Hey mirov!... Ez çîrokek dirêj im, ji heyamê dûr û li derî dîrokê hatime hiştin
Ez Prometheus im, di nava deryayek reng şikestî de, bi mûrê teyr û bazan, wek xalvedaneke destanî hatime parçekirin...
Ez Kawayê Hesinker im
Ez ew heyama şikestî me,
Di nava herka çemekî de li nalêna birîna xwe ya sedsalî guhdarî dikim
Nalêna min heyamek didanî yek dihilanî...
Reşbelekên li ser kêla gora min, dibû bedenek parçekirî û di navenda cîhana kerr û lal de, di nava kelgerma hêvî şikestî de, aliyek girî yek êş bû... Aliyek koçberî, yek talanîbû... Aliyek kuştî yêk wêranî bû... Aliyek felckirî, aliyê din bi çekên şaristaniya hemdemî dihatim kuştim û ez welatê jibirkirî, Kurdistana bi kaniyên zift û neftê sîwaxkirî, di cenga ademiyetê de di goreke betonî de hatim gom kirin.
Ez ew welatê çîrokê,
Wek haveynekî di nava parçeyek pîso de ji bîrkirî
Bêhevî kirim
Hey Miorv!..
Çîroka min bi qesîdeyên qedexe û veşartî dest pê dike, bi dengê bîlûra Mamê Şivan digere, digihe volqana dengê fişeka Egîd.
Li welatê çîrokê ew pêjnek bû û wek kulîlka hevîyê vedikir.
Hûrik hûrik dimeşî,
Qolincên xiyanetê parçe dikirin, gotinên diqulûqewêran de dimistin, birînên daxdayî derman dikirin, dibû av, dibû baran, dibu berfûbaran, dibû ba û bahoz û dibû tehnika min. Ku sed sal in, di çemê Botanê de, li qeraxên Ava Mezin razayî bû û li ser bircikên qesrûqonaxên bêbirhan bi lîstika çavzerkê dilîstin.
Ev navê cografya min e û di vê cografyayê de ciwanîyek kihêl, seglawî, çavmaquşî, bi bazekî re çiya bi çiya dibeziya... Ha ha hêvî bela dikir. Hêdî hêdi, hurik hurik stêrikên ji banê ezman weşiyayî kom dikirin, bi tayên şimakirî neqiş bi neqiş, bi duwêlên li hevbadayî bizmik bi bizmik darvedikirin. Stêrik û teliyên Egîdên welatê min, dibûne xelekên demê û wek çavkaniya hêviyê mal bi mal digeriyan.
Dahola hawarê lê dida...
Naqoşa şer dikire şîqên
Baz û Başoke di valahiya kûr û fereh de diristin
Her roj!...
Her şev
Xwe di nava hev de dipêçan, piştre erdûezmanek, şevûrojek bi stranên efsûnî li hevûdin mehr dikirin; wek jiyanekê, wek xelekên dîrokekê, wek nasnameye cemawerekî bi qîrêna Prometheus û argûniya agirê Kawa re xelatgîr dikirin. Ew navên li ser avê nivîsî û di herka Çemê Bûnisra de, li ser dergehê Keliha Qeretacdîn bizmarkirî, dibû aleke rengîn di valahiya dilê welatê min de dibalivî. Ew pêjn û ew teqîna volqanî, ji Fîsê dirêjî Çiyayê Huda dibû. Ew kesên ku erda hişk û ezmanê bilind dikirin mala xwe, bi Nuhê Kal re taştê dixwarin, bi Birahîmê koçer re qurban digurandin.
Yanî Tewrata bûyerên drametîk bi xetzêrên dilopên xwehdana xwe dinivîsîn.
Ew in ku ferşên gora betonî parçekirin.
Ew in ku riyek girtin yek vekirin.
Ew in ku navên nû û jyana nû li ser sifra rûmetê radestî me kirin.
Wek tilisimekê bûne dêr û mizgefta baweriyê, aliyek bangdan, aliyek bixur... Bûne teyrên efsûnî, di nava mumya Firawunan de li ber bablîsokên festînok dîlan girêdan, bûne pel û bergên şîlanê... Piştre bûne bircikên hêviyê. Êw bûne ez û rengê jiyanê. Ew bûne tu û rengê navê te. Ew bûne ez û tu û welatê min û te.
Dîse jî dijmin qîm nekir, bûne gurên har û ez kirim çar parçe...
Ez çar parçeyên di çermixê de pelixandin...
Şikandin, birîndar kirin, talan kirin...
Mişextî kirin û tenê hiştin... Di riya çûn û nehatinê de, bi meşeke bê stûn û star de rêwî kirin... Meşeke bê pergal, kewneke pejmûrde û bêzar...
Hingî min dît ku di şexsê min de ademiyet hatiye kuştin...
Hingî min dît ku di bedena min de Xweda li ser kevirê teneşîrê dirêjkirine û dixwazin sedsalan, heyam û deman, qonax û demsalan wek bedcanekî kefen bikin.
Ez gunehkar kirim... Ez dîn û sewesî kirim...
Têhna wan veneşikest, ez dibin ferşa betonî de jî dagir kirim
Û ez weke nifşekî winda li ser binyata tunebûnê danîm.
Û ez!...
Di nexşeyan de, di atlasên cografya de, di cenga Truwa de û di êrîşa Skenderê Zulqerneyn de, nedîtim; di şerê Selîm û Îsmaîl de, di seferên cîhanşumûl de dabaşa min nekirin. Ez di Gilgamêş de, di çîroka Şahmaran de, di destanê Rustem de, di Taqî Bîsûtun de, di ûpenîşadên Zerdeşt û Manî de, di hawara Musa de ez nedîtim. Navekî winda, çîrokek jibîrkirî û welatekî bênav, di valahiya mirovahiyê de hiştim û wek çavekî di şikefta reş de veşartî hiştim.
Hey mirov!...
Hingî... Wê kêlîka ku teliya ristê li ser libika canbêzarê rûnişt û bi çirkêniya qapsula li ser barûdê, olvedana fişeka li quntara Çiyayê Hûda hat; ku li newal û mesîlan, li guher û dolan, li anîşk û zîvronekan, li beroj û zinaran bela bû, şikefta fetsînok hate hêrivandin, ademiyet ronahî dît, ez jî ji mirina reş şiyar bûm.
Şiyarbûna min
Bû ronahiya mirovahiyê
Hey mirov!...
Hingî min got, destpêka çîroka min ne gor e, fişeka Egîde..
Min hingî got, destpêka min ne Îsmet e, ne Tayib e; Apo ye, Egîd e û Rustem e...
Min hingî tixub şikandin, kêl şikandin, ferşên gora betonî şikandin, qolinc şikandin, birînên mumarî şikandin û xiyanet di hêrsa xwe de şikandin.
Min destpêka çîroka li Fîsê darvekir û ristikên şîretan li xaka welatê xwe, wek libikên fîrûz, safîr, zumrut û lalûlapîsan bela kir. Ez bûme xweliya kozmîk û xwe ji xwe afirand. Ez bûme hêviyên Ehmedê Xanî, ez bûme evîna Meleyê Cizîrî, ez bûme xêlî û berbûliyê sedsalê. Ez bi helbestên destanî rabûm û rûniştim û kulîlk ristin, nefel û indeko kirin baqê rûmetê, bi himayîl û bazbendên paşerojan ve girêdan...
Li ser erdeke hişk, dibin banê ezmanê bilind de; min avaniya xewnên xwe û banê hêviyên xwe bi pejna dewsa Egîdan ve girêda.
Û ez û fişeka Egîd li serê çiyarêzan li pivîtk û kulîlkên azadiyê geriyan. Yek Berfîn bû, yek Beybûn bû, yek jî lorîna Binefşa Bêrîvan bû.
Û vê çîrokê cîhan hejand, herem fûrand, hêz û planên stratejîk di nava mistek agirê hawarê de keland û wek volkanekê teqiya.
Agir û ez
Roj û ez
Di xemla gulbijêrkên damistonkê de
Di gotinên lehengekî de bûne destan, bûne çîroka nenivîsî.
Hey mirov!... Dîse ez dikuştim,
Disê ez birîndar dikirim,
Dîse ez mixeştî dikirim.
Dîse ez, bi tank û topên dagirkeriyê di nava çakûç û sidanê zilmê de dikuştim. Ez bi talanê re zincîr û lele dikirim. Xiyanet derxistin pêşiya min, kemîn danîn, davik vedan û wek tara bêjingê cîhan li min teng kirin. Darûdeviyên efsûnkîrî girîş kirin, bi agirê şiltaqî, bi bagerên xap û rîpan ez kirim Prometheusê Grava Îmralî...
Lê naa!... Min êşa kahrebanî qevastibû
Lê naa!... Min tirsa mirinê derbas kiribû
Û ez di nava gerdangaza qumaşê hêviyê de
Bi pêjna dewsa cengawerên welatê xwe dijîm
Êdî ez bûme welatek
Û ez bûme atlasa navenda nexşeya cîhanê
Û navê çîroka min bi tîpên mezin, wek sûrmanşêtan hate nivîsandin.
Êdî navê min li ser pelên ramûsanên yara min dihate xwendin.
Êdî ez jî ez im û ni erd û ax û av û hewa û çiya û ezman û stêrikên xwe heme. Navekî destanî û hendesyariyeke ferîştehî li asûmanên welatê xwe bi stêrikên xwe re dijîm. Êdî ez ez im...
Êdî, ji destpêka 1978an û vir ve rengê ezmanê welatê min bi rengên min dixemilin. Êdî ez bi baqên kulîlkan gorîstan bi gorîstan digerim.
Êdî navê min ne tabuta winda ye,
Ne jî çardara şikestî ye...
Êdî ez bi rojê avê vedixum
Û navê min, welatê kulîlkên xwînê ye.
Medeni FERHO
- Ayrıntılar
Hey geliyê Tiyarê!...
Ez xewna te dijîm û di nava sihûşeş birînên daxdayî de, bi berbanga sibehî re, li ser çermê xezalan, navên cengawerên welatê xwe, hurik hurik bi rengê gulbengiyên dilê xwe dinivîsim.
Yek ji hevrîşîm,
Yek ji qesebê,
Yek ji kulîlkên basimbarê.
Wê rojê, ku me li ser atlasê cografya Kurdistanê sund xwar... Roja ku Hevalê Egîd, li quntara Çiyayê Huda, navê “Destanê Azadiyê” nivîsî... Wê rojê, ez û sihûşeş şitlên rihanê, bi kulîlkên beybûnê şahdibûn... Û bi dengê kewan re li quntara çiyarêzên raserî Çelê... Neqeb bi neqeb, guher bi guher qurkî qurkî dimeşiyan... Û bi dengê mozoliyan şiyar bûn.
Îro wek xewnekê
Wek bista di nava agirê bi dûstan de, dilê min dax da
Kanîkên çavên min zuwa kirin
Çar aliyê min bixwîn kirin
Ez şewitîm, ez semitîm, ez di nava bêhneke dijwar de, di nava duxaneke fetsînok de gevizim. Ez di nava tozeke xunafî de, bi hilêlîkên berxurka barana bayî re dişewitîm.
