Rêber APO
Ez jî dibêjim ku, ku hûn azad bibin, wê piştre kar û xwarin were. Azadiya siyasî girîng e. Civakeke ku azadî û têgihîştina wê ya siyasî nîn be, ew civak kole ye. Ger ku têgihîştina we ya siyasî û ehlaqî nîn be, nexwe hûn di rewşa koleyan de ne. Azadî û têgihîştina we ya siyasî û ehlaqî nîn be, hûn ê çawa bikaribin civaka xwe, malbata xwe, keça xwe biparêzin? Feraseta namûsê, bi awayê feraseteke berevajî li ser zayendîbûna jinê saz bûye. Feraseta min a namûsê tê zanîn. Ji bona rizgariyê divê civak, civakeke ehlaqî û polîtîk be. Civakeke ku têgihîştina wê ya siyasî, ehlaqî, kevneşopî, irfî nîn be, wê nikaribe di civakê de xwe, civaka xwe, malbata xwe û keça xwe biparêze. Ku vanan nîn bin ew civak qediyaye. Min di parêznameyên xwe de bi awayekî berfireh vanan daxuyand. Ma parêznameyên min hatin weşandin? Divê bê weşandin û her kes bixwîne.
Ji bona konferansê jî vanan diyar dikim: Ya bi Filîstinê re têkildar ma ne wisa ye? Rast e, eynî wisa ye, destpêkê pêvajoya Madrîd piştê wê ya Oslo destpêkir. Dişibe wê pêvajoyê. Ji bona konferansê niha vê bêjim. Ehmed Turk dikare ewk bike. Wê li Amedê Kongreya Civaka Demokratîk bi awayekî awarte , bi awayekî piştî hilbijartinê bi lezgînî li hev bicive. Li wir der barê konferansê de rêgez bêne diyar kirin, nîqaş bikin, dikarin di seroktiya Ehmed Turk de bi heyetek herin konferansê. Min berê ji bona konferansê şertê pênc rêgezî anîbû ziman. Vanan wê di konferansê de bêne nîqaşkirin. Ne pêwîst e ku vanan dubare bikim. Min pêşniyara pênc rêgez û sê pratîkî kiribû. Wekî pratîkî vanan pêşniyar dikim.
Di vê konferansê de;
1- KNK xwe birêxistin bike. Wisa ne mîna dewleta li başûr, wê bi awayekî sivîl û serbixwe xebatên xwe birêve bibin. Di nava KNK’ê de wê nûnerê her parçeyê hebe. Bi vî awayî temsîliyeta her parçeyî bi dest bixe. KNK, dibe ku bi tarza FKO be. Di nav de PDK jî dibe, YNK jî dibe.
2- Dikarin di konferansê de Lijneyeke Birêvebirinê ya ku peywira îcrayê bike pêk bînin. Ev Lijneya Birêvebirinê, erka dîplomatîk jî di nav de wê peywiran îcra bike. Wê ev lijne(kurul) xebatên dîplomatîk ên vekirî birêve bibe. Hema wisa mîna ku Barzanî bi çil dewletî re veşartî hevdîtinan dike nabe. Ji wan re jî vê dibêjim: Ev wisa nabe. Ku tu veşartî bi 40 dewletî re hevdîtin bikî, wê demê tu yê bibî ajan.
3- Li başûr pêşmergeyên ku yekîneyên kurd in hene. Hêzên çekdar ên PKK’ê jî, bi pêşmergeyan re veguhezînin hêzên netewî yên kurdan. Dikarin veguhezînin hêzên parastina gel ku parastin û ewlekariya hemû kurdan ji qirkirinan û tiştên dikin. Wê peywira parastina kurdên çar parçeyan bigirin ser xwe.
4- Di vê konferansê de wekî pêşniyareke pratîk, Komîsyona Lêkolînkirina Edalet û Rastiyan saz bikin. Encax ev komîsyona edaletê, ne tenê ji bona Tirkiyê, wê ji bona her çar parçeyan jî saz bibe û heqîqetan lêkolîn bike. Wê rewşa li Îranê lêkolîn bike, wê rewşa li Sûriyê lêkolîn bike, wê li Iraqê lêkolîn bike, rewşa li Tirkiyê bi dest bigire.
Ji bona konferansê pêşniyara şertê pênc rêgezî û çar pêşniyarên pratîk raber dikim. Wê vanan di konferansê de bê nîqaşkirin.
Ji şertê pênc rêgezî yekemîn, rêgezên civakî û aborî wekî şertek rêgezî bê qebûlkirin. Wê di çarçoveya vî rêgezî de, destpêkê kurd di nav xwe de têkiliyên aborî û civakî pêk bê û vê yekê di asta dewletan de bikin.
Duyemîn, rêgeza çandî. Li ser navê çanda kurdan çi hebe, wê vanan bixe bin ewlehiyê. Wê azadiya çandê pêk bê.
Sêyemîn, rêgeza yekîtiyê. Ev tê wateya ku kurd di nav xwe de yekîtî û têkiliyan bi pêş bixin. Wê hemû kurd bi hev re têkilî deynin û bi hev re tevbigerin.
Rêgeza çaremîn, rêgeza demokratîkbûnê. Ev tê wateya ku kurd bi gelên din re bi hev re jiyan bikin. Min ev berê wekî konfederalîzma demokratîk bi nav kiribû.
Pêncemîn, rêgeza parastina rewa ya gel. Her gel hêzeka wê ya parastina rewa heye. Ev, ji bona hebûna wî gelî pêwîstiyek e.
Ev konferans, niha dibêjim, bila bibe konferanseke neşerkirinê. Bêçekbûn mijareke cuda ye. Ev, wê cuda bê nîqaşkirin. Çek nayê dayîn. Her gelek xwedî hêzelek parastina cewherî ye. Ku konferans veguheze bêçekbûnê, ez dibêjim beşdar nebin. Divê destpêkê zirûfa neşerkirinê pêk bê. Divê temaya bingehîn ev be. Konferans encax dikare vê bike. Ku bikaribe vê bike, wê ji bona pêvoyên din rêgez bêne diyarkirin.
Navê konferansê jî Konferansa Lihevhatina Demokratîk û Aştiyane dibe. Wê DTP beşdarî vê konferansê bibe. Wê Kongreya Civaka Demokratîk bi lezginî li Amedê kongreya xwe çêbike. Hejmara beşdarvanan wê bê firehkirin, her kesî beşdarî konferansê bikin, ji bona kongreyê bi awayekî berfireh li hev bicivin. Navê konferansa ku li Amedê bê kirin jî pêşniyar dikim ku bila Konferansa Lihevhatina Demokratîk û Aştiyane be. Wê di vê kongreyê de rêgez bê nîqaşkirin, bêne diyarkirin û bi awayekî amade bi lijneyek beşdarî konferansê bibin. Wê Ehmed Turk û lijne here bi Barzanî û Talabanî re hevdîtin bike. Divê di lijneyê de jin jî hebin. Her hal ji karên derve Sabahat berpirse. Bila ew jî beşdar bibe. Jê re silavên min ragihînin. Dikarin bangî nûnerên Emerîka û Ewropa jî bikin. Ji bona min nabe pirsgirêk. Dikarin bi vî navî li Ewropa jî konferans bikin. Ji bona konferansê dikarin nêrînên min ragihînin Barzanî û Talabanî. Ev dibe bi nameyê be jî.
Ez li vir im ne dijberê tu kesî me. Dikarin bi her kesî re hevdîtin bikin. Ku bikaribin bi Emerîka û Ewropa re lihevbikin dikarin li hev bikin. Herî zêde aştiyê em dixwazin. Encax der barê konferansê de vê dibêjim; ku beşdar bibin wê beşdarêi encamên wê jî bibin. Ku beşdar nebin jî wê beşdarî encamên wê nebin. Ya ku ez bêjim ev e; rêgezên min hene, xeta min heye, fikrên min hene. Ez kesek xwedî xet im. Her tiştî jî di vê çarçoveyê de dinirxînim. Divê ev rast bê teyisandin.
Dibe ku ev konferans bibe Lozana kurdan. Çawa ku bi Lozanê komar ava bû, wê bi vê, yanî bi Lozana kurdan jî Komara Demokratîk ava bibe. Komara Demokratîk, jixwe lihevhatina demokratîk e. Wê lihevhatina herdu gelan, bi xwe re demokrasiyê bîne. Avabûna komarê çiqas girîng be, demokratîkbûyîna komarê jî bi qasî sazbûna komarê girîng û bi wate ye.
