Adıli Bayram
Denîz, Yusuf, Huseyîn ev çil sale her bi vî rengî hatin bîranîn. Li ser wan stran hate gotin, pirtûk hatin nîvîsandin. Di dîrokê de weke rêberên ciwanan ên efsanewî û mîlîltanên şoreşger cîh girtin.
Em 6 Gulaneke din jiyan dikin. Salvegera çilemîn a Denîz Gezmîş, Yusuf Aslan û Huseyîn Înan. Ev çi sale li welatê me şerê di navbera faşîzm û demokrasiyê de diqewime.
Tê zanîn salên 1971 û 72'an li welatê me yek ji konaxên herî girîng û krîtîk bûn.Derbeya muhtiraya artêşê ya di sala 12'ê Adara 1971'an de êrîşa herî dijwar a faşîzmê bû. Li dijî vê êrîşê jî Enî-Partiya Rizgariya Gelê Tirkiyê (THKP-C), Artêşa Rizgariya Gelê Tirkiyê (THKO) û Artêşa Rizgariya Karker Gundiyên Tirkiyê (TÎKKO) dest bi berxwedanê kirin.
Ev du salê mijara gotinê ne di dîroka Tirkiyê de bûn salên herî dijwar û bi pevçûn. Pergala faşîşt a 12'ê Adarê li welatê me li ser navê demokrasiyê çi hebe ji bo tune bike û pergala faşîşt û leşkerî avabike bi her cure rêbazê dest bi êrîşan kir.
Civaka me bi êrîşên kontrayî û îşkenceyan di van salan de naskir. Bi hezaran rewşenbîr, ciwan, kedkar hatîn girtîn, xistin girtîgehan û rastî îşkenceyên herî giran ên kontgerîlayan hatin. Li kuçeyan artêş û polîs li ser gel teroreke hov da meşandin. Bandora giran a di wan rojan de pêkhat di roja me de jî di asta civakî de bandora xwe berdewam dike. Bêgûman terora faşîşt a leşkerî di serî de kadro û rêxistinên li dijî vê faşîzmê dest bi berxwedana çekdarî kirin ji xwe re kir armanç. Nemaze ji bo rêberên wan bên tunekirin rêveberiya 12'ê Adarê di nava hewldaneke taybet de bû. Denîz Gezmîş, Huseyîn Înan û Yusuf Aslan sê ciwanên di van êrîşan de hatin girtin. Kadroyên pêşeng ên THKO bûn.
Salên 1972 û 73'an bûn salê tunekirina kadroyên rêber ên rêxistinên liberxwedidan. Di 30'ê Adara 1972'an de li Gundê Kizildereya Nîksarê Rêberê THKP-C Mahîr Çayan û hevalên wî hatin qetlkirin. Ev bi serê xwe komkujiyek bû. Li nava kesên hatibûn qetlkirin de mîlîtanên THKO jî hebûn. Ji bo Denîz, Yusuf û Huseyîn neyên darvekirin çalakî lidardixistin. Ew hatin qetlkirin!
Bi vî rengî rê li ber darvekirina sê şitlan vebû. Di sî û şeşemîn roja komkujiya Kizildereyê de Denîz Gezmîş, Yusuf Aslan û Huseyîn Înan li Mamakê hatin darvekirin. Ev jî bi serê xwe komkujiyek bû, reşkujiyek bû. Faşîzmê li ser xwîna şoreşger-demokratan desthilatdariya xwe saz dikir.
Yê herî dawî hate qetlkirin jî Serokê TÎKKOyê Îbrahîm Kaypakkayaye. Îbrahîm Kaypakkayayê bi birîndarî li Dersimê tê girtin, di îşkencexaneyên Amedê de dixin lêpirsînê. Di 18'e Gulana 1973'an de di bin îşkenceyê de hate qetlkirin. Li ser vê bingehê bû" mêrxasê ser da sir neda."
Diyare ku tenê weke şexs Mahîr Çayan, Denîz Gezmîş û Îbrahîm Kaypakkaya yên faşîzmê qetlnekiriye. Di kesayeta wan de pêşeroja demokrat -şoreşger a Tirkiyê hate qetlkirin. Ji lewra çepgirên li Tirkiyê ji wê rojê ve nekarîne li dijî faşîzmê pêvajoya tekoşîna çekdarî bidin destpêkirin. Berxwedana li dijî MHP'ê hate nîşandan li dijî dewletê nehate nîşandan. Ji ber van sedeman derbeya leşkerî ya faşîşt a 12'ê Îlona 1980'an de bi hêsanî serdest bû. Komkujiyên 30'ê Adarê, 6'ê Gulanê û 18'ê Gulanê ji aliyê faşîzmê encam dabû. Yên ev dîmen hilweşandin û berxwedana çekdarî berdewam kirin Kurd bûn.
Li dijî derberya leşkerî-faşîz a 12'ê Îlona 1980'an bi derengî be jî berxwedana çekdarî ya Kurd pêşket. Helwesta çekdarî ya berxwedana çekdarî li dijî derbeya leşkerî-faşîşt a 1971'an de rêxistinên THKP-C, THKO û TÎKKOyê nÎşan daye, li dijî derbeya leşkerî-faşîst a 12'ê Îlona 1980'an jî PKK'ê nîşanda. Tevgera gerîla yan wan da destpêkirin, di erdnigariya Kurdan de PKK'ê berdewam kir.
Wê demê ev çil sale şereke bi encam nebûye berdewam dike û diçe. Îro jî ji dijwariya ji roja destpêkê tu tişt wendanekiriye. Wê ev bigihêje ku û bi çi rengî bi encam bibejî nayê zanîn.