Hey Geliyê Tiyarê bi te re dîrok, bi te re mirovahîû şewitî.
Hey Geliyê Tiyarê!...
Di navbera erdûezman de dikelê agirê dilê min
Di fûre
Û di avzêmkên cênîkên min de diherike
Dibê êş, dibe şewat, dibe qolinc, dibe jehreke marûdubişkan
Bi dengê balafiran re arêniyek di guhên min de tê badan û mirin wek dilojarêya sersibehiya bûkaniya Gulbahar Kobanî û wek sersibehiya zavatiya Brusk Amed di destê hevalê Rejav Jilemo de dijiyam û di xefk û davika rûrêşiyê de dimirim...
Destanê Azadiya Egîd, di guherên çiyarêzan de, di neqeb û geliyên navbera diyaran de, di beroj û mesîlên quntara gundan de, wek şînahiyek biharî, wek baxçê gulan, wek terxên hinaran, wek gurzên xweşîla bi şîrik, dibû nişûk û têhnika dahatuyên beşûşiya jiyanê direşand
Zanibe ey mefera dilê min ku sersibehiyan didoşe
Zanibe ey Xeyrî Fedekarê ku berbûliyan dinoşe
Zanibe ey Zinara Xoy, ey Dilar Dilbirîn ku xêliyê dicoşe
Zanibe ey navên di rûpelên yadkirina gelê min de neqişkirî, bi navê Xwedayî
li ser şînxaliya ezmanî û wek dilopek ava zemreyî li ser lêva dayika nûbirhanî
Wek qîrêna zaroka nûbêhnjiyayî, wek hêviya Ehemdê Xanî, wek evîna Meleyê Cizîrî
Min di agirê dilê te dihelîne
Hey Geliyê Tiyarê!...
Ezê te bikim sunda xwe, da ku her sal di Berwar Zilan de werim tewafa te
Da ku, her sal werim di atlasê cografya hêviyên te de razim
Xewnên xwe, bi hêviyên xwe girêbidim û wek libên tezbiha kehrebanî
Di avzêmkên jiyanê de “mohr” bikim; da ku ez her sal mistek ji axa te bînim
Di baxçê dilan de bireşînim, da ku bibe miskûembera sersalan
Û wek ala serketinê li banê ezmanê Xweda bibalivînim û bikim taca serê xwe
Hey geliyê Tiyarê!...
Ez xewna te dijîm û bi dengê balafirên mirinê re hêlîna dilê xwe ji nû de çêdikim,
Ferşik bi ferşik li devê hêlîna çûkbelekên binê latan
Qirşik bi qirşik di dengê çûkêtîlî de li zeviyan
Bajarekî ava dikim
Bajarekî bi navê te û hevalên te
Piştre welatekî ava dikim
Piştre peykerê Dilşad Aryan bi çakûç û miqaran dikolim
Peykerê Rûken Serhat bi şimadanên rengîn dixemilînim
Li ser Taqê-Bîstûn navên hevalan teva bi tîpên bizmarî dinivîsim
Yek: Dogan Afrîn.. Yek: Serdem Pîr... Yek: Diyar Riha... Yek: Sîpan Cudî... Yek: Medya Ronahî...Yek: Roza Semsu... Yek: Zşlan Hakkari... Yek; Eylem Ararat... Yek: Bêrîtan Şîn... Yek: Kemal Cizîr.... Yek; Serdar Mezraî û yek Tîrêj...
Û yek ez...
Û ew ezê ku te bi agirê volkaniya dil û cîhanşûmûliya evîna xwe himbêz dikim
Bi pênûs û gotina xwe dijîm... Dijîm û dimirim, dijîm û dimirim...
Ew ezê ku derya gotinan dikime xêlî û berbûliyê bûkaniya Denîz Derya...
Dikime birazavekê Dîren Tolhildan... Û şelq û pêlên giriyê xwe dikime neqşa li ser hinarka rûdêna Şahmaranê Kurdistanê... Û hostenecariya xwe dikime xurcezîna Lokman Hekîmê Kurdistanî û têm... Û têm... Û têm li ber serê te rûdinim...
Ew ezê, evîndarê te....
Rondikên xwe li ser kêla te dikime gul û gulbijêrk
Ey Geliyê Tiyarê!...
Ez birîna te di birîna xwe de dax didim û bedenên di himbêza te de, wek Çilpîrên Xwedawendî li cem xwe, di atlasê jiyana xwe de, bi zifkerî û telkariya hostayên Midayadê, bi agirê şalomo re; di rengê kevok û neqşa di dengê bilbil û şalûlan de,
bi rondikên kewan û eşqa qumriyan re li ser bircikên keliha Amedê binivîsim û li tevahiya bajar û navçeyên Kurdistanê, bi stêrikên şevê re, bi heyva li çardehan re, bi çirîsk û nawîskên ser avê re; bi demên salê de, bi Biharî re bikim kulîk, bi Havînî re bikim gul û gulbijêrk, bi Payîzî re bikim haveynê veşartî, Bi Zivistanê re bikim çîrok û destanên civatan û her sal wêk Zêweke pîroz ber bi jiyana abadanî û serdemên mirovahiyê de bireşînim.
Medeni FERHO
- Ayrıntılar
Bêrîtana rengînî weke çuka çiyan ya 12 rengî, çawa di xwede tevayî rengên suruştê dicivîne u bi yekahengî, mirov li himber ciwaniya wê ya bê hempa matmayî dimîne, wiqasî bi lez u bez di tevgere, weke sihrê, nahêle mirov ji ciwaniya wê têr bibe.
Dema Bêrîtan tê gotin, nizanim çima ew çuka 12 rengî tê bîra min, wiqasî rengîn bu, bi suruştê re di nava ahengiyê de bu, xwe zu - zu nudikir. Pir bi liv u tevger bu, mirov dikarî her carê di wê de aliyên nuhtir bidîta. Buqasî ku şerker bu, wıasî jî hunermend bu, her wiqasî jî wêrek bu, jinek di derunê xwe de azad bu.
Bi giştî di mirovan de kêm u kurtî derdikevin u aliyên ne xweşik li gel yên xweşik bi cih dibin, lê belê heval Bêrîtan buqasî min pêre jiyankir, ez tu caran jê zivêrnebum u min tu taybetiyên wê yê neciwan nedît. Ew kesayetiyek kêm kêmasî dikir, lawaziyên wê kêm bun, ji ber vê yekê jî pir dihate hezkirin u di karê xwe de her dem serkeftin bi destdixist. Bi rastî jineke azad u suruştî bu.
Piştî şehadeta wê her rojek derbas dibu, hîna bêhtir di çavên min de mezintir dibu, mîna entîkeyeke dîrokî, her ku kevin dibe wiqas bi nirx dibe, ez bawerim heval Bêrîtan çiqasî mirov lêdikole dikare tiştên hîna nutir di kesayetiya wê de eşkera bike.
Şerê wê, evîna wê ya mezin u bê sînor, têgeha wê ji jiyanê re, hêviya wê bi azadiyê u serkeftinê, mirov dikare bi awayekî giştî u eşkera di helbesta wê de ya bi navê "Gula min " bibîne. Hemu kesê dixwaze Bêrîtan nasbike, giringe, berî her tiştî helbestên wê bi xwîne.
Belkî tevlîbuna heval Bêrîtan di sala 1991 an de ji nava derdorek xwendevan u rewşenbîr u ji navçeyeke wek Koçgîrê zêde balkêş nebe, ji ber ku di salên destpêkê ji salên 90 hejmarek mezin ji xwendevan u rewşenbîran ji her çar hêlên Kurdistan ê tevlî refê şoreşa netewî bun, di encama serhildanên gelêri ku li bakurê Kurdistan ê bi awayekî kur destpêkiri bu u tevayî gel rakiribu ser piyan. Lê belê çi hişt heval Bêrîtan cuda be ji tevayî kesên din yên tevlê bibun, yanî taybetmediyên ku Bêrîtan kirin Bêrîtan çibun?
Navê wê yê nehînî yê destpêkê " Binevş" bu, piştra ewê bi xwe kiriye Bêrîtan,dema min jı wê pirskir jı ber çi navê xwe guhrtiye? bersiv weha da min u got " Bêrîtan navê eşîretekêye li Dêrsimê u dibe ku ez bi xwe jî ji wê eşêretê bim". Heval Bêrîtan, dema navê xwe guherand, gava yekemîn avêt, di azadiya bîr u ray de, ewê hêza hilbijartina azad da nîşan dan. Belkî pir Bêrîtanan navê xwe li wê kirin, lê ez bawerim ew yek bu u ducar nabe.
Bavê heval Bêrîtan xwedî malbatek bi zarok buye u ji hêlên madî de hejar buye. Muçexur buye li ba dewletê, tevayî wê rewşê heval Bêrîtan bi xwendin daye u nehiştiye tiştek ji kêm bimîne. Bêrîtan jî u ji ber ku ola xwe elewî bu, di hêlên sosyal de vekirî u têkildarbu. Têkiliyên wê bi gîranê di gel kesên rewşenbîr u entelektwel buye. Ev taybetmendiya li ba heval Bêrîtan bingeheke çandî u hunerî avakiribu, yanî jinek normal nebu, xwedî armanc, hêvî u bawerî bu. Ew ji deriyekî berfireh ve ketibu nava tekoşîna jıyanê. Li zanko têkiliyek evîndarî bi hevalekî xweyî xwendinê re danî bu. Lê dema naskirina wê bi Partiyê re çêdibe, wî jî bi xwere tîne u tevlî refên şoreşê dibe. Ewê pir jê hezdikir, lê dizanîbu çawa hezkirina xwe mezinbike. Dema soz u biryara xwe ya Partîbunê da ji wê gavê u pêve xiyanet bi evîna xwere nekir. Di nameyek xwede ji hevalê xwere dinivîse u dibêje " ez ji te pir hezdikim, lê li min bibure, ez ji welatê xwe u Partiya xwe ji te bêtir hezdikim" . Ewê ji ber ku rast hezdikir u pîvanê hezkirina xwe danî bu, ji ber hezkirina xwe fedî nedikir, ji bo wê jî hestên xwe bi eşkerayî tanî ser ziman. Tenê yên rast hezdikin dikarin evîna xwe mezin bikin, li gel wê jî astê tekoşîna xwe bilind dikin. Heval Bêrîtan di helbestên xwe de evîna xwe dide der. Di helbesta "Gula min" de ku bi zimanê Tirkî nivîsîye, pir baş diyardike, ew çendî bi evîna xwe ve girêdayî ye, lê ya balkêş li ba heval ew bixwe rêzana evîna xwe bu,ew azad bu u bi tekoşînê evîna xwe mezin dikir, ji cotbuna azad şerimnedikir. Di evîneke weha de tenê xweşikbun u payebilindî heye jiyan bi evîneke weha bi guldibe. Bêrîtan gula evîna xwe bu, gula xwe bi rengê tekoşînê sorkiribu.