*Beşek ji hevdîtina 14’ê adara 2009’an ya Serokatiya Partiyê
- Ayrıntılar
Rêber APO
Hewa cemidiye, hewl didim zivistanê derbas bikim. Bihar tê, wê vanan jî derbas bibin. Înşîat jî didomin. Dermanê Ksatralê bikartînim, ji vê re bijîşk çi dibêjin. Ev derman bandor li min dike. Laş dike mîna hevîr. Ev bandora kêlekî ya derman e ne wisa, pêwîst dike ku ez bikaranîna wê bidomînim?
Der barê tenduristiya xwe de min hefteya borî agahî dabû, bila şaş neyê fêmkirin. Sedema ku min xistine vir, da ku li ser min çewsandinê(baskı) bikin. Dema ku ez li derve bûm jî, li vir im jî, çewsandin li ser min hene. Li ser min girtinek û tengavkirinek heye. Der barê min de girtinbûneke mezin heye. Li her derî me dijber dibînin. Di warê fikrî de jî me dijber dibînin. Ez ê der barê vê de daxuyanî bidim. Ez ê der barê Ergenekonê de hinek nêrînên xwe vebêjim. Dema ku hatim vir, min zûzûka li sernivîsên rojnameyan nihêrt. Talabanî hatiye vir. Der barê vê de ez ê nêrînên xwe vebêjim. Niha jî ez heman tiştan baştir fêm dikim.
Tê zanîn, salek piştî pêngava tebaxa 1984’an, di sala 1985’an de Almanya bi fermana NATO’yê li hember me şer da destpêkirin. NATO, ji bona ku gelek dewletên Ewropa dijberiya me bike, gelek çewsandinan kir. Hûn dizanin, Galadiyo li gelek welatan bi fermana NATO’yê hate rêxistinkirin û avakirin. Gladiyo, saziyeke ne fermî ya NATO’yê ye. Hûn Îtalyayê dizanin, li wir rêxistineke mezin a Gladiyoyê hebû. Li Ewropayê jî li hember me vê peywirê Almanya girte ser xwe. Gelek welatên Ewropayê jî li dijî me birêxistin kirin. Tenê li Îsveçê Olof Palme vê qebûl nekir. Olof Palme digote; “Ez li hember kurdan helwest nagirim” Olof Palme li hember me helwestgirtinê nepejirand. Bûyera Palme jî li ser vê bi pêş ket. Min ji dozgerê ku ji bona îfadeyên min bigire hatibû re hinek tiştan got, niha jî li vê gotina xwe çend tiştan zêde dikim. Ez ê tiştê ku di vê pêvajoyê de fêm kiriye vebêjim.
Niha baştir kevalê(tablo) dibînim. Vê kuştinê jî destpêkê hewl dan ku bavêjin ser min. Ez vê wekî bersiva ew pirsên dozger dibersivînim. Peywira me terorîst îlankirinê di sala 1985’an de dan Almanyayê û plankirina vî karî jî dan Îngilistanê. Bi vî awayî NATO’yê hemû welatên Ewropayê li hember me birêxistin kir. Îsveç vê nepejirand. Ji ber vê Palme ji holê rakirin. Niha jî van gotinên min dikarin wekî daxuyaniyek bidin rojnameyeke li Îsvîçreyê. Naveroka bûyera Palme ev bû. Ew ji hêla NATO’yê ve ji holê hate rakirin. Di wê demê de Palme, li hember me helwestgirtinê nepejirandibû. Ew piştgirî dida Efrîqaya Başûr. Wî destek dabû Vîetnamê jî. Rewşeke Olof Palme ku piştgirî bide tevgerên wisa hebû. Ji ber vê sedemê, di çavên wan de sûcdar bû, sûcdarekî mezin bû! Ji bona kurdan jî digote; “Ez ji kurdan re nabêjim terorîst” Ji ber vê yekê ew tesfiye kirin.
Ji sala 1985’an hetanî sala 90’î êrîşbirina NATO-Gladiyo ya li hember me ji ser Almanyayê û piştî salên 1990’î Îngîltere kete dewrê. Di anîna min a vir de jî Emerîka-Îsraîl erk girtin.
Rêxistinbûna Gladiyoya Tirkiyê ya NATO’yê, li Tirkiyê dest bi înfazan kirin. Piranî biryarên înfazan ji hêla Emerîka ve hate dayîn. Celal Talabanî dihate cem me û digote; “şer bidine sekinandin” Niha fêm dikim ku Talabanî vê biryara Gladiyo dizanibû. Dema ku me di sala 90’î de agirbest îlan kir, Talabanî dizanibû ku vî karî Emerîka birêve dibe. Niha fêm dikim ku, têkiliya vanan bi hev re hebû. Ev înfazên bêdarizîn heta hevdîtina Erdogan-Bush a di 5’ê Mijdara 2007’an berdewam kir. AKP di pênc salên pêşîn de berpirsê van înfaza ye. Di nav Tirkiyê de jî yên ku li hember van înfazan bûn, hatin tesfiyekirin. Ozal, ji baskê leşkerî Eşref Bîtlîs, guman dikim Cem Ersever li dijî pêkanînên înfazên bêdarizîn bûn. Vanan alîgirên “em bigirin û darizandin bikin” bûn. Vanan ji holê rakirin.
Yek jî di nava PKK’ê de xweberdan(sızma) û dirêjahiyên Gladiyo-Ergenekon çêbûn. Vanan di wê demê de dest avêtin PKK’ê. Velî Kûçûk û Gûney dibêjin; “Mûtefîkên me yên di nava PKK’ê de” Planên Îngîltereyê da ku kesê duyemîn biafrînin hebûn. Vaye di ser Şemdîn de hewl dan vê bikin. Min ew dem vê yekê hinek ji BBC’yê seh kir. Wê demê têrî xwe bi pêş ve çêbûn jî. Hew mabû rêxistinê bixin dest xwe. Piştre Îngîltere xwest vê bi Kanî bike, dîsa wê demê hinek keçan jî şandibûn nav me. Min ji wan guman dikir.
Sari Baran, Mehmet Şener û Metîn (Şahîn) hebûn, tabî vanan kevintirin, sê ji wan di girtîgehê de rêvebertî kiribûn, ezmûna wan zêdetir bû. Wê demê hevalê min ê zaroktiyê, gundiyê min Hesen Bîndal jî kuştin. Min ev bûyer lêkolîn kir. Sûîkasteke gelek balkêş û taybet bû. Lêdaneke bi pisporî hebû. Min ew dem gotibû, şêweyê sûîkastê gelek pêşketî ye. Bi yek guleyî hatibû lêdan, ew gule dema ku dikete laş diteqiya. Wê demê ez gelek fikirîm. Çima ew hedef girtibûn? Min fêm kir ku qaşo fikirîne wê şûna min bigire. Hesen Bîndal, yekane kesê li cem min bû, ji ber gundiyê min bû, ku ez bihatama tunekirinê, armanca wan ew bû ku wê kes vanan nizanibûna û şahîdek jî nemana. Ev sûîkast hêza wan jî nîşan dida. Dîsa Çûrûkkayayên bira hebûn, amadekariyên wan zêdetir bûn. Selîm di girtîgehê de mabû. Vaye jina xwe jî girt û reviya Almanyayê.
Di sêgoşeya Amed-Çewlik-Mûşê de gelek bûyer hatin jiyandin û hê jî berdewam dikin. Gelek kesên ku girêdayî Ergenekonê dixebitin li vir hene. Mahmûd Yildirimê ku wekî Yeşîl tê nasîn, Çûrûkkayayên bira, dîsa Alparslan ew jî ji Çewlikê bû, ev hemû mîna hev in. Di vê sêgoşeyê de ku min hê jî fêm nekiriye û nizanim, divê dibistaneke navendî hebe ku vanan perwerde dike. Ev girîng e.
Hewl dan min jî bixin bin kontrolê. Piştî ku fêm kirin wê nikaribin min bixin bin kontrolê, dest bi sûîkastan kirin. Li derve nêzî bi dehan sûîkast kirin. Ji vanan sê-çarên wan ez bixwe dizanim. Ev hewldanên wan ên ku kesê duyemîn afirandin û planên sûîkastên ku hatine kirin, Rojnameya Starê nivîsandibû.
