Rojev

Di herikîna şaristaniyê de ol!

Di nivîsa borî de me diyar kiribû ku herikîna şaristaniyê ji ÇAVKANA NAVENDÎ dûr dikeve û xwe digihîne nîvgiravên Yewnanistanê. Bes ev dûrbûn, bi awayekî navendî dibe. Divê ev neyê jibîrkirin ku dema ku Mezopotamyaya Jorîn neolîtîk jiyan dikir, Ewropa Serdema Kevirî û Cemedî jiyan dikir. Ya ku Ewropa dike, hemû hevcivînên şaristaniyê di carekê de daqurtandine.

Wekî rêbaz Rêber Apo di her parêznameyên xwe de li ser herikîna şaristaniyê disekine. Lewre em careke din li herikîna şaristaniyê binêrin, wekî proto-şaristanî di serdema El-Ubeyt de berî 7500 sal berê tê avêtin, berî 6000 sal berê sûmerî hîmê wê qewîntir dikin û bi Akadiyan, Babîl, Asûr, Med, Pers, Greko-Romen û di salên 1500’î de jî li Ewropayê xwe berdide deryaya Atlantîkê. Şaristaniyên wekî Misir, Çîn, Hînd, Fenîke û Kartaca jî wekî şaristaniyên kêlekî(yan) hevalbendiya vê herikînê dikin.

Lê piştî Îskenderê Mezin Persan tek bir, şaristanî li rastê dimîne. Ma wê çibûna? Jixwe Pers bi têkçûyîna xwe re, ji bin vî barî derketin. Vaye Atîna dikeve dewrê. Jixwe berê amadekariyên wan hene. Çend caran ceribandinan jî dikin. B.Z-1000’î de nûbûnek heye. Diçin li Babîlê perwerdehî dibînin. Greko-Romen xwedî îdeayeke mezin e. Zihniyeteke nû diafrînin. Ev jî bi taybet di hêla felsefe û mîtolojiyê de ye. Mîtolojî ji nû ve têne sazkirinê. Ji ber ku gelek seqetî di wan de hene. Ji bilî kolekirinan, civakîbûnên cuda jî hene. Lewre ew mîtolojiyên berê, nikarin bersiv bidine van mîtolojiyen nû. Yewnanî bixwe wekî guhertoya(versiyon) pêncemîn Panteona Xwedayan ji nû ve saz dikin. Ev wekî bersivek e û gelek dewlemend dikin. Mirov dikare vê ji nû ve sererastkirinê, wekî ji yozbûnên şaristanî û civakîbûnan re bersivek binirxîne.

Yekem car di Serdema Antîk de felsefe dibe sazûman(sîstem). Bes divê mirov bêje ku, di vê felsefeyê de, bingeh felsefeya Îonya, Misir û Zerdûşt e. Di vê demê de felsefeyê wekî Felsefeya Xwezayê û Felsefeya Civakî dabeş dikn. Di sazbûnên siyasî yên wê demê de keyatî, demokrasî, komar, olîgarşî û sîte bi pêş dikevin. Zagonên wekî Justînya çêdibin. Di wê demê de Solon, hiqûqeke nûjen çêdike û cezayê yekem jî dide xwe. Sedema derketina hiqûqê jî, mirov dikare bêje ku li hember yozbûnên şaristaniyê wekî neçariyek in. Li Atînayê îcad, felsefe, çand, zanist, endûstrî, bazirganî, huner û wêje(edebiyat) bi pêş dikevin. Di vir de Roma wekî rawestgeheke dawîn e. Roma dibe dawiya împeratoriyan, dibe dawiya koletî û berfirehbûnê. Yanî ya ku karibûye bike, xwe gihandiye lûtkeyê. Roma ewqas ku keda koleya esas girtibû, êdî kesên ku bike kole nehiştibû û herî dawîn xwe jî kire kole.

Ji ber ku di împeratoriya Romayê de, fena berê hilberîna zêde xwe nû nedikir. Etnîsîteyên ku dihatin eciqandin û mêtandin dest bi serîrakirinan kiribûn. Xiristiyanî ew tengav dikirin. Di milekî de di peşengiya Atîla de qebîleyên Hûn, di milê din de serhildanên bajaran, di peşengiya Hanîbal de Kartaca, Frangî, ji milê rojava de Germen û di demên dawîn de îslam. Ev hemû êrîş, neçar dihêle ku Roma here biryarekê. Derketinek pêwîst e. Lewre Romaya Rojhilat wekî Bîzans, xirîstiyaniya 300 salî bingeh digire. Yên mayî jî ku guherînê napejrînin, di nava 40 salî de têk diçin.

Di vir de pêwîst dike ku em bahsa derketina xirîstiyaniyê bikin. Êdî serdemeke yek xwedayî destpê kiriye. Ev jî Serdema Navîn e. Ku em şaristaniyê bikine sê serdem; serdema yekem Sûmer-Roma( B.Z. 5000-P.Z. 500) zihniyet mîtolojî û ol in, serdema duyemîn ku wekî serdema navîn û teolojîk tê binavkirinê (P.Z. 500-1500) zihniyet ol û felsefeye û serdema sêyemîn ku wekî serdema nû tê binavkirinê (P.Z 1500....) zihniyet felsefe û zanist e.

Berî derktina Îsa, wekî ola qewmî yahûdîtî-mûsevîtî heye. Ev ne gerdûnî ye. Jixwe li gorî wan, mirov mûsevî tên dinyayê û bi Xweda re zewicîne. Rêber Apo di parêznameyên xwe de tevgera Îsa wekî “Partiya Gerdûnî ya Xizanan” binav dike. Jixwe her olek sazbûnên siyasî ne. Di dema Îsa de qeyran hene. Yekemîn qeyran, ji ber hişkbûna olî ya mûsevîtiyê û nokeriya Romayê dertê. Ev nahêle ku mûsevîtî gerdûnî bibe. Duyemîn qeyran, Roma li Qudsê kaos afirandiye. Exlaq têk çûye û xizanî her diçe kûr dibe. Propagandaya wê “Mesîhek (xelasker)” derkeve tê kirin. Ev rewş her diçe pêş de diçe û hetanî B.Z 313’yan ku xirîstiyanî dibe ola fermî ya Romayê didome û xirîstiyanî jî dibe pêvekeke şaristaniyê.

Êdî zihniyeteke nû di dewrê de ye. Her serdemek xwedî rengek e. Êdî ol her diçin serdest dibin û dikevine xizmeta îktîdaran. Heman rewş ji bona îslamê jî derbasdar e. Fena berê mîtolojî zihniyetê diyar nake. Zihniyet Xweda-Evd e. Her tişt ji bona Xweda ye û Xweda mêr e. Li ser navê wî tê şerkirin. Di vir de şêwe guherîn heye, bes cewher yek e. Dema ku ji pir-xwedayîbûnê derbasî yek-xwedayîbûnê dibine, hemû hêz di yek Xweda de têne civandin. Berê têkiliyeke organîk a Xweda di rêveberiyê de hebû. Ev di rahîban de xwe dida der. Bes Xweda ji nava civakê, derdixin asîmanan. Ew Xwedayê ku berê her kesî didîtin, êdî ew bixwe didîtin û kes ew nedidîtin. Xweda dikeve pozîsyoneke wisa, her tiştî diafrîne û xwedî hêzeke bêsînor e.

Dema ku ev tê kirin jî, bi riya pêxemberan(yê ku peyam tîne) tê kirin. Êdî ol dibine nêrîna dinyayî û zanista wê demê. Tekelkirina baweriyan çêdibe. Êdî her îzahkirinek, di çarçoveya olan de ye. Ev rewş di çand, huner û wêjeyê de jî wisa ye. Di şûna KOLEYAN de, EVD tên. Vaye xirîstiyanî jî piştî 300 salî veşartî tevdigire, xwe dike sîstemek. Di salên 600-800’î de, dibe oleke fermî û milî. Ev xirîstiyaniya ku dibe sedema giyotînkirin û şewitandina mirovan, encax di sedsala 10’an de xwe di reformê de derbas dike û pengizandinek pêk tîne.