Bi hestên xweyî neteweyê bilind, yê dur ji nijadperestyê, dikarî tevayî beşên Kurdistan ê himbêz bike. vê rastiya di têkiliyên xwe de jî pêktanî, di wextekî de ku nu nu keç u xortên Kurd li meydana çiyan digihaştin hev, nikarîn zu bi zu xwe bi hestên netewî yî hedemî re bikin yek, li ba heval Bêrîtan piroblemek weha tunebu, her dem li pêş di ramiya, pêhempa bu di fedekariya xwe de u di wêrekiya xwe de, destê xwe davêt çi karî bi ser dixist. Ewê xwe bi çiyan re kiribu yek u aşiq bibu, ancex yekî aşiq bikare ewqasî çalak u zindî be, u wiqase bi coş u hezkirin be.
Hezkirin u welatparêziya wê dibun sedem ku zu fêrî tiştan bibe, di ber perwerdî re, di demek kurt de fêrî zaravê kurmancî bu, dîsan dikarî bi hemu taybetmendiyên beşê Kurdistan ê yî din re hevdunasînê bide çêkirin u xwe gihand zengîniyek çandî. Xwe ji karên piratîkê jî ne dida paş, di pêşya tevan debu.
Di zivistana 91-92 an de cihê xwe di xebata ragihandinê de girt, wê demê bîroya ragihindinê di bingeha Biryargeha Partî ya duwemîn li Xakurkê hatibu sazkirin u (2) kovar dihatin weşandin, kovara "Dengê Gerîla" ji hêla şaxê jinan ve dihate weşandin. Heval Bêrîtan cihê xwe di birêvebiriya wê de digirt. Di karê ragihandinê de jî bi awayekî afirandî jîrektiya xwe da diyarkirin. Di nivîsên wê de zelaliya ramanên wê yên îdeolojîk, her weha têgihiştina wê ji rêbaza Serokatî u Partiyî re xweş diyardibu.
Di wan salan de hîna rastiya cins çiye ne çiye nehatibu naskirin, her weha hevalên jin tevlî tekoşîna giştî dibun, lê hîna wate nedidan şoreşa civakî u tekoşîna cinsî. Jinan ji hev heznedikir, pîvanên kevneperest yên civakê hîna berbelavbun di nava refên şoreşê de, ji ber vana u ji ber ku heval Bêrîtan dihate hezkirin ji hêla hevalan de u her ku bi serdiket di xebata xwe de, dibu sedema rexneyê ji bo jinên paşketî, ji ber veya jî ru bi ruyî enyak paşveru dihat. Ev rewşa dibu sedema nakokiyên mezin, her weha sedema pêşketinê ji her astê ve ji bo kesayetiya heval Bêrîtan , her weha ji bo derdorê jî. Heval Bêrîtan li hember tevayî hewildanên dervî rêbaza Partî diket tekoşînê, di kesayetiya xwede taybetmendiyên milîtaniyê pêktanî, ewê xwe ji tekoşêna çinayetî ne dida paş u ne teslîm dibu. Ew azadiya xwe ya hundurîn bi pîvanên Partiyê yê azadiyê yî nu re dikir yek u weha hêza berxwedanê ji xwere peyda dikir.
Wate dida tevayî buyeran; dur u dirêj raman dikir, pêşbîniya wê jî bi pêşeroja azadiyê bi hêz bu bi rojên weke îro bawer dikir ku şefeqa azadiyê welatê me dabigre. Di helbestên xwe de jî baweriya xwe bi vê yekê eşkerkiribu, di perçeyekî ji helbestek xwe de dibêje:
Ez buqas zereyekê ji mirinê natirsim
u mirin li min zor nayê
lê belê ...!!
temaşake li van çiyayên
noqbuyî di nava şefaqê de
tenê ji bo em kêliyekê bi hev re
li wan temaşakin
ez naxwazim bimirim.
Di salên 91-92 an de u dema hejmara jinan zêde bu di nava refên gerîla de,bangewaziya Serokatiya netewî ji bo tevlêbuna jinan pir berfirehbu u nirxekî mezin dida rêbertiya jinan, ne tenê weha "şoreşa Kudistan ê şoreşa jinê didît" beramberî vê bangewaziya Serokatiyê hewildanên durxistina jinê u bê parhiştina wê ji şer u tekoşînê dihatin li pêşxistin,ji hêla kesên berpirsyar ku taybetmendiyên çîna derebeg bi xwere hildigirtin. Li Amed ê hejmarek mezin ji jinan hatin avêtin ji nava artêşê di wê demê de, her weha pir ji wan ketin destê dijmin ji bo ku nehatin rêxistin u perwerdekirin, pir ji wan jî ku namzetîbun ji bo tevlê bunê jı tekoşîna rizgarıyê re, bê beş man u nehatin wergirtin. Ev piratîka tunekirinê bi destê Şemdin Saqiq li pêşket, di bin navê jin bargiranî çêdikin li ser artêşê. Bê guman ew piratîka bi giştî li dijî hewildanên Serokê netewî bun u bi armanca vala derxistina rêbaza wî bu. Di eynî wextê de li navça Xakurkê ku biryargeha Partiyê ya duwemîn lê bi cih dibu, hewildanên wekî yê Amed ê dihatin kirin, ancax bi awayekî din, tevayî nêzîkatiyên dihatin kirin cudahiya xwe ji pîvanên civakê tunebun, fermanên ku jin serê xwe dapoşe didan, her weha jin pêwîste cihê xwe di enya paşde bigre, ji ber ku bargiranî dikin li ser artêşê u tiştin wekî vana. Her çendî jin di metirsiya van nêzîkatiyên paşveru de bi giştî tênedigihiştin,lê belê jinên têgihiştî dikarîn rastî bidîtana, ewan dizanîn rastiyên derveyî rêbaza Partiyê ne, ji ber wê jî dest bi tekoşînê kirin li her deveran u teslîm nebun ji wan têgehên paşveru re. Çawa tekoşîna çekdarî bi armanca rakirina biryara mandelkirinê li ser doza kurad bu,her weha jî tevlêbuna jinê ji tekoşîna çekdarî re ji bo rakirina mandelkirinê li ser mafê wê bu. Jin êdî di van bîr u baweriya de gihiştibu u tekoşînek bilind diyarkir ji bo xwe daspîne (îspatbike). Ji bo vana jinan her karê ku zilam dikir, ewê jî dikir, bi her awayî xwe perwerde dikir, ji hêlên fizîkê, îdeolojî u piratîkî ve. Heval Bêrîtan yek ji wan jinên rêber buye ku berî tevayî jinan bihna metirsiyê kir, pilanên li ser tekoşîna azadiya jinê digerîn famkir, ji ber wê jî ket nava hewildanên bê hepa da ku bide pejirandin ew dikare tevlî şer bibe, ne tenê weha dikare gurupek ji hevalên jin jî bi xwere bide şerkirin. Her roj heval Bêrîtan ezmunên xwe li pêşdixist, xwe fêrî tevayî pidiviyên leşkerî dikir. Ewê bawerî da partiyê u weha xwe da pejirandin. Cara yekem bu ewê tevayî bendên ku li pêş jinan hatibun danîn hilweşand weke tîrekî ji kevanê derket. Li meydana şer bi her awayî ji bo bi çespîne ku jin dikare bi serkeftin şerbike dida bawerkirin. Hezkirin lihevhatibun, yekbun u hevaltî, nav u nîşana wê gurupê bu. Tevlî çend çalakiyan bun bi serkeftin erkên xwe pêktanîn, li ser tevayî çekan hakim bun u wan bikartanîn, di meydana şer de jî perwerda xwe berdewam dikirin. Bi vî awayî ew gurup bu tovê biartêşbuna jinê. ¾dî ew gava bu bingehek ji bo belavkirina wê çanda li her deverekê ji welat. Heval Bêrîtan bi hestyariya xwe u giyanê berpirsyariyê yî mezin rêbertî ji vê pêngavê re kir. Bi başdarbuna gurupê ji çalakiya "Rubaruk" re, xebat gihişt lutka xwe, di wê çalakiyê de heval Bêrîtan bi xwe di refên pêşde di êrîşê bi xwede cihê xwe girt. Birîndariya wê di wê çalakiyê de wê xistibu nava hestekî pir bilind de, mîna aşiqek di roja cejna aşiqan de gulek sor diyarî bigre. Ewê weha ji birîna ser ruyê xwe çoş digirt u pê serbilind dibu. Hîna birîna wê u ya hevalên wê xwîn li ser zuha nebibu, bi hezaran pêşmergên Partiya Demokrata Kurdistan PDK u Yekîtiya Niştimaniya Kurdistan YNK bi hevkariya artêşa dewleta Tirk pilangeriyek mezin li darxistin bi armanca dorpêçkirina hêzên Partiya Karkerên Kurdistanê li Botan u Zagrosê u rakirina wan ji holê. Navê çalakiya ku Emerîka u ‘srail jî têde destek dikirin, kiribun "sandawîç" yanî wê hêzên gerîlla dorpêç bikirina u tunebikirana . Ji hemu aliyan de leşker u pêşmerge dihatin, agir ji top u firokan dibariya. Gerîla ketin nava şerê man u nemanê, gerîlayan di berxwedan, lê berxwedana jinan pir cuda u balkêş bu, ewan ji zilaman bêtir wêrekî u mêrxasî dan diyarkirin, li tevayî meydanan gerîlayên jin hunerek u afîrandineke pê hempa dan nîşandan. Ew zilamên ku baweriya xwe bi hêza jinê netanîn, jin di çavên wan de mezinbun u bawerkirin ku jin ji wan jî baştir fedekariyê u qehremaniyê di şerde diyardikin. Heta gihaşt radeya ku berpirsên eniyan bi bêtêlan bangî hevdikirin u dixwestin deh zilaman bi jinekê buguherin. Heval Bêrîtan u tevayî ku birîndar bibu ne dihedinî u her xwe dida pêş ku tevlî enya şer bibe u di dumahiyê de da pejirandin u xwe avêt meydana şer u di refên pêşde cihgirt, ewê berpirsyartiya eniya Lolan dikir u şerekê dijwar li darxist li himber hêzên xiyanetkar, eniya wê bi berxwedana xwe bala hêzên li himber jî gişand. Pişti ku bi hêzeke mezin dixwazin êrîş bikin ji bo eniyê bişkînin, tevayî cebilxanê gerîlayan bi dawî dibe, heval Bêrîtan tevayî hevalan paşde dide gişandin u ew bi xwe parastina wan dike, dema mecala wê ya paşdegişandinê namîne, dijmin ji wê pir nêzîk dibin u bang dikin "teslîm bibe" heval Bêrîtan bi dengekî tujî hêz u bawerî u jinane bersivê dide wan u dibêje; "PKK teslîm nabe, yê teslîm bibe ketxwarî, paşverutî u xiyanetkariye" u xwe ji serê zinarê davêje xwar. Dema pêşmerge dengê jinekê dibihîzin wêrek dibin u êrîşên xwe tunddikin. Lê dema bersiva heval Bêrîtan u neteslîm buna wê dibînin, di rastiya qehramanêya wê de digehîn u dikevin nava şermeke mezin u ji ber zilamtiya xwe fedî dikin. Qahremaniya ku heval Bêrîtan nîşani wan kir, hişt ku pir ji wan di meydana şerde soza êdî çeka xwe ranekin li himber gerîla bidin, ji ber xiyaneta xwe şerimkirin u sondxwarin êdî nebin çetê dijminan. ¾dî çîroka qehramantiya wê li ser devê pêşmergan bi xwe li tevayî deverên Başurê Kurdistan ê belav bu u bi sedan xort u keçên Başur tevlî refê şoreşa netewî bun.