Ji ber ku fêm kirin wê nikaribin min bixin bin kontrolê, hewl dan di nava PKK’ê de kesê duyem çêbikin. Dema ku em van hemûyan digihînin hev, hinek tiştan baştir fêm dikin. Min ji tevgerên bi çavsor ên Şemdîn vê fêmkiribû. Lê min hewl dida fêm bikin ka vanan çima dixwazin vanan bikin. Şemdîn wekî kesê duyem lanse kirin. Hewl dan min jî bêbandor bikin û PKK’ê bixin bin destê xwe. Yanî wê bavê min bikuştana û wê dayîka min jî bibirana. Di şerê berê de kevneşopiyek heye, yên ku bi ser dikete, ji hêla din zilamê malê dikuşte û dest dida ser mal, milk, jin û zarokan û bi xwe re dibire. Heman tiştî hewl dan bi min bikin. Min bêbandor kirin û Osman jî kirin xulam. Gelek jinan bi xwe re birin, hinek jin reviyan, hinek ji wan zewicîn. Ez ji vanan re nabêjim veqetiyan an reviyan, wateya vê di rastiyê de destdayîna ser jinê ye.
Gladiyo-Ergenkonê Emerîka saz kir. Vê hetanî 5’ê Mijdara 2007’an bi kar anî. Piştî vê mêjûyê(tarih) kuştinan û înfazên bêdarizîn dan sekinandin. Li hember vê tiştên ku sendine heye. Naveroka 5’ê Mijdarê ez li vir didim daxuyandin. Emerîka ji vanan re, ji Levent Ersoz, Velî Kûçûk re got rawestin. Lê vanan, digel Emerîka hewl dan vî karî bidomînin, Emerîka jî biryara tesfiyekirina vanan da. Vaye bûyera Ergenekonê ev e. Ya ku tê tesfiyekirin, ne Ergenekona rastîn e, Ergenekona li rûyê erdê ye.
Di demên dawîn de vaye hestî têne derxistin. Yên ku van sûcan kirine û kuştinan pêk anîne, ji îstîxbarata tirk cudatir îstîxbaratek e. Rasterast navenda wê girêdayî Enqerê ye. Girêdayî wir dixebitin. JÎTEM, ne tenê Îstîxbarata Cendermeyan e. Ne îstîxbarata Ewlekariyê ye jî, ne îstîxbarata MÎT’ê ye jî. Vanan rasterast fermanên xwe ji Emerîka digirin, meaşên xwe jî ji Emerîka digirin û didin jî. Van sûcan jî van kuştinan jî bi vî awayî têne kirin. Abdûlkadîr Aygan jî kêm be jî vanan di îtîrafên xwe de vedibêje. Dibêje ku, rêxistinbûneke wisa ye ku ji teşkîlata Ewlekariyê cuda, lê wan jî digire nav xwe.
Ez niha baştir fêm dikim, NATO rasterast li hember me şer kiriye. Me jî şer li hember NATO’yê şerek birêve biriye. Min di serî de guman dikir ku ev hemû karên îstîxbarata Tirkiyê ne. Ez difikirîm ku helwestgirtina Emerîka û Ewropayê îstîxbarata Tirkiyê pêk tîne. Min di serî de vê tam fêm nedikir. Lê dema ku min angaştnameya Ergenkonê, daxuyaniyên Tûncay Gûnay, îfadeyên Velî Kûçûk û îtîrafên Aygan bihîst, ku ez van hemû parçeyan tînim cem hev baştir fêm dikim. Dema ku ez van hemûyan tînim cem hev, min fêm kir ku ev ne karê Tirkiyê ye û tenê Tirkiye wekî navgîn(araç) hatiye bikaranîn û ji derve ferman tê dayîn. Her hal wê di angaştnameya Ergenekon de bahsa van bûyeran bikin.
Ji van hemûyan, ji van hemû rêxistinbûyînan agahiya Talabanî û yên din hebûn. Ez nabêjim van planan Talabanî-Barzanî kirine, lê tê fêmkirin ku agahiya wan heye. Wêneyê ku Aygan bi Barzanî û Necatî Ozgen re kişandiye, di rastiyê de gelek tiştî vedibêje. Vanan gelek tiştan bi hev re plan kirine. Ji hev û din agahdar in, ev wêne her tiştî nîşan dide.
Piştî salên 90’î Dogan Gûreş bi Îngîltere re hevdîtin kir. Piştre jî daxuyaniya; “Îngîltere ji me re çiraya kesk vêxist” kir. Amerîka destek da vanan. Û dest bi înfazên bêdarizîn kirin. Gûreş û Çîller di vê mijarê de hatin peywirdarkirin. Rayeyeke mezin û rasterast ferman dan Çîller. Emerîka fermana kuştina Behçet Cantûrk, Savaş Bûldan û karsazên kurd ên dîtir da Tansû Çîller. Te dî Tansû Çîller digote; “lîste di berîka min de ye” Wê lîsteyê Emerîka dayê. Emerîka vî karî bixwe birêxist. Pervîn Bûldan vê dikare lêkolîn bike. Aygan jî di îtîrafên xwe de dide zanîn û dibêje ku, me digirt dişidand, digirt dişidand. Yanî kesê ku digirtin, gule berdidan patikê. Ozal jî li hember me şer dikir, lê tarza şerê wî ji vanan cudatir bû, bi taybet li dij kuştinên sivîlan bû.
Di înfaz û di mijarên din de, di hevdîtina 5’ê Mijdara 2007’an de biryareke nû dan. Min ev biryar, ji hevokeke Velî Kûçûk fêm kir. Zêde pêwîstiya min bi agahiyan jî nîn e, ji bona ku ez fêm bikim hevokek têrî dike. Velî Kûçûk digote; “Di 5’ê mijdarê de biryara tesfiyekirina me hate girtin” Biryarên di 5’ê mijdarê de di navbera Erdogan-Bush de hatin girtin, ez vedibêjim. Di 5’ê mijdarê de Erdogan ji Emerîka re dibêje; “Em ê înfazên bêdarizîn bidine rawestandin, hûn ê jî PKK’ê tesfiye bikin” Ji wê mêjûyê pê de ev salek û nîv e, înfaz nayên kirin, înfaz hatin sekinandin. AKP di pênc salên xwe yên destpêkê de bû şirîkê van înfazan. Û ji van înfazan berpirs e. Ma li hember vê Emerîka çi send? Dewleta Federe ya Kurdistan.
Ev Ergenekona ku xuya dike jî, temaşeyî ye, ev Ergenekon, koma ku li hember biryara 5’ê mijdarê li ber xwe dane ne. Ji ber ku li hember biryara mijdarê derketin, hatin tesfiyekirinê.
Dîsa ew dem, projeya îslama nerm a roja îroyîn li Emerîka hate amadekirin. Hîzbûllahê jî Emerîka saz kir. Îlîmcî, Menzîlcî û hinek terîqatên din, ev hemû Hîzbûllah in. Bi vanan gelek kuştinên nediyar dan kirin.
Ji bona ku ev hemû derên holê, min pêşniyara Komîsyona Lêkolînkirina Heqîqetan û Edaletê kiribû. Temam, bila her cure agahî û belge û heta nûçeyên rojnemeyan bila berhev bikin û arşîvan pêk bînin, bila amadekariyên xwe bikin. Ev pêşniyara min a Komîsyona Lêkolînkirina Heqîqetan û Edaletê ku saz bibe, wê her kes were ji vê komîsyonê re biaxive. Wê Tansû Çîller jî were biaxive, ez ê jê pirsan bikim. Wê Demîrel û Mesût Yilmaz jî werin biaxive, ez ê jî biaxivim. Sûcê kî hebe, ku sûcên min jî hebin bila derên holê. Erka Ewropa û Emerîka, kirinên Gladiyoyê, pêwîst e vanan hemû bêne lêkolînkirin û derên holê. Encax wê demê wê gelê me, gelê Tirkiyê rastiyan hîn bibin.
Wê parlemento jî li gorî vê biryar bigire û efûyek derxîne. Ku efû bibe, wê wisa bibe. Sûcê kî hebe, wê ji vê komîsyonê re biaxive. Bi şertê ku cahş û yên sûc kiribin sûcê xwe îtîraf bikin, dibe ku efûyek ji wan re bê dayîn.
