Çima rexistinek xwe Kurd dihasibîne û ruxme vê roja îroyîn de rollek ewqas kiret dileyîze?
Gelek mirov ji bona siyaseta KDP a kiret yê ku îro dijberî Rojava dimeşîne matmayî dimînin. Hinek kes qalê dikin ku KDP bi bivir li linge xwe daye.
Milekî hevdîtinên ser kongra netewî tên kirin, milek din jî him tevgerên Kurdan him jî gelê Kurd her roj bahsa zaruriyeta yek bûyîna Kurdan dikin. Bi gotinek din Kurd îro ji bona mijarên netewî pirr zêde bi hêstiyarî tevdigirin. Ruxmê vê çima KDP bi israr erîşên xwe yên dij netewî didomîne?
Rêber Apo di sala 2013’da pevajoyek nû destpêkirî bû. Dixwast ku pirsgirikên heyî bi rê û rêbazên demokratik û bê çek çareser bike. Ji bona we jî gelek hewldanînên mezin hatin nişandan. Gerîla li bakûr berve başûr veguest, leşkerên Tirk yên ku dîl dest gerîla de bûn hatin berdan, agirbest hat îlan kirin. Her wiha gelek gavên ku li bizava azadî hatin xwastin bizava azadî cîh anî. Lê mixabin dewleta Tirk bi rêbertiya AKP derve gotinan, derve gîro kirin û egle kirinê ango mijûl kirine, rastî jî tiştek nakirin.
Niha hina baştirîn femdibe ku AKP ji bona ku karibe bi rehatî dijberî Sûriye şere xwe bimeşîne bi rêber Apo’re rêyên hevdîtina vekiriye. Goranî xwe li bakûre Kurdistan pişt ev şerî pirr giran yê ku di sala 2012 de milê gerila ve hatiye meşandin bide rawestandin ango bide seknandin pê leystokan geriyaye. Da ku karibe bi rehatî plansaziyên xwe ser Sûriye û Rojava bimeşîne.
Lê mixabin planên dewleta Tirk nameşîn. Beravajî dewleta Tirk siyaseta xwe ya ser Sûriye wendakir û têk çû. Dilê xwe da bi girtina Sûriye ve dewleta Tirk dixwast helmetek mezin ji bona rojhilata navîn biaveje.
Wek me got mixabin planên AKP pek nehatin cîh û AKP têk çû. Him têk çû him jî siyaseta xwe û ya DYA ket nakokiyek pirr giran. AKP û DYA ewqas ketin nav nakokiyan ku di helbijartinên herêmî de DYA piştgiriya partiyên dîtir kir.
Mijar dirêje, detayên vana dibe ku pêwîst nekin em li vir bînin ser ziman. Encam de AKP tengaviyek pirr giran jiya û hina jî dijî. Ji bona ku AKP karibe nav van pirsgirikan de xwe xalisbike pêwîste helmetêk ango hamleyek bike. Ev jî tê wateya ku AKP şerekî dijî Sûriye derbixe û Rojava dagirbike.
Em bala xwe bidinê eger AKP karibi Rojava bigire vê deme ê karibi ewqas tengaviyên ku dijî derbas bike. Ev mileke. Milê dîtir de yê karibi peywendiya xwe bi DYA carek din baştir bike.
Dewleta Tirk va demeke taybet peywendiyên xwe bi KDP datîne. Heta em kanin bejin ku îro aboriya başûr sedî 90 ser Tirkiye ve dimeşe. Ev jî dihêli ku KDP bi AKP were girêdan. Dîsa ewqas bazirganiya bi dewleta Tirk ve tê kirin. Dîsa bazirganiya petrola tê kirin. Û yek jî hewkariyek asta jorîn de jî heye û herkesek ve rewşê dibîne û dizani.
Dîsanî navbera KDP û AKP peymanên dîtir jî hena. Me ev peymanên heyî çuyîna Barzanî li Amed’e û çuyina Barzanî yê bûçik li Wan’e de dît. Çûyin ser esasî piştgiriya pirr zede ji bona helbijartinên herêmî bûn. Dîsa çûyîn ji bona ku karibin dijberi bizava azadî hinek rexistina derbixin holê bû. Hüda-Par wiha derket hole.
Bêguman navbera AKP û KDP tifaqa mezin ser Rojava bû. Pêwîste Rojava tecrîd bikin. Dorpêç bikin. Ambargo daynin. Em bîra nekin hina bervê 2 salan belgeyek dewleta Tirk ketibû medya civakî. Dîsa belgeyek ser televîzyona Rudaw yê çawa kar bike jî ketîbû medya civakî. Rudaw yê çawa dijî şoreşa Rojava kar bike, yê çawa dijî tevgera azadî kar bike, hemû têda hebûn. Dewleta Tirk ango MİT’a Tirkan yê çawa Rudaw fînanse biki jî ma dîti bû.
Cîrok direje; ambargo, pere dayîna çeteyan, deriyê Sêmalka girtin, çek dayina El Partiya ku yekser KDP ango Barzaniyan ve giredayî. Niha jî xendeqa hatiye kollandin.
Milek dewleta Tirk kollandinan dike milek jî KDP dike. Milek dewleta Tirk erîş dike milek din jî KDP erîş dike ser Rojava. Yek jî medya civakî de axaftinên rayedarên Tirk derketin. Û li wêdere em dibînin ku dewleta Tirk amedakariyek erîşe dij Rojava dike. Dixwazin li Rojava Kobanîi bixin. Dema Kobanî bixin ve deme şun ve Afrîn bixin û pera jî amadekariyek ji bona xistina Cîzre were kirin.
Niha çekirina xendeqan baştirîn tê femkirin. Ango KDP çima ruxme ku îro qala kongra netewî tê kirin ewqas xendeqen dikolîne û ewqas erîşe Rojava dike. Dîsa çima dibejin ku li Rojava ti şoreş nîne tenê rewşek demî heye û dema ev rewşa demî derbas bû ev rewşa jî yê dawî bibe.
Erê niha her tişt baştirîn femdibe. KDP bi dewleta Tirk ve ango hewre amadekariyek erîşek ser Rojava dikin. Ji bona ve ewqas derew. Ewqas erîş. Ewqas şilu kirin.