Heval Bêrîtan ne tenê giyanê teslîmkariyê u xiyanetkariyê li ba hêzên komonaa seretayî u kirêgirtıyan darizand, na, belkî li ba hêzên gerîla jî ku hîna xwe bi giştî ji wê taybetmendiyê rizgarnekiribun u rastiya teslîm bunê u serçimandinê ya ku bingeha xwe ji çîna derebeg u paşveru digre şîrove nekiribun jî darizand u hestê berxwedanê u tekoşîna netewî hîna zêdetir kir li ba hêzên gerîla.
Bi qîrîna heval Bêrîtan re xiyanet u paşverutî hate darizandin u ruyî wanî reş hate eşkerakirin ji tevayî gelê Kurd re. Ewê bi çalakiya xwe zaboqek (vîracek)nu di şoreşa netewî de vekir u astê milîtaniyê bilindkir. Bu nunera rêbaza Sarokatiyê u di kesayetiya xwe de bi serxist. Serokatî di xwend u di ramanên wî u di îdeolojiya azadıyê de dighaşt u di kesayetiya xwe de pêktanî, hêza xwe ya raman kirinê girêdayî rastiyên Serokatiyê rêkdixist. Di raporeke xwe de ku di bahara sala 1992 an de ji Serokatî re nivîsî bu, diyarkiribu ku ew dixwezi romana Serokatî binivîse. Tê zanîn romanivîsîn hêzeke mezin, wêrekî, xeyal u wêjevaniyeke bilind dixwaze, ji xwe biryara nivîsandina romana Serokatiyê weha karekî hêsan nîne. Heval Bêrîtan ew hêza di xwede didît, wêrekiya wê ji pêkariya wê dihat, ew wêjevan u helbestvanek bi hêz bu u ez di wê baweriyê dabum ku ew sax bima wê soza xwe bi awayekî afirandî pêkbaniya.
Ewê xwe bi rêbaza şehîdên dozê re kiribu yek u di riya wan de bi pêdaçun (israr) u bawerî diçu. Di helbestek xwede ku girêdana xwe bi şehîdan re dide nîşandan dibêje:
Ev dila hatiye hunandin
Li gel keziyên Koçerînê yî çil gulî
Destên min Bêrîvanin
Wekî Egît diçizirim çiyan
Wekî Delîl dikevim nava pêkdadanê
— Mezlumê sê darikên kibrîtê me
Ez çend giyanên nuhatî
ji hinavê xwe dizêm.
Di her pêkdadanê de
ez ya li pêşim
Ez ji nu de dizêm bi tilîlîyan re
Wek Ferhat....wek Mehmud
Bedena min dişewite.
Di nava germiya cengê de me nikarî em wata qehremaniya heval Bêrîtan nasbikin, lê piştî paşdegişandina hêza gerîla ji qampa Zelê re li Başurê Kurdistanê, hevalan tevayî ketin nava xemgîniyek mezin, her ku rastiya şehadeta wê derdixistin zanebunê, wiqasî pê karîger dibun, mîna birînek pir xedar u kur di hinavê gerîlayan de vebu, birîn di axivî u jana wê em çember dikirin. Qîrîna Bêrîtan ya li himberî xiyanetê, weke zengilekî deng vedida di mejî, wijdan u dilên me de u êdî di cergê xaka Kurdistan ê de bi sedan Bêrîtan zan.
Pistî agirbestê u piştî şehadeta wê bi heyvekê di 22-23 heyva Mijdara 92 yan de min du helbest di bîranîna şehadeta wê de nivîsand. Di sala 93 yan de di kovara "jina serbilind" de hatin weşandin, her weha hatin awazkirin ji hêla hunermend u komên hunerî li Kurdistan u Ewropa, her weha di berhevoka min ya helbestan de ya bi navê (Zenglên Hevgihînê) de hatiye weşandin.
JI BO ŞEHÎDA ŞEHÎDAN BERÎTAN
Mîna awazê jiyanê
wekî şivanekî hozan
surştê distrê
u di kuraniya
damarên nêdar
bi xwînê
jiyan bi kela xwe dijî
ey Bêrîtana min
ey bêrîvana gulperî
min te naskirî
u jiyankirî
pêleke torebuyî
di ruçkê faiştan de
mawzerek buyî amade
bo yî lêdanê
di sênga birakujan de
* * *
Te xwe bi şer ciwan kir
u tu mezin boyî
u em mezin bun bi te
her yek ji me
digerre li şefeqê
yan wê sazdike
te ew sazkir
bi tivingê
bi xwînê
* * *
Dema ji çeperekê
xwe davêt çeperek din
di asiwê azadiyê yî
kesk u sor u zer de
nîşana serkeftinê xêzdikir
u enyak vedikir
di dilê enyakê de
Bi pencên xwîna erxewanî
perda ser çavê
xiyanetê çirand
ew reşkir
bi rengê reşqelekê
u bi wan pencan
xiyanet darizand
* * *
Bi bêdengiya
gulla xiniz re
her tişt bi dawî di be
gulle sar dibe
u dimre
destê kuştkar
her mirî ji dayik çêbuye
lê Bêrîtana min
xwediya bîst u du buharan
her dijî gulek
di dilê çiyê de
bi her lêdanên
dilên mere
di damarên gel de
tîrêjek ji yên
şefeqê yî sor
pertewek vêketî
di mala tariyê de
u wekî bihna nanê germ
li her zukakên welatê min
belav dibe
belav dibe
Başurê Kurdistanê( Zelê )
22.11.1992
BERÎTANA MIN
Çendî hebim li bîrnaçe.....Bêrîtana min
Awaz u siruda li ser deve ...Bêrîtana min
Kulîlka deşt u çiyaye.....Bêrîtana min
Di enya pêşde wê can daye..Bêrîtana min
Cenga jînî te xweş dikir......Bêrîtana min
Wekî Pêlan êrîş dikir....Bêrîtana min
Çeper neda di berxwe dida....Bêrîtanna min
Paşverutî mehkum dikir....Bêrîtana min
Di eniya şer de ya li pêş bu..Bêrîtana min
Di şehîdbunêd, her li pêş bu..Bêrîtana min
Wek şeveqê ron u geş bu..Bêrîtana min
Xemla xweyî Bukanî sor bu....Bêrîtana min
Başurê Kurdistaê ( Zelê)
23.11.1992
_________________________________________
23 Ev helbest cara yekem ji hêla ( navenda çanda Mezopotamiya) ve li Başurê Kurdistanê bûye sitran. Cara diwem, ji hêla koma (çar newa) bû sitran.
Raperîn Sîmirg
Akademiya Jina Azad
13/ 12/ 2002
- Ayrıntılar
Min duh ferq kir ku ez pir zû bi heyecan dibim. Bêguman ev taybetiyeke pir erênî nîne. Hele ji bo namzeteke fermandar qet ne başe. Her tişt bi gihîştina çiyayê Cudî dest pê kir. Tiştên ku berî jiyabûn tune hesiband. Û her cihê çûyê şopa xwe lê hişt û derbas bû...
Malbata Gulnaz Karataş bi eslê xwe ji Dêrsimê bû. Lê belê ji ber ku bavê wê karmend bû li Çewlikê ji dayik bû. Di dema xwendekariya xwe ya Stenbolê de jî ew her tim serketî bû. Li dijî zordestiyê bû, rêzik û pîvanên hişk qebûl nedikir û ev taybetiyên wê ew gîhand çiyayê Cûdiyê.
Berîtanê navê xwe bi navekî Kurdî guhert. Navê eşîra jê hatibû li xwe kir. Ew êdî Bêrîtan bû. Di rojnivîsa xwe de timî behsa çiyayên per û bask lê vekiribûn kir û ji vê yekê pir kêfxweş dibû.
'Her roja çiyayên welatê min roman e.... Zivistana em li bin naylonan jiyan, çaya me bi ava berfê keland, pêlavên min ên qîrînî ku min bi adîdasên bi çend hezarana nedida, li vir normal e. Lê belê ez dema li jiyana xwe ya sivîl difikirim, ez dibêjim; ev çiyayên ku em mirovê wan in, destanek in, cîhaneke seyr a xeyalan e...'
Bêrîtan di demeke kin de di nava gerîllayên Kurd de bû fermandara taximê. Bi coş, hesret, biryar, înada xwe ya xwezayî, parvekirin û dilê xwe yê bêserûbinî bi tama stranekê jiya. Herî zêde ji gotina stranan, nivîsandina helbestan û şerkirinê hez dikir.
Bêrîtan di sala 1992'ê de wek fermandara taximê derbasî Şemzînanê bû. Pir bi heyecan bû û yekem car li vir birîndar bû. Birîn li rûyê wê bibû. Bi vê birîna xwe ya piçûk pir serbilind bû. Ji lewra bi serberzî nîşanê hevalên derdora xwe dida û ji wan re weha gotibû; binerin ez çawa xweşik û bedew bûme. Berîtan tevî ku birîndarbû jî, guh neda kesî û bi israr tevlî şerê Başûr yê di 24'ê Cotmehê sala 1992'ê de bû.
Şer bi dijwarî dewam dikir. Ew û hevalên xwe ketibûn çembereke şer û ev çember her ku diçû tengtir dibû. Berîtanê wê fîşekên xwe yên dawî ji bo xilaskirina hevalên xwe bi kar bianiya. Diviyabû her tişt hêjayî gerîllatiyê bûya. Dema fîşekên wê qediyan bersiva wê ya ji bo bangawaziya teslîmbûnê jî cudabû. Bêrîtanê di 25'ê Cotmeha sala 1992'ê de xwe ji tat û zinarên bilind ên Lolanê avêt xwarê û dawî li jiyana xwe anî.
- Ayrıntılar
Mirov ji tiştekê dişewite. Lê ger ji yekê zêdetir be, dikeve ser zimanan û mayîn de dibe. Dibe roman, dibe efsan e, dibe helbest, dibe stran, dibe xet… Di çiyayên ku bê navber enstrûmana orkestraya dengê jiyana azad lê bilind dibe de bi rêhevalên xwe re jiyan kirin, bi wateyekê cuda weke şerîda filmekê li ber çav rojên hatine jiyan kirin derbaz dibe. Di çavan de, hestên tolgirtinê diçirisîne.
Rojek ji rojên payîzê bû. Keske mêrgên Botan ê, êdî dinava amedekariya demsaleke nû dene. Pelçimên biharê her çiqasî naxwaze awaza xwe ya vê xakê bi xeml û xêz dike berde û biçe, lê li gorî dualiteya gerdunê, êdî bi dilnizmî wê dorê ji demsalên din re jî bihêle. Ne di wê astê de ye ku ezezitiyê bike. Ji lewra bêyî navber, weşîna pelçimên daran dibaliviya. Li kêlekên wê firindeyên lîsên xwe çêkiribûn, ji wê xakê koç dikirin bêyî ku refên wan ji asîmanên jorîn kêm bibin. Her du werzên salê jî (bihar û Payîz) bi hevdu bedew in. Ji ber çi kêm û çi jî zêde, herdu yan jî gelek law û keçên welatê min di hemêza xwe de veşartiye, bêyî agahiya celadên botreş.