Di rojnameyan de tê bahskirin ku çek radestî Emerîka bê kirin. Talabanî belasebe li van deran nagere. Talabanî dide zanîn ku wê çek radestî Emerîka bê kirin. Ez vê dibêjim; Birêz Barzanî, Birêz Talabanî, ku hûn qebûl bikin çekên xwe radestî Emerîka bikin, em ê jî bikin. Ku çek bê radestkirin, em bi hev re radest bikin! Ez ji wan re vê dibêjim; ji bona we çek çi be, ji bona me jî ev e. Ji bona Talabanî hêzên wî yên bi çek çi îfade dike, ya me jî wê îfade dike.
Konferans li ser veşartîbûnê nabe, li ser tesfiyeyê nabe, ku bibe ev nabe konferans. Ji bona konferansê bi awayekî pratîkî vê pêşniyar dikim: Bila pêşmerge bêne tesfiyekirin, bila gerîla bêne tesfiyekirin, di şûna vanan de bila hêzên taybet ên ku gelê kurd diparêzin bêne avakirin. Divê ev hêzên bi çek, ji rêxistinan cuda, li ser rêxistinan bin, dikaribin kurdên Îran, Iraq, Tirkiyê, Sûriyê biparêzin, bixin bin parastinê, bi vî awayî hêzeke ewlekariyê bê sazkirin.
Pêşniyareke din a pratîk bikim. Pêşniyara min a duyem. Bila di konferansa ku bê kirin de, komîteyeke îcrayê bê saxkirin. Yanî dibe ku Lijneyeke Birêvebirinê bê avakirin. An jî dibe ku lijneyeke ku mîsyona dîplomatîk bîne cî hebe. Min ji vê re gotibû Konfederalîzma Demokratîk, nav ne girîng e, ev dibe ku Lijneya Birêvebirinê an jî navek din jî dibe. Ev lijneya ku bê sazkirin, wê ji konferanseke din re amadekarî bike, wê rewşa her kesî bi dest bigire. Wê stratejiyên hevbeş ên kurdan diyar bike. Ev Lineya Birêvebirinê, ne lijneya PDK’ê, ne lijneya YNK’ê û ne jî lijneya PKK’ê ye. Wê bibe lijneyeke ku rewşa hemû kurdan bi dest bigire û hemû kurdan temsîl bike. Mesela wê kurdên li Îranê bi dest bigire û bibêje ku, em ji bona kurdên Îranê vê daxwaz dikin. Dîsa bi heman şêweyî, ji bona kurdên li Tirkiyê, Iraq û Sûriyeyê, bê gotin ku; “pirsgirêkên wan ev in, vanan vanan daxwaz dikin” Wê ji dewletan re jî di vê mijarê de pêşniyaran bike, wê hewl bide dewletan bixe nav çareseriya demokratîk.
Em radestî Emerîka û polîtîkayên Emerîkayê nabin. Ev ne teslimiyet be, nexwe çi ye? Emerîka dixwaze PKK’ê mîna Talîban radest bigire. Dixwaze mîna El-Fetîh PKK’ê radest bigire, li holê ye ku El-Fetîh hatiye çi halî. Çek nayên radestkirin. Ku dewlet bi kurdan re diyalogeg bi pêş bixe, wê demê dibe ku rewşa çekan bê nîqaşkirin û bê axaftin. Hetanî ku hemû mafên gelên me nekevin bin ewlehiyê, hêzên çekdar nayên tesfiyekirinê. Ku çareserî bi pêş bikeve, wekî mînak cahşîtî ji holê bê rakirin. Wê demê dibe ku hêzên çekdar veguhezin hêzekî ku ewlekariya gel pêk bînin, dikarin ji bona vê zagonên taybet û sererastkirinan bikin. Mîna pêşmergeyan.
Ger ku Talabanî, Barzanî di van lîstikên Emerîka, Ewropa û Tirkiyê de cî bigirin, ku ev hemû di tesfiyeyê de bigihên hev, wê hemû rêxistin û hemû gel jî li hember vanan heta dawiyê li ber xwe bidin.
Ez Talabanî bi ajantiyê sûcdar nakim. Ez ne li dij Talabanî me, ez ne li dij Emerîkayê ye me jî, lê em ê ji tu kesî re radestîbûnê qebûl nekin. Talabanî dikare ji bona aştiyê peywir bigire.
Ku li ser navê Konferansa Netewî polîtîkayên Emerîkayê li ser me bê ferzkirin, em di vê konferansê de nîn in, bila beşdar nebin. Ku beşdar bibin jî, di parêznameya min de çarçoveya wê ya teorîk heye, dikarin ji vê sûd werbigirin. Dikarin di çarçoveya pênc regezî û sê pêşniyarên pratîk de beşdar bibin. Wekî din vî pênc rêgezî bila hemû kurd nîqaş bikin. Ger ku beşdarî konferansê bibin, ne ku dev ji çek berdin, bila neşerkirinê nîqaş bikin. DTP di vê çarçoveyê de beşdarî konferansê bibe. Her hal wê Ehmed Tirk jî beşdar bibe. Di vê çarçoveyê de wê nêrîn bê diyarkirin.
Pêşniyara min a sêyemîn, lihevhatina demokratîk e. Ev dibe ku li Rojhilata Navîn lihevhatina Şaristaniyan be, ev dibe ku çareseriya şaristaniya Ewropa be jî, dibe ku demokratîkbûyîn jî çareserî be. Min di parêznameyên xwe de çarçoveya wê ya teorîk danîbû. Vanan çiqas têne fêmkirin nizanim, ev girêdayî çiqas fêmkirinê ye. Di nîvî meha avrêlê de der barê konferansê de ez ê nêrînên xwe vebêjim. Piştî hilbijartinê di meha avrêlê de der barê mijara çareseriyê de û di mijarên neşerkirin û di mijarên din de, ez ê daxuyaniyan bidim û nêrînên xwe bidime zanîn.
Tê fêmkirin ku di van hevdîtinan de Emerîka pêş lêkolînekê dike. Belê, ev planeke tesfiyeyê ye.
Ez ji birêz serokomar, serokwezîr û ji partiyên mûxalîf rica dikim, bila berdewamiya zirûfa neşerkirinê pêk bînin. Em dikarin Emerîka û Ewropayê ji nav derxînin û çareseriya xwe bixwe bi pêş bixin. Bila di vê mijarê de hemû destek bikin. Berevajî vê rewşê, wê ev bibe sorkirina PKK û gel. Wê PKK û gel mafên berxwedaniyê yên rewa bikarbînin. Ez ê li vir nikaribim tiştek bikim, ez tu berpirsyarî nagirim ser xwe. Bila zirûfa neşerkirinê dewam bike. Ez ê piştî hilbijartinê nêrînên xwe vebêjim, ez ê nirxandinên berfirehtir bikim.
Di 99’an de min bêbandor kirin. Emerîka û Yûnanistan texmîn dikirin ku ez ê li vir zêdetirîn hişk tevbigeriyama. Hinek jî gotin ku tirsiyaye û bi tirsonekî tevgeriyaye. Yê min ne ji tirsê an ji ber tirsonekbûnê ye, ji ber ku min lîstikên qirêj ên Emerîka dît, ev deh sal in ji bona gelê xwe ji van polîtîkayên pîs ên Emerîka biparêzim “nerm” tevdigerim.
Ji me re dibêjin, terorîst, me wekî terorîst îlan kirin. Emerîka terorîstiyê jî, bi awayê herî xerap terorîstiyê kir, da kirin û terorîstiya herî mezin li ser me pêk anî.
Di encama van polîtîkayên qirêj ên Emerîka, bîst hezar kes mirin, kuştin pêk hatin. Ma ne heyf bûn? Ev polîtîkaya “Kevroşk bireve, tajî bigire” ye. Ev çarsed sal in, Îngîltere li Rojhilata Navîn polîtîkaya “se bi seyan qirkirinê” birêve dibe. Di vê mijarê de gelek ezmûna wan heye. Gotin di cî de du seyan dixin çewalekî û wan bi hev didine fetisandin. Me jî neçarî vanan dikin. Em dikarin pêşî li vanan bigirin. Ez ji vir ji serokomar û rayedarên hikûmetê re bang dikim.
Ez ji vir bang li gelê me dikim. AKP hetanî sala 5’ê Mijdara 2007’an vî şerê taybet birêve bir. Ev hikûmeta şerê taybet e. Teqez divê rayên xwe nedin vanan, di serî de rayên xwe nedin AKP û hemû partiyên şerê taybet. Bila bi rayên xwe van partiyên şerên taybet ceza bikin.