Lê di çarçoveya civaka exlaqî û polîtîk de, xirîstiyanî ji cewherê xwe dûr dikeve û dûviktiya şaristaniyê dike. Heman rewş ji bona olên li pey wan jî wisa ne û hê jî li ser zihniyetan bandor dikin û bûne maşika destê serdestan....

Wê bidome...

Rûbar Andok

Ayrıntılar: Yayınlandı: 25 Kasım 2010

Gelê Kurd ji bo hebûna xwe têdikoşe lê dewlet di tunebûn û înkarê de israr dike.

Gelê Kurd dixwaze bi zimanê xwê bi awayekî azad biaxife lê dewlet bi taybet jî hukumeta AKP’ê û serokê wê yê hezar rû, galgalên xwe yên xapandinê li her deverê qîr dike. ‘tu nefikire nîne’ ‘heta yek nefer jî hebe wê tekoşîna terorê berdewam bike’ û nizanim hezar û yek derewên ku zarok jî bawer nakin… Cardin ‘vaye teretaşaş heye, dikarin fêrgehan wekin û hrw. Ma kurd hîn çi dixwazin.’

Kêsê van galgala dike çavê xwe ji girtinên ji bo daxwaza zimanê dayikê, avêtina gelek xwendekaran ku dixwestin bi zimanê xwe perwerdê bibînin ji dibistanên xwe, kesên ji doza KCK’ê hatine girtin û ku dixwazin bi zimanê xwe, xwe biparêzin malkambaxê dadger dibêje: ‘zimanekî nayê zanîn… ‘ Ew qas bêrûtî nabe. Ya rastî ev daxwaz û nêrîna hukumeta AKP’ê nîşan dide. Ev nêzîkatiya wan a li pirsgirêka Kurdan nîşan dide.

Di rojên derbasbûyî de M. Ali Birand ku bi salane berdevkiya hukumet û artêşa dike, li xwe mukur hat û gote ‘ di mijara tekoşîna li dijî PKK, me derew dikirin, gel pê dixapand û pişt re jî me ji derewê xwe bawer dikir.’ Ev hemû rastiyê feraseta hukumetên tirk li pirsgirêka kurd radixe ber çavan. Rastiyeke ku bi kuştin, lêdan girtin, inkarê nayê tunekirin xwestin li ser kurdan pêk bînin.

Her roj siyasetmedarên kurdan digrin. Girtîgehên li Tirkiyê û Kurdistana bakur bi kesên ji bo azadiya gelê kurd tekoşînê dikin û xebatê dimeşînin dagirtin e. Ev ne bese her roj zarokên kurdan dikujin.

Sedemê vê hovitiyê çiye gelo?

Bê gûman tirsa ji hişyarbûna kurdan û derketina holê ya derewên wane. Ku eşkere bibe wê çawa dîrokeke qirêj ya bi kuştin, talan, dizî û dagirkeriyê ji gelê xwe re eşkere bikin.

Doh Uguran kuştin têrê nekir Ceylanan hîn di temênên zaroktiyê de kuştin. Di çavên herduyan de jî nîşaneyên êş û îşkenceya ku dagirkeran li gelê kurd kirine dihat xwendin. Bê guneh bûn. Paqij bûn û paşeroja vî gelî bûn. Neha jî Nûjiyan di bexçê qereqoleke tirkan de hate kuştin. Ma gunehê Nûjiyanan çibû?

Tenê dixwest bi awayekî azad zaroktiya xwe jiyan bike. Bêyî ku haya wê jê hebe, ji bo pêkanîna xwestekeke herî xwezayî bû qurbanê bermahiya artêşa dagirker. Ew artêş ku diçe kuderê qirêjiya xwe li şûna xwe dihêle. Hatin Dersimê Seyyid Riza qetilkirin, hatin Amedê Şêx Said qetil kirin. Li Mereşê kurd qetilkirin. Li girtîgeha Amedê hovitiya herî nedîtî li ser pêşengên kurd nîşandan. Ev 11 sale roj bi roj li ser Rêberê Gelê Kurd îşkenceya sîstematîk dimeşîne. Li Kurdistanê gundan avakirî nehiştin.

Hemû hewldanên wan êrîşên wan nepejirandina destkeftinên gelê kurde. Bêguman jî para Tevgera Rizgariya Gelê Kurd û Rêberê Gelê Kurd di avakirina van nîrx û destkeftinan de pir mezine. Tevî hemû hewldanên wan çima Tevgera Azadiyê binnexistin?

Di rastiyê de dema mirov hinekî li nêzîkatiyan dinêre, mirov bêtir fam dike ku çima gelê kurd bi Rêberê xwe û bi Tevgera Azadiyê ve girêdayi ye.

Ji ber ku Rêberê Gelê Kurd Abdullah Ocalan şev û roj ji bo mirovatiyê û taybet jî ji bo gelê xwe tekoşîn dimeşand. Li gel vê rayedarên tirk çi dikirin?

Ji xapandina gel, ji dizî û şelandina malê gel, zext, qedexe, derew hema çi qirêjî bê bîra mirovan hemû qirêjî pêk tînin. Her roja derbas dibe jî ev qirêjiyê wan yek bi yek derdikeve holê.

Rayedarên heta doh hebûna JİTEM’ê ku di Kurdistanê de avakerê hemû reşkujî, zext, îşkence, lêdan û hwd. bi destê wan hate kirin dihate înkar kirin îroj hebûna wê û kirinên wê eşkere bûye û êdî ew jî nikarên vê derewa xwe û amûra qirêjiya xwe veşerin. Cardin Ergenekon, kirinên li girtîgeha Amedê…

Bi sedan mînakên bi vî rengî hene û bi vegotinê dawî nabin.

Her ku Rêberê Gelê Kurd û Tevgera Azadiyê gaveke erênî diavêje, bersiva hukumeta AKP’ê çi dibe?

Piştî hilbijartinên 28’ê Adarê bêçalakitî hate îlan kirin bersiv girtina zêdetirê hezar siyasetmedar û xebatkarên kurd. Cardin bersiva dirêjkirina bêçalakitiyê heta piştî hilbijartinan jî herroj topbarana Herêmên Parastina Medya, operasyon û şewitandina xwezaya Kurdistanê.

Erê; peyv peyvê vedike. Bi vegotina jî gotin bi dawî nabe. Lê rastiyek heye ku ew jî wê roj bê ev gel û dîrok wê hesabê van ji dagirkeran bistîne.

Salar Mendo

Ayrıntılar: Yayınlandı: 14 Kasım 2010

Di nav tevgera me ya azadiyê de stratejiya parastina rewa herî zêde vegotina xwe di YJA STAR de dibîne. Erkekî bingehîn yê YJA STAR yek jê jî, di çerçoveya birdoziya rizgariya jinê de hemû hêzên jinê kişandina nav xeta parastina rewa ye. Têgiha parastina rewa ji ber cewherê xwe dikeve berfirehiya xeta azadiya jinê. Parastina rewa, bi vîndar tevlîbûna jinê ya ji şer re destnîşan dike. Bergeha jinê û parastina rewa ne nêzîkatiyekî ku di şer de tundwariyê bingeh digire. Di parastina rewa de divê jin bi vîna xwe ya azad û înîsiyatîfa xwe ve tevlî şer bibe. Di vê bingehê de di artêşa jina azad de mînakên lehengiyê yên sembol derketin holê. Heta ku jin gîhaşte asta rêxistina bi hêz û gîhaşt serweriya zayendî û netewî pir êş û zorî kişandin. Pêşketin jinê ya azadiyê ewqas bi hêsan çênebû, bedelê vê têkoşînê jî pir giran û pir zor bû. Çawa ku têkoşîna azadiya jinê nirxên herî bilind û bedew afirandin û xwe gîhandin asta xwedawendiyê, berdelê vê pêşketina jinê jî heman giranî û bedewiyê de bû. Pêwîst e em artêşbûna jinê di vê bingehê de bigirin dest û lêkolîn bikin. Ev dîrok çawa pêşket, mînakên lehengiya jinê çawa hatin afirandin û jin bi kîjan ked û hewl gîhaşt asta xwe ya niha. Niha YJA STAR nûneriya vê dîroka zindî ye. Şehîdên me yên bi nirx, bi çalekiyên xwe ve li dijî helwestên şaş ên li hember jinê, ya ku digotin “Jin nikare bibe leşker, nikare şer bike û nikare di çiya de jiyan bike” re bersivekî herî bi nirx ku dijminê xwînxar jî bandor dikir derket holê. Di mijara şer û jiyanê de girêdanbûn û vîna jinê ya serkeftinê re van hevalên bi rûmet destnîşan kirin. Ji van yek jî xeta Bêrîtan e, niha em vê xetê wek xeta serkeftina artêşa azad û xeta rûmet a jina azad digirin dest. Ji bo vê jî pêwîst e xeta Bêrîtan were têgihiştin û li anagorî wê sekinandinek bê raber kirin.