Di vê kêliyê de, xweza ewqasî bedew e hêjaye ku hemû peyv mirov ji xweşikbûna wê re bikarbîne. Ji ber sedemê xweşikbûna wê ya balkêş li ber çave, bi mîsgorî di hinek hêlan de mirov dikare bi hinek pênaseyan vê bedewiyê bilêv bike. Ev aliyekê vê xweşikbûna xwezayê ye. Ya rastîn jî, yê dihêle bala mirovan ewqasî biçe li ser bedewiya vê xwezayê, jiyan kirina bi rêhevalên me yên delal, yên parçeyeke ji canê me ne. Car bi keyfxweşî û car bigirî, car zehmet û car rojên hêsan…. Hemû jî bi wateyekê zindî di hizir û bîrhatiyên me de bi cih dibe.
Dema dor tê gernasên wê jî, dinava herikandina vê bedewiyê de weke nepeniyekê xwe vedişêrin û ji xwe gihandina vê nepeniyê re, pêdivî bi hêzê dibîne. Ji lewra pênûs nikare hêza îfade kirinê bide nîşandan. Ji bo îfade kirineke bi hêz, teqez bi xwe gihandina prensîbên wan re wê mumkîn be.
Vê carê geryan û hestên min wê di nepeniya Cudî de, ji bo du lawên lêv biken ku di heman rojê de bûn mêvhanê welatê stêrkan, di zeryana peyvan de here û were. Ji bo ku peyvên bi qasî nepeniya Cudî bedew bibîne. Di vê gerê de qudum li min şkestine, ji westînê gûrmîna lêdana beled û bruskên zîz, li nava mejiyê min dikevin. Matmayî maye kîjan hest û peyvan hilbijêre. Dudiliya wê berê xwe bide kijan bêjeyan jiyan dike.
Agahiyekê hebû. Lê li himberî vê agahiyê, li aliyekê bêdengiyeke fena stêrkan dinava hevalan de serdest e û dihêla din de jî liv û lebatekê fena zivirîna stêrkan jî heye. Di hewla vê agahî dana veşartinê debûn. Di aliyekê de pir keyfxweş im ku dinava wê xwezayê de, li nava cîhana pevyan digerim. Di aliyê din de jî, Kêla Memê, Helana Pîr, Cudiyê Mirada wê serbilindahiya xwe diparastin û weke ku wê rê li pêşiya hemû bager û bablîsokên bêhna jehrê jê tên bisekinin, serî hildane jor û bi heyeta xwe disekinin.
Law û keçên welatê min yên di hundirê vê xwezayê de jiyan dikin, ji heybet û sekna wan fêrî serî rakirin û berxwedaniyê bûne. Ji loma her ku roj derbaz dibe, bi xuhdan û xwîna xwe parçeyên çiyan li pey xwe dihêlin û bi bedewiyekê diherikin nava rûpela dîrokê de.
Hevalê Cudî Goyî, Xemgîn Rojhilat. Du nemir û lawên Cudiyê Mirada, du lawên bagerê çiya, du lawên ji hêrsa tofana hilweşîna Keştiya Nuh. Hîn di bihara ciwantiya xwe debûn, dema dest bi gav avêtina meşa azadiyê kirin. Temen biçûk, lê yên dilê wan fireh û weke elenda sibehê bi şox, li kendavan di awazên heyamên bêdemiyê de deng vedidin ji kurahiya dilê xwe. Du lawên mirov xwe tawanbar didît ku li bedewiya weciyên wan binêrîbaya. Bi nêrîn û ciwantiya xwe, ne mumkîn bû mirov ji eşqa dilê wan sermest nebibûna û pêre ne herîkabana bêdawitiyê.
Ji vê çendê bû bi coşa xwe ya dinava hevalan de dihatin nas kirin. Bêyî ku ti rawestgehan nas bikin, di hemû waran de çalakbûn. Ji ber vê nêzîkatiyên xwe dinava rêhevalên Cudî de, du hevalên ku heskirina xwe di quncika dilê her hevalekê de dabûn çandin. Kî bû ku ji wana hes nedikir? Ew kî bû ku şahidî ji rûgeşî û keyfxweşiya wan re nekiribû? Di şer de şerker, di berxwedaniyê de helwest, di jiyanê de mînak bûn di hemû hêlan de.
Ji lewra bi gelek taybetmendiyên xwe yên ku kevneşopiya bav û kalan bi bîrdianî dihatin nas kirin.
Yek ji wan jî, ne hevalê Cudî devoka xwe ya goyîkî ji bîr kiribû û ne jî hevalê Xemgîn yê xwe. Bi ruxmê di metropolên dagikeran de mezinbibûn, dest ji çand û kevneşopiya gel, bav û kalên xwe bernedabûn. Her çiqasî bi hesreta dîtina welatekê azad jî çûn cîhana nemiran, lê bi lewadiyekê xwezayî, xendeyên li ser lêvên her duyan derketin bi heman awayî bû. Rastiya xwe bi tevlîbûna xwe ya ji jiyan û pevçûnê re selmandin. Fixanên herî xweş di lat û quntarên Cudî de rêsandin.
Ew dinava hevalên xwe yên ku tenê xwedî hevalên xwe ne, bi vî rengî di hatin heskirin. Lê ji bîr nekin, gernasên bi vî rengî yên dinava jiyana me de dipijin, ji bo dijminê dil reş û ya ku hertimî bi zimanê koremara bi me re dixavin, ji vê sekinandinê dihesidin. Dilê wan napejirîne ku dengê azadiyê ji navsera çiyayan biherike berbi bajar û gundên bêyî ku tirsê bizanin, serî li himberî zordestiyê radikirin.
Ji vê çendê, ji bo yek rêhevalên me ji me bigirin, hemû teknîk û derfetên xwe seferber dikin.
Dîsa jî, di elenda sibehekê ku dilên bê wijdan hawirdorê bi xefka dagirkeran dagirtibû, di encam de hevalê Cudî şehîd dikeve, hevalê Xemgîn jî li pêşiya wê bi çend seatan şehîd ketibû.
Hîn wê bi hevre nivîsandibana çîroka evîndar û dildarên azadiyê. Wê bi hevre bi rêsandina heskirina xwe ya ji nepeniya Cudî re. Wê bi hevre bibûna rêwî, di hemû qadên tekoşînê de. Lê cardin jî dibêjim, xefk bêbext e heval. Wê kengê û li kuderê çi bike nediyar e.
Belê rêhevalên delal, bawer bikin ez ê we bi çi rengî ifade bikim nizanim.
Lê vê dizanim, piştî agahiya li ser şahadeta we min bihîst, kela agirê veqetîna we dilê min sot û tenê ji nav lêvên min axînekê kûr derket û kizînî bi dilê min ket. Viziniya bayên lerzok li ser bedena min jan da. Ji ber çûyîna we ya di heman rojê de êşekê pir giran e ku di ti demî de neyê îfade kirin, we li pey xwe hêla.
Êdî çiyayên ku şahidî ji vê bûyerê re kiribû, nedikarî vê êş û janê di hundirê xwe de bi hewîne. Neçare ku êdî parve bike.
Demsal li ser demsal derbazbûn bêyî we. Li ser şahadeta we ma dil man ku di hesret û bêrî kirina dîtina we de nesotibe? Ma wê kî rondikên bi xîsar yên li ser vê êşa şahadeta we, bide rawestin din? Ma di nivîsandinê de, kîjan bêje kor e ku nabîne rastiya we nayê bilêv kirin? An jî, di torikê xwe de berze nebûbe? Belê, ne mumkîne evan rastiyan hemû were piş çav kirin. Lê, dîsa jî pêdivî pê heye ku hemû tişt dibin venêrînê debe. Ji ber ku şer û şahadet tenê bi hestan rêve naçe. Rastiya wê hîn dijwartir e. Ji lewra nikarim bi qasî mafê wê bidimê, we bilêv bikim.
Soza me wê pêkanîna xeyalên we be. Wê xwe gihandina armanc û bidest xistina azadiya Rêber APO û ya gelê Kurd be.
Li ser bîranîna hevalê Cudî Goyî û Xemgîn Rojhilat ku di Cotmeha sala 2006 an de li Cudî şehîd ketine
Bêrîtan Hilal
- Ayrıntılar
Gelo bi kîjan peyv, wêne û bi kîjan zimanî ez hinek rastiyan bînim ziman, yên ku hestên min bixwînin wê di van rastiyan de xwe bidin qenaetkirin. Ji bona gelê Kurd dibêjin heyanî tiştan bi çavê xwe nebîne bawer nake, lê belê ez jî dibêjim gelê Kurd ji hinek rastiyan nedûre û bedewbûna welatê xwe dizan e. Bi qasî ku têxwestin li ser pîrozbayî û bedewbûna Kurdistanê nehatiye nivîsandin, lê belê hunermendên Kurd di zargotinên xwe de ev bedewbûn bi lêvkirine. Dayîk û bavên Kurd bi rondikên çavên xwe, zarokên Kurd bi hêviyên xwe bedewbûna vê xakê anîne ziman, ez jî dixwazim bi hestên xwe vê bedewbûnê bi lêvbikim. Berî ku ez destpêbikim ez dixwazim ji were mînaka kalikê xwe bidim. Kalikê min ji ber dijmin dev ji xaka xwe berdabû û berê xwe dabû xerîbiyê, lê belê ti carî nikarîbû jibîr bike. Di quncikan de rondik ji çavên wî dihatin xwarê û gava li stranên gelêrî guhdar dikir axînî bi dilê wî diket. Eger her sal neçûbane ziyareta Mardînê hedan û sebra wî nedihat. Gava ku diçe ser dilovaniya xwe çavên wî vekirî dimînin. Em gelekî ji van rastiyan biyanî bûn û me wate nedida êşên ku bav û dayîkên me dikişandin. Her ku ez rastiya çiyan nasdikim ew roj têne ber çavên min û ez bi hurmet nêzî wan bîranînan dibim.
