Di civata xwezayî de, ya ku dihêle civak li ser pê bimîne û jiyana xwe bidomîne, exlaqê civakê ye. Civata Kurd, her çiqas di bin nîrê kedxwariyêde mabe jî, Hiqûqa wan qebûl nekiriye. Lê belê wî bi xwe jî, Ji bona xwe hiqûqa sazûmanî ava nekiriye. Em niha dibînin ku civata me, bi hin exlaqên kevneşopîya dîroka xwe ya bingehîn, li ser pîyan maye. Bêguman ev xisûsên pir girîngin di jiyana Kurdan a civakî de.
Rêberê Kurdan, ev xal ji nûve şîrove kirin û her wihajî, ji bo damezirandina jîyana paşerojê, exlaq, wek nirxên bingehîn û hîmê jiyanê bi navkir. Sazî û raya welatparêz, hay ji van xalan hene. Lê belê wisa dixwiyê ku pêwistîyeke lezgîn pê heye, Bi dubare caran li ser van xalan bê sekinandin. Ji ber ku ; dijmin tevayî êrişên xwe, li gorî dijberiya parastinê pêk tînê. Lewra wana, dibînin ku Kurd dibine xwedî stratejiya demdirêj. Bi parastina gelekî pêşiya Kurdan bi her awayî vedibe. Ew dibine xwedî pirtûka xwe ya jiyanê, îcar, eger berpirsên hemî saziyan li ser van xalan xwe baş têbigehînin ne gengaze ku dijmin, li ber hêza civata Kurd xwe rabigire xên jî vê yekê, serkeftin pêş nakevê.
Divê hemu Kurd baş bizanibin ku kedxwariya Tirk naxwaze dev ji Kurdistanê berdê. Ji ber vê yekê jî çiqas kiryarên qirêj û ne mirovî hebin ew, li dijî Kurdan pêk tînin. Ji Tirkan, kes li benda tevgereke bi exlaq nebin. bê exlaqî, di dara wande çikyaye. Lê ew vêjî baş dibînin ku li himberî têkoşîna azadî serdestîya xwe, esasen wenda kirinê. Mixabin ew, vê yekê li xwe danaynîn. Hetanî gava dawîn dixwazin bê exlaqîya xwe bimeşînin.Dema ku van êrişên han dikin, êriş têne ser xala bingehîn a civaka Kurd. Ji ber ku ew jî nû pê dihesin, histûna civaka Kurd, hevîrê yekgirtina wê, exlaqe. Li gel hemî êrişên bê exlaqî, civata Kurd, xwe bi rengekî parastiye. Li gel vê, di van salên têkoşîna azadî de jî, bê guman gelê Kurd, hin exlaqên nûjî, têkilî jiyana xwe kiriye. dijmin dixwaze, şikestina xwe bi êrişên cihê reng li civata Kurd bikê mal.
Di civaka mede, ev demeke tişta kur û daye destavêtina jinanê ew dixwazin bi bûyerên di vê mijarê de hiş û ramana cıvata ku baş nehatiye perwerdebûyî şêlû bikin. Van demên dawîn li hin deverên ku têkoşîna azadî têde xwedî rûmete li van deran destavêtin bi komî çêdibin. Niha armanc Sêrt û qezayên wê ne. Bala xwe bidinê di van salên dawîn de li hin bajarên Tirkan yek-du bûyerên bi vî awayî qewimîn. Xwestin li raya giştî Kurdan wek destavêter bidin nîşan. Bi vê jî, neman, heman tişt, li Sowyeta berêjî, pêk anîn. Li Kazaxistan jî malên Kurdan talan kirin. Ev jî didê xwuyakirin ku peywendî di navbera vande heye. Ango kedxwariya Tirk pir qirêj dileyîzê. Van meziyetên bapîr û dapîrên xwe dixwazin li dijî Kurdan bi karbînin. Dest avêtina ku wana, li dijî gelên Balkanan bi kar aniye dîrok li dereke din nanivîse. Di van xalên me yên hessas de, hin kesên nezan jî tînine leyzê û herwiha dikevine rojevê. Ango dixwazin di ramanan de bidin zanîn ku “Kurd evin ! nikarin rêvebiriyê bikin û h.w.d. ”bê guman dijmin vê qirêjiya xwe wê bidomînê. Lê belê kar kirina li dijî vanan ne tenê peywira hin sazîyên jinêye. Ji ber ku ev êrişeke li ser histûna civakêye. Dema ku civak ji hêla exlaqîve riziya êdî ew pûç dibe, ne têkoşîn û nejî qala azadiyê li wir namîne.ji bo vêjî, hemî sazî û avahiyên welatparêz û demoratîk divê xwe pirsyar bibînin, daku têkoşîn bikin li dijî vê kambaxiyê.
Harûn Serdar