Em bala xwe bidin gotina vezerata peşmergeyan ev bîryar girt, piştra gotin hukumeta herêmî girt, piştra jî gotin hukumeta navendî girt. Lê her care yek ji van saziyan bersiv da û gotin tiştek wîsa nîne. Û her care ispat kirin ku KDP derewa dike.
Xuyiya ye ku dewleta Tirk ango AKP soz daya KDP ku parçeyek Rojava bidin van. Ango Rojava navbera xwe da parçe bikin.
Carek din em bejin, niha plansaziya KDP hina baştir femdibe. Plansaziya dewleta Tirk jî baştir femdibe.
Lê pêwîste herkesek hesabên xwe baş bike. Da ku piştra dema mirov diçe pirinçe xalkê ji bona ku dest bixe, mirov li bulgure dest xweda nebi.
Dîsa pêwîste ku her Kurde ku xwe welatparêz dihasîbîne hember tevahî siyasetên KDP yên qirej bi hêstiyarî tevbigere.
QASIM ENGİN
- Ayrıntılar
Her sal di destpêka demsala buharê de, tevayî jinên cîhanê û bi taybetî jî jinên şoreşger û milîtanên tevgera APO’yî roja 8’ê Adarê pîroz dikin. Ev rojek gelekî bi wate ye û cihek xwe yê taybet di dîroka têkoşîna azadiya jinê de heye. Ev ne tenê cejnek jina ye, di heman dem de jî nîşana berxwedaniya jinê li hemberî mejiyê zagona baviksalarî û desthilatdariya mêra ne. Ew rojek cîhanî ye û ji aliyê her netew û civakekê ve bi awayekî taybet tê pîroz kirin.
Roja 8’ê Adarê xwedî dîrok û raboriyek pir dirêj e, raboriyek tijî êş, kul, birîn, kûştin û zilm e. Berxwedaniya jinan a bê hempa, bedel û fedekariyên pir mezin her kes nas kir ku 8’ê Adarê wek roja jinên cîhanê bipejirînin.
Gelo çima bi taybet roja 8’ê Adarê?
Di sala 1857’an de Neteweyên Yekbûyî roja 8'ê Adarê weke roja jinên cîhanê qebûl kir.
Her çend ev roj di asta navnetewî de di salên 1970'ê de hatibe qebûlkirin jî, bûyer û daxwaza pîrozkirina vê rojê, ya weke rojeke hevbeş a jinên cîhanê rastî salên 1800’î tê. Di 8’ê Adara sala 1857’an de jinan li New Yorkê girevek li darxistin. Jinan bi gireva xwe daxwaz dikirin ku saeta wan a kar dakeve 8 saetan û heqdestekî wekhev ji wan re were dayîn. Lê belê di encama girevê de kargeha jinan hate şewitandin û bi qasî 100 jin di encam vê bûyerê de mirin. Her çend jinan bi girevê, daxwaza xwe dabin qebûlkirin jî, têkoşîna bi rêxistinî ya ji bo mafên jinan di salên 1900’î de destpê dike. Di sala 1903’an de li Emerîkayê ji bo parastina mafên jinan ên aborî, polîtîk û kesayetî "Kualîsyona Sendîkayên Jinan" hate sazkirin. Di yekşema dawî ya sala 1908’an de jinên sosyalîst li New Yorkê, ji bo mafên xwe yên dengdan, polîtîk û aborî meşek pêkanîn. Her wiha ev roj weke yekem xwepêşandana "roja jinan" tê qebûlkirin. Li Dewletên Yekbûyî yên Emerîkayê lêgerîna jinan a ji bo mafên xwe, di sala 1909’ê de jî, bi beşdariya 2 hezar kesî xwepêşandanek pêk hat û piştî vê xwepêşandanê bi beşdariya 20- 30 hezar jinên karkerên tekstîlê gireveke giştî hate destpêkirin. Karkerên jin, bi gireva xwe dixwestin ku şert û mercên xebata wan were başkirin û heqdestek baş ji wan re were dayîn. Kualîsyona Sendîkaya Jinan pêwîstiya jinên di vê girevê de pêşwazî kir û kefaleta jinên ku di vê xwepêşandanê de hatibûn girtin da.
Têkoşîna Jinên Emerîkî, jinên Ewrûpayê jî bandor kiriye. Di sala 1910’an de li Kopenhagê Konferansa Jinên Sosyalîst a Navnetewî ya II. hate li darxistin. Di konfresansê de Clara Zetkin derbarê rojeke jinan a cîhanî de ku jin karibin tê de daxwazên xwe bînin ziman, pêşniyar kir û pêşniyara wê hate qebûlkirin. Piştî vê biryarê ku rojeke teqez nehate diyarkirin, yekem roja Jinan a cîhanî di 19’ê Adara 1911’an de li Almanya, Avusturya û Danîmarkayê hate pîrozkirin. Girîngiya vê rojê ew bû ku qralê Prusyayê di sala 1848’an de hin reform mohr kiribû û di nava van reforman de jin ê karibin mafên xwe yên dengdanê bikarbînin. Lê belê ev reform nehate pêkanîn.
Pîrozkirina 8’ê Adarê weke roja Jinên cîhanê jî, di sala 1972’an de bi organîzasyoneke mezin a bi navê "Tevgera Adarê" ya li Sidneyê hate kirin, destpêkir. Piştî ku Netewên Yekbûyî navbera salên 1975-1985’an weke "Deh Sala Jinan Netewên Yekbûyî" îlan kir, di 16’ê kanûna 1977’an de jî 8’ê Adarê weke "Roja Jinên Cîhanê" îlan kir ku were pîrozkirin. Di salên piştî vê de welatên endamê Netewên Yekbûyî 8’ê Adarê weke roja Jinên cîhanê Pîroz kirin.