Em li mijara xwe vegerin û ez destbi gotine hinek rastiyan bikim. Ev çend salin ez beşdarî nava refên gerila bûme, lê belê min herdem hinek pirs ji xwe dipirsîn “gelo çima ez nikarim bi çav û dilê bav û dayîkên xwe li Kurdistane binêrim? Gelo zîhniyete pergala sermeyedar destor nade min ku ez bedewbûna çiyan bibînim û jidil hembêz bikim? Piştî ku min bi salan di çiyan de têkoşîn kir û bedewbûna jiyanê dît, wê demê ew hestên welatparêziyê di min de pêşketin û cihê her perçekî Kurdistane û mirovên ku tê de jiyandikin di dilê min de çêbû. Gava ku ez geriyam min ew biyanîbûna ji welat di çavên ciwanên Kurd de dît. Ez çûme ziyarete herêma Heftenîn min gelek ciwanên ku rastiya welatê xwe nasnakin, dîtin. Dibe ku hûn bipirsin te di çi de ev rastî dîtin? Ezê bibêjim min di çav û sîmeyên wan de ev rastî dît û hîskir. Her kolaneke ku ez tê de digeriyam min ciwanên Kurd didîtin, dilê wan gelekî germ bû û bi coş bûn, lê belê hesabê pêşerojê nedikirin, ji xwe re nedigotin dijmin dixwaze vê xakê dagirker bike, gelo em çibikin? Gava ku dihatin ziyareta goristana şehîd Cîger, mîna cihekî şahiyê li goristanê dinêrîn, lê belê ji xwe nedipirsîn wê çawa xwedî li xwîna van mirovên ku di bin axê de ne, derbikevin. Yan jî meraq nedikirin her hevalek çawa şehîd ketiye û xwedî kesayetekî çawa bû?
Di demên bihûrî de gava ku zarok diber goristanekê re derbas bûbane fatîhek dixwendin, digotin gunehe em nexwînin, lê belê wê rojê ciwanên me li ber gorên hevalên me yên şehîd wêne dikişandin. Tenê dayîk û bavan fatîhe dixwendin. Min dîmenekî gelekî bi êş dît, ew dîmenê dayîkeke ku li ser goristana hevalên me rondik dibarandin. Ew dîmen gelekî li zora min çû ji ber ku li ser goristana şehîdan rondik nayên rijandin, lê belê soza têkoşîne tê dayîn. Berî ku ez jibîr bikim ez dixwazim ji were bêjim gava ku min ew ciwan didîtin, rojên min yên ciwanî û nezaniyê dihatin bîra min. Nezanî di kîjan wateyê de ez didim bikaranîn; di wateya dîroka xwe nenaskirin û ji nirxên civaka xwe dûr jiyankirin de, ez didim bikaranîn.
Di goristana Şehîd Cîger de gorên gelek hevalên şehîd hebûn, gava ku ez diber re derbas dibûm çokên min direcifîn û dihate bîra min wane canê xwe fedayî vê jiyanê kiriye, lê belê ezê çawa fedabikim? Jidilê min dihat ez fatîhekê bixwînim. Sebra min bi wana dihat û min her dixwest ez li gel wana birûnim.
Rastiya ku min dixwest ez we tê de bidim qenaet kirin eve; pêwîst nake ku em vegerin dema bihûrî heyanî em dîrokê nasbikin, mîna Rêber APO gotî “dîrok di roja me ya îro de veşartî ye” lê belê kîjan mejî û dil wê vê dîrokê bibîne, ew girîng e.
Dunya Cemîl
- Ayrıntılar
Carna vegotin dibe karê herî giran. Hevokê di turikê mirov de têrê nake ku mirov rastiyan bîne ziman. Carna jî awirek an jî wêneyek hemû rastiyan radixe ber çavan. Rûpelê dîrokê hemû tiştî nanivisîne, bêhna serpêhatiyê serdesta jê tê. Ji ber vê jî di lêgerîna heqîqetê de rûpelên dîroka fermî nabe rêbazeke rast. Di lêgerîna heqîqetê de ji bilî rê û rêbazên şaristaniya serdest, heqîqetên xwezayê û rastiya gelan heye. Temenê mirovan zêde dirêj nîne, lê hin kesayet hene ku di temenekî kurt de nîrxên pir pîroz avakirine. Bi sedan mînakên bi vî rengî di dîroka kurdan de heye. Bi taybet jî di dîroka 38 salê borî de bi derketina tevgera azadiyê gelek mînakên bi vî rengî hatiye jiyandin. Di zindana Amedê de yên hişmendiya bindestiyê hilweşandin, çend ciwanên leheng bûn. Mazlûman, Xeyrîyan û Kemalan bi berxwedana xwe ispat kirin ku vîn û baweriya mirov dikare neyarê herî xedar jî bin bixîne. Cardin Zîlan di temenê xwe yê ciwan de, di dil û mejiyê neyarê nîrxê pîroz de bû wolqan û teqiya.
Bi sedan mînakên bi vî rengî di dîroka vî gelî de heye. Herî dawî Yilmaz Piling ê bi navê Mazlûm Erencî di temenê xwe yê ciwan de jiyaneke dagirtî, bi wate û bi rûmet çawa tê jiyîn bi tekoşîn û berxwedana xwe nîşan da. Jiyaneke bi tekoşîn û berxwedan, bi wate ji bo nîrxên pîroz ji bo azadiya çand, ziman û gelê xwe riya tekoşînê ji xwe re hilbijart. Ji xwe herî dawî li di 29’ê Pûşpera 2011’an de Çemîşgezeka Dersimê di pevçûnekê de tevlî nava refên pakrewanên azadiyê bû. Ew remza nemirinê bû, şopdarê Alî Çîçeka – Stêrka Sor a Kurdistanê- bû. Ne hevok têrê dike ku mirov lehengîn mîna wî vebêje, ne jî rûpelên pirtûkan têrê dike. Yekane rê ew e ku mirov bîr û baweriya wan, hezkirin û girêdanên wan bide jiyankirin û wan di dil û mejiyan de her zindî bihêle.
Hevalê Elî Hemze jî yek ji wan lehengan bû. Çavê xwe di heyameke ku înkara kurdan di asta herî jor de bû û tevgera azadiyê weke rojê li ser welatê pîroz hildihat de vedike. Di temenê xwe yê biçûk bi dilê xwe yê zelal van rastiya dibîne û biryara xwe dide ku ji bo nîrxên pîroz jiyan bike û dibe lêgerînvanên heqîqetê. Min hevalê Elî Hemze dema diçû zaningehê naskir. Hîn di bihara ciwaniya xwe de bû. Ji ciwanên der û dora xwe cûdatir, lêgerînên wî ne tiştên ji rêzê bû. Jiyaneke bi wate û rûmet wê çawa were jiyîn, li wê digeriya. Evîndarê çiyayên azad bû. Dizanîbû ku çiyayên azad ê welatê wî bi hezaran sal e gelê kurd parastiye û hîn jî diparêze. Bûye qada tekoşînê, bûye parezgeh, stargeh bûye wargeh ji bo leheng û ciwanên Kurdistanê. Me di heman demê de biryara rêwitiya ber bi çiyayên azad dabû. Ji ber ku me dizanîbû, cîhê herî nêzî azadiyê, stargehên Kurdistanê ye. Hêvî di bilindahiyan de, li asoyên herî nêz ê rojê de veşartibû ji bo me. Rêwîtiya ber bi çiyayên azad, wargehên pîroz wusa destpêkir. Konaxa yekemîn bi dawî bibû û em gihîştibûn wargehên pîroz.
Ji bo me qadeke nû bû, çandeke cûda bû, ji lewra bîr û baweriyên di dibistanên serdestan de fêrî me kiribûn, çanda li ser me ferz kiribûn berovajî vê bû. Di demeke kurt de bandoreke mezin li ser me kiribû. Ji bo ku em xwe ji bandorên pergala serdest rizgar bikin hewldan û lêgerînên cûda pêwîst bû. Hevalê Elî Hemze pir zû bi vê rastiyê hisiya û xwe ji bo famkirina rastiyan, ji bo şoreşa zîhniyetê ava bike, tekoşîneke mezîn nîşan da. Di her kêliya ku vala dima, destê xwe diavêt pirtûkan û dest bi xwendinê dikir. Her dem di tûrikê wî de pirtûkeke bixwîne hebû. Fam kiribû ku ji bo xwe ji bandorên pergala serdestan rizgar bike divê bibe mêvanê bexçeyên ronahiyê û rêwîtî ya wî ya di deryaya ronahiyê de destpêkiribû.
Ked nîrxê herî pîroz e. Mirovê ji kedê bêpar be nikare wateyê bide jiyanê û ji bo jiyaneke azad û rûmet biafirîne, nikare bibe şopdarê jiyana azad. Ev rastî dîtibû, ji bo vê jî her dem di kar de li pêş bû, di karê herî zehmet de, di rêwîtiyên herî dirêj de xwe pêşniyar dikir û li herî pêş dimeşiya. Di kesayeta xwe de zanebûn û ked bi hev re hûnandibû. Ji ber wê bû him ji xwendinê pir hezdikir û him jî xwedî kedeke mezin bû.
Ji bo jiyana xwe watedartir bike her dixwest tiştên giranbûha jiyanbike, çawa di xwendin û keddayinê de her dixwest li peş be, di tekoşînê jî dixwest li pêş be. Gelek caran pêşniyarê wî çêbû, da ku li bakur tekoşînê bimeşîne. Herî dawî dema pêşniyara wî hatibû pejirandin û rêwitiya wî ya ber bi Amanosan destpêkir, mirov digot qey bê bask difire. Gaveke din nêzî xeyalê xwe dibû, gaveke din nêzî neyarê xwe dibû, da ku tola xwe jê hilîne. Kîn û hêrsa wî mezin bû, ji ber ku ew neyaran bi salane li ser gelê kurd, li ser ziman û çanda wî êrîşeke dijwar dimeşîne. Dixwaze wî tune bike, hemû hebûna wê dixwaze tune bike. Hevalê Elî Hemze jî heta temenekî bi zaravayê kurmancî nikarî bû biaxife. Piştî tevlê bûna nav refê gerîla bi çoş û heyecaneke mezin ji bo fêrî kurdî bibe kedeke mezin da.
Ew rêhevalê Ozgur Ronî û Heqiyan bû.
Hevalê Ozgur (Derviş Koşker) ê di îlona 2008’an de li Çewlikê tevlî refê nemiran bibû û Hevalê Heqî (Senar Mete) yê di cotmeha 2010’an li Kelareşê şehîd ketîbû jî rêhevalên wî bûn. Me bi hev re di bihara 2006’an perwerde dîtibû. Ji şahadeta wan pir bandor bibû û ji bo tolhildana wan xwesteka wî ya çûyina bakur zêdetir bibû. Riya wan kiribû rêberê xwe û heta pakrewaniya xwe jî li pey şopa wan bê dudilî meşiya. Min dixwest li ser hevalê Ozgur û Heqî binivîsanda, lê hevokê min têra vegotina wan nake. Lê heta heta yê weke deynekî di stuyê min de mayin nedibû. Bi vê mebestê van lehengên van pakrewanan jî bi rêzdarî bibîrtinim.
Herî dawî di 13’ê Cotmehê de li bajarokê Denîzcîler ya bi ser Îskenderûnê bi cangorî êrîşî ser neyaran kir û di wê pevçûnê de tevlî nava refên pakrewanan bû. Li nav stêrkên asîmanan li kêlaka Ozgur û Heqiyan dibişire û ji me dixwaze em tola wan hilînin. Em jî şopdarê wan kesayetan e, em deyndarê wan lehenganin. Xwediyê nîrxên hatiye avakirin ew in. ji bîr kirina wan mirina me ye, ji lewra ji bîr kirin a wan ÎXANETe. Wê tekoşîna me ispata pêkanîna xeyalên wan be, wê berxwedana me her berdewam bike û em dizanin ku weke Rêhaval Mazlûm Dogan dibêje; Radestî mirov dibe îxanetê, berxwedan jî digihîjîne serkeftinê. Wê berxwedan a me berdewam bike….
