Rêheval Şehîd Necla Bîlgîn
Nave Rêxistinî: Şervîn
Nav û Paşnav: Necla Bîlgîn
Cih û Dîroka Jidayikbûnê:1974 Ewrûpa
Dîroka Tevlîbûnê: 1992
Cih û Dîroka Şehadetê: 1998 Metîna
Di nav civakê mey roja îro de şexs bi pîvana sûd dayina xwe di nav van civaka de cih digre, wate dibîne, nirx digre. Ne raste kesê ku bê sûd be di cihekî de zêde bimîne. Em ê niha vê rêgezê pêk bînin. Serkeftina kapîtalîzmê ya herî mezin eve ku kesayet di mijara sûd dayinê de dinirxîne. Ê bi fêde jiyan dike, maf digre, sened digre, vê dibêje, wê dibêje. Ê bê fêde tê avêtin. Bawerim hûn dibin vê hesta giran ya zaroktî de jiyan dikin, tevdigerin. Kê ez anîme cîhanê lazime min bide jiyan kirin. Ev ferasetek gelek kêm ya malbatî ye. Ferasetek ji nêzîkatiyên kevn, ê eşîrî, qabîleyî û van sînoran dernakeve. Ferdê civaka pêşketî nakeve nav nêzîkatiyek wisa.
Yek hiceta Rêbertî’yê; ji bo têkoşîna rastiya di nav civakê de ferd xebitandine. Her ku dere li gor pêdiviyan di cihekî de xwe bi cihkirin, bi wate be çûna derkê, bi fêde be di cihekî de seknandin, di erkekî de cih girtin, di karekî de xebitandin, heta bûyîna pêşeng… ez ji cihekî re çiqas hewce me, çiqas girîngiya min heye, bi rastî jî ez di xebitim? Bi fêde me, di xebitim, na xebitim? Pêwîstî ji min re heye, bi fêde me? Bi gengazî em dixwazin van pirsa bibersivînin.
Niha em ji kesên herî hestewar re bihêlin. Li gor wan her tiştê xwe fedayî partiyê kirine. Ma hîn çi tê xwestin? Lê rojane ma fêda wê heye, zirara wê heye ev pîvan tine ye. Tenê xwe feda kiriye. Lê xwe fedayî çi kiriye zêde ne diyare. Çeka herî zêde hûn di parêzin ev e: “min xwe fedayî partiyê kiriye. Ma hîn çi tê xwestin”. Na! Ev ne bese. Ev xwe feda kirin tenê gava vî karî ya yekemîne. Ev xwe feda kirin piştre çiqas derbasî hêzê dibe, çiqas pêş dikeve, çiqas bi fêdeye, vedughere fêdeyan,ev girînge. Lazime bi gengazî hûn vê pîvanê di hemû karê xwe de esas bigrin. Hûnê her roj ji xwe bipirsin; cihê ku ez lê me, di erka xwe de bi fêde me an na, pêwîstim an na? Baş dixebitim an na? Ger birsiva we “erê be “ hûnê bimînin. Ger “na” be hûnê li sedemê wê bigerin û derxin hole. Hûnê ji bersiva neyênî dûr jiyan bikin.
Xisûsek din jî, girûr û pîroziya li ser axê welat ê pîroz jiyan kirin, şeref û zewqa wê jiyan kirin, lazime di ser her tiştî re were girtin. Ez vê tenê ji bo gotinê nabêjim. Cave we fêrî her tim li derve jiyan kirinê bûye. Binêrin ev hejdeh salin ez livirim. Ez neçûm qehweyekê, ne sînemayekê heta yek malbatekê, min çav berneda jiyan kirina derve. Ger li welat bûma dibû ku ez di derbarê derve de hin tiştan fêr bibûma, min hin tişt bibîr bianîna. Li vir min ew jî jibîr kirın. Lê niha ev li ber çavê we ye. Hûn derin xaka pîroz ya welat. Terze jiyana herî pîroze, ger xirbeyek jî be, şikeftek jî be, ew xakên dîroka jiyana te ne. Di be ku tiştekî jî nedin te, zikê te jî têr nekin, lê cardin jiyana herî tê tercîh kirin ya wire.
Îsraîlî bi xwe berî deh hezar salan ji çolê Hebeşîstanê çûn. Emerîqa her tim di destê wan deye. Ewrûpa, Rûsya di destê wan de ye. Lê cardin tên, bi sedhazaran hatin çûn wê çolê, bajar avakirin û çawa ji balafirê peya bûn nebûn, hema xaka xwe maçî kirin. Ev rastiyeke û ew e hemû mîlyonerin, cihanê bı xwe bı wate dıkın.