Xeta Bêrîtan, hêza jinê ya cewherî û vîna wê ya têkoşînê ye. Bêrîtan hêza YJA STAR ya xetê ye. Divê hemû hêzên YJA STAR sekinandina şehîd Bêrîtan ya rêxistin û jiyanê mînak bigrin û sekinandina parastina rewa derxînin holê. Serwerî û zanistiya parastina jina azad di kesayeta Bêrîtan de xwe vegotin dike. Serokatiya me xeta Bêrîtan wekî xetekî tevlîbûn û berxwedaniyê her tim dixe rojeva me. Şêwaza me ya têkoşînê û têgiha me di vê bingehê de nûh dibe. Bi fermandar û bastûra xwe ve tevlîbûna YJA STAR ya pêvajoyê, bi têgihiştina parastina rewa û sekna wê ya xeta Bêrîtan ve gengaz e. Xeta parastina rewa xwe tenê naspêre berxwedaniyekî çors. Hewce dike ku jin di hemû qadên jiyan û qadên şer de hêz û zanistiya xwe ya parastina rewa pêşbixîne. Ger jin di jiyanê de ewlekariya xwe, parastina xwe ava neke û xwe bi rêxistin neke nikare di şer de jî serkeftinê bigire dest. Yê ku Bêrîtan ber bi serkeftina mezin ve bir, rêgezê wê jiyanê, têgîha wê ya rêxistinê, serweriya wê ya rastiya Serokatî û biryarbûna wê ya şer û girêdana wê ya serkeftinê bû. Ev hemû wek xelekê bi hev dû re girêday e. Di cîhana roja me ya îroyîn de jin bi her awayî êrîş û arasteyên dijwar re rû bi rû dimîne. Em dikarin vê yekê wekî komkujiya jinê jî bigirin dest. Yanê komkujiya jinê ne tenê milê bi şer û çekan ve tê pêkanîn. Ji destpêkê di fîzîka xwe de darbeya mezin dixwe, ramanê wê bi perçe perçebûna bedena wê ve tê firotin û tê tunekirin. Ji xwe di nav rewşekî wisa de hest û hîsên ku jin bi jiyanê re afirandibû jî tune dibe. Yanê tenê laşekî mirî yê ku her roj tê firotin dibîne. Ev jî ji mirina fîzîkî û ji komkujiya fîzîkî hê xirabtir e. Li beramber êrîşên bi vî rengî parastina jinê, erka bingehîn ya hemû têkoşerane. Di civaka Kurd û di hemû derdorê cîhanê de bi rêbazên cuda jin hem wekî netew, hem jî wekî zayend tê çewisandin û li derveyî jiyanê tê hiştin. Ji êrîşên wiha re dema ku em bêjin; “Bese” hatiye. Stratejiya parastina rewa; li hember her awayî êrîşên li ser jinê pewîst e bê pêkanîn, hêza parastina jinê jî bi hêza xwe ya cewherî sekinandinê bilêv dike. Tevgera azadiya jinê û hêza wê ya parastinê YJA STAR di vê mijarê de xwedî sekinandina herî biryardar e. Artêşa azadiya jinê ya ku bi ked û hewlên serokatiya me ve pêşket, xwe di xeta parastina rewa de nû dike. Ji bo vê xeta Bêrîtan, li hember hemû êrîşan di xeta berxwedaniya jinê de berkî kirine. Bêrîtanbûyin, rast têgihiştina xetê û kiryarîkirina wê ye.

Rêheval Bêrîtan di sala 1992’an de di şerê başûr yê ku destpêka komploya nav netewî bû, li beramber xeta hevkar û xiyanetê heta dawî liberxweda ye. Heta gulaye xwe ya dawî şer dike, dûv re xwe ji zinaran diavêje û bi şahadeta xwe ve serkeftinê mîsoger dike. Rêheval Bêrîtan sembola girêdana bi serokatiyê re ye. Xeta berxwedaniyê hem di şer de, hem jî di jiyanê de wekî rêgezekê di xwe de kiryarî kiriye. Ji bo vê jî Bêrîtan xetek e û rûmetek e. Serokatiya me dibêje; “Rûmeta vê keçikê parastin deynê sukra me ye, ev yek rêgeza min e.” Divê li gor pediviya vê rêgezê her têkoşerê YJA STAR xwe bigire dest û berpirsyariyên xwe bi cih bîne. Ev yek li hember gel, şehîd û serokatî deynê me yê bingehîn e.

Em nikarin çalakiya heval Bêrîtan tenê bi aliyê wê yê şer ve bigirin dest. Xeta berxwedaniyê di têkoşîna me de felsefeya jiyanê û rêgeza wê ye. Ji bo vê jî çalakiya heval Bêrîtan, îdîa, bawerî, sekinandina wê ya jiyanê û biryarbûna wê ya azadiyê destnîşan dike. Bi taybetî jî xeta Bêrîtan peywîra fermandariya jinê ya ku divê di jiyanê de pê ve rabe, bi rengekî eşkere bilêv dike. Yanê rêgez û zagonên bingehîn ên artêşbûna jinê destnîşan dike. Fermandariya jinê pêwîste xwe ji kîjan hîmê pêşbixe jî rave dike. Heval Bêrîtan li hember zîhniyet û têgiha jiyana deshilatdar û jiyana zilam, jiyan û çalekiyekî vebijark pêşdixîne. Di bingeh de nêzîkatiyên bastûra zihniyeta zilam yê desthilatdar napejirîne. Li hemberî vê xwe wekî xetekî çalakiyê derdixe holê. Di fermandariya jin û zilam de nêzîkatiyên şaş yên ku heye li dijî wan heta dawî têdikoşe. Sekinandinekî fermandariya jinê ya vebijark raber dike û girîngiya xeta têkoşînê ji fermandar û bastûra jinê re vegotin dike. Hebûna vebijarkê, guhertinê her daîm dike û her wiha ji bo guhertinê jî rê û rêbazên dewlemend diafirîne. Ji bo vê jî xeta Bêrîtan têgiha jinê ya fermandarî û rêvebiriyê lêpirsîn dike. Xeta heval Bêrîtan li beramber zihniyeta zilam a desthilatdar vebijark e. Di xeta parastina rewa de biryardarî û hêza jinê ya cewherî ye.