Di roja me de di pêşengtiya PKK'ê ji aliyê Kurdan de meşandina wê, weke tevgera azadiya Kurdan diyar bike jî rastî tam ne bi vî rengiye. Ger em bala xwe bidnê destpêka vî şerî heta 1971, 1972'an herweha heta 1968'an ve dirêj dibe. Dema ji vir bê destpêkirin şereke 44 salan heye. Ev şer, wê Tirkiye bibe welateke çawa, wê pergaleke faşîşt-leşkerî serdest be an na wê civakeke demokratîk serdest be şerê wê ye.
Pirsa "wê Tirkiye ber bi ku ve biçe?" ji nava 1960'an û vir ve bi xurtî û zêde hatiye pirsîn. Bêgûman ev pirs di demên beriya wê jî hatiye pirsîn. Lê heta salên 1960'an yên vê pirsê dike derdoreke teng a elît(bijare)e. Ji nava salên 1960'an û şûn ve êdî ev pirs ji aliyê derdoreke berfireh a civakê hatiye pirsîn, di serî de ciwanên şoreşger, karker, rewşenbîr û derdorê din jî ji aliyê xwe heman pirs pirsîne.
Bi bandora şoreşa ciwanên cîhanê ya 1968'an ciwanê welatê me jî di dawiya salên 1960'an şoreşa demokratîk a pêşdikeve ciwan dibin pêşengê wê. "Wê Tirkiye ber bi ku ve biçe?" Ji vê pirsê re paşverûtiya leşker - sivîl ên girêdayî dervene bersiva "dîktatoriya leşkerî-faşîşt" didan. Di serî de ciwan hemû derdorên gel jî bersiva " Tirkiya Demokratîk û Serbixwe" dane. Denîz Gezmîş û hevalên wî jî bi dengê herî berz ev bersiv di sêdareyê de qîr kirine.
Vaye ve şerê demokrasî*faşîzmê yê hîn bi encam nebûye li welatê me bi vî rengî destpêkir. Ev şerê di navbera salên 1968-73'an destpêkir û bi dijwarî berdewam kir heta roja me hatiye. Îro jî pirsa " Wê welatê me wê di bin serdestiya dîktatoriya faşîst de bimîne an na wê serdestiya civaka demokratîk pêk were?" di rojevê de ye. Di navenda pevçÛna leşkerî -siyasî ya diqewime de ev pirs heye.
Pirsgirêk hîn çareser nebûye, pirsa berî niha çil salî hatiye pirsîn hîn jî di rojevê de be ev tê wê wateyê kesên ev pirs pirskirine hîn jî zindîne û jiyandikin. Weke pirskirin û şer dane destpêkirin, di meşandina şer de jî rêbertiyê dikin. Wê demê hîn jî Mahîr, Denîz û Îbrahîman zindîne, jiyandikin. Weke destpêkirine îro jî ji tekoşîna "Tirkiya Demokratîk" re rêbertiyê dikin. Laşê wan ji aliyê faşîzmê hatiye qetilkirin lê rastiya serokatiya wan hîn zîndî jiyandike.
Wê demê divê mirov çareseriyê li vir bigere. Kesên pirs kirine û şerê demokrasiyê dane destpêkirin ev kar çawa kiribin, îro jî yên dixwazin bigihêjin encamê divê li gor wê tevbigerin. Bi rastî jî wê hevgirtî bin û encamê bigrin naçarin bi vî rengî tevbigerin. Herkesên dibêjin tekoşîna demokrasiyê dimeşînim divê wusa bike.
Belê yên şerê "Tirkiya Demokratîk" dabûn destpêkirn ev kar çawa kiribûn? Ya yakem ne şev ne jî bi roj herdem di nava tekoşîna demokrasiyê de bûn. Nexwarine, venexwarine şerê demokrasiyê dane. Çavê xwe negirtine û ji bo tekoşîna demokrasiyê canê xwe dane. Gotinên Denîz Gezmîş ên di dadgehê de eşkerene. Wê demê bê ku 24 saetan bixebite mirov nabe demokrat.
Ya duyemîn heta tê xwestin wêrek û bi biryar tevgeriyane. Ji dayina canê xwe ji bo tekoşîna demokrasiyê paş de nemane. Di sêdareyê de û di dezgehên îşkenceyan de berxwedan û biryardarî li holê ye. Wê demê bê ku wêrekî û berxwedanê tekoşîna demokrasiyê nayê dayîn.
Ya siyemîn, her demê di nava yekîtî û hevgiriyê bûn. Yên li Kizildereyê hatin qetlkirin mîlîtanên THKP-C û THKO ne. Tevî rêxistinên wan cûdane di asta herî li pêş yekitiya çalakiyê heye. Cardin çalakiya Kizildereyê ji bo astengkirina darvekirina Denîzan bû. Serokê THKP-C Mahîr Çayan ji bo darvekirina serokên THKOyê asteng bike jiyana xwe daniye holê û ev mînaka herî li pêş a hevgirî û hevaltiya şoreşgeriyêye. Wê demê heta yekîtiya çalakiyê di asta herî pêş de nebe tekoşîna demokrasiyê nagihêje serkeftinê.
Di salvegera çilemîn a şahadeta wan de pêwiste mirov dersên dîrokî jê derxîne û jiyanî bike. Em sê şitla li ser vê bingehê bi rêzdarî bibîrtînin û tekoşîna wan a demokrasiyê ya jiyandike silav dikin!...
Şehadetlerinin kırkıncı yıldönümünde bu tür tarihi dersleri çıkarmayı ve hayata geçirmeyi bilmek gerekiyor. Üç Fidanı bu temelde saygıyla anıyor ve yaşayan demokrasi mücadelesiyle selamlıyoruz!..