Me bi gelek partiyan re têkilî danî. Me yên ku em negihiştinê re peyam şand. Me xwest em fikrê rewşenbîr, hunermendan jî bigirin. Me çarçoveya neteweyî esas girt. Hîn daxuyaniyên ku piştgirî didin pêvajoyê jî hatin dayîn. Em samîmî ne. Bi rastî jî em naxwazin ev pêvajo xirab bibe û bê astengkirin. Ger aliyê din jî bi heman hesasiyetê nêzîk bibe dê pirsgirêk çareser bibe.

-Wekî encam ew ê ev pêvajo dê çawa bimeşe?

Karayılan: Di esasê xwe de me heta niha têkildarî qonaxa 1’emîn de nîqaşan meşand. Projeya çareseriyê ji 3 qonaxan pêk tê. Piştî ku vekişîn dest pê kir dê qonaxa 2’yemîn jî dest pê bike. Ev çi ye? Berpirsiyyariyên ku dewlet û hikûmet pêk bînin, in. Pêdivî bi makeqanûneke ku çareseriyê jî dihundirîne heye. Em çareseriya pirsgirêkê di domokratşîkbûneke tam de dibînin. Divê hemû nasneme werin qebûlkirin, hemû nasneme bên temsîlkirin. Pêdivî bi çarçoveyeke makeqanûnî ya ku kurd bikaribin bi zimanê xwe ve bijîn, der barê xwe bi rêvebirinê de xwedî gotin bin, di nav Tirkiyeyeke wiha de bikaribin xwe wekî civaka kurd îfade bikin.

Bi taybetî divê ku di 3 noqteyan de sererastkirin pêk werin. Ya yekemîn: Divê pênaseya welatîbûnê ji nû ve were kirin. Divê çarçoveya wê berfireh be, pêdivî bi pênaseyeke ku nasname û çandên cuda ne li ser etnîkî lê herkes xwe tê de bibîne were kirin. Ya duyemîn: naskirina nasnameyan. Divê şert û mercên ku nasname bikaribin xwe îfade bikin werin cih. Ya sêyemîn: neteweya tirkiyeyê divê ji nû ve were pênasekirin. Ev netewe jî kê pêk tê divê vekirina wê were kirin. Ew ê ev doneyên bikêr bidin me. Di esasê xwe de qonaxa duyemîn ev e û pêkanîna vana ye.

Qonaxa sêyemîn jî qonaxa nornalbûnê ye. Di riya çareseriyê de lazim e ku “paqijiya rê” were kirin. Dibêjin “siyasetê bikin” lê siyasetmedar hemû girtî ne. Heta ku girtiyên KCK’î di girtîgehê de bin nemimkûn e ku mirov behsa çareseriyê biek. Divê ku vê paqijiya rê were kirin û ber bi pêvajoya normalbûnê ve rê were kirin.