Hevela Bêrîtan destpêkirina şerê zihniyetê yê demê dide çêkirin. Di xeta çalakiyê de û di mantiqê şer de guhertinê destnîşan dike. Tevlîbûna wê ya jiyanê ya bi coş, xroş û bi hezkirin tevlîbûnekî alternatîf diyar dike. Sekinandinekî ku di jiyan û ramanê de zelal nebûye di şer de jî xeta çalakiyekî serkeftî nikare pêk bîne. Li hember xiyanet û kevneperestiya hov di xeta berxwedaniyê de berkîkirina heval Bêrîtan, nîşaneya vîna jinê ye. Li dijî sazîbûnên zihniyeta heyî şoreşa zihniyetê dide destpêkirin. Xeta Bêrîtan di artêşbûn û leşkerbûna jinê de berkîkirine. Dema em rastiya Rojhilata Navîn bi taybetî jî rastiya gelê Kurd digirin dest, ev yek bi rengekî berbiçav derdikeve pêşberî me. Ger şerekî zihniyetê yê bingehîn nebe, di mijarên şer û jiyanê de serkeftin ne gengaz e. Hevala Bêrîtan têgiha fermandar û rêvebiriyê ya demê datîne holê. Di vê bingehê de dest nîşan dike ku fermandariya jinê pêwîst e xwe lihûrbûnê de derbas bike û li beramberî xwe têkoşînekî dijwar bide meşandin. Ji bo ku fermandariya jinê bi rolê xwe ve rabe, hewcadarî bi şoreşa zihniyetê heye. Ji bo vê jî divê xeta Bêrîtan û sazîbûna zihniyeta wê demê baş bê têgihiştin. Di fermandarî û rêvebiriya jinê de tiştê ku derdikeve holê, şêwezeki teng, ku tenê şer hîm digire û xwe ji guhertin û veguhertinê re girtî dihêle. Ji pêşengtiya birdozî û jiyanî zêdetir, rastiyekî rêvebiriya ku xwe bi mantikê şerê çors digire dest derdikeve pêş. Di şêwaza rêvebiriyê de hîn bêtir sazîbûna zilam li pêşe. Têgihên ku di fermandariyê de hebûn, şerê zihniyetê yê ku heye jî sînordar dikir. Ev yek bi vîna azad tevlîbûna jinê ya ji şer re asteng dikir. Dema em di vê bingehê de lîkolîn bikin, em hîn çêtir dikarin çalakiya heval Bêrîtan derxînin zanebûnê. Tiştê ku heval Bêrîtan bir wê çalakiyê, ne tenê berkîkirina wê ya şer bû. Hê bêtir di jiyan û ramanê de biryardariya ku nîşan dida, wê dibir çalakiyekî bi vî rengî. Ji ber jina ku di raman û hestan de zelal nebe, nikare bi vîna xwe jî tevlî şer bibe. Girêdan, biryardarî û îdîaya Heval Bêrîtan, çavkaniya xwe ji vê yekê digire. Çalakiya heval Bêrîtan li hember zihniyeta demê ya ku heye û ji fermandariya jinê re bersiva herî mezin e.

Artêşbûna jinê bi vê ve hê mîsogertir dibe. Ger hêza jinê ya xweser, rêxistina wê ya azad û artêşa wê ya parastina jinê nebe, pêşketina jinê ya azad jî ne gengaz e. Ev yek mirov di pir mînakên şoreşên din de jî dikarê bibîne. Hem di raman hem jî di hest de ger jin ji hemû sazî û bandorên desthilatdariyê qut nebe û di raman û zîhniyet de guhertinan jiyan neke, nikare pêşketinên wisa derbixwe holê. Ji xwe Bêrîtan bi pêdivî û serweriya vê bi awayekî kiryarî jiyan dike û dibîne. Û bi seknandina xwe ya jiyanê, helwesta xwe ya li dijî nûkeriyê û girêdana xwe ya serkeftina xeta APO’citî ve dest nîşan dike. Ger îro artêşa jina azad xwe di her awahî rêxistin kiriye, ger îro hêzên jin bi rêxistina xwe ya azad ve tê dikoşe û her diçe pêşdikeve, ev yek bi lehengî û kedên şehîdan ve girêdaye.

Di roja me de xeta Bêrîtan rojeva rêxistinê de cihê digre. Di vê demê de li hember têkoşîna me xeta hevkar û xiyanetê dixwaze xwe rêxistin bike. Êrîşên tunekirinê bi her awayî xwe ferz dike û bi her awayî arasteyên tund pêşdikevin. Xeta şer a ku tunekirina kurd û tevgera azadiyê dixwaze, bi hemû derfetên xwe ve dixazin êrîş bikin. Biryara şer hatiye dayîn û di kuştina kurdan de bi biryar in. Li hemberî vê bi xeta Bêrîtan bersiv dayin, pêdiviya têkoşeriya Apoyitiyê ye. Di demekî ku jiyan hatiye xumam kirin, hêvî û baweriyên mirov tê tunekirin de sekinandinekî xurt raberkirin gelekî girîng e. Li hember xeta xiyanatê em tenê dikarin bi xeta berxwedaniyê ve bersiv bidin. Serokatiya me ku her tim rastiya Bêrîtan vegotin dikir, vê rastiyê bilêv dike. Li cihekî ku coş û arîşeya jiyanê hatiye xilas kirin, li wê derê serkeftina şer û jiyanê ne pêkan e. Li hember van hemû sepandinan bi xeta Apoyitî ya berxwedaniyê ve bersiv dayin gelekî girîng e. Ji ber ku çalakiya heval Bêrîtan di xeta berxwedaniyê de berkîkirinê destnîşan dike. Felsefe û coşa wê ya jiyanê di pêkanîna wê ya çalakiyekî bi vî rengî de, dibin xalên herî girîng. Heval Bêrîtan felsefeya xwe ya jiyanê bi felsefeya Serokatî û têgiha jiyanê ve dike yek. Yê ku felsefeya wî nebe, sekna wî ya jiyanê jî nabe. Tiştê ku kesayetiyê diafirîne û bi nasname dike felsefeya wê ya jiyanê ye. Ji bo vê jî yê ku felsefeya wî nebe, hêviyên wî, coşa têkoşînê û serkeftina wî jî nabe.

Serokatî dibêje; “Heta ku xwedî li rûmeta gelekî ya civakî neyê derketin, tu şensê pêşketinê jî nabe. Rûmeta mirov xwedî li xwe derketin û bawerî ye. Hêza xwe zanebûn û pêşxistinê ye.” Di vê bingehê de xeta Bêrîtan di kesayatiya jinê de rizgarkirina rûmeta civakî ye. Bêrîtan bi vê xeta xwe ya çalakiyê ve hêza dijber yê hevkar û xiyanetê jî bandor kiriye. Wan ji bo xwedî li rûmeta civakî derketinê vexandiye. Di vê bingehê de xeta Bêrîtan xwedî li rûmeta civakî derketine. Ev yek sekinandin û xeta têkoşînê ye.

Rûken Irmak

Ayrıntılar: Yayınlandı: 24 Ekim 2010

Di dîroka tevgera şoreşger û civakî ya cîhanî de roja 9’ê Kewçêrê rojeke wisa ye, ku pêwîst dike hemi kesayet, tevger û partiyên azadîxwaz baş li ser bifikirin û encamên girîng û mezin jê derbixînin. Heger ku ev kesayet û tevger bixwazin sîstema cîhanê ya dewletperest û hovane nasbikin, pêwîste vê rojê baş nasbikin û baş binirxînin, lewra heger ku ev roj bi hemî ziraviyên xwe neyê naskirin, ne li Rojhilata Naverast ne jî li Amerîka Latînî têkoşîna azadiyê û demokratiyê nagihê armanca xwe.

Rêber APO û Ernesto Che Gîvara vê rojê bi wateyeke kûr û dûr parve dikin, 9’ê Kewçêrê bi navê bêbextiyê li dijî Che Gîvara û Rêber APO tê naskirin.