Hûn jî derin xakekî wek ji perçê bıhıştê. Wek her tim dibêjim, hêzekî axê ku hertim min dikşîne heye, ew hesta kişandina axê bi xwe ye. Di bingeha hemû çalakiya min de dibêjim axek min dikşîne. Diyariya herî mezin ku ji bo were dayîn, ew axa dayik ku em tabîr dikin, gav avêtina wê xaka ku lazime hûn jiyan bikin, hewayê wê henase bikin. “ çawa ku masî bê av nabe” hûnê jî bibêjin “ ez bêy vê axê nabim”. Hin hest pêwîstin.
Ji zaroktiya xwe de, weke min got adeta ez xwe weke bi ben hatime girêdan hîs dikim. Her devera ez diçûmê giramiya (îtîbar) min hebû. Lê belê ji panzdeh roja zêdetir li cihekî bimama ji bo min wek êşkencê dihat. Heta li vir jî ya min li ser piya dihêle ev xebatin. Hemû mal, hemû dever wek êşkencê bûn. Tenê ez daketama wan çiyayên welat, hema ji perçeyekî wir ê zindîbûna hestan ku nayê bawer kirin, bûyera ku nayê bawer kirin bi jiyanê re hevbidîta bi min re pêşbiketana. Yani afirandina ku ez li vir dikim, ji deh qata zêdetir minê li wir li wan axa, bi kelecana gîhandina wir bikrana. Hela hin cihên bi gorkem hene ku minê gelek xweşik bikrana.
Ev hest û di kêde ewqas mezin be, di kê de ewqasî kûrbe ê çalekî û zanebûna wê jî ewqasî kûr be. Ger we jiyan û şer mezin û kûr nekiribin, ji ber ku li ser wan axa bi mafdariya hûn dera hûn negeriyane. Ji ber vê hestê bilind bi wata wê ya dîrokî re girêdayî di rihê xwe, zanebûna xwe ne da kolan hûnb nikarin çalekiyên mezin bikin. Kesên nirxê mezin û hejaya mezin bide axa xwe ne gengaze ku li ser wan axa tewşo mewşo bimeşe.
Em tevgera berxwedaniyê ne hûn hemû dizanin. Em tevgera yên radest nebûne. Tevgera çavên wan li nirxên herî jorin. Hûn dikarin bibêjin “qet şensê vêy serkeftinê nine”. Dibe, lê me berxwedanî tercîh kiriye, em vê jibîr nekin. Ji bo erzan jiyan bikin me ev tevger ava nekiriye. Ji bo erzan were jiyan kirin, li qoziya û rexa xwe xelas bikin em vê tevgerê nameşînin. Tevgerekî berxwedanê bê hempa ye. Ya ku maye hûn li ser vê berxwedanê dijîn. Mitleq berxwedaniye ya we dide jiyan kirin. Wisa nebûna ê çi hêjaya Mazlûman hebûna? Dema dibêje “berxwedan jiyane” ev emrê bilind ji bo me tê çi watê? Heta dawiyê liberxwedan ji bo me yek şertê jiyanê ye. Rexmî her tiştî em ê vê dozê bidomînin. Ji bo vê mîlîtanên pêwîst ên hêja em ê bi afirînin. Em ê mirovên layiqê vî gelî pêşbixin.
Sozê herî mezin, sozê rêhevaltiyê ye, şerefa herî mezin li gor pêdiviyên rêhevaltiyê jiyan kirine. Em ê bi wan re şerefê parvebikin, vê pêk bînin. Ji bîr nekin pêşveçûnek me jî heye, em ê vê pêk bînin. Bi yên bi şeref me ev meş pêk anî em ê hîn jî bidomînin. Ez bi meşekî mîlîtanî çawa dimeşim, hûnê jî bimeşin. Lazime meşekî dîrokî bi temamî li gor vê pêşbikeve. Ez lanetê ji wan meşê tine, wenda, weke kû dere rêwitiya dojehê dikim. Lazime ew nemînin. Yek saniye jî lazime ew li cem me nemînin, nesekinin. Lazime ew ne meşin, ew nemînin, ew soz nedin, pêwîstiya me ji wan re nine. Ê kêrî kar nayên, nikarin ji vî karî re bibin bersiv qet cihê wan li cem me nine. Yên nikarin nirxên me fêhm bikin qet cihê wan li cem me nine. Ev manîfestoya me ya çûyînê ye. Nebêjin me nebihîst, fêhm nekir. Ger hûn wisa bin em ji vî karî re hene. Bi wate ye û bi gengazî dibe serkeftinê.
