Amadekar: Rojda Sîverek-E. Ergîn

Beşa 3

Agirbesta sêyemîn

Pêvajoya şer ya heya Payîza 1998an rastiyek da nîşan; ev jî tevî tevahî êrîşên tunebûnê, ne mijara gotinê ye ku her du hêz li gel jiyîna berxwedaneke diyar ne nagihijin wê hêzê ku hev û din ji holê rakin. Tişta di sala 1998an hatiye jiyîn bûbû ev. Ev yeke jî xitimandin û neçareseriyekê îfade dikir. Ji bo ku ev rewş were bidawîkirin pêwîstî bi pêkanîna avabûneke nû hebû. Nirxandina ku Rêber Apo di 15ê Tebaxa 98an de kiriye, di vê mijarê de asta bîryareke kûr û berfireh îfade dike. Ev nirxandin jî dikare di wateyekê de weke peyama beriya agirbestê guhartina stratejîk were fêmkirin. Di heman pêvajoyê de daxwazên qismekê di nava dewleta Tirkiyê de ku dixwazin şer dawî bikin û pêvajoyeke nû bi agirbesteke watedar re destpê bikin gihiştibû partiyê.

Rêber Apo di 1ê Îlona 1998an de rave kir ku pêvajoyeke nû ya agirbestê destpê kiriye. Ev agirbest ji agirbestên 93-95 ê cûdatirbû. Ango vê agirbestê hedef dikir ku bi xwe re guhertineke berfirehtir bixe rojevê û bîryarên vê hembêz dikir. Ne tenê agirbestek û pêngaveke gerîna giftugo bû, pêngaveke ku bi gavên pratîkî yekser guhertineke pergalî ya rêxistinî pêş didît, vê yekê jî bi hewldana xwe biafirîne û pêkbîne bû. Lê belê bersiva ku dewleta Tirkiyê daye vê bû ev; hema piştî îlana agirbestê Surî tehdît kir û ew hewl da wê pêvajoya komploya tê zanîn pêşbixe. Bi vî rengî li dijî navênga tundê ya veguheriye girêka kor her sê lêgerên çareseriyê yên Rêber Apo, ên di nava pênc salan de pêşxistibû, bê encam hatine hiştin û komploya 15 Sibatê ya navnetewî hate pêkanîn. Lê belê vê koployê jî lêgerên Rêber Apo yên çareseriya li dijî tundê nedaye sekinandin, Rêber Apo ev zêdetir kûr kiriye û ew gihandiye heya guhartina stratejîk.

Dewleta Tirkiyê ne di wê rewşê de bû ku bikaribe ji kevneşopiya siyaseta yekdest, inkarger û tuneker derbikeve û tevî tevahî hewlên Tevgera me ya azadiyê di tunekirinê de israr dikir. Hewlên ku DYE ji bo desthilatdariya xwe ya cihanê di bin navê “Pergala Cîhana Nû” dida meşandin, bi awayek cîdî ji aliyê PKKê ve dihat astengkirin. Berjewendiyên eniya dijberê PKKê ji bo êrîşkariya hîn berfirehtir, momenta dest dide digirt. Komploya navnetewî ya bi dîl radestkirina Rêberê me ji Tirkiyê re biencam bûye, di pêvajoyeke wisa de dikete pratîkê. Ji lewra, baştir fêmkirin û nirxandina vê komploya navnetewî, rastiya têkoşîna ku Rêberê me dide meşandin, di vê wateyê de xwedî girîngiyeke jiyanî ye.

Zaliya emperyalîst ku tê xwestin di bingeha ewlekariya Siyonîzma Îsraîl û dîsa berjewendiyên mêtingeriya Tirk were damezirandin, herî zêde jî ji aliyê têkoşîna ku partiya me dide meşandin ve hate valederxistin.  Wiha ku emperyalîzm û nûkerên wê di çareseriya pirsgirêka Fîlîstîn de, di çareseriya nakokiya Ereb-Îsraîl de û dîsa di xala encam ji têkoşîna li dijî Îranê de dide meşandin girtinê de herî zêde li hemberî pirsgirêka li Kurdistanê de tangav bûne. Tevahiya van sedeman, sedemên komploya ku li dijî Rêber Apo pêşxistine çêdikin.