Memyan Jiyanda
- Ayrıntılar
Wek tê zanîn ku şoreşa gelê Suriyê şeş meh li pey xwe hîştin, di encamê de eşkere xuyakir ku ev rewş her diçe kûrtir dibe û rêbazên dewletê yên çewsandinê ti encaman nagre; berovajî wê, pirsgirêkan kûrtir û rewşê aloztir dike. Dîsa diyar bû ku qaşo "gavên reforman" yên dewlet behsê dike ne ciddî, ne jidilin û seranserin; ne bi armanca çareserkirina pirsgirêkan, lê bi armanca sivikkirina bertek û dijbertiyê gel behsa van "reforman" dike. Ev "reform" bersîva daxwazên gel ên bingehîn nade û pirsgirêka demoqratîkbûyînê çareser nake, ji ber vê yekê ev "reformên" behsa wan tê kirin dilê gelê Suriyê rehet nake.
Hemû rê û rêbazên çavtirsandin, kûştin û zextan ên ku dewlet dimeşîne ew gelê Suriyê natirsîne û gavê bi wan paşve navêje û ji israra wan tiştekî kêm nake. Îsbat bû ku bi zextan li pêşiya gelê Suriyê nayê girtin û her biçe wê rabûna gel mezintir bibe. Ne dûr e ku Suriyê berve şerekî navxweyî yê piralî de biçe. Hem dewlet û hem jî hêza muxalefetê wê bikevin pêvajoyek nû, hêzên cîhanî û herêmî jî xwe li gorî vê yekê amade dikin.
Wekî ku dewletê plankiribû, ku di demek kurt de vê pirsgirêkê çareser bike û dawiyê li raperîna gel bîne nebû. Zêdebûna zextên dewletên derve li ser rejîma Suriyê û di serî de jî zextên Fransa û yekîtiya Ewrupa, Tirkiyê û hin dewletên Ereban wê rewşa Suriyê girantir û aloztir bike. Bi piranî helwesta hêzên derve li dijî rejîmê zivirîn. Ev yek jî rejîmê lewaztir dike.
Di derbarê hêzên muxalefetê de, mirov dikare wan li du beşan parvebike. Divê ku mirov muxalefeta gel a hindirîn û hêzên derve ku xwe wek nûnerên muxalefetê dibînin ji hev cuda bigre dest. Di kesayeta muxalefeta gel a hindir de rastiya gelekî serhildêr û şoreşger derket holê. Mirov li hemberî vê berxwedaniyê bi rêzdarî radiweste. Li rex dayîna evqasî şehîd, bi hezaran girtî û evqasî êrîşan, zext, hovîtî, destwerdanên artêşê, dîsa jî raperîna gel ji bo azadiyê dewam dike; ev jî helwesta gelekî şoreşger e ku îfadeya şoreşa gelan dike. Ev gel ji bo azadiyê, demokrasiyê û çareserkirina pirsgirêkên xwe yên civakî rabûye, ev rabûn, rabûneke mafdar û bi wateye; ne wek ku rejîm îddîa dike "ku destwerdanek hêzên derveye". Ev yek misoger bû ku dewlet nikare pêşiyê li vê raperînê bigre; raperîn jî didome û her diçe berfireh dibe.
Mirov rabûna gelê Ereb ên Suriyê wek şoreş, helwestek şoreşgerî û tê de îfadeya şoreşa gelên Rojhilata navîn dibîne. Her wiha rabûna gelê Kurd jî, wek beşek ji şoreşa gelê Suriyê dibîne. Roja îro tevgera azadiyê ya Kurd jî, hewl dide ku bi vê şoreşê re peywendî çêbike, piştgiriyê bide wan û li wan xwedî derbikeve. Lê mixabin ku ji ber rewşên awarte û nebûyîna ewlekariyê, heta niha şoreşa Suriyê nekariye rêberên xwe bi xwe derxîne .
Li derve jî, hêzên muxalefetê hene, ev hêz bi giranî di bin çengên dewletên derve de ne û li gorî plan û daxwazên wan dimeşin. Muxalefeta derve li ser sê navendan belav bûye: muxalefeta di bin çengên Tirkiyê de, muxalefeta di bin çengên Fransa de û muxalefeta di bin çengên Qeter û Suudiyê de. Di van demên dawiyê de rûyê veşartî û rastiya vê muxalefeta derva derket eşkerehiyê. Pir baş diyar bû ku muxalefeta derve bi bercewendiyên dewletên derve re girêdayî ne û li gorî daxwaz û planên wan dixebitin û tevdigerin. Ji ber ku ev hêzên muxalefetê di esasê xwe de desthilatiyê hedef dikin, ji lewra di nava xwe de binakokin û nikarin yekîtiya xwe çê bikin. Hemû civîn û kongreyên ku çêkirin jî, bêencam man û vala derketin, pir eşkere bû ku muxalefeta li derva gelê Suriyê temsîl nakin û ti têkiliya wan bi şoreşa gel re nîne. Piraniya wan jî keysperstin û li ser xwîna şehîdên şoreşa gelê Suriyê bazirganiya siyasî û madî dikin.
Di nêzikatiyên dewletê ya înkara pirsgirêka Kurd dike de ti guhertin çênebûye. Ji bo çareserkirina pirsgirêka Kurd ti gav navîtê ye. Jixwe gelê Kurd û tevgera wî ya siyasî van nêzikatiyên dewletê ji doza Kurd re qebul nakin û mehkum dikin. Nêzikatiyên dewletê li ser bingehên şovînîstin û tê de qet çareserî nîne. Eger rewş wisa dewam bike, wê gelê kurd jî bi giştî bibe dijberê dewletê. Heta niha, ew hevdengiya ku Kurdan çêkiribû wê xerab bibe û rabûna Kurdan jî wê mezintir û hişktir be. Di esasê xwe de heta niha rejîma Suriyê bi du rengên cuda nêzî muxalefeta Ereb û muxalefeta Kurd dibe; ew bi zor û zextên leşkerî bi ser muxalefeta Ereb de diçe, li hemberî muxalefeta Kurd jî, bi înkara siyasî bi ser de diçe.
Di aliyê pratîkî de, di dema derbas bûyî de hat xuyakirin ku rejîm li hemberî herêmên kurdan polîtîkayên nerm bikartîne; jiber ku ew bêtaqet bûye, bê hêz û pasîf bûye û nikare kiryarên xwe yên berê di roja me ya îroyîn de bimeşîne. Dewlet li herêma kurdan lewaz bûye û xwe paşve kişandiye; vê yekê jî bi xwe re zemînek guncaw ji bo ku Kurd bêhna xwe bikşînin çêkiriye. Derfet çêbû ku Kurd bi xwe saziyên xwe yên perwerde û navendên xwe yên çandê vebikin û hin pirsgirêkên xwe yên civakî çareser bikin; li hemberî van gavan dewlet – heta niha- bêhelwest ma û nekarî mudaxele bike.
Bi giştî wê rewşa Suriyê bi kûve biçe pir ne zelal e; lê ya teqez ewe ku her biçe û wê rewş germtir, aloztir û kûrtir bibe. Ji ber ku rejîmê riya çareseriya ewlekariyê û çewsandinê hilbijartiye; gelê şoreşger jî, riya şoreşê heta dawiyê hilbijartiye; her wiha wê gelek aktor û lîstikvanên nû jî têkefin dika welêt. Ka em ê bibînin wê buhara gelan di payîza îsal de çawa be?
Polat Can
- Ayrıntılar
Ew gerilayên şerker, durûst û di sekna xwe de bi heybetin, meraqe min bû ez wana bibînim û bi wana re jiyanbikim, lê belê ew meraq di dilê min de nema û min bi mirovên wiha re jiyankir. Yek ji wan hevalan jî şehîd Rûstem Kobane bû.
Hevalê Rûstem Kobane yê bi navê Omer Mûslûm sala 1969 an li gundê Kurikê yê girêdayî Kobane ji dayîk bûye. Di malbateke xîzan de mezin bûye. Heyanî şeş salan dibistan dixwîne û di temenekî biçûk de dest bi kardike. Hevalê Rûstem Kobane sala 1988 an ji bona kar derbasî Lûbnanê dibe, li wêderê hevalan nasdike û bi wana re xebatê dide meşandin.
Şehîd Rûstem dibistana seretayî xwendibû, lê belê ji ber rewşa malbatê dev ji xwendina xwe berdide û sala 1988 an derbasî Lûbnanê dibe. Li wêderê hevalan nasdike û bi wana re xebatê dide meşandin. Piştî ku ji malbatên wana şehadet çêdibe û tevlîbûn xurtdibe ew jî sala 1989 an biryar dide û tevlî partiyê dibe. Hevalê Rûstem sala 1990 î derbasî Akademiya Masûm Korkmaz dibe û li wêderê perwerdeya leşkerî û bîrdozî dibîne. Hevalê Rûstem bi wê hesreta ku çiyan bibîne û gerilayetî bike bi pêşniyarê xwe sala 1991 an derbasî çiyê dibe û tevlî şerê îxanetê dibe. Di wî şerî de gelek heval hîna cilên gerila li xwe nekirine û nizanin çek bidin bikaranîn şehîd dikevin. Ew dîmenên şerê îxanetê yên ku me ji hevalên kevin bihîstine, hevalê Rûstem di nûbûyîna xwe de dibîne û jiyandike. Piştî şerê îxanetê derbasî Botane dibe. Li wêderê di pevçûnê de birîndar dibe û derbasî Başûrê Rojava dibe. Piştî ku tedawiya xwe dibîne wan rojên xwe yên piratîkê jibîr nake û bi hesreteke mezin sala 1995 an dîsa derbasî welêt dibe. Di şert û mercên herêma Metîna yên zor de gerilayetî dike û li wêderê qomîtantî dike. Hevalê Rûstem bi hevaltiya xwe tê naskirin û gelekî tê hezkirin. Ji ber wê bi tevlîbûna xwe ya xurt baweriya herkesî qezenc dike û hemû heval dixwazin pê re biçin çalakiyan. Heyanî dîlgirtine Rêbertî hevalê Rûstem li herêma Metîna di nava piratîkên zor de, dimîne û piştre derbasî perwerdê dibe.
Hevalê Rûstem li kîjan herêmên welêt jiyankiriye, çend salan di piratîkê de maye, min bi were parvekir, lê belê ya girîng ewe ku mirov terzê jiyana wî nasbike û hevaltiya wî bi çi awayî be, bi peyvên ku di dil û mejî de cî bigirin bîne ser ziman. Dil û mejiyê ku hevalê Rûstem di van çiyan de mezin kiriye gelo wê bi kîjan rengî were xemilandin, pêwîste herkes texmîn bike.