Biminre bûyîn di her derê de xebat kirine.
Şervîn: Navî min Şervîn’e. Bîst û sê salîme. Di sala 1992 de ji Ewrûpa tevlî bûm. Demekê li Ewrûpa di nav kar de mam. Di kanuna 96 de hatim vê qadê. Ev neh mehe li vê qadê me. Gîhaştim hin encamên girîng. Li ser vî bingehî amademe Rêber’ê min.
-Di dewre? Ti li Ewrûpa mezin bûyî? Eslê xwe ti ji Sirûcê yî?
Şervîn: Raste Rêber’ê min.
-Ti bi gengazî welat dixwazî?
Şervîn: Dixwazim Rêber’ê min.
-Bi hale xwey belengaz ji ser û binbûnê tê çawa xwe xelas bikî?
Şervîn: Bi hêza ku Rêber
-Ne bi hêzê. Çarçovê xêz dikim. Hûn dibînin ên hêza min birin û xistin çi halî! Cardin bibêjim, vê bêkariya mezin tê çawa derbas bikî? Tê herî, bi sedan kes xwar xew dikin û xwar radibin. Gavek biçûk davêjin dikevin, têk derin. Jixwe gelek jî birçî dimînin, tê vana çawa derbas bikî?
Şervîn: Rêber’ê min, ev terzê şer…
-Mixabin karê Rêvebirên mey sereke nedana şerkirin, seknandina hêza şervana ye. Minak ez bi eyaleta Zaxrosê re axifîm berî çend roja, pirsgirêka Zaxros ya niha eve : rêvebiriyek wek bela seriya derketiye, şervan jî dibêjin “hûn çima me nadin şerkirin” wisa hêrsa xwe ya neşerkirinê heta qirikê didin diyar kirin. Belê, mixabin bi hezaran şervan, hêrsa ne şerkirinê jiyan dikin. Ewqas şervan nedana şerkirin ji îxanetê xerab tire. Rewş wisaye. Zilamekî wisa bide şerkirin tine ye. Hûn dikarin wek pisîka jî herin. Ev çawa tê derbas kirin? Bi nêzîkatiyek birdozî a mezin û rêxistinî derbas dibe. Bi me bawer nekin. Nêzîkatiyek wey ecêb heye, têbêy qey em begê we ne, paşê we ne. Em ne begin, ne paşe ne. Bibe bibe em dikarin bibin rêhevalên dixwazin rewşê rizgar bikin, rêhevalên wekhevî û azadiyê. Hûnê afirêner bin. Birçî dimînin, heta hemû qûtê (gida) xwe bi dest dijmin de berdidin. Însan qe nebe karê xwe baş dike, bi hezaran ton erzak bi dest dijmin de berdan. Ew arazî gelek xweşike, heta li wir dare berû hene, guz hene. Bawerim wek van mêw ê tirî cûrbecûrin. Li wan devera nikarin erzaqê xwey zivistanî berhev bikin. Ew xwe nizanin. Perê partiyê belavî çep û rast kirine. Evên wisa ê sibê we hemûyan lanet bikin. Gelek jiwan jî, bi pera re reviyan. Ev kîne, Rêber’î kiye? Em nanê xwe ji kevir derdixin, ev derin perê partiyê li derdora bela dikin. Yên nizanin jiyan bikin nikarin bi me re bimeşin. Ji bo vê dibêjim herin, ji dayika min bipirsin. Bi rastî jî em şervanê kedê ne. şoreşger şervanê kedê ye. Ji we keçkên belengaz re vê hişyariyê dikim: eger hûn bibin şervanê kedê bê eman, bi gengazî hûnê berbi rêya jiyanê de bımeşın. Eksî vê hûnê tine bibin. Hat fêhm kirin, ev çarçove bese? Ez ê bişopînim, ger hûn bibêjin “em bê kar man, bê hêz man” ez ê bibêjim te çima çarçove esas negirt?
Şervîn: Ez ê balê bidimê Rêber’ê min.