Agirbesta Çaremîn

Tevî komploya navnetewî ya tê meşandin û dîlbûna Rêbertî,  Rêberê me û Tevgera me anî ziman ku ji bilî çareseriya bi rêbazên siyasî ya pirsgirêkê, çi çareseriyên din nînin û çi dibe bila bibe cihê ku were gihandin wê dîsa bibe israra di çareseriya siyasî de. Ji aliyê Rêberê me ve ew agirbesta ku di 1ê Îlona 98an de hatiye îlankirin hîn zêdetir hatiye pêşxistin û heya 2ê Îlona 1999an hatiye dirêj kirin. Rêberê me xwe bi vê re jî bes nedîtiye, ji bo pêşiya çareseriya siyasî veke, di 2 Îlona 1999an pê ve bîryara paşvekêşandina hêzên gerîla ji sînoran girtiye. Vê yekê weke ku di roja me ya îro de jî pir tê ziman, mercên herî guncav ji bo çareseriya pirsgirêkê pêşkêş dikir, lê belê dewletê weke her timî pêvajo di bingaha tasfiyekirina PKKê û bi mantixê pirsgirêkê biperçiqîne-çareser bike nirxand. Di derbarê nîqaşkirin û pêvajo veguhertina ji çareseriyeke siyasî re ti gav neavêt û ew polîtîka xwe ya gîrokirin û ji demê re belavkirin esas girt.

Tevgera me di bingeha agirbesta yek alî hêza xwe ya gerîla vekêşand li derveyî sînoran û pevçûn sekinîbûn. Ji bo çareseriyê rewşa nepevçûna ku nêzî pênc sal an hatiye jiyîn bi hewldan û fedakariya Tevgera me re mercên guncav çêdikir. Tevî tevger û Rêberê me bi dehan caran bangî dewleta Tirk kir jî ti gav nehatin avêtin. Hate hedefkirin ku Tevgera me bi polîtîka mijûlkirin û rizandinê were tasfiyekirin û hwil dan di bingeha konsepta şerê taybet a ku dîl girtina Rêberê me digirt nava xwe, Tevgera me destpêkê bi destê YNK, eger ev nebe jî bi pêngavên hundirîn yên Tevgerê perçe dike re tasfiye bikin. Bi hewlên wekî van re û bi pêkanînên şerê taybet ê ji gelên me re pir mezin didin windakirin re pêvajo hate heba ki-rin.

Piştî mudaxeleya DYE ya di Adara 2003ê de ji Îraqê re hate jiyîn, dewleta Tirkiyê ku dîtiye federasyoneke Kurd di Bakûrê Îraqê de çêdibe, vê carê bi tirsa “Wê Kurdistana Mezin were damezirandin”  di bingeha bêencamiya konsepta xwe ya rizandina ji demê re hatiye belavkirin de, bi Îranê û Surî re îtîfaq pêşxis û ji bo dînamîkên Azadiya Kurd tune bike û hewl da di vê bingehê de operasyonên xwe yên leşkerî û polîtîkayên xwe yên zextê bixe dewrê.

Ji nû ve damezirandina PKKê û Pêngava 1ê Hezîranê

Tevî tevahî lêgerên me yên çareseriya demokratîk-aştiyane, komploya navnetewî ne tenê li derve, li hundir de jî hate ferzkirin. Tevgera me xwe li hemberî polîtîkaya komployê ya di hundir de encam girtinê dike armanc kom kir û destpêkirina pêvajoyeke nû xiste rojeva xwe. Di bingeha mudaxeyala Rêber Apo ji nû ve damezirandina PKKê û pratîkkirina Pêngava 1ê Hezîranê hate rojevê.