Li Kurdistanê yekem tevgera nûjen a jinan di pêşengiya PKK’ê hat pêşxistin. Bi sedan jinên Kurd tevlî şoreşa azadîxwaz bûn û li hemû qadên têkoşînê cih girtin. Li ser çiyayên Kurdistanê jinên Kurd li hemberî dewleta faşîst a tirk şerkirin û bi hezaran destanên qehremaniyê nivîsandin. Têkoşîna jina Kurd a şoreşger ne tenê li hemberî dagirkerên Kurdsitanê bû, di heman demê de, li hemberî mejiyê civakê yê ku derfeta jiyana azad nedida jinê bû jî, her wiha, têkoşîna jina şoreşger li dijî hemû nêzikatî û çemkên paşverû yên mêrên di nava şoreşê de bû jî. Jina Kurd a şoreşger, li hemberî dagirkerên Kurdistanê, li hemberî paşverûtiya civakê, li hemberî mejiyên desthilatdar ê mêr û di heman demê de jî li hemberî nêzikatiyên paşverû û klasîk ên jinê bi xwe jî têkoşîn dikir.
Têkoşîn û qehremaniya jina Kurd a di nava PKK’ê de, nêrîna civakê û ya hevalên xwe yên xort jî da guhertin. Êdî di Kurdistanê de ne jin jina berê ye û ne jî mêr mêrê berê ye. Di ronahiya felsefe û perspektîfên Rêber APO de bîrdoziya azadiya Jinê pêşket û pê re jî, rêxistina jinê jî pêşket. Hem partîbûyîna jinê û hem jî artêşbûna jinê di nava PKK’ê de bi bedel û fedekariyên pir mezin pêşket. Tevgera jinê ya xweser di sala 1988’an de jî, xwe weke Yekîtiya Jinên Welatparêzên Kurdistan YJWK çêbû. Her çû hêjmara jinê di nava artêşê û partiyê de zêde bû û di encamê de jî, pêwîst bû ku rêxistin jî firehtir bibê. Tevgera Azadîxwaz a Jina Kurd, di sala 1995’an de bi navê Yekîtiya Azadiya Jinên Kurdistan YAJK saz kir. Êdî têkoşîna azadiya bi giştî û ya jinê taybetî pir gav avîtibûn û pêwîstî bi partîbûyînê hebû. Ji lewra Yekîtiya Azadiya Jinên Kurdistan YAJK di sala 1998’an de weke PJKK ango Partiya Jinên Karkerên Kurdistan xwe kire partî. Di sala 2000’î de Tevgera Azadîxwaz ya Jina Kurd bi kongreya xwe ya 3’emîn a awarte li darxist û ji nû ve xwe weke “Partiya Jina Azad” PJA bi nav kir. Partiya Jina Azad PJA ji bo azadiya jinan têdikoşe. Di salên dawiyê de navê PJA hat guhertin û bû PAJK(Partiya Azadiya Jinên Kurdistanê).
Lê di sala 2005’an de, êdî tevgera jinan ji partiyê mezintir bû û gelek şax û milên tevgerê çêbûn. Êdî aliyê jinê yê leşkerî, siyasî, civakî û bîrdozî çêbibûn û pêwîstî bi komkirina van hemû xebatan dibin sîwanekê de hebû. Li ser perspektîfên Rêber APO, di buhara sala 2005’an de, Koma Jinên Bilind(KJB) hat ragihandin. Ev zagona jinê ya herî bilind e û di nava wê de hemû rêxistin û xebatên jinê yên li 4 parçên Kurdistanê û derveyî welat xwe rêxistin kirin. Rêxistinên jina şorşeger li Kurdistanê têkoşîna azadiyê didin ev in:
PAjk, YJA, YJA-STAR û Jinên Ciwan. Her wiha jî, li her perçeyekî Kurdistanê rêxistinên jinan ên xweser hene.
Jina Kurd a ewqasî bihêz û rêxistinkirî, garantiya serkeftina roja 8’ê Adarê ye. Jina Kurd a şoreşger ji bo pêşengtiya tevayî jinên kedkar û azadîxwaz ên cîhanê berendam e.
Ji Pênûsa Gêrîla
- Ayrıntılar
Gelek caran derbar nezîkbuyînên KDP ango PDK me nerînên xwe dabûn diyarkirin. Her wiha me dema nerînên xwe anîbûn ser zimên jî me astengiyên ku PDK dijberî bizava şoreşgerî a Kurd de rolekî çawa neyînî jî leystiye diyarkiribû. Beguman nerînên me ser PDK bi dîroka PDK û kirinên we ve girêdayî bûn.
Herî dawî PDK li Kurdistane de carek din rolek çawa neyînî dileyze me di helwesta dij şoreşe Rojava dît. Dîsa dema şoreşa Rojava berve merhalek nû ve çû jî me carek din dît. Nemaze daxuniya dij Kantonên ku li Rojava hatin îlan kirin berçavane.
Em bala xwe bidin seranserî Kurdistan hemû gele Kurdistan dema kefxweşiya xwe û serbilindiya xwe nîşan dide, PDK tenê dij ve kefxweşiya hemu Kurdan derdikeve.
Em kûr û dûr neçin, ev helwesta bi tenê gotinek em kanin diyar bikin: na helwestek netewiye. Helwestek dijî netewbuyineye û heman dema parçekirina siyaseta Kurd di nav qada navnetewî deye.
Wek din jî em bala xwe bidin, PDK wek hat gotin tenê dij berjewendiyên gelê Kurdistan dernakeve, heman deme di nav qada navnetewî û qada seranserî Kurdistan de teşhîra Kantonan dike. Û e çava dij van Kantonan derbikeve ji diyar dike.
Çima PDK hena dema avakirina xwe hatanî îroj helwestek wilo negatîf dijberî tevgere Kurd bi giştî leyestiye û her wiha dileyze?
Helwestên PDK ango Barzanî yên pirr qewn mirov kare bi nezîkatiyen feodalî îzah bike. Di Kurdistan’e de feodal her xwe wek xwadiye Kurdistane dîtine. Berku bav û kalên feodalan, ango aşîrên mezin û begên van, wilo ferbûne. Kurdistan zêwiyek bav û kalên vane û ew jî cotkare ve axêne. Ango Kurdistan keriyek peze û ew jî şivanên vî pezîne.
Goraniya xwe malbatên mezinin, goraniya xwe dîrokak van heye, goraniya xwe nav gelê Kurd de cîhek wan heye. Her wiha, her wiha, her wiha...