Che Gîvara di salên pêncî û şêstî de yên sed sala bîstan, dibe sembol û nîşana kesayet, civaka şoreşger, azadîxwaz, serhildêr û têkoşer. Berî her tiştî Che Gîvara, bi sîstema dewletperestî û koledar razî nabe, her weha piştî ku şoreşa Koba bi ser dikeve, Che Gîvara qîma xwe bi kar û xebata bîroqratîk ya dewleta Kobayê nayîne. Ew berê xwe dide Cezayîr, pişt re jî Kongo, pişt re jî berê xwe dide Bolîvya, ji ber ku armanca wî ewe ku li her cihekî agirê şoreşê û azadiyê li dijî sîstema cîhanê ya koledar(ango Amerîka û hevalbendê wê) geş bike û xurt bike. Li ser vî bingehî Che Gîvara dibe raman, giyan, manewiyet û stêrka sor ya têkoşîna hêzên civaka bindest û gelên bindest li seranserî cîhanê. Ew dibe kesayeteke ku hemî kîn û hêvî, gazî û hewara mirovahiyê li dijî sîstema sermayedar ya xwînmij di dilê xwe de parastiye û avdaye. Che Gîvara wê demê weha dibêje: ji bona min ya herî girîng eve; divê ku dengê çekan ji bone azadiyê nesekine, da ku ev cîhan bi hemi giraniya xwe li ser singê bindestan ranezê, her weha ne girînge li kîjan deverê û kîjan rojê emê bimirin.

Bê guman ji bona Che…; ol, zayend, netewe, ziman û çand ne mijara danûstandinê ye, lewra ji bona wî mirov û mirovahî esase û pîvana bingehîne.

Ew ne tenê fermandarekî gerilla ye, di heman demê de gerillayekî xwedî raman, xeyal û xewnên herî azad, paqij û xweşike. Ji ber vê sedemê ew bi sosyalîzma Sovyetê, Çînê, Koba û sîstema dewleta netewperest nabe yek. Her weha her gav wan rexne dike. Ji ber vê sedemê Che Gîvara dibe destan, helbest, raman û mûzîk e. Piştî şehadeta wî li ser destê sîxurên CİA di dilê mirovahiyê de şax û rehên xwe berdide.

Taybetî ji bona gelê Amerîka Latînî, Che Gîvara dibe sembola yekîtiya vî gelî li dijî Amerîka û sîxurên wê. Dema ku Che.. li ser destê sîxur û çeteyên CİA Amerîka hate şehîd kirin, wê demê stêrkek geş li asîmanê cîhanê geşbû, lewra Che…. Nemiriye û di dilê hemî azadîxwazên cîhanê de mîna kulîlkek sor ya hêviya azadiyê şîn hatiye. Bêbextiya ku li Bolîvya li dijî Che… hatî pêkanîn di 9’ê Kewçêrê de sala 1967’an ya sedsala bîstan de û di 9’ê Kewçêrê de sala 1998’an de li Rojhilata Naverast li dijî Rêber APO pêkhat.

Li ser destê Amerîka, Îsraîl, Îngilîz û sîxurên wan dîsa ev bêbextiya li dijî mirovahiyê û tevgera şoreşa azadiya cîhanî hate dubare kirin. Bi şêwazekî kûr û fireh hate nûkirin.

Çima û ji ber çi 9’ê Kewçêrê? Çima û ji ber çi Che Gîvara û Rêber APO?

Bê guman Nemrûd, Firewn û celadên vî zemanî ku Amerîka û hevkarên xwe(Siyonîzm, toranîzm û yên wekî wan) temsîla wan dikin, dixwazin hemi hêvî, îrade û hêza têkoşînê de dil û mejiyê civaka mirovahiyê de tunebikin. Ji ber vê yekê kesayetên mîna Che… Patrîs Lomombe(Şoreşgerekî Afrîqiye) û Rêber APO bi awayekî qirêj, gemar û bêbext bûne armanca lîstûk û pîlansaziyên istixbaratên Amerîka, İsraîl, Îngilîz û hevkarên wan li seranserî cîhanê.

Hilbijartina 9’ê Kewçêrê 1998’an mîna despêka pîlansaziya bêbext li dijî Rêber APO ne tiştekî rasthatine(tesadufe), her weha hêzên sîstemê xwestin ku vê roja reş reştir bikin, ango xwestin ku peyamekî wisa bidin tevgera azadiya cîhanê û mirovahiyê: “Em nahêlin ku ew kesayetên ku ji bona azadiya we bibin Rêber, li ser ruyê dinyayê jiyan bikin, me jehra mirinê da Soqrat, me Îsa êxist çarmixê, me Manî parçe- parçe kir. Me Che Gîvara li çiyayên Bolîvya da ber guleyan, va ye îro jî em Rêber û zanyarê we bindestan yê ku navê wî APO’ye terkedinya dikin, per û baskên wî dişkînin, em Nemrûdin, em Sultanin, em Ferewnin, ev dinya milkê me ye, hûn nikarin ji koletî û zincîrên wê rizgar bibin. Emê hêviyên we û evîna we ya azadiyê tune bikin”

Belê peyam û mesaja sîstema cîhanî ya xwînmij di roja 9’ê Kewçêrê de, eve. Bê guman di kesayeta Rêber APO de, hêviyên azadiyê yên gelê Kurdistanê û Rojhilata Naverast û civaka mirovahiyê bûn armanca lîstûkên Amerîka û hevalbendên wê. Xwestin ku bînin bîra me ka çawa Che Gîvara jî bi heman şêwazî û bi heman lîstûkan tunekirin! Lê belê ewan tiştek ji bîr kiribûn, lewra Rêber APO ji dîroka têkoşîna azadiya mirovahiyê dersên girîng û mezin derxistibû, ji ber vê yekê cara yekemîn bû ku xwînxwarên cîhanê negihîştin armanca xwe, lîstûkên û bêbextiya 9’ê Kewçêrê ya duyemîn jî vala derket.

Rêber APO ji şehadet û têkoşîna Che…. Û Mahir Çayan û Denîz Gezmîş.. û yên dine dersên mezin derxist. Xap, derew, dafik û siyasetên sîstemê bi hişmendiyeke azad û demokratîk derveyî bandore saziya dewletê nirxand û ev lîstûk vala derxist. Ev rastî piştî 15’ê Roşemiya 1999’an bi awayekî zelal û eşkere derket holê. Her weha jinemêra Nemrûdî “ Madlîn Olbrayît” weha got “ birastî me Ocalan girt, lê belê me nizanîbû ku ewqas bandore xwe ya siyasî di asta cîhanî de çêkiriye”

Belê ev rastî ji me re dide xuyakirin ku, heger mirov bixwazê lîstûkên sîstemê vala derxîne, divê ku mirov heta dawî hêza gel û civakê esas bigire, ango şoreşgertiya sosyalîzma hilweşiyayî têrê nake, hişmendiya nûjeniya demokratîk û civaka demokratîk pêwîst dike. Jiber vê yekê tê xwestin ku hemî têkoşerên azadiyê vê rojê û serboriya(tecrûbeya) Rêber APO bi hemî ziraviyê wê baş bixwînin û fêmbikin.

Huseyîn Şawîş

Ayrıntılar: Yayınlandı: 10 Ekim 2010

Di van rojên ku em werza payîzê jiyan dikin û li çiyayên Kurdistanê baranên destpêkê silav dan me, gerîla li her deverên Kurdistanê di nava liv û tevgerê de ne û ji bona parastina gelê xwe amadekariyan dikin. Piştî têkoşîneke dijwar û biêş a sî salî têkoşîna Tevgera Azadiya Kurd xwe gihandiye qonaxeke nû û dîrokî. Tevgera Azadiyê hem di warê leşkerî de xwe daye selmandin hem jî di warê siyasî û polîtîk de bi referandûma dawîn vîna xwe nîşan da. Ev rewş jî dijminên gelê kurd tengav kir û neçar hişt ku gavan bavêje.

Ji bona şerê gerîlatiyê berê demsalên bihar, havînê û çend mehê yê payîzê, demsalên liv û tevgeriyê bûn. Lê ev tarza gerîlatiya klasîk bû. Gerîlatiya wan deman li gorî Şerê Demdirêj ê Gel tanzîm dikir. Bes di şerê gerîla de, wê êdî werz an demsal ne girîng bin. Pozîsyongirtina gerîla êdî li gorî her werzê ye. Li çiya nebû li bajêr, payîzê nebû zivistan. Yanî kengê pêwîst bike, parastina gel û bersivdayîna dijmin wê bê kirin.