Cejna Newrozê ya hemû gelê me pîroz dikim. Daxuyaniyên min ên îro, bi zimanekî guncav dikarin wekî peyama newrozê bidin çapemeniyê.
Ku di dîrokê de biratî hebe, ku em heman erdnîgariyê parve dikin, divê pêwîstî bêne kirin. Ez newroza gelê Tirkiyê jî pîroz dikim. Bi taybet dixwazim ku gelê Tirkiyê rastiyan bizanibe. Em dikarin Emerîka û Ewropayê ji nav derbixînin. Em du gelên ku xwedî dîrokeke kevn in. Ji bona pirsgirêka kurd jî, em dikarin bi pejinkarî çareseriya xwe bixwe bibînin û van pirsgirêkan qebas bikin. Ne pêwîst e ku ji derve mûdaxale bê kirin, divê em ji xwe bawer bin. Ez ne netew-dewletê, netewa demokratîk esas digirim. Di çarçoveya netewa demokratîk û konfederalîzma demokratîk de, dikarin peyama newrozê amade bikin. Ez vê ji bona gelan, ji bona aştiya gelan girîng dibînim. Di vê bergehê de ez newroza hemû gelên me pîroz dikim.
Ez li vir didim daxuyandin. Di vê mijarê de gelek tespîtên min ên balkêş hene, niha dem teng e, ez ê piştre bi berfirehî bidaxuyînim. Encax ez niha ew qas bibêjim. Rahşan Ecewîd jî ji devê xwe şehitîbû. Digot, li Riha, Bozova li wan deran dixwazin Qudûseke nû biafrînin. Balkêş e, di nav van de ne kurd û ne jî tirk hene, dixwazin bi hemanên(unsur) cuda vê bikin. Dixwazin Gazze û Qudûs biafrînin.
Bi wesîlaya 60’emîn Rojbûyînê, dikarin li gund ciyek veguhezînin daristanekê. Min berê jî gotibû, dikarin li Çiyayê Cudî parqeke netewî çêbikin. Ji ber ku niha demsala wê ye dibêjim. Dikarin ji niha de li her derî daran biçînin û daristanan pêk bînin.
Di anketên dawîn de çi dibêjin der barê Amedê de? Li herêmê bi giştî bilindbûneke DTP’ê heye ne wisa? Divê DTP’ê gelek bixebite. Divê xebatên xwe bi pêş bixe û berfirehtir bike. Nikaribûn Amedê bi dest bixin, nikarin bi dest bixin jî, nikaribin ji min qut bikin. Çima bi serneketin? Ev girîng e. Bi vê wesîleyê, ji Amedê re silavên xwe yên taybet dişînim. Ku min rêxistineke çar û çar saz kirina û xebitîma û min propaganda bikirana, min ê nikaribûna di dilê gel de ciyek ava bikirana. Girêdana gel ji bona min ji kûrahiyan, ta ji dilê wan tê.
Almanya di salên 85’an de li dij me şerekî taybet birêve bir. Sedat Bûcak kirin serokcahş. Sedat Bûcak, wekî serokcahşekî herî mezin îlan kirin. Gotin ku gelek herêman herî baş ew kontrol dike. Bi destên wan gelek kuştinan kirin. Piştre jî Sedat Bûcak perwerde kirin û şandin. Sedema ku hê jî Demokratên Civakî ya Almanya helwest girtine jî ev e.
Hêza kî çiqas heye, Elçî û yên din, hêza yên din çiqas heye, wê ev di hilbijartinê de derê holê. Her hal Talabanî-Barzanî AKP destek dikin. Nabêjim destek jî dikim. Ez vê tam nizanim.
Ez nizanim DTP çiqas min temsîl dike. Wê hilbijartin gelek tiştan zelal bike. Parastina xwe ya nû dinivîsim, nivîsandinê didomînin. Ez gihîştim gelek tespîtên girîng. Ez bi kûrahî lêhûr dibim. Di parêznameya min de beşa Rojhilata Navîn, wê bibe pirtûkeke gelek girîng. Belê, wê dem bigire. Di dirêjbûnê de jî fikarek nîn e.
Ji gelê me re silavên xwe dibêjim. Ji gelê Qersê re silavên xwe yên taybet dibêjim. Ji jinan re silavên xwe yên taybet dibêjim. Min mijara jinê di parêznameya xwe de, bi awayekî bi hêz û bi kûrahî bi dest girt. Der barê wê çawa azad bibin de min gelek gavên girîng avêtin. Bila ji vanan sûd werbigirin. Bila xwe bi pêş ve bibin.
Ji her kesî re silav.
18 Adar 2009
- Ayrıntılar
Rêber APO
Jiyan bi xwe xewnek bû, ma tuyê di xewnê de xewnê bibinî? Esas di zaroktiya min de tu tiştêkî awarte nîn e. Heke hûn baldarbin tê dîtin ku rewşeke li paşjîna hemû kesî ye. Ya balkêş divê ev der be. Dayik û bav zêde tu tiştî nadin zarokê xwe, xwediyê wê şarezayiyê nîn in. Gund dîsa nikare tu tiştî bide. Aveke rast a vexwarinê jî nîn e. Dibistan nîn e. Rewşeke wisa ku mirov xewnên bihêz bibîne jî nîn e. Zarokê me di axa xwe de qedî dimîne. Mirov dikare weke xeyal jî bi nav bike.
Çawa bû; ma xewneroşk bi pêş diketin? Min zêde wêrekiya xewroşk û xewnan raber nedikir.
...
Xezo: cîran zêde hev naecibînin, tê bîra min, cîraneke me ya bi navê Xezo hebû. Xezo xizan bû. Ji bo ku mirişkeke Xezo hatibû mala me dayîka min her roj erd dihejand. Deqeyeke ku bêşer tûnebû ya wê jinê. Bawer im, ez ji hizra bêwatebûna wî şerî gihiştim şerê biwate. Erê sibê hetanî êvarê şerê cîranan li cem me gelekî zêde bû. Bêwate û vala.
...
Rewşa destpêkê ya bihîstima min a dengê tebanceyê hîna di bîra min de ye. Min carekê dît ji pişta mizgeftê dengê tebanceyê tê. Ez zirav qetî bûm. Min got “ev çi deng e?”, “ev çi dînêmêrtiye?”, “çawa wêrekiya vê yekê dikin?” min demeke dirêj wate nedayê û vê yekê ez veciniqandim. Di gundê me de berdaneke tebanceyê bû ev. Hêza min a ku ez lê temaşe bikim tune bû. Ji ber çi bû? Esas min tiştekî mezin ê derveyî hiş li wir didît. Bi ihtimaleke mezin ez li ser nebûna bi vê teşeyê çareserkirina nakokiyên nava gel de difikiriyam. Ev nêzîkatiyeke baş e. Ez dibejim; “di vê lihevdanê de hêvî nîn e”, ez vê yekê bi wate nabînim; ez xeteriyê dibînim ku, vediciniqim. Min tu caran wate neda ev şêwaza şer. Bi hevaltiyê ve pêşî girtina min a nakokiya ku ez dibirim şer, bi vê yekê ve girêdayî ye.
Li dijî van hemûyan, her ku çû min şêwaza xwe ya tevgerê pêş xist.
Erê, li gor min şerên bi kevir gengaz e, lê di hawirdora gund de bikaranîna tebanceyê karê dîna ne. Xaleke balkêş e. Him tuyê wisa serî hildî, him jî tuyê hiş nebî bi ser tebanceyê ve. Dema li pişta mizgeftê zilam tebance teqand min got; “ev cinawirek e, çawa dikare vê tebanceyê biteqîne”. Hîna hişên min nedigirt. Ez dibêjim “li hawirdora gund tebance nabe” û ev jî nirxandineke rast e. Ji ber ku divê nakokî bi tebanceyê çareser nebe. Heke bal were kişandin ez şoreşgeriya herî mezin disepînim. Di vî şerî de ez tebanceyê misoger weke amrazeke şaş difikirim û ez ev fikra xwe hîna jî diparêzim. Wisa di hawirdora gund de divê tebance neyê bikaranîn.