Ruxmek Barzanî ne malbatek ango aşîrek, begetiyek welene jî çima ewqas dijbertiya berjewendiyen gelê Kurd û dijbertiya tevgerên Kurdistan dikin?
KDP; Kurdistan, rastî jî mulke xwe dibîne, ji bona vê divê seranserî Kurdistan tu rexistinen dervayî KDP nebin. Bi vê helwesta neyînî raboriya xwe tijiye. Çava şoreşgerên Rojhilate Kurdistan katlkir û pera jî xwe li ser van ferz kir, heman tişt li Bakure Kurdistan de ser şoreşgerên Bakurên Kurdistan wek Dr. Şivan, Sait Elçî meşand. Ew katlkirin, pera jî rexistinên van kirin destên xwe. Ev hemû tera nekirin berambere şoreşgerên Başure Kurdistan çi kirina jî herkes dizani. Nivîsek din de em e karinbin ser katlkirinên şoreşgerên Başure Kurdistan binîvîsînin.
Kurtayî KDP dîroka nez a Kurdistan de rolek pirr erenî ne leyîstiye û muxabin hena jî na leyze. Hena îro jî kuderê tevgerek Kurdî resen derketiya xwestiye bitepîsine, xwestiya bi xwe girebide. Xwestiya bi pere û çav tirsandine bedeng bike.
Em hîç dur neçin, hena îro li Başure Kurdistan kîjan tevger ango partî kare li Behdînan bi rihetî tevbigere. Kîjan rexistin kari xwe bi rexistin bike. Dibe ku herî zede em ve pirse tevgera îslamî pibirsin, ka KDP çiqas re dide ku tevgera îslamî xwe tevger bikin?
Ka nave ve KDP ango PDK’ye? Em bîra nekin, Ev tîpa D jî bona Demokratîk hatiye şuxlandine.
Puxteya gotinê, KDP dixwaze li Kurdistan bibe yek partî. Herkes bikeve nav siya van. Herkes tenê bikeve nav xîzmeta van. Çawa be hemû cîhana emperyal pişt vane. Çawa be pere xwe zafin. Çawa be bi dewletên dagirker ve peywendiyên xwe pirr xortin. Çawa be petrole Başure Kurdistan deste vandeye. Çawa be dewletên emperyal pedîvîyek bi gopalek ledane heye û ev gopal jî amadeye. Her wiha, her wiha, her wiha....
Dewletên emperyal dij şoreşa Rojava’ne we deme KDP jî dij şoreşa Rojava’ye.
Dewletên dagirker dijî soreşa Rojava ne we deme KDP jî dijî şoreşa Rojava’ne.
Şoreşa li Rojava’ye Kurdistan de tevgerek resene, we deme ev rexistina ango tevgera resen û dervayî berjewendiyên KDP’ye, xetere. Tevgerên xeter gerek werin tepisandin. Ango werin şikandin.
Şoreşa li Rojava heman deme tê wateya ku serweriya KDP ne tene li Rojava tekbiçe, heman dema seranseriya Kurdistan de monopolo ser bingeha peran hilweşe. KDP bi peran-him jî bi pereyên dewletên emperyal-hewl dide Kurdistan giştî têxe bin siya xwe.
Lê muxabin her xeyal pêk nayên. Henek xeyal wek xeyal û xewnan dimînin.
Tirk gotinen wan heye, dibejin ku “mirîşka birçî yeqîn dike ku nav ambara garisan de ye.”
Em bi aşkerahî bejin ku, kî îroj dij şoreşa Kurdistana Rojava derbikeve ew bila baş bizanin ku dahutiya van ne birqok û ne ronahiye.
Carak din em bi hemû hêza xwe derdore Şoreşa Rojava kom bibin û bejin bijî her bijî Kantonên Rojava...
QASIM ENGÎN
- Ayrıntılar
Em di 15. salvegera komploya navnetewî ya ku li ser Rêber APO hate meşandindene. Çalakiyên protestokirinên îsal ji her salê cudatir bû. Hem ji aliyê tevlîbûna girseyî, hem jî ji hêla naveroka çalakiyan ve pir baş bû. Ez di serî de her kesekî/e ku kevirek avête dijmin pîrozdikim û dest xweşiya wan dikim.
Ev dijmin ji kevirekî zêdetir tiştan heqdike. Hêrsa me ewqas mezine, ne di wê rewşêde ye ku bi kevirekî, du keviran dakeve. Ew dijminê ku îro, duh, pêr me ew dane ber keviran tam 16 salin li Rêber APO êşkenceya herî giran dikin. Li Wan, Colemêrg, Agirî, Amed, Êlih, Cizîr, Sîlopî, bi kurtasî li her deverê Kurdistanê dayîkên me, zarokên me, hevalên me kirin hedefa çekên xwe, êrîşkirin û qetilkirin. Ji bo ku em van kirinên neyar ji bîr bikin, divê em bê hafizebin û bêşîrbin.
Şîrheramî di nava civaka me de tiştê herî bê rûmet e. Hema hema bi xîyanetê re hemta ye. Tişta ku ezê niha behsa wê bikim ne ku wekî xiyanet digirime dest. Lê mixabin ji ber ku hîna jî dilê hinekên di nava gelê me de bi dijminê me dişewite, tiştên ku dikin avê dibe ser aşê dijmin.
Bi rastî jî gelê me yê Bakûrê Kurdistanê jî wekî Rojava û Başûrê Kurdistanê îsal berxwedaneke bêhempa nîşan da. Vê berxwedana Bakûrê Kurdistanê hêvî û bawerî da me. Careke din hestên şoreşgerî di nava dil û mûjiyên me de liviya. Hesreta demekî ji ya din zûtir dîtina Rêber APO di dilê me de qat bi qat zêdetir bû. Ciwanên welatparêz û şoreşger mînaka herî payeberz ya serhildanê nîşandan. Careke din destê wan xweş be. Aveke hênik bi ser dilê me de kirin.