Di şerê me yê berê de, bi riya têkoşîneke çekdarî gihîştina encamê zêde zêde li pêş bû. Bes piştî Pêngava 1’ê Hezîranê HPG derbasî pêvajoya Gerîlatiya Nûjen bû. Di gerîlatiya nûjen de jî, hemû pîvanên berê yên gerîlatiyê xwe diparêzin. Bes zihniyet û nêrandin cuda ye. Êdî her çalakî an livbaziya ku gerîla dike, divê di xizmeta siyasetê û berjewendiyên civaka exlaqî û polîtîk de be. Li gorî stratejiya têkoşîna siyasî ya gerîlatiya nûjen, gerîlatiya belavbûyî û kûr bingeh tê girtin. Dema ku pêwîst kir wê gerîla asta şer bilind bike, pêwîst bike wê asta şer daxîne. Li gorî pêşketinan wê asta şer derxîne ya topyekûn. Ev jî şerê hebûn û tunebûnê ye. Lewre gerîla ev 5-6 sal in xwe li gorî vê tanzîm dike û hewl dide bibe xwedî pratîkeke wisa. Digel vê yekê di teqtîk de, di fermandartiyê de û di warê bikaranîna teknîk de jî guherînên mezin hene. Fena berê tenê bi qilêş, biksî û roketavêjek di şerê gerîlatiya nû de têr nake. Ji ber vê yekê, gerîla li gorî pêşektinên teknîkî yê dijmin, xwe di warê teknîk de jî dixemilîne û gihandiye asteke berbiçav.

Di van rojên ku Tevgera Azadiyê biryara bêçalakîbûnê mehek dirêj kir, bingeha xwe ji vê nêzîkatiya me ya şer digire. Ku siyaset li pêş be, hevdîtin hebe, wê demê gerîla disekine. Dema xitimandin destpêkir gerîla dikeve dewrê. Dîsa pêvajo çi dibe bila bibe, peywrireke sereke parastina gel e û ji êrîşên dijmin hesap pirsîne.

Di pratîk û polîtîkayên dijminên gelê kurd ku di serî de dewleta tirk tê, bi qasî misqalek di zihniyeta wan de guherîn nîn e. Jixwe dewletên sûrî û faris jî dûviktiya van polîtîkayên tunehesibandinê û qirkirinê dikin. Lê têkoşîna gelê kurd van hêzan neçar dihêle ku gavan bavêjin. Em vê rastiyê baş dizanin. Îro derfet bikeve dest dewleta tirk û efendiyên wan, wê me di kulmek avê de bifetisînin. Ji ber ku ev sî sal in nikaribûn vê bikin, niha jî hebûna kurdan qebûl dikin û hevdîtinan hem bi Serokatiya me û legalîteya kurd re dikin.

Tevgera Azadiyê di pêşengiya Rêber Apo de dest pê kir û bi kedeke dehan salan xwe gihand van rojan. Em tevgereke rêbertiyê ne. Em bi Rêber Apo çêbûn û îro jî em bi Rêber Apo hene. Lewre ji bona gerîla her nirxandin, tespît û şîroveyeke Rêber Apo ferman e û tu caran nîqaşa vê nayê kirin û ji bona pêkanînê ne. Lewre bi Rêber Apo re hevdîtin kirin, bi me re hevdîtin kirine, bi gelê kurd re hevdîtin kirine. Di şerê ku em li dar dixin de, di vê oxirê de me bi sedan rêhevalên xwe şehîd dan, da ku ji bona çareseriyeke birûmet û aştiyane, diijmin neçarî Serokatî bimîne. Îro jî ev pêk tê. Dijmin neçar e ku Rêber Apo mûxatab bigire û digire jî. Ji ber yekê hetanî ku bi awayekî tendirist bi Rêber Apo re hevdîtin çêbin, dibe ku ji hêla gerîla ve gavên wekî bêçalakîbûn çêbin. Ev nêzîkatiyeke îdeolojîkî û stratejîk e.

Dema ku gerîla bêçalakîbûn îlan kir, divê şaş neyê fêmkirin. Ev nayê wateya ku em sekinî ne û em ji dijmin bendewar in. Yên ku herî zêde ratiyê dijmin nas dikin em in. Em tu carî ji dijmin bendewar nîn in. Jixwe karê aştiyê, nekarê me ye. Em hêzeke çekdarî ne û karê me yê sereke parastina gel û nirxên gel û astengiyên li hember siyaseta demokratîk a kurd rakirine.

Ji ber vê yekê, gerîla li her çiyayên Kurdistanê, di nava liv û tevgerê de ye. Xwe amade û perwerde dikin. Hem di şerê bajaran de hem jî di şerê çiya de, hewl dide xwe bigihîne asta profesyonelbûnê. Wisa fena ku dijmin dij-propaganda dike, ji bakurê Kurdistanê jî xwe vekişandin jî derewên dijmin in. Heta ku zihniyeta dijmin ev be û artêşa xwe ya sed hezaran li Kurdistanê di rewşeke dagirkirinê de bihêle, em ê tu caran ji çiyayên bakurên Kurdistanê venekişînin û têkoşîna xwe çekdarî nedine seknandin. Ji ber ku rastiya dijmin li holê ye. Dijmin xwedî zihniyeta dewletparêz e û ev zihniyet xwe bi derew û şerê qirêj li ser piya dihêle. Loma jî di vê mehê de, di çarçoveya şerê parastina rewa û bikaranîna mafê misîleme de, wê her êrîşên dijmin, hem li hember me hem li hember gel bê bersiv nemînin. Em bi vî awayî baranên payîzê pêşwazî dikin

Egîd Nûcan

Ayrıntılar: Yayınlandı: 08 Ekim 2010

Ev demeke dirêj referanduma ji bo guhertina beşek ji makezagona derbeya 12’ê îlonê di rojeva Kurdistan û Tirkiye de bû. Encam eşkere bû, gelê kurd biryara xwe bi dengekî bilind da diyarkirin:XWESERIYA DEMOKRATİK.

Pir hate nîqaşkirin û şîrovekirin, ‘çima eniya kurd referandûma 12’ê îlonê boykot dike, ma ne yên herî zêde êşa wê kişandine kurdin.’ Lê kurdên berxwedêr û rûmet bi dengekî bilind gotin guhertineke ku gelê kurd û tevgera azadiyê muxatap negire ji hêla wan nayê pejirandin. Ji xwe Gelê Kurd dixwaze di nava pergala xwe de jiyan bikin û erê kirin an jî dij derketina vê makezagonê jî wê daxwazên dagirkeran pêk bianiya. Di xwestekê kurdan de tu guhertin nedibû. Ji ber vê ye me gote boykot. Yanî em xweseriya demokratik dixwazin. Emê bi hêza xwe, xwe bi rêvebibin. Biryarê xwe emê bi xwe xwe bidin.

Encamê referandûmê eşkere bûn. Li Kurdistanê encameke ku dewletê û hukumeta AKP’ê qet hêvî nedikir derket. Hema bêje li tevahiya Kurdistanê ji derveyî polîs, memûr û hin noker an tu kes neçûn ser sindoqan. Yanî sindoq wala ji devletê re çû. Ev jî îspat dike û kes nema dikare înkar bike ku gelê kurd êdî weke berê bi derewê dagirkeran naxape, xwedî vîn e û dikare xwe birêve bibe. Sîstema xwe bijartiye; Konfedaralîzma Demokratîk… Şêwaz a wê jî Xweseriya Demokratîk…

Heta neha hewldanê me yê ji bo ku dewlet Rêber Apo û tevgera azadiyê muxatap bigire hebû, lê êdî ew dem derbas bû. Gelê kurd bi çalakî, serhildan û di hilbijartinên referandûmê bi boykot kirinê nîşan dan ku êdî wê xwe nespêrin dewletê an wê ji dewletê hêvîneke. Wê çareseriya xwe bi xweriya demokratik peşbixwe, bi rêxistingerî û yekîtiya xwe jî azadiya xwe bi dest bixe. Pêşengê wê jî bêguman jin û ciwan bin.