Hema di vir de ez tiştekî dîtirê jî li ser zêde bikim:
Du hevalên min hebûn, her du jî hîna di bîra min de ne. Min rojekê bihîst di şer de yekî bi kêrê yê din kuştiye. Ez niha jî hîna wî şerî û bûyera kuştinê ji bîr nakim. Ji bo min gelekî jandar bû. Divê misoger ew bûyera kuştinê li hawirdora gund çênebûya. Min gelekî jandar û hovane didît. Dîsa ew karê bikaranîna tebanceyê jî, min xeternak û hewlnak didît. Her du jî şaş bûn.
Bandorên wan pir dem dirêj bûn. Min hîna ji bîra nekiriye.
Ji tekoşînekê re girêdana min a hişyarane heye. Bi teşeyeke ku tê pejirandin ji meşandina tekoşînekê re girêdana min heye. Yan jî dê veguheriya rewşekê ku tu kes nedikarî ji binî derbikeve. Mînak em cewaziya di navbeyna şerê min û şerê kurd de hindekî vekin. Di gund de her kes dikare wî şerî bide. Jixwe yek jî kuştin, hevtemenê min, her du hevalên min ên zaroktiyê li hev dan. Kuştin karekî wêrekiyê yê awarte ye. Bikaranîna çekê jî pir awarte ye. Lê ez çima ji kesên wê rojê eciz bûm?
Jixwe ew kes piştre mirin. Yê ku mir jixwe mir, ê ku çek bikaranî zêde serkeftî nebû. Di şer de navê wî jî derbas nebû. Ez bawer im di navbera şerê klasîk û şerê min ê wê demê de cewaziyên mezin û girîng hene.
Dema ew di şerên xwe de diqediyan, min şerê xwe vegerand pêşveçûyîneke mezin, ev yek di wan şertan de ji bo Kurdistanê cewaziyeke mezin e.
Hîna ji heft saliya xwe bir vir ve, berçavkirina perçiqandina pîvanên civakê, diyardeya xirabkirina lîstokê nîşan dide. Di vê derê de divê girîngî û nêzîkatiya çawaniya giyanê were fêmkirin. Dema ez hîna di civata gund de bûm jî dewsa ku ez bibim weke her kesî, dîtina pêwîstiya cewaziyê û bi ser de çûyîna min e.
Divê mirov fêm bike. Dibe ku hînker be.
Lê min çawa bi dest xist û her ku çû min çawa têperand?
Hîna tê bîra min, li pişta gund parçeyekî me yê rez hebû. Ji bo xwe min weke dibistanekê bi kar dianî. Min ew der bi pirtûkan ve dagirtibû. Di bin mêwên rez de, li bin darên fistiq û bayifan de çend cihên min ên wisa hebûn. Min sererast dikir, radizam, dixwend. Min gelekî xwe diwestand. Xwendineke wisa bi azîne nebû. Hindek bi matematîkê re, hindek bi dîrokê re hindek jî der barê her tiştî de bûn. Wê demê hêzeke me ya ku em bikaribin nirxandineke zanistî bikin tunebû. Meraqeke xwendinê ye, ez dixwazim li ser rawestim. Di vê navberê de ez bi rez re jî mijûl dibim.
Birayekî min ê navîn hebû, hat. Êdî ji ber sedemekê em rabûn şer. Divê sedema wê çibûya? Bi ihtimaleke mezin di xebata rez de kêmaniyeke wî hebû. Wisa min nêzîkatiyeke wî yê beredayî yan jî ji kedê re bêrêz, helwesteke bêwate ji peywirê re dît. Min xwast ez wî ji rez biqewitînim. Piştî ku ez hindekî mijul kirim, min ew bi ser revê ve bir û dest bi revê kir. Min da dûv wî û min ew şopand.
Bi hêrseke mezin, min ew dida ber keviran. Hîna tê bîra min, li ser tehtan bûlxur dikelandin. Malbata me, dayik-bavik hemû li wir in. Çû xwe avête wir. Bêguman stargeha wî malbat e. Li hember êrîşên min ên giran hiziriya ku encax wisa xwe biparêze. Heke min ew girtiba, belkî bi keviran min ew gelekî êşandiba. Hindek ji derbeyên kevir girtin jî. Heke min hîna girtiba, diviya ku min hindek cihên wî xwîn kiribana û bişkênandibana, hêrseke wisa.
Bêguman dema xwe bispêre malbatê yê ku destpêke li dij derbikeve bav e û hîna di bîra min de ye, bav li dij derket. Meşiya ser min. Bêguman ji ber ku bav bû diviya ku min çend gavan xwe paş ve daba. Berbi gund ve min tevgereke paş ve kişandinê kir. Hemû gund rabibû ji piyan. Şerekî bav û kur ê dijwar bû. Bêguman dema ez paş ve kişiyam, wisa paş ve kişandineke lewaz û bêşer nebû. Paşve kişandineke xwedî îdîa û sing bi sing, bi kevir barandinê bû. Ew jî êrîş dike, hindekî zêdetir xwedî hêz e. Lê di nava gund de êdî kolan hene ez dikarim xwe berdim nava kolanan. Her wiha zêde derfeta min a serkeftinê nîn e. Piştî em ketin nava gund, ji ber westandinê bû yan jî êdî pêwîstî nedît... xwe bi paş ve kişand. Bi vî awayî em di hevsengê de man.
Lê ez bi vê têr nebûm. Hêrseke min a wisa hebû ku, ez bi wê hêrsê ketim nava malê û hîna tê bîra min, parçeyek çixina wî hebû. Wisa çixinek bû ku gelekî li paçan dipêça û pir jî vedişart. Dîtin gelekî zehmet bû. Lê ez di vê mijarê de gelekî lêkolînêr im. Piştî çend lêkolînan (belkî çixin xistibû gomê) ez çûm nava kevir û daran min li wir dît. Tê bîra min, min deh lîra girtin. Li gor diravên wê demê diraveke zêde ye. Piştî ku min deh lîra girtin me tevgera berdana gund plan kir. Yan jî hêrsa me em anîbûn wê xalê ku ji me re digot “tûyê vir berdî”.
Çima dev jê berdan? Ez bawer im ji malbata wê demê re hêrsa min pir zêde çêbibû. Û bêguman piştî ecizbûnê êdî tu nikarî zêde li gund û malbatê bimînî. Heke tu nikaribî zêde li mal bimînî, wê demê çi karê te li gund heye? Bi kêmanî ji malbat û gund re berxwedaneke yekgirtî bû. Ez bawer im wisa bêwatebûyîna gund em birin ramana “xwe dirêjkirina bajêr ” ve bir.
- Ayrıntılar
Rêber APO
Ez şerekî balkêş ê hesta me. Jixwe şoreş bi hestan destpê dike. Di min de jî aliyê hest pir bihêz destpê kir. Biqandî kîn û hedan bi xwestek, bi qandî dijbertiya kirêtiyan, bi bingehgirtina bedewiyan bi pêşveçûyîneke li gor xwe destpê kir. Destpêkê zanebûn, siyaset nebû, hest hebûn.
Min xwest ez feraseta herî paşverû û kirêt a gundê me jî fêm bikim. Hîna tê bîra min zarokên gund, xwe ji zarokên paşayan jî nirxdartir didîtin. Ligel wê belkî jî di kirêtiyê de tu kes weke wan tunebû. Lê digotin, “hele binêrin çiqas bedew e, çiqas jêneger e”. Bêçareserî ne. Tevî ku gelekî ne xweşik in malbat vê yekê wisa dinirxînin.
Ev îdeolojiyek e.
Îdeolojiyek e. Di bingeh de ewqas bênirx û pêmen hatiye hiştin ku, hebûna mijara gotinê ew e: belkî xwedî çend bost erd an jî yek-du bizin, kerek, yek –du kuçik û yek- du zarokan e. Wan dixe cihê welat jî, cihê xwedê jî, di sîstema nirxan de çi hebe dixe cihê wan hemûyan. Çavên wan weke din tu tiştekî nabîne. Têkîliya me ya malbatê wisa ye.
Xebatên zewiyan girîng bû. Min di zewiyan de xebat kir. Pale ji bo me barekî giran bû. Min digot pale pêwîst e û min paleyî dikir. Lê divê bi vê yekê re temenek neyê qedandin, ez wisa difikiriyam. Piştre ez çûm Çukurovayê jî, yan du yan jî sê caran çûm. Min pembû berhev kir. Min li wê derê jî jiyan di nava xwîn û xwêdanê de dît. Li wê derê ked çi ye, jiyana biked çawa dibe, dihate fêmkirin. Min baş kar kir, lê min digot ez bi vî karî nikarim temenekî biqedînim.