Lê di nava dîmenan de hinek kesan bala min kişand ku esas ez dixwazim li ser wan çend tiştan bêjim. Bi taybetî li bajarên me, hinek kesan xwe avêtibûn pêşiya ciwanan û nedihîştin li dijmin bixin. Ez nizanim dibe ku polêsên sîvîlbin jî. Lê na eger ne polêsbin ew kîbûn ku nedihîştin ciwan li polêsên dagirkerbixin? Bila ew kes derkevin pêşiya medyayê û lêborînê ji gelê Kurd bixwazin! Bila rexnedana xwe jî bi xebata hilbijartinan ve bidin.
Dîmenek hebû ku ev mesele tam ji usûl derxistibû. Polês bi hemû hêza xwe ve êrîşdikire gel. Ava sar di vê zivistanê de bi ser girseyê de dikir. Çend kes ketibûn nava girse û polêsan de. Yek ji wan jî derketibû ser TOMA’yê û nedihîşt ciwan xwe biparêzin. Niha ez ji wan kesan dipirsim; çi mafê we heye ku hun di rojeke wekî 15’ê Sibatê de wiha tevdigerin? Hun kî, ji kî diparêzin? We pir aşkere polês diparast? Polês jî degera pênc qurişan nîşanî we neda û hema av bi ser we de jî kir. Yên ku bi vî awayî dikevin pêşiya gel xwe çi dihesibînin? Ma hun heramzadene? We şîrê dayîkeke Kurd vexwaribe eger, divê şûna ku we wisabikira we jî kevir bavîta polêsan ku heta canê wan derketa.
Ciwanên welatparêz û şoreşger pir aşkere gotin ku “emê polês û ajanên wan ji kolan, tax û gundên xwe derxînin.” Eger we ev nebihîstibe bibihîzin. Na eger we bihîstibe û rexmê wê we wisakiribe, ma hun ji sîlleya şoreşgeran jî natirsin?
Rêber APO, Rêberê hemû gelê Kurd e. Herkes jana esareta Rêber APO dikişîne. Lê mafê tu kesî nîne ku wisa li ber kamerayan Don Kîşotiyê bike. Dibe ku bi dilekî saf jî wisa kiribin, lê ev kesekî eleqedarnake. Başe eger ku molotofek bihata û bi ser we ve biteqiya wê çibûya? Hereketên wisa sivik tenê dilê dijminan şadike.
Sala 2014’an wê bibe sala azadiya Rêber APO û azadiya Kurdistanê. Rêber Apo ji bo vê got ku “kesek nikare pêşiya gel bigire, ji xwe mafê kesekî jî nîne pêşiyê bigire.” Başe hun bi kîjan fikrê pêşiya ciwanên germbûyî digirin? Ciwanên Kurd fedaî ne. Tu kes nikare bi helwestên sivik pêşî li wan bigire û destê wan lewazbike. Ez dibêjim ji îro û şûn ve pêşiya girseyên serhildanê negirin. Ez hêvîdarim ku tiştên min gotin rast bêne femkirin.
Helwest û sekna ciwanên Kurd hêjayî silavkirinê ye. Divê em vê berxwedana xwe heya azadiya Rêber APO di vê astê de bigirin û berdewambikin. Berdewambikin da ku yek endamê dagirkeriya dijmin di nava Kurdistanê de nemîne.
Serhad Tendurek
- Ayrıntılar
Rêveberiyên xweser yên Kantonên Cizîr, Kobanî û Efrînê di serî de li Rojava û li hemû gelê Kurdistanê pîroz be.
Hemû cihan, dewletên netewe û desthilatiyên hegemon bi Cinêv-2 re mijûldibin. Lê gelê Kurd û tevgera wê ya azadiyê bi demokrasî û wekheviyê re mijûldibe. Gelê Kurd li Rojava di nava hefteyekî de 3 meclîsên rêveber avakirin, lê hemû hêzên dagirker kombûn, hefteyekî nîqaş û nizam çikirin û di encamê de destevala man.
Hema bêje hemû hêzên Kurdistanî jî di navê de, kesek nema ku bêje “hewceye Kurd beşdarî Cinêv-2 bibin”. Dibe ku ji hêlekî ve mafdarbin. Lê belê ji bo gelê Kurd tu demê vebijêrkek tenê nîn e. Ya ku dihate ji bîrkirin ev e. Bê alternatîfî nîn e. Di şoreşên gelan de alternatîfa herî mezin hêza cewherî ya gelan bi xwe ye. Ji xwe ya ku li Rojava pêkhat jî ev e. Bê minet, bêyî ku stûyê xwe li hinek efendiyan bitewînin, bêyî ku destê xwe li kulmek bûrjûvayan vekin, bi serbilindî pergala xwe avakirin.
Kete sala sisiyan ku li Rojavayê Kurdistanê pêngava şoreşê hatiye destpêkirin. Gava herî xurt û dîrokî şoreşa gel ya 19’ê Tîrmehê bû. Piştî wê jî gavên avakirina jiyana azad li pey hevdu hatine avêtin, hîna têne avêtin û wê bêne avêtin jî. Ji parastinê bigire heya tevgerkirina jin û ciwanan, niha Rojavayê welêt ji bo cîhanê nimûneyeke neqane ye. Eger ku li hêviya hinek hizbên kurtêlxur(rantxur), hevkar û komprador bima, wê roja yekê heya îro xaka Kurdistanê û hemû dewlemendiya wê, bihust bi bihust, gram bi gram bihata firotin. Bi vî awayî wê gelê Kurd mihtacî hinek efendiyan bikirana û bi xwe jî bibûyana delaliyê ber dilê efendiyên xwe. Lê şoreşa gel ev pîlan di qirika wan de hîşt. Hewceye wisa bê kirin ku heya ew bixeniqin jî dest ji qirika wan neyê berdan. Ji xwe bi dehan salane van hêzana welat pêşkeşî hêzên serwer kirin û tenê jiyana xwe girtin bin ewlekariyê(eger navê wê jî ewlekarîbe!).