-Belê, jixwe. Li yên din nenêre, ez dixwazim xwe bidim jiyan kirin. Bi nave erkê dikarin mirova li jor bi meha bidin seknandin. Tê bibêji “ heval ez dikarim baştir bixebitim”. Yani tê xeta şer hindekî tengav bikî. Jixwe ew hêza te heye tine ye ez nizanim. YAJK birêxistin bû. Ji bo vê lazime YAJK gelek nîqaş bike, xwe bi berhem bike, xwe bike xwediyê aboriyê. YAJK hêza aborî bi dest bixe bi rastî jî em dikarin wê hêza aborî bidin YAJK ê. Lê dikare çiqas rêxistinî be, çiqas bi rêve bibe, ew girînge. Dikarin hemû zilama bînin ser rê, keçik dikarin vê pir baş bikin. Berhevkirin, çandînî karê jinê herî kevne. Dizî, şerkerî karê zilame. Rêya xerakirina vê lîstokê jî bi rêvebirina we ya aborî re girêdayî ye. Ev çek e. Li beramberî vê ger hûn dixwazin wan nêzîkatiyên zilam ê destpotî, diziyê asteng bikin, lazime hûn xwe pir baş birêxistin bikin. Me lêhûrîna van hemûyan kir. Hûn derin, hûn nekin, xerab bimrin berpirsiyarê vê hûnin.
Şervîn: Ezê terzê Rêber’tî esas bigrim.
-Çarçove, terzê Rêber’tî weke min got. Li wir weke hûn dihesibînin pêşengek nine. Biminre bûyîn, bi çar desta ev xisûsên min dan diyar kirin pêkanîne. Vala nesekinandine, bêfêde nesekinandine, bê berhem nesekinandine, di her alîde ji bo xwe karekî kirinê dîtine. Sozê dawî ji bo te eve heval, hat fêhm kirin? Jibîrnakî, tê bibî rêwiyê rêya ku dere berbi serkeftinê hêsan nayê kuştin, bi fêde. Hay ji xwe hebe, xwe bi parêze û şensê xwey jiyanê mithîş binirxîne. Ger ti biserbixî, bijî ji te re, em jî li benda vê ne.
Sozê me cardin pir giran bû. Serkeftin nîv bi nêvî ya rastî soz bi xwe ye. Ev soz li ser amadekariyek mezin çêbû. Cardin dibêjim, hûn ên ku jiyana wenda bûye cardin dixwazin bi xwe ne. Hûn ê ku her tiştê xwe wendakirine lê cardin vê jıyanê digrin bixwe ne. Ev soz li ser van tê dayîn. Lê wekî din tiştekî din jî heye. Kurda xwe tine kiriye. Çiqas soza jî bide, piştî demekî kin bi vî sozî dileyîze. Wisa nekin, hûn wisa bikin hûnê gelek perîşan bibin. Bihêlin welat, tişta bi sere we de were, bi sere dîna de nayê. Evê çawa çareser bibe? Hûnê berî her tiştî, berî xwarin û vexwarinê, wek bingehê vê amadekariyê cih bidin vî sozî. Derveyî vê jiyan nabe.
Tenê bi min re, bi xebata min re nayê jiyîn. Em hemû xebata xwe yek bikin. Bila karê me hevdû rakin, mezin bikin, bila karê me hevdû temam bikin. Bila kes bi kesî neleyîze. Kes bêrêziyê ji kesî re neke. Hûn dibînin, di virde me biryarên mezin girtin. Kes bi xebatê nikare bileyîze. Ev şerefa me ye. Yani bêy vê em nikarin hevdû bibexişînin. Sozê ez didim sozê milyonane. Ez sozê şehîdê me ne. Sozê şerefa insane. Bi vê nayê lîstin. Bi her tiştî bileyizin lê bi sozê xwe neleyîzin. Sozê xwe ji bo xwe bikin sermayeke mezin. Seat bi seat ji xwe re bixebitin. Di dawiyê de bi gengazî ê jiyan were bi dest girtin. Şert û merc her çiqas zor bin bila zorbin, bedele vê gelek heja ye. Gelek bi nirxe. Yên ji destê me hatine girtin bi vî şerî cardin tên qezenc kirin.
Cardin bibêjim, wekî din çareya me nine. Bihêle çareyê, em rezîlê alemê ne. Em dixwazin xwe ji vê rewşê derxin. Ev jî bi çi dibe? Bi gavên ku ji niha de tên amadekırın dıbe, bi vî soz û biryarî, bi qehremaniyê dibe. Her dem û her roj bi sozê xwe re bin, ti tiştî ji destê xwe bernedin. Wê demê şer jî, serkeftin jî, jiyan jî dibe ya we.
11 Êlûn 1997
Ji Kovara Zîlan