Ez bi xwişk û birayên xwe re pêv diçûm. Lê dîsan jî xwişk û bira bûn. Her tiştên wan de kirêtî jî hebe dîsa xwişk û bira bûn. Xwişkeke min hebû, ez bawer im min xebatek li ser wê dida sepandin. Belkî jî zehmetî dikşand. Ma min serdestî armanc dikir? Ez bawer im di xebatê de min çalaktî jê dixwest. Wê jî digot; “encax hêza te digihêje min”. Hêz pê anîn. Di nava malbatê de min ev yek diceriband, lê li ser bingeheke rast. Bi birayê min re jî wisa bû. Zilam pir bêçalak bû, di malbatê de xeteriya mîratxwariyê hebû. Her wiha ez bawer im piştre hindekî weke mîratxwarekî ma. Hîna ji wê demê de mafdariya bi ser de çûyîna min eşkere derkete holê. Zilam nedikarî rast û dirûst li kerê jî siwar be. Me du biran wisa bi lingên wî digirt li kerê siwar dikir û wisa dibir navçeyê. Birayekî wisa bû ku bi hêsanî nexwaş diket û xwe radestî destan dikir. Bêguman min ev yek qebûl nedikir û şerê ku ez dê piştre bînim ser ziman jî ji ber vê yekê kir.
Min lîstok jî dilîstin, lê zêde ne. Lîstika bi lingekî, lîstika evîndariyê û hindek jî kortvanî. Min dixwest ez bi keçan re jî bilîzim. Keçeke ku min dixwest ez pê re bilîzim, lê zû zewicî bû gotineke min a weke; “ka were em bi te re lîstika xwe bidomînin” hebûye. Bîranîneke wê jinê yê wisa hebûye. Li gel min bîranîneke wisa nîn e, lê wê gotiye dibe ku hebe.
Heke hêrsa min a bêyî encamiya lîstika bi keçên gund re nebaya, min nedikarî ez keçan wisa bikşînim ev lêyîstika azadiyê û tekoşînê. Divê kesayet li hember xwe xwedî îstîkrar be. Gotineke min hebû, xiyanetê li xeyalên zarokatiyê nekirin. Bi bingeh nakokiya mezinan çi ye? Nakokiya destpêka bi hêviyên xwe yên zaroktiyê re ne. Min nedixwast ez li vê jî xiyanetê bikim. Azadî wisa dest pê dike. Hêviyên zaroktiyê hêviyên pîroz in, hêviyên aştiyane ne. Pê ve girêdan, têkîliyeke rast e.
Pejirandina zilamê kurd ê ji rêze û kevneşop gelekî xeter e. Min ji keçan ev pirs pirsî: “hûn zilamê wisa çawa dipejirînin?” Heke min bi zincîran jî girê bidin ez têkiliyeke wisa qebûl nakim. Hat bîra min. Li gund jinek dabûn. Min ew rewşa xwe ya zaroktiyê ve bihîstibû. Gotin ji bo ku jin ji malê nereve ew bi dîrekê malê ve girêdane. Û dîsan digotin: jinê werîsê xwe qetandiye û reviyaye. Ji ber çi reviya ye, wisa bala min kişand. Lê rexmî vê yekê, îro hemû jî weke ketiyan pê ve tên girêdan. Baş e, ma ez ê vê malbatê çawa weke malbat qebûl bikim?
Dema mirov dest bi dibistanê dike, bi mirov nav-paşnav didin hînkirin. Dema ez destpêkê rabûm textêreş tê bîra min. Mamoste ez rakirim got; “binivisîne”, “navê te-paşnavê te”. Ji bo min ev yek ji ezmûneya herî girîng bû, hîna di bîra min de ye. Min êdî tîp di mejiyê xwe de nexş kiribûn. Bêguman navê min û paşnavê min hindekî dirêjbûn. Lê min rêz kir. Dema min qedand ez bawer im min gelek puanên erênî jî girtibûn. Ez bi jiyaneke zor a serkeftina ezmûneyeke mezin çûm di cihê xwe de rûniştim. Rojên destpêka dibistana seretayî bûn. Gelekî zor bûn: zehmetiyên ziman hebûn, zehmetiyên jiberkirinê hebûn. Jixwe min di malbatê de tu aramî nedîtiye. Gund bi zehmetiyan ve dagirtiye. Zehmetiyên dibistanê jî li ser zêde dibin. Hîna di wan salan de weke ku mirov ji ber baranê bireve û rastî teyrokan were. Yanî rewş wisa bû.
Rastî, bi qandî ku te aram neke bêeman e.
Ez bawer nakim ku tu zarok li hember van rastiyan evqas xafil bimîne.
Ji ber ku mercên we hêsan bûn. Malbateke li ser zarokan serdest dikare pêvajoyên dibistanê jî baş amade bike. Bi kêmanî bihevseng û bêyî ku bixe nava tengezariyê. Bêguman ji bo zarokan ewleyî ne. Tu ewlehiya min nebû. Ez bawerim qenciya wê jî çêdibe. Di ew temenê zaroktiyê de ez bi xwe dibûm ewleyiya xwe. Heke ez pişta xwe bidim xal û bavan, bi ihtimaleke mezin ez dê di xeteke cewaz de pêşbiketibama. Vaye wisa nepêkhatina wê, mirov dikare bibêje ku gava yekem a bûyîna min a xwedî xetekê ye.
Mamosteyê yekem... ez bawerim mamoste hindekî hişyar in. Navê wî tê bîra min, ji Çorûmê bû, Mehmet Meydankaş. Min hindek mast an jî hêk jê re biribû. Tenê ji ber vê jî ne, dibe min ji roja yekê ve bala wî kişandibe ku, ez vexwendim mala xwe. Xwerina min bi wî re xwarî hîna di bîra min de ye, ji bo sifreyeke baş bû. Tiştekî şanaz bû. Ez şanaz bûm. Ez bûm xwendevanê herî berbiçav ê mamosteyê xwe. Û min ew rêz her parast. Ji sala destpêkê hetanî roja ku min xwe naskiriye, hetanî niha li hember rastiya mamostetiyê ez her rêzdar bûm. Misoger ez bêrêz nebûm, sivik nebûm û her dem min dixwast ez bibim xwendevanê wî yê herî baş. Vê yekê hîna di wan salan de destpêkiriye. Xwendevanî, meletî û pale her wisa çêbû.
Kesayeta min çima bi hêsanî têk naçe? Ez him di pergalên lêyîstika zarokan de û şeran de, him jî piştî wê dema min dest bi dibistanê kir, ez têk nediçûm. Hetanî zanîngehê jî ez her dem berbiçavê mamosteyên xwe bûm. Nêzîkatiya min pratîka perwerde û xwendevaniyê re awarte bû. Gelek ji wan mamosteyan îro dijîn. Pesin û nêzîkatiyên wan ên ji min re; hemû xwendevan di nava hesûdiyê de û di bin bandora min de hiştin. Rêbertiyeke min a xwezayî hebû. Di perwerdeyê de, di fêrbûna ABC yê de, pir rişt, rêzdar û baldar bûm.
Di dibistana seretayî de meleyekî baş bûm. Min xwe dabû olê û min gelekî jî nimêj dikir. Bêguman ez demekê ponijiya bûm. Min di xala meletiya gund de cih girt û ez dikarim bibêjim ku di asteke pêş de bû.