Tevgera me di bingeha ji nû ve damezirandina PKKê û di rastereya nûkirin û guhertinê mesafeyên girîng girt. HPG ji nû ve, ne weke hêzeke ku bi rêbazên çekdarî têdikoşe, weke hêza gelê Kurd a çekdarî ya parastina rewa hate birêxistinkirin. Weke nêzîkatiya herî xwezayî ya parastina rewa hate dîtin ku HPG li hemberî êrîşan çalakiyên mîsîleme bike. AKP ku di Sermaweza 2003ê de hate ser îqtîdarê soz dida ku wê di çareseriya pirsigêka Kurd de nêzîkatiyeke nû pêşkêş bike. Lê belê îqtîdara AKPê jî di her du salên xwe yên destpêkê de nekete nava nêzîkatiyek ji nêzîkatiya tasfiyekirina pirsgirêkê cudatir û ji bilî nêzîkatiya ku di bingeha ji demê re belavkirin û rizandinê ti nêzîkatî pêşkêş nekir. Ji lewra pêvajoya parastina rewşa ya di 1ê Hezîrana 2004an de destpêkiriye, weke pêvajoyek neçarî û nû kete dewrê.

Piştî zemîna ku ji bo çareseriya siyasî hatiye afirandin di bingeha tasfiyekirina Tevgera me hate îstîsmarkirin, pevçûn weke qonaxî zêde bûn û pêvajoyeke nû ya şer destpê kir. Di pêvajoya saleke ku piştî wê pêşketiye de derkete holê ku, weke tê gotin tevgera me ne di rewşeke ku nikare şer bike de ye, ti tişt di kapasîta xwe ya parastina gel û xwe de winda nekiriye, berevajî ji her demê zêdetir dikare şer bike. Careke din jî dewletê vale vale bêr hejandibû û wan mercên ku ji bo çareseriya siyasî derketine holê hatibûn hebakirin.

Di encama axaftina Serokwezîr Erdogan ya di 12 Tebaxa 2005ê de li Amedê kiriye û hewla aştiyê ya hinde rewşenbîran, tevgera me ji bo careke din jî şans bide aştî û çareseriya demokratîk pêvajoya bêçalekiya mehekê îlan kir. Di encama êrîşên Artêşa Tirk ên ser tevgera me windahiya gerîla di vê meha bêçalekiyê de gihişte çar qatê. Erdogan jî xwedî li gotinên xwe derneket û li pey tunda ku artêşê pêkaniye sekinî. Ji aliyê kevneşopiya siyasî ya ku têgaha hêzê di çek û zorî de dibîne careke din jî lêger û hewlên gelê Kurd ên çareseriya aştiyane û siyasî de weke lewazî û bêçareyekê hate nirxandin.

Tevî tevgera me gelek caran pêşniyar û projeyên çareseriyê yên ku ti hêz nikaribe red bike pêşkêşî raya giştî jî kir, dewlet xwe nêzî ti têşeyên çareseriya siyasî nekir. Ji lewra bi agirbestan re ji dîrok û gelê me re hatiye nîşandin ku di mijara pevçûn û neçareseriya ku didome de ne tevgera me ya azadiyê, dewlet berpirsyar e. Tevî hertiştî tevgera me berpirsyar û hestiyar nêzî bûye, hewl daye pevçûn bilind nebin û parastina rewa sînorên xwe derbaz neke.

Agirbesta Pêncemîn

Dema piştî pêngava 1ê Hezîrana 2004an hate dîtin ku têkoşîna ku di salên 2005-2006an de pêşketiye ji nû ve hêz qezenckiriye, ji dewrê re xistina hinde hêzên cûda re agirbesta pêncemîn hate rojevê. Rêber Apo û tevgera me rewş nirxandin û ji bo agirbestê gihiştin vê encamê “dibe ev lîstikek jî be, lê di ceribandinê de feyde heye”.