Me ew pirî caran ceribandin. Heta em bêjin me pirî caran îrada xwe teslîmê wan jî kir, da ku ji me re rêveberiyê bikin. Lê belê ew tenê ji bo malbata xwe xebitîn û welatperwerî dane hêlekî. Ne hewceye ku em wana bi navbikin, destnîşanbikin. Wekî çirayeke pêketî şewq didin derdora xwe! Di encam de derket holê ku ev kes û komana ne dost, dijminê gelê xwe ne. Herî dawî di mînaka Til Hemis û Til Berakê de jî hate dîtin ku nokerin, sîxurin, hevkar in. Bi diijminan re yar in. Yekane hêza parastina hebûna Rojava YPG’ê ixbardikin. Dixwazin ku hemû şervanên wê bêne qirkirin û Rojava bikeve destê neyaran. Hey hewar! Ma sînorê nokeriyê jî heye. Ma mirov evqasî dibe xulamê xwediyên xwe? Niha em pirsdikin; ev ji bo Rojava rewa ye? Ma gelo Rojavayê evê qebûlbike? Ma wê gelê Rojava yê qehreman bersiva van komik û çeteyan nedê?
Esas ne tenê Rojava, hemû gelê Kurd divê di carekî de derseke wisa bide van derûdoran ku careke din bi ser xwe ve neyên. Çiye êdî em li van kes û komên ketî re tehamuldikin? Emê heya ku derê wana li ser pişta xwe bikişînin. Barekî giranin bi ser me ve mane. Roj ne roja hewandina hevkaran e. Divê hema em yekser ji wan xelasbin. Temam bila şansê riya rast bê nîşandan. Lê eger ew jî nebû êdî heya ku derê ew êşkenceyê bê kişandin. Ma em mecbûrin ku wana bi xwe ve daliqînin û bimeşin. Bûne bargiranî. Li her çar perçeyên Kurdistanê ev kes û kom têne zanîn. Heman kom û kesin ku nahêlin Kongreya Netewî jî kombibe û ji gelê Kurd re bibe îrade. Mirovekî çawa ji bo gelê xwe nexwaşiyê dixwaze? Mirovekî hevkar, berjewendiya şexsî parêz, xwe firoş û hwd. Wê demê ew kesên ku naxwazin gelê wan yanî gelê Kurd çavê xweşiyê bibînin çine? Divê ev pirs bê bersivandin û li gorî wê helwest bê danîn.
Eger qedera me di destê wana de bûya, niha em li Rojava hîna jî bindestbûn. Kî dikare bêje na ne wisa ye. Kî bêje wê rast nebêje. Heqîqet çiye? Heqîqet Kantonên Xweser û Demokratîk in. Herkesî wisa bawerdikir ku eger Kurd beşdarî Cinêv-2 nebin wê bişkên û xwe bavêjin bextê zaliman. Naaa! Êdî ew dewran derbas bû. Bila kes qusûrê nenêre. Tevgera azadîxwaz ya gelê Kurd ji destpêkê ve dabû zanîn ku ew di herêmê de xeta alternatîf ya azadî û wekheviya gelan temsîldikin. Eger hemû faşîst di eniyekî de bêne li gel hevdu, bê guman wê gelê Kurd jî helwesta xwe diyarbikira û kulma xwe li masê bixista. Ya ku li Rojava pêkhat jî ji xwe ev bû. Gelê Kurd bi hêzeke mezin kulma xwe li masê xist û peyama xwe da der û cîranan. Êdî kî çi fembike. Bila tu kes xwe neke pişt perdeyan û nebêje ‘bêyî hikumranan jiyan nabe’. Ev şaşe. Wê ev gotinên hinekan di ber wan de bimîne. Wê di nava derewên xwe de bifetisin.
Li Rojava temam bû, niha jî di dorê de Bakûrê Kurdistanê heye. Li Bakûr jî bi hinceta hilbijartinên 30’ê Adara 2014’an divê em gaveke dîrokî ber bi xweseriya demokratîk ve bavêjin ku dost û dijmin herkes bizanibe ka gelê Kurd xwedî kîjan hêzê ye û dikare çibike!
Bi taybetî ciwanên şoreşger ku di şoreşa Rojava de roleke diyarker lîstin divê destûr nedin van kesan ku ewqasî bikevin nava me da ku sîxuriyê bikin, hevkariyê bikin. Bila keda me badilhewa neçe. Dîsa ciwanên soreşger dikarin li Bakûr jî bi heman rengî hêza xwe ya rêxistinkirî veguherînin çalakiyê û ji bo avakirina komun, meclîs û rêveberiyên cewherî seferberiyê avabikin. Em dibînin ku çalakiya herî mezin û encamgir ev e. Ji ber wê ye ku hemû hewildan û keda mezin ya Rêber APO di vê derbarî de ye. Berî her tiştî ji her hêlê ve ji dijminan rizgarbûn û bi vê ve jî girêdayî avakirina jiyana azad! Keda herî mezin eve û em encamên wê jî li ber çavan dibînin. Heqîqet çiye? Heqîqet Kantonên Xweser û Demokratîk in. Encama keda mezin ev e.
Serhad Tendurek
- Ayrıntılar
Dîroka Kurdan de birînên kûr zêdene. Her birînek diêşîne. Lê hinek birîn henin kû herdem nava hinavê mirov de her wek birînek dimîne.
Mînakek ji van birînan jî peymana Kasr û Şîrîn’e. Herkes dizane kû di Peymana Kasr û Şîrîn ya 17 Gulan’a 1639’de Osmaniyan û Safeviyan di navbera xwe de Kurdîstan kiribûn dû parçe.
Hêna çend sal ser wê peymana naxêr de derbas nebûyî bu Ehmedê Xanî wî deme de wiha nivîsandîbû:
“Tasek jivê ava zelal
Nadim bi hewza Kewserê
Levhatina Qasra Şirîn
Lê nabînim tu meferê
Piştrî roja me bû tarî
Mirin xweşe ji emberê”
Niha serda bi sedan sal derbas bune. Lê muxabin heşmendiya bi sedan salan berê carek din dijî. Ev heşmendiya; heşmendiya malbatiye, heşmendiya berjewendiyên tengin, heşmendiya aşîrtiye, heşmendiya tenê xwe hizirandineye. Û bêguman heşmendiya bi gotina îroyîn kewnperestîye, netewperestiya teng û kabîletiye ye.