Jin û ciwan hêzên motor ên civak a ne. Yên civaka li ser piyan dihêle û nîşaneya pêşketina wan e. Sîstema dagirker ev berovajî kiriye û 5000 hezar sale serdestiya xwe bi bindestkirina jin û ciwan a mîsoger kiriye. Pîştî binxistin a jin û ciwanan her roja çû koletî, bindestî û şer li ser cîhanê serdest bû. Dîroka şaristaniya kapîtalist ku bingehê we heta 5000 hezar salan diçe, her bi şer, talan û mêtingeriyê derbas bûye. Hemû nîrxên pîroz ên civakan weke exlaq, çand û kevneşopî ji bo berjewendiyên desthilatdaran hatiye binpê kirin. Di roja me ya îro jî sistema desthilatdar ji bo jin û ciwan venegerin cewherê xwe hemû rê û rêbazî bikar tînin. Dema mirov taybet li Kurdistanê mînakê vê binirxîne, hemû qirêjî, xerabî bi destê saziyên dewletê tê pêşxistin. Li deverên hestên welatparêzî li pêşe bi zanebûn fuhûş, esrar û hwd. madeyên tevizandinê bi destê polîsan tên pêşxistin. Ciwane kî kurd dizî, xirabî û hrw. bike dengê xwe jê re dernaxin, lê dema tevlî çalakiya bibe, xwedî li hestên xwe yê netewî derbikeve hemû zext, girtin, lêdan û îşkencê ji bo wan rewa dibînin. Ev jî tirsa wan a ji ciwanan nîşan dide. Ji berk u dema ciwan ji bo tiştekî biryarê bidin teqez pêktînin. Di pêvajoya hilbijartinên referandûmê pir eşkere hate dîtin ku di çalakî û serhildanan de yên herî pêş jin û ciwan bûn. Jin di hemû çalakiyan de him di warê hejmar him jî di warê coş û moral de li herî pêş bûn. Li hemû bajar û qadan yên bi polîsan şer dikirin, yên bi dengê herî bilind dirûşme diavêtin, xwedî li Rêberti ya xwe û Tevgera Azadiyê derdiketin ciwan bûn.

Tevî hemû propaganda, derew û zextên dewletê biryarbûyîn û îrade ya gelê kurd careke din derkete holê. Ev biryarbûyîn û îradeya gelê kurd wê dewletê û hukumeta AKP’ê bêhtir tengav bike. Ji ber êdî pir eşkereye ku gelê kurd bi hêz e, bi vîn e û bi biryar e. Zext, zorî, çewsandin û hewldanên tunekirinê çiqas bê zêdekirin wê ew qas daxwazê xwe bi dengekî bilintir qîr bike. Ji ber ku vî gelî gelek bedel daye. Gelek êş kişandiye, bi dehhezaran şehîdê wê heye. Hema bêjê li her maleke kurd xwedî şehîdekiye. Gelê Kurd vê ji bîr nake. Vî gelî biryara xwe daye. Ji bo vî gelî ji bîr kirin ÎXANET e.

Tevgera Azadiyê jî beriya referandûmê di navbera 13’ê Tebaxê û 20’ê îlonê him ji bo hilbijartin din ava rewşeke aram pêk were, û careke din ji bo bangawaziyên gelek derdoran biryara bêçalakitiyê da.

Lê cardin jî tevî ku tevgera azadiyê ev biryar pêk anî lê cardin êrîş, operasyon, topbaranê li dijî herêmên parastinên medya û zextên li ser gel bênavber berdewam kir. Ev jî niyet a devlet û hukumeta AKP’ê radixist ber çavan. Bersiva herî di cîde ya ji bo vê helvesta dagirkeran ew bû ku di 12’ê îlonê de gelê kurd sindoqên wan ê xapandinê vala ji wan re vegerand. Li Amedê nêzî %70’ê, li Colemerg ê zêdetirî %90’î sindoq valabûn. Ji encamê hilbijartinan jî diyar dibû ku dengên eniya kurd zêde bûye. Piştgiriya gelê kurd zêde bûye. Ji xwe KCK’ê di daxuyaniya xwe ya di piştî referandûmê gelê kurd pîroz kir û ew bang li avakirina sîstema xwe ya azad û demokratîk kir. Sîstema azad û demokratîk a gelê kurd jî konfedaralîzma demokratîk e. Şêwaz a wê ya herî guncav jî xweseriya demokratîk e.

Werin em bi hevre pêşeroja xwe ya azad biafirinîn…

Salar Mendo

Ayrıntılar: Yayınlandı: 13 Eylül 2010

DI DÎROKÊ DE BERXWEDANIYA CIVAKÊN EHLAQÎ Û POLÎTÎK –IX-

Di dîroka avabûna bajarvaniyê de, bajarên wekî Uruk, Nîppûr, Agade, Babîl û Nînova hîmê şaristaniyê avêtine. Di nivîsên borî de, me kêm be jî bahsa wan kiribû. Niha di babîlan de li bajarê Babîl rêveberê herêmî Nemrûd in. Li Misrê jî Fîravûn in. Li vir Nemrûd û Fîravûn asta temsîla sazûmana siyasî ne. Di derketina Îbrahîm de, çawa ku di salên B.M-1700’an de derketineke dij çanda Mardûk heye an li dijî Nemrûdan heye, li dijî Fîravûnan jî derketina Mûsa heye.

Ku em guh bidine dîrokê, li ser rûbar û geliyên Dîcle-Feradê û li Hîveka Zêrîn panzdeh sal serdema Neolîtîk tê jiyandin, piştre pênc hezar sal bi şaristaniya navendî didome û ev du sal in bi modernîteya kapîtalîst û kambax jî sedsalên xwe yên dawîn dijî. Ku em şaristaniya pênc hezar salan ji sûmeran bidine destpêkirin, piştre ev herikîn bi Akad, Babîl, Gutî- Asûr, Hûrî, Mîtanî, Ûrartû, Hîtît, Med, Pers, Helen, Sasanî, Bîzans, Emevî, Abbasî, Selçûqî, Moxol, Osmanî û li peravên Zeryana Atlasê li Amsterdam-Londrayê çiq dibe û dibe bela serê mirovantiyê. Lê ya girîng ku divê em ji bîr nekin, dema ku ev çanda dewletparêz-çînî ku îro wekî modernîteya kapîtalîst tê binavkirin bi pêş ket, pê re jî bi qasî dîroka mirovantiyê kevn, ji klana bigire di her demên neolîtîkê de şaristaniya demokratîk jî hebûye û tu carî berxwedaniya civakeke exlaqî û polîtîk tune nebûye.

Di vê herikînê de em ji babîlan bidomînin. Rêber Apo di parêznameyên xwe de babîlan dabeşî sê serdeman dike.

Serdema yekemîn (B.M 2000-1600); di vê serdemê de Hamûrabî birêve dibe. Di wê demê de Babîl her dem bi êrîş û berxwedaniyên Hîtît û Kasîdan rû bi rû dimînin.

Serdema duyemîn (B.M 1600-1300); di vê serdemê de di navbera Hîtîtî-Kasîdî-Babîliyan de tifaq heye.

Serdema sêyemîn (B.M 610-330); navê Nabûkatnazar dertê pêş. Di vê serdemê de hilweşîna asûriyan çêdibe û seferên Îskenderê Mezin hene.

Ku em li rêveçûna şaristaniyê binêrin, destpêkê li Mezopotamyaya Jorîn bi riya koloniyên hûriyan li Mezopotamyaya Jêrîn destpê dike. Sûmerî hemû hîmên bingehîn davêjin, asûrî derdixin asteke din û babîlî di serdemên cuda cuda de pêşdetir dibin. Lê ev herikîna şaristaniyê, piştî ku berdewamiyên qewmê hurî û gutiyan; mîtanî, kasîdî, hîtîtî, naîrî, ûrartû dikevin dewrê, ji Mezopotamyaya Jêrîn ber bi ya jor ve diherike.