Hinde saziyên di nava dewleta Tirk de û dewleta Îraqê ev agirbeste xwestibûn. Ji aliyê hinde qenalên cewaz de jî dihate ragihandin ku DYE jî agirbesteke wisa dixwast. Wezîrê Karê Hundirîn yê DYE jî bi wesîla 15 Tebaxê bangawaziyek wisa kiribû. Bangawaziyên heman yên Yekitiya Ewrûpa jî hebûn. Meylek çêbûbû ku bi pêvajoyeke agirbesteke nû re pirsgirêka Kurd bikeve rojevê. Tevgera me di vê bingehê de pêvajoyeke agirbestê ya nû girte rojevê û pêncemîn agirbesta yek alî ji 1ê Cotmehê û pê ve îlan kir.

Lê belê careke din jî dewleta Tirk agirbest qebûl nekir. Wiha tê fêmkirin ku, daxwazên wan yên agirbest ê textîkek bû.  Dewleta Tirk, ji bo ku di bingeha bilindkirina şer de ji polîtîkayên xwe yên inkar û tunekirinê re piştgirî bigre, bi aweyekî lez pêngaveke dîplomatîk da destpêkirin. Bi taybet Serokfermandarê Tirk, Yaşar Buyukanıt çû DYE û hewl da ji mutefîkên xwe re rave bike ku dewleta Tirk nikare pêvajoyeke wisa rake. Di civîna çameniyê ya di DYE de kiriye de got “Talukeya herî mezin siyasîbûna PKKê ye”. Dîsa got “Tirkiye weke pêvajoya 1919an bi talûkeya parçebûnê re rûberû ye”. Di demeke kin de derkete holê ku ti bîryareke DYE di vê mijarê de nîne û ferzkariya Tirkiyê qebûl kiriye. Ferzkariya Tirkiyê ya pêwîst e zêdetir were dîqat girtinê hate pejirandin, di wateyekê de xeta xwe li ser herkesî ferzkir û pejirandina wê pêkanî.

Tirkiye piştî serxistina van pêşketinan şûnde, di bingeha jehrkirina Rêber Apo, bi awayekî çavkor û vekirî kete nava êrîşa li dijî gelê me û Tevgera me. Lê tevgera me ev yeke ferq kir. Bi vî rengî agahî girt ku Tirkiye di nava êrîşeke wisa de ye û bûyer eşkere kir. Bi vê êrîşa xayîn re agirbesta pêncemîn jî xilas bû.

“Pêwîst e hun agirbestê îlan bikin”

Heyeteke ku di Cotmeha 2007an de ji tevgera me re hatiye şandin, xwest em agirbesteke nû îlan bikin û gotin “pêwîst e hun ji nû ve agirbest bikin”. Me beriya vê salekê di meha Cotmehê de agirbest kiribû, dewleta Tirk li hemberî vê Rêber Apo jehr kiribû û li her deverê pêleke êrîşê pêşxistibû. Tevî vana hatin jiyîn jî dîsa hatin û digotin “pêwîst e hun agirbest îlan bikin”. Di rastiyê de ev dihat wateya “pêwîst e hun radest bibin”. Tevgera me vê ferzkariya ku hatiye kirin bi gotinên “me ji xwe di sala bihorî de agirbest îlan kir. Lê dewleta Tirk nepejirand û êrîş domand. Yê agirbest xirab kiriye ne em in, dewleta Tirkiyê ye, biçin ji wan re bêjin bila agirbestê bikin” redkir. Lê ew heyeta hatî israr dikir ku em ferzkirina wan bipejirînin û bi uslubekê tehdîtwarî dubare dikirin ku pêwîst e em vê yekê bipejirînin. Digotin “tiştên ku em dibêjin nêrînên DYE û YE nin, di heman demê de nêrîna dewleta Îraqê û hukimeta herêmî ya Kurd e jî. Peyama hevpar ya tevahiyan wisa ye. Pêwîst e hun agirbest bikin, nexwe wê rewş xirab bibin”. Tevgera me jî diyar kir ku pejirandina agirbesteke din ne gengaz e, em vekirîne ku pirsgirêka Kurd bi rêbazên demokratîk çareser bikin, lê di bin êrîşên leşkerî de jî mafê me yê parastinê heye, emê xwe di bingeha xeta parastina rewa de biparîzin; kesek nikare vê mafê ji destê me bigre û ev mafekî gerdûnî ye û bi vî rengî daxwaza wan paşve vergerand.