Dibe ku şensê min hindekî jî ji ber taybetmendiyên malbatê bûn. Bavekî ku xwe zêde saz nekiriye, pîvanên xwe pêk nayne, dîsa dayikeke ku xwe weke têyî xwastin serdest nekiriye, dîsa di hawirdora bira û xwişkên ku xwe pêşnexistine de, ez derfeta gav avêtinê bi dest dixim. Di nava malbatê de şerê rêbertiyê min wisa bêeman bi rê ve bir. Di hundirê wê de bi hezaran bûyer û şer hene. Niha ev şerê ku ez bi Komara Tirkiyê re didim meşandin hîna wê demê pir bi dijwarî min da meşandin. Wê demê gelek gotin û çarîneyên ku dayika min ji min re gotibûn hene. Şêwaza xebata min didît. Hîna tê bîra min, digot “evdal ma tu kes weke te dixebite”. Cewaziya min dizanibû. Komeke piçûk a me xwendevanan hebû. Li derûdora deh kesan bû. Min dixwast ez wan bibim dibistanê. Ez dikarim bibêjim ku min gelekî baş perwerde kirin. Min bi hemûyan nimêj dida kirin. Em diçûn dibistanê curn hebûn. Dema baran dibariya hindek av tê de kom dibûn, min bi hemûyan destav dida girtin. Hema li dûv min rêz dibûn û nimêj dikirin. Di vê wateyê de min gelekî meletî kir. Di dibistana seretayî de û bi xwe bixwe min kir. Qonaxeke girîng a rêxistikirinê bû. Bi xwe bixwe re meletî kirin girîng e ma ne wisa? Yanî li gor gundê xwe weke zarokekî oldar û baş di temeneke zû de bibe mele. Peywireke wisa ye ku her zarok bi hêsanî nikare hilde ser milên xwe.
Min dixwast ez dibistanê li ber dilê koma xwe ya xwendevan xweş bikim. Min ABC bi wan dida hînkirin. Ev hewla ku min bêyî bihayê tiştekî dikir, diya min weke evdaliyê dinirxand. Diya min bi ser min de dihat; “bêyî ku tu berdêlekê bistînî çima tu deh-panzdeh zarokên gundiyan perwerde dikî.” Kî rast bû, tu kesî weke min nedikir. Taybetmendiyeke min a ku wê demê xwe derxistiye pêş ve jî, hewla perwerdekirina mirovan e. Di aliyê din de zarokekî ku li gor xwe nagihê, diyare ku ez berbi ciwanmêriyê ve diçim.
Wê demê bi vî tiştî hesiyan: ev zarok wê nebe zarokekî normal ê malbatê. Hîna wê demê dayika min ji min re digot tu nikarî malbatekê saz bikî. Wiha rexne dikir, “tu kes keça xwe nade te, karek nadin te”. Diviya ku ew jî rast bûya. Ji ber ku diyardeyên ji min, çavkaniyên min, eşkere derdixist holê ku ez dê bi tendûrist nebim weke zarokekî ku ew dixwazin.
Tê bîra min wê demê wisa li derûdora min zarok hebûn. Piştre ew hemû çûn radestî pergalê bûn. Kesên ku ji bo xwendinê ez bi wan re bûm alîkar, yên ku min bixwe fêrî xwendinê kirin, çavên wan her dem li pergalê bû. Dixwastin bibin mamoste yan jî wisa çavên xwe berdabûn pergala malbatê û pergala dewletê.
Di saziya ol de, di saziya dibistanê de, piştî wê di saziyên îdeolojîk û polîtîk de serê min her bi bela û ez her di rewşa lêgerîna tiştên ku min dıxwast de bûm. Bi bingeh ez pê ve girêdayî bûm, lê nedîtina min a xwasteka xwe, ez birim pirs û encama çawaniya pêkanîna tiştê herî baş. Tu kes weke min ne bi mamosteyên xwe ve ne jî bi hevalên xwe ve girêdayî ye. Hemû mamosteyên min, min nas dikin. Min dizanîbûye ku ez hezkirinên hemûyan bi dest bixim. Ev gotin nînin, peyitîn hene. Û ji her beşê mamoste hebûn. Hevalên min jî wisa bûn. Yên ku ji beriya 20-30 salî ez nasdikirim niha hemû dostên min in. Tirk jî wisa ne. Hemû hevalên min (belkî niha hindek ji wan di qonaxên dewletê de bûn.) min weke dost bi bîr tînin. Tiştê ku ez dixwazim bibêjim, ji bo girêdana hevaltiyê di min de hewldaneke mezin hebû. Lê rexmî vê min got divê hemû werin têperandin. Têperandina mamosteyê xwe bûyereke zehmet bû.
Ji hevalên xwe re bûyîna rêber jî zehmet e. Bicerbînin çiqas zehmet e hûn jî dê bibînin. Rexmî her tiştî bêyî ku tu wan bişkînî, bêyî ku tu wan nerihet biêşînî... ji ber ku têperandina wan belkî jî wan biêşîne. Têperandina kesekî gelekî zor e. Lê heke pir erênî were têperandin dilxweş dibe. Du dibî mamosteyê mamosteyê xwe, ev yek wî/ê dilxweş dike. Tu dibî rêberê hevalê xwe ev yek jî wî/ê dilxweş dike.
Dîsan yekemîn hevalê min ê zaroktiyê gundê Hesen Bîndal hebû, gundê Cîbînê. Gundekî tirkan bû û malbatên wan hîna jî me bi xêr bi bîr tînin. Ji bo rojekê min vexwînin malên xwe gelekî eleqe nîşan didan. Wisa nêzîkatiyeke min ê rêzdar hebû. Niha em tevgereke mezin ê êrîşê ne, şehitîneke mezin rêxistin dikin, lê misoger wisa rewşeke bêqisur a rêzgirtinê jî hebû.
Hîna jî ez di cihê nivî de radiwestim. Nayê payîn ku ez bi hêsanî werim têperandin û vala werim derxistin. Em hîna mijûl dibin. Yanî ez dîn jî bibim ez pêşiya vî karî û pêşiya we bernadim. Yê ku ji heft saliya xwe ve xwe bi vî karî ve girêdaye dikare bi hêsanî dev jê berde? Tê bîra min mamosteyê min ji bo ez bi yekî re werim kortê ez rakiribûm ji piyan. Ez bawer im Hesen Bîndal bû. Min pir şerm dikir min digot, “ez nikarim bi vî hevalî re werim kortê”. Ew hindekî din bi hêz bû. Ez di hunera kortvaniyê de lewaz bûm. lê ev hest hîna di bîra min de ye: ma ez rabim an ranebim? Di vê mijarê de bi rojan, bi mehan min dudilî jiyan kir. Dema ez rabûm jî me nekarî em ji hev bibin. Ji bo min rewşa herî zêde min bi ser xistî, di ev rewşa wekheviyê de mayîn bû. Ji bo min rabûna kortê rexmî ku gelekî zehmet bû, bi zehmetî rewşa wekhevmayînê afirandin gelekî girîng e. Êdî min dilê xwe li ser wê bingehê amade kir. Wekhev mayîn. Heke ez dê nikarim jê bibim jî, nepejirandina têkçûyîneke bingehîn.
Di her qada jiyanê de ez wisa me, di fêrbûyînê de jî ez wisa me. Dema min dixwast ez ji refê derbas bibim, fêmkirin çiqas lewaz dibe bila bibe, heke gengaz be xala herî baş wergirtin, lê pir kêm ketina bin pêncan şêwaza min bû. Pir kêm sê yan jî çar hebûn. Bi qandî pêçiyên destekî hebûn an jî tunebûn. Û di tevahî jiyana min de wisa bû: Di revê de, di meşê de, di mijûlbûna her tiştî de. Li lîseyê, di dibistana navîn de, wisa gelek nêzîkatiyên balkêş, gelek pêvçûn û hemû jî bi hilkehilk bûn.
Heke ez nebim nabe, ez têk biçim qet nabe. Ev herdu hest.
Bêyî ku ez xwe ji karekî re amade bikim, ez nakevim nav. Der barê hêz gihiştandinê de taybetmendiyê pîvanê ye. Di bingeh de ez ne kortvanekî xort im, lê bi rabûnê re hema ketin zêde li gor min nîn e. Di hemû lîstokan de ez wisa me. Yên ku min dikarîn ez bi dest bixim, jixwe min bidest dixistin, ên din jî wekhevî bû. Ez bawerim min pir kêm di lîstikan de wenda kir. Ev taybetmendiyeke derûnî û takekesî bû.
Şêwaza min pir balkêş bû. Dema min nimêja xwe ya destpêkê kir meleyê gund (ez bawer im 1984’an de mir) digot, “Heke tu bi vê lezê bidomînî tuyê bifirî. Tu yê bibî ewliya û bifirî”. Nimêja min a destpêkê bi meleyê gund vê nirxandinê dide kirin. Esas ez zêde ji duayan fêm nakim, lê bi kemanî ez dişopînim. Şêwaza min a şopandinê, der barê min de mele dibe vê darezînê. Weke vê gelek ezmûneyên min ên jiyanê hene. Ketina ji hemûyan re cidiye, bi wate ye û wisa birina encamê heye.
- Ayrıntılar