Cara yekem gava ku min ew dît; min ji xwe re got “ ev hevalekî di temenê xwe de gelekî mezin e, kesayetekî civakî û pijiyaye, heta min ev pirs ji xwe kir; gelo ev di şer de maye ji ber vê yekê ew gihîştiye vê astê? Lê belê berî ku hevalê Rûstem beşdarî partiyê bibe, xwedî kesayetekî pijiyayî ye, ji ber ku bi zanebûne hezkirine welêt hatiye mezinkirin û di malbateke xîzan de fêrî dilnizimî û baweriya bi hezkirine mirovan bûye. Lê belê tişta ku gelekî li xweşiya min çûyî ez û hevalê Rûstem di piratîkê de bi hev re man û perwerdeya leşkerî dida me. Di hevaltiya xwe de nerm bû, dixwest ku bi nîqaşkirine û dayîne fêmkirine hinek rastiyan bi me bide fêmkirin, lê belê di rêzik û disiplîna xwe de gelekî sert bû. Gava ku perwerde dida me, ew cidiyete rastiya şer nîşanî me dikir. Ji bona ku rêflêksên me xurtbike, bi dijwarî ser me de dihat. Di her perwerdeyekê de dihate bîra wî ku, ji ber tecrûbeyên kêm û kêmasiyên biçûk heval şehîd ketine û dixwest êşên wan deman bi me bide hîskirin. Li gel hevalê Rûstem em ji binkeftinê neditirsiyan û me ew hêz di xwede didît ku em ser zor û zehmetiyan de biçin, ji ber ku me dizanîbû wê hevalê Rûstem di zor û zehmetiyan de alîkariya me bike. Qomîtantiya xwe tenê mîna wezîfeyekê nedigirte dest, xwe di ber pêşketina hevalan de jî berpirsyar didît. Ji bona wî qomîtantî negirîng bû, ya girîng hevaltî bû. Heger ku hevalê Rûstem li wargehê ne amade bane cihê wî xuyabû, ne ji ber ku şehîd ketiye ez vê hevokê dinivîsînim. Hevalên xort yan jî hevalên jin gava ku kêmasiyek jiyankiribane misoger hevalê Rûstem mîna hevalekî te yê durûst tu rexne dikir. Gava ku me di jiyanê û di perwerdê de kêmasî kiribane, bi carekê re hevalê Rûstem dihate bîra me. Bi vê mînakê ez çi dixwazim bidim îfadekirin, hevalê Rûstem ti carî destor nedida ku giyanên gemar nefesa xwe berdin jiyanê. Dibe ku di wê demê de temenê me biçûk bû, lê belê di perwerdê de hevalê Rûstem bi me dida hîskirin ku em gerila ne û pêwîste em xwe di leşkertiyê de kûrbikin. Ji ber ku nedigot ev heval temenê wan biçûke û pêwîste em kêmasiyên wan efûbikin, herkesî li gorî kêmasiyên xwe hesabê xwe jî dida. Armancê wî ew bû ku me bi xweşikbûna jiyanê û cidiyeta wê bide hîskirin.
Hevalê Rûstem di sala 2007 an de derbasî Botanê bû û vegeriye cihê ku destpêkê li wêderê birîndar bûye. Li pêşiya merasîma xatir xwestine, ji hevalan re dibêje “ armanca me ji çûyîna Botane ewe ku em bi dil û mejiyekî saxlem bikaribin bixebitin û bersiv bidin wan êrîşên ser Rêbertî û gelê me. Dibe ku em gelekî bêriya we bikin, lê belê di têkoşîna bi dijmin re serkeftin bidestxistin, wê layîqî hevaltiya me bibe.” Hevalê Rûstem bi gurûpeke hevalan re derbasî Mawa dibe. Di demeke kin de bi dijmin re dikevin nava pevçûnê de û li wêderê hevalê Rûstem û hevalên pêre şehîd dikevin.
Gelo kîjan dil dikarîbû xebera şehadeta wî rabike, ji ber em fêrbibûn ku herdem bizanibin hevalê Rûstem saxe û emê dîsa bi hev re jiyanbikin. Dibe ku şehîdketiye lê belê em wî di ruh de jiyandikin. Exlaqê ku bi me dane qezenckirin di her dîmeneke jiyanê de, hevalê Rûstem tîne bîra me. Wê kî bikarbe hevaltiya hevalê Rûstem jibîr bike. Ji ber ku di her kêliyeke vê jiyanê de tu bê hevaltî nikare jiyanbike, hevalê Rûstem jî bi hevaltiya xwe em perwerde kiribûn ku, em hevaltiyeke çawa bi jiyanê û bi hevalên xwe re bidin meşandin. Her şehîdek bi bîranînên xwe jiyanê li me ronîdikin û hêviya serkeftine her ku diçe di me de mezin dikin.
Dunya Cemîl
- Ayrıntılar
Berî 27 sala di bin pêşengiya fermandar e mezin Egîd(Mahsum Korkmaz) de bi pêngava 15 Tebaxê 1984 û destpêkirina şerê çekdarî li Kurdistan ê dîrokek nû hate nivîsandin. Ev dîrok destpêka vejîna netewî ya gelê Kurd bû. Êdî tiştek hew wek berê dibû. Carekê gelê Kurd kefenê mirinê çirandibû û gula destpêkê ya 15 Tebaxê li mêjiyê xwe xistibû. Ji ber destpêkê ew kesayetiya ku li dijî metîngeh û zilma li Kurdistan ê na rabê kuştibû. Ya herî rast jî ev bû. Eger gelê Kurd destpêkê qereqolê dagirkeran yên di mêjiyê xwe de ne rûxandiba zanî bû ku ne mumkine qereqolên dijminê Kurd û Kurdistan karibin werin ruxandin.
Giringahiya gula yekem bi rewşa ku gelê Kurd dijî ve girêdayî dîrokbûyina xwe saz dikê. Ji bo civaka Kurd ev gula yekem ne dibû ku wek gavek ji rêzê bi hata nirxandin. Ji ber li Kurdistan ê di serî de dewleta Tirk hemu dagirkerên Kurdistan ê bi tu awayî şert û mercên vê gavê ne hişti bûn. Rewşek hewqas giran dihate jiyankirin ku li Kurdistan ê tenê melodiyên bêdengiya mirinê lê dixistin. Dijminê Kurdan ji xwe bawer li ser navê Kurd û Kurdistan çi hebû dixwestin tune bikin. Di van şertên awarte ku piştî cuntaya 12 Îlonê hate avakirinde, di bêdengiya mirinê de qîrîna azadiyê bilindkirin mucîze bû.
Lê tişte ku neyarên gelê Kurd hesab nekiribû hebûn. Ew jî kesayetiya ku di bin pêşengiya Rêber APO de hatibû avakirin bû. Ev kesayetî kesayetiya PKK bû. Ew kesayetî kesayetiyeke wisa bû ku xwedî îradayek ji pola û tenê mahkûmê serkeftinê bû. Cuntaya faşîst ya dewleta Tirk destpêkê li zindana Amed ê li hember vê kesayetiya ku dijî radestiyê(teslîmiyetê) û îxanetê ala berxwedan ê bilindkir binket. Mizgîniya şoreşa vejînê ya netewa Kurd ku 15 Tebaxê 1984 a destpêkir jî, bi vê berxwedana pîroz ya ku li zindana Amadê diyarbû. Ev agirê berxwedanê ku ji aliyê hevalê Mazlum, Xeyrî, Kemalan ve li zindana Amed ê de hate pexistin ji navbera çar diwara derket û ber bi çiyayê azad yê Kurdistan ê ve herikî.
Ji ber ku bexwedana zindana Amedê ku di sala 1982 de banga vegera Welat û destpêkirina şerê rizgariya Kurdistan bû. Heval Mazlum berî çalakiya berxwedanê bi nivîsa ku gihande serokatî de di got pêwiste ev dengê me hemû cihan bibihîzê. Dengê Mazlum, Xeyrî û Kemalan jî bi destpêkirina pêngava şerê gerîla ku wê li Kurdistan ê werê destpêkirin ancax li hemû cihanê hatina belavkirin. Ji ber vê Rêber APO rûxmê hemû ferasetên şaş yê hem hûndir hem jî derve di destpêkirina pengava şerê gerîla de israr kir. Di rastiya xwede dawî jî baş hat famkirin ku bi pêngava 15 Tebaxê dengê berxwedana zindana Amed ê li tevahî cîhanê belav kir. Ev deng tenê bi belavbûna cîhanê jî nema bû û ji bo rizgariya netewa gelê Kurdistan û tevahî gelên rojhilata navîn zêmineke xurt avakir.
Eger pengava 15 Tebaxê nehat pêşxistin cuntaya 12 Îlonê û fermandarê wê Kenan Evren wê hemû plansaziyê xwe yê li Kurdistan ê ku tûnekirina tevahî nirxên Kurd û Kurdistan esas dikir bixista meriyetê. Di vê wateyê de pêngava 15 Tebaxê her wiha mudaxeleyî vê serberjêriya Kurd jî kir. Ev plansaziyên cuntaya Evren serîbino hevdu kir. Dewleta Tirk mecbur ma ku hebûna Kurd û rastiya pirsgirêka Kurd bi pêjirînê. Bi berdewamiya vê pêngavê, rizgariya civakî ya Kurd pêşxist û gav bi gav netewa Kurd ji xweliya xwe afirand. Bi vê pêngavê tovên azadî û rizgariya civaka Kurdistan heta hetayê hatin çandin. Îro li her çar perçê Kurdistan eger bi serbilindî û bi rumet Kurd hebûna xwe diyar dikê bê pêngava 15 Tebaxê em nikarin vê rewşê penasa bikin.
Her çiqas bi destpêkirina pêngava 15 Tebaxê û şunve şoreşa vejîna gelê Kurd pêşketibê jî lê di roja mey îro de li Kurdistanê rihê 15 Tebaxê bi serkeftina mezin tacîdar nebûye. Îro hê jî gelê Kurd û destkeftiyên wî li her çar perçê Kurdistan rastî êrîşên mezin tên û talukê ji bo gelê Kurd xelas nebûne. Bi taybêt bi piştgiriya hêzên modernîta kapîtalîst tifaqa li dijî Kurd ku ji aliyê dewleta AKP û hevalbendên wê ve hatiye çêkirin pewîstî bi berxwedaneke Kurd ya dîrokî dikê. Ji ber AKP û dewleta Tirk pêşengiya ve tifaqa xêrnexwaz dikê. Din nav vê tifaqê de îro dîsa Tirkiye-Îran-Irak heye. Bi piştiriya hêzên wek Emerîka jî dixwazin pêşiya yekitiya netewa Kurd bigrin û li ser vê bingehê jî, rewşa bê statûya Kurdan berdewam bikin. Bi operasyenên Tirkiye û Îran ku hevpar pêktên jî dixwazin vê rewşê mîsoger bikin.
Ev tifaqa bêbext dixwazê weke planên ku li Srîlankayê li dijî gerîlayên Tamîlî pêk hatine li gor şert û mercên Kurdistan ê li dijî tekoşîna azadiya Kurd bixin jiyanê. Li hember van planên ku statûya Kurd armanc dikin, panjehr rihê pêngava 15 Tebaxê ye. Ji ber vê yekê ji her demê zêdetir pewistî û hewcedarî bi rihê 15 Tebaxê heye.
Artim Ronî
Navenda Lêkolînên Stratejîk a Kurdistanê
- Ayrıntılar