Di vê serdemê de pêwîst e ku mirov bahsa asûriyan(B.M 2000-1600) bike. Di heman wextî de derketina Îbrahîm û serdema yekem a babîlan tê jiyandin. Aborî û bazirganiya asûriyan xwe dispêre bejahiyê. Demeke dirêj ji hêla kasîd, hîtît û babîlan ve têne tengavkirinê. Ji ber ku împeratoriya ku asûrî saz dikin xwe dispêre bazirganiyê, rewşeke hov derdikeve holê. Asûrî di bazirganiyê de gavên mezin davêjin. Acentayan vedikin, depokirineke zêde ya xwarinan çêdibe, di gihandinê û sazkirina karxaneyan de sazîbûnên mezin çêdikin. Ji bona ku bazirganî leztirîn bibe, alavên wekî zêr û zîv bikartînin. Bajarê Nînova navenda wan e. Ji bona ku koloniyan bi pêş bixin, di warê teknîk de pêşketî artêş ava dikin. Artêşên dagirkirinan! Di asûriyan de, bûyîna şervan, îtîbareke mezin e. Ji serê mirovan kelayan çêdidin. Ev di şaristaniyê de, lûtkeya hovîtiyê ye.

Dema ku em dinêrin, dîsa yên ku vê hovîtiyê sînor dikin Mezopotamayaya Jorîn in. Ew jî berxwedaniya mîtanî û hîtîtiyan, naîriyan û ûrartûyên ku 300 salan liberxwe dane ne. Ku ûrartûyî nînbûyîna, wê asûrî bibûna împeratorê dinyayê. Ji ber ku, riya xwegihandina hesinên behra reş, ji hêla ûrartûyan ve tê girtin. Bi hilweşîna ûrartûyan re, berî mîladê di salên 612’an de Hîtît+Med+Îskît dertên ser dika dîrokê û ev tifaq Nînovayê tarûmar dike. Di vir de ŞIMITÎNA NAVENDÊ çêdibe. “Yên ku tarûmar dikin, têne tarûmarkirinê” Qesta me ji şemitîna navendê, Şaristaniya Navendî ye. Di vir de şaristaniyên Çîn, Hînd û Misir ên kêlekî ne. Wekî mînak Misir xwe disparte çandiniyê û digel ku efrîqîbûn jî, li tevahiya Efrîqayê belav nebûye. Herikîn ji wir derbasî Derya Spî û Enatolyayê dibe û li Girîdê tam rengê xwe belî dike, ji wir jî derbasî Ewropayê dibe. Dîsa Çîn sînorên xwe yên herêmî nikare derbas bike. Debara xwe bi çandiyê dikin û tekela siyasî têkiliya xwe ji aboriyê nayne. Dema ku em li herdu mînakan binêrin, herdu jî ya ku girtine mezin kirine. Yanî bixwe afirandin nîn e, yên amadekirî girtin û pêşvebirin heye.

Ku em careke din li herikîna şaristaniyê binêrin bi El-Ubeyt re ji Mezopotamyaya Jorîn ber bi jêr ve diherike û dîsa hewl dide ber bi jor ve were. Ew hewldan bi riya Akad, Babîl û Asûriyan ve tê kirin. Lê di vir de mîna roja me ya îroyîn ku çawa PKK fena bendekê li hember emperyalîzmê sekiniye û li Rojhilata Navîn çit bûye, wê demê êrîşên van împeratoriyan ji hêla Ûrartû-Med-Hîtît-Mîtaniyan ve tê astengkirinê. Di van serdeman de hêlên demokratîk li pêş in.

Di vê demê de ya ku bal dikêşe fenîkeyî (kartacayî yek ji koloniyên wan in)ne. Vanan di çêkirina keştî û benderan de, di bazirganî û alfabeyê de gavên mezin davêjin. Di bajarvaniyê de, di şaristaniyê de pengizandinek dikin. Ji Hatayê bigire hetanî Tûnûsê serdestiya wan heye. Di salên B.M 700’î de li hember êrîşên asûriyan konfederasyonên eşîrî bi pêş dikevin. Ev rewşeke nû ye. Ji ber zihniyeta ku hatiya sazkirinê împeratorî û dagirkerî ye. Lê di tifaqa Med-Pers-Part’an de ku Med domînat in, zihniyeteke nû heye. Ev rewşeke nû ye û demokratîk e. DI ŞÛNA ÎMPERATORIYÊ, KONFEDERASYON!

Zerdûştî mohra xwe li wê demê dixe. Ji ber ku ewqas bi pêş dikeve, di peşengiya Zerdûştî de felsefeya exlaqê bi pêş dikeve û ev jî ji bona konfederasyonên eşîrî bingeha zihnî ye. Bi taybet berî mîladê di salên 612’an de di pêşengiya Rahîbên Mag(tifika agir) de ev bi pêş dikeve û encax bi tifaqa Kasîd-Med-Pers-Îskîtan dikarin asûriya têk diçin.

Niha ji bona her rewşeke nû zihniyetek pêwîst e. Niha Asûr têk çûye? Baş e, gelo wê çi bikeve şûna wê? Ya wê fena asûriyan bihatana kirin, ya jî wê rewşeke nû çêbûna. Jixwe êrîşên asûriyan konfederasyonan neçar dihêle. Li rastê hêzeke wisa heye ku asûriyên ku temsîla sîstema dinyayê dike têk birine hene. Ev jî Med in. Ya wê Med bibûna berdewamiya şaristaniya dewletî û çînî, yan jî wê bi sîstemeke nû bibûna serdestê hemû dinyayê. Ji bona wê jî veguhezîna zihniyeteke nû pêwîst dike. Lê di vir de Zerdûştî gerdûnî nabe û ev jî bi xwe re qeyranan derdixîne. Dema ku ev nayê kirin, Pers dertên pêş û hêza Med vediguheze împeratoriya Pers-Med. Li hember vê rewşê Rahîbên Mag 40 sal li ber xwe didin, bes li ser nakevin.

Di Împeratoriya Pers de, Med di radeya duyemîn de ne. Lê di dema konfederasyonê de Pers di radeya duyemîn de ne. Piştî ku Pers mîrateya Akad û Asûr digirin û hewl didin ku bibine serdestê cîhanê û ji bona wê jî her cure hovîtî dikin û bi taybet Babîlê bi tevlî hemû zanîn û pirtûkên wê dişewitînin, ji ber bawermendiya Zerdûştiyê, ev ji hêla Medan ve bertek dibîne û ji wê demê şûn ve Med û Pers bi tevahî ji hev qut dibin.

Di wextê Persan de ya girîng artêşên bi pergal û profesyonel saz dibin û di warê teknîkî bi pêş ve dibin. Wekî mînak wê demê Tabûrên Nemiran û Hêzên Taybet hene. Yanî wisa ji asûriyan jî kêm nîn in. Sînorên xwe çend qatî firehtir dikin. Ta diçine hetanî Makedonyayê. Riyên Keyayan(qralan) ku axên ku li serdest in digihîn hev ava dikin. Ev hemû rê li Persepolîs digihên heve. Ev rewşeke cuda û yekem e. Sîstema postayê çêdibe. Riya ku 9 meh digire, dadikeve 3 mehan. Di şûna serdestiyeke bi giştî, tiştek wekî sîstema eyalatan û walîtiyên herêmî, di warê siyasî de mayinde dibin. Bi vî awayî ŞARISTANÎ hetanî giravên Yewnan diçe. Piştî ku bi Îskenderê Mezin re Pers têk diçin. Êdî herikîna şaristaniyê ji ÇAVKANA NAVENDÎ dûr dikeve û li peravên bajarên Îtalayayê pingar dide. (wê bidome)

Rûbar Andok

Ayrıntılar: Yayınlandı: 25 Ağustos 2010