Deklerasyonên çareseriya demokratîk

Tevgera me ku baweriya neçareserî û pevçûn di serî de zirar dide gelên Tirk û Kurd û dûra jî dide tevahî gelên Rojhilata Navîn radike, di çarçoveya bangawaziyên Rêber Apo yên ji bo aştiyê kiriye, dîsa daxwazên hinde hêzên navnetewî, saziyên demokratîk û derdorên cûrbecûr yên di arezûya aştiyê de ne girte dîqatê û pêvajoyeke nû di Tebaxa 2007an de destpêkir.

Rêveberiya Tevgera me bîryara destpêkirina pêvajoyeke nû ku cîvîna xwe ya di meha Tebaxê de çêkiriye de û hêviyên xwe yên ji bo vê pêvajoyê bi deklerasyonekê gihande raya giştî. Deklarasyonê îlan kir ku ew bi taybet wê di bin sê serek (başlık)an d pêvajoyeke nû destpê bike, ji vê re amedeye û wê çareseriya pirsgirêka Kurd di vê çarçoveyê de gengaz bibe. Vanan; “Pêwîst dike dewleta Tirk beyan bike ku wê ew vîna giftugo û çareseriyê deyne holê, divê êrîş werin sekinandin û mercên tecrîtê yên li ser Rêber Apo werin bidawî kirin”.

Tevgera me deklere kir ku eger dewlata Tirk helwesteke erênî pêşbixîne wê HPG ji bo pêvajoyeke agirbestê destpê bike pêngavên pêwîst bixe dewrê, ji civaka Tirkiyê û raya giştî re deklere kir ku wê ji dîroka ku deklerasyon hatiye çapkirin (destpêka Tebaxê) heya 1ê Îlonê Roja Aştiya Cîhanê di her firsendê de firsend û vîna çareseriya aştî û demokratîk bi dengekî bilind îfade bike û wê çalakiyên demokratîk di 1ê Îlonê de bibin lûtke. Hersê xalên ku di bin sê serekan de hatine ziman ne merc in; gavên bawerî didin ên ku pêwîst dike her hêzên ku çareseriyê dixwazin biavêjin e. Lê destê aştiyê yê Tevgera me ku diyar kiriye ku dema ev her sê gav hatin avêtin wê pêvajo weke sê qonaxî were pêşxistin ê dirêj kiriye careke din bi nêzîkatiyên mijûlkirin û rizandinê re hatiye rûberû û hewl hatiye dayîn ku textîkên hîn ziravtir ên inkar û tasfiyê yên ji pêvajoyên bihorî cûdaatir ser Tevgera me bixin jiyanê. Nexwe hema hema her sal Tevgera me piştî vê dîrokê şûndetir deklerasyonên ku çareseriya siyasî, demokratîk û aştiyane di pirsigêka Kurd de pêşdibînin weşandiye. Tevgera me hertim destê xwe yê aştî û demokrasiyê dirêj kir û di vê bingehê de şûxilî û têkoşîn meşand. Hewl da bi tevahiya vana re aştî were Kurdistanê û Rojhilata Navîn, wê di bingeha çareseriya demokratîk aştiyane ya pirsgirêka Kurd de, demokratîkbûna Tirkiyê û Rojhilata Navîn pêkbîne.

Wê bidome