Em bala xwe bidin îro li Rojava şoreşek rabûye. Gelo heri zede kî erîşe ve şoreşe dikin? Serî de dijminên Kurdan, xer naxwazên Kurdan, berjewendîperestin. Dîsa dewletên dagirkerin, koloniyalistin. Û dewletên tenê û tenê menfaatên xwe yên wek DYE’ne. Brîtanya’ne. Fransa’ne. Wek din jî Kurde ku bi tevayî dijminên Kurdan re hevparî, nokerî, tirşikçîtî dikine.
Em dijminên Kurdan nasdikin. Em dewletên dagirker jî nasdikin. Heta asta kî em dewletên emperyalîst jî nasdikin. Dîsanî dewletên yên heremê ango cihî jî em nasdikin. Em karin dijbertiya dewletên dagirker fehmbikin. Em karin dijbertiya dewletên emperyal jî fehmbikin. Heta em kanin dijbertiya dewletên herême yên ku şer xwaz û dijminên Kurdan jî fehmbikin.
Lê tiştek heye ku em fehmnakin û naxwazin fehm jî bikine. Ev jî helwesta xeta PDK û rexistinin qaşo xwe nezî PDK dibînine. Evna tenê dijbertiya nakin. Ev bi vekîrî û eşkere dijmintiya giştî Kurdan dikin.
Hena berî çend mehan PDK taybet jî Mesud Barzanî çû bû Amed’e û vekîrî dîj şoreşa Rojava peyam dabû. Em jî dizanin ku ev peyam serî de peyama Erdogan bû. Ango peyama dewleta Tirk yanî dewleta dagirker bû. Em bînin bîra xwe Erdogan gotubû “Rojava xeta meya sore.” Pir balkêş bû ku Barzanî jî ev got. Tenê negot, hember Kurdên li Rojava bi destên rexistinên ku li Rojava tevlî El Kaîde bûne erîşe şoreşgerên Rojava kir. Ev têrê nekir hezar tiştên din kirin.
Dîsanê bi destê dewleta Tirk dest bi rexistin kirinên kontrayî kirin. Vala vala li cîhên cuda kontrayên berê neketin tevgera provokatîf. Vala vala wek li Lice neketin nava erîşê.
Dîsanê bi destê dewleta Tirk vala vala neketin nava lib û lebatan da ku karibin bizava azadiyê lewaz bikin.
Her wiha herî dawî jî vala vala rûxmê ku soz û peyman mohr kiribûn ku edî erîşê şoreşa Rojava nakin dest bi erîşên kirêt kirin. Serî de televîzyona Rûdaw kirin nav libateke. Nûçên derev, ne rast weşandin. Dîsanî reş kirinek ser şoreşa Rojava weşandin. Ev têra van nekir ser şehîdên Rojava reş kirinek meşandin. Em dirij nekin lê em vekîrî bejin ku van kesan karên pirr qirêt rêvebirin.
Hena girîng jî dema Kurd dixwastin bi yek dengek û yek rengek biçin civînên navnetewî bi plangeriya PDK, rexistinên nezî xwe dervey peymanên hatina mohrkirî rêkirin Cinev. Ev jî tera van nekir piştra jî kesên wek kontra û cahş dijî gele Rojava tevdigerin hem birin van civînan hem jî dijbere şoreşgerên Rojava danin axiftin. Rûxmê ku şoreşgerên Rojava û gelê Rojava berxwedaniyên mezin û dîrokî nîşandane; cem dewletên dagirker, emperyalîst, tirşikçî û hewpar de Kurdên Rojava reşkirin.
Û qaşo bi peymanên ku hîç Kurdan nasnakin de çiqas ev komên çeteyî Kurdan temsîl ango niman dikin dixwastin nîşan bidine. Peymanên wiha qirêt em di dîroka xwe de gelek baş dizanin. Em ê direj nekin, lê bere ku em bi zimane Ehmedê Xanî bersiv bidin, em dibejin ku hemû liv û libatên we yên qirêj tenê bi tenê hêrsa me bilind dike.
“Tasek ji vê ava zelal
Nadim bi hewza Kewserê
Levhatina Qasra Şirîn
Lê nabînim tu meferê
Piştrî roja me bû tarî
Mirin xweş e ji emberê”
QASIM ENGÎN
- Ayrıntılar
Gotînek heye dibêjin “şahidê rovî dûvika rovî ye”. Melûme, ji ber ku rovî heywanekî dize, dûvika wî, wî dide dest. Lê rovî ne dikare bi wî ve bijî, ne jî bêyî wî...Ji dûvika xwe hezdike ji ber ku wî şêrîn û cuda nîşandide; lê di heman demê de dixwaze ji wî qut jî bibe ji ber ku wî deşîfre dike. Ji ber wê ye divê rovî bizanibe bi dûvika xwe ve bijî. Ev dûvik carekî di hevîrê wî de cih girtiye êdî... Nikare jê qutbibe. Eger ku bixwaze jê qutbibe wê ji hêla genetîk û anatomîk ve veguhere tiştekî din. Yanî wê ji rovîtiyê derkeve.
Em qurnazî û piniya(sinsî) wî jî carekî wisa bînin bîra xwe û devdorê xwe binêrin ka ‘roviyên’ di vê psîkolojiyê de çiqas zêdene. AKP, rêxistina Gulen, CHP, MHP, BBP, El Qaîde, KDP û hwd...Her yek ji wan hem rovî ye, hem jî dûvike. Yek bêyî yê din nabe. Bi hev re hem di nava pevçûnêdene hem jî di nava tifaqêdene. Pevçûna wan jî, tifaqa wan jî ji berjewendiyên wan re xizmetê dike. Eger di navbera wan de pevçûn yan jî tifaq nebe wê tunebibin. Ji ber ku zarokên kapîtalîzmêne, sed rihmetî li gora xwediyê xwe tînin û wekî wê hebûna xwe bi krîz û kaosan didomînin.
Di Rojhilatanavîn de siyaseta klasîk wiha dimeşe. Her tişt fedayê berjewendiyane.Mînakên dawî, qetlîama sê şoreşgerên Kurd, Sara, Rojbîn û Ronahî; siyaseta ku li ser Rojavayê Kurdistanê dimeşe û şerê hegemonya yê di navbera AKP û rêxistina Fetullah Gulen de ye.
Em binêrin ka AKP û rêxistina Fethullah Gulen çawa jî dişibin rovî û dûvika rovî. Yê ku AKP kir AKP rêxistina Gulen bû. Di heman demê de, yê ku dixwaze a niha AKP’ê lewaz bike, desthilatiya wî bike bin destê xwe jî dîsa rêxistina Gulen’e. Bi tifaqekî avabûn, dest û mil dane hevdu û çi bê aqlê mirov pêkanîn. Bi taybetî jî li ser gelê Kurd. Qetlîamên li gundên Kurdistanê, girtinên bê hed û hesab, êrîşên li ser gerîla, sekna li hemberî Rêber APO û qetlîama Parîsê çendek ji wanane. Eger em hewilbidin rêzbikin rûpel têrê nakin. Niha dixwazin di vê dema aloz de bile bela xwe bi gelê Kurd bidin û ji xwe re encam derxînin. Li aliyekî bi hev re şer dikin, qoltixê ji hev dixwazin, amadene ku kellê hev bifirînin; lê di heman demê de peyam didine gelê Kurd û dixwazin bêjin “me hun ji bîr nekirine”.
Temam. Gelê Kurd jî dizane ku vê dewleta faşîst ti carî ew ji bîr nekirine. Ji berê û pêve xwînê dibarîne ser Kurdistanê. Ma wê hema carekî ji bîra gel Kurd here? Ma qey ev mimkûne? Gelê Kurd çawa li Rojavayê Kurdistanê dijmin ji bîr nekir û yekser azadiya xwe bidestxist, wê bizanibe ku di vê rewşê de li Bakûrê Kurdistanê jî heman helwestê nîşanbide.
Em nikarin bêjin “ev ne şerê me ye” û xwe bidin aliyekî. Li Rojhilatanavîn êdî her tişt di nava hev de pêşdikeve. Şer jî azadî jî. Dîktatorî jî demokrasî jî. Newêrekî jî wêrekî jî. Her tişt.Rovî û dûvik ji hevdu acizbûne û di nava şer de ne.Wê demê eger ji her demê zêdetir tekoşîn bê meşandin, gelo emê nikaribin zêdetir nêzî azadiyê bibin? Bê guman. Dem ew deme ku hem AKP hem jî rêxistina dij Kurd Fetullah Gulen ji Kurdistanê bêne paqişkirin. Madem ew ne dilxwazê gelê Kurd û Kurdistanê ne em çima hîna jî wana di nava xwe de dihewînin û dihêlin lingê wan li xaka pîroz ya Kurdistanê bikeve? Ev dema ku ew hevdu qebûlnakin, ma em çima wana hîna jî qebûldikin? Erkê welatparêzane ku vê rewşê serastbikin. Bi taybetî jî ciwanên welatparêz yê Kurdistanê. Deynê me ji Kurdistanê re eve. Kî di vê demê de ji her demê zêdetir welatparêziya Kurdistanê neke heramzadeye. Vaye hilbijartinên herêmî li pêş me ne. Dersa ku heqdikin divê em bidin. Yek jî firsend ev firsende, an na wê miheqeq dîsa li hemberî gelê Kurd hêza xwe bikin yek, eniya dij Kurd û Kurdistan xurt bikin û bixwazin me di vê rewşê de bihêlin.
Niha em baştir femdikin ku yên li Kurdistanê cih dane “fetullah xoce efendî” hevkar û şirîkên dijmin in. Dîqet bikin yek ji wan feqîr nîne. Yek ji wan li Kurdistanê najî. Bi ser de jîher yek niha li hemberî gelê Kurd dibe namzetê şaredariyên bajarên me da ku hemû şaredariyên me teslîmê dewletê û Fetullah bikin. Yên ku di vê pevajoyê de ne kêleka gelê Kurd û Kurdistanê ne tirşikçîne, cehşin, hevkarin û ew jî dijmin in. Yên ku Sara, Rojbîn û Ronahî qetilkirin ev in. Yên ku hîna Rêber APO di nava îşkencexane ya Îmraliyê digirin ev in. Yên ku dixwazin Rojavayê Kurdistanê dagirbikin ev in. Hewceye ku di vê pêvajoya xebatên hilbijartinê de, ne tenê şaredarî, divêxweseriya hemû bajarên Kurdistanê bê bidestxistin.
Eger ku ev kesana kulmeke wiha ji gelê Kurd bixwin, careke din ne dikarin bi ser xwe de bên û ne jî dikarin êdî wisa bi hêsanî li Kurdistanê hespê xwe bibezînin. Ev di serî de karê ciwanên Kurdistanê ye. Bi her cureyên parastinê ve aktîf barê pêvajoyê girtina ser xwe, wê me bibe zaferê. Hewceye ciwanên Kurd bi sekneke wiha navê xwe li dîroka Kurdistanê bidin nivîsandin. Niha rêxistina Gulen can dide. Li ber sekaretê ye. Ka em bi hev re bi hemû hêza xwe ve pehîna dawî lê bidin. Bi taybetî divê ciwanên Cizîr, Gever, Nisêbîn, Wan û Bazîdê pêşengiya hemleyeke wiha bikin. Em bikin ku bila rovî li aliyekî, dûvika wî li aliyekî biçe.Em bikin ku bi mezinkirina gerîla ve bigihîjin armanca xwe.
Serhad Tendurek
- Ayrıntılar
Em Kurd careke din bi pêvajoyeke dîrokî re rûbirû ne. Careke din qijika berateyan li rûyê asîmanên Kurdistanê digerin. Careke din dîrok xwe dûbare dike û dixwaze pergala xwe li ser Kurdan bi fermaneke giran rêvebibe.
Bêyî ku em li ser îro lêhûrbûn bikin û biaxivin, em dakevin nava dîrokê û hewl bidin roja îro hîn zelaltir bibînin.
Ji vê sad salî berê Kurdan gelek êşên mezin jiyankir. Şerê yekem ê cîhanê bi milyonan mirovên mirî li pey xwe hêliştibûn. Di vî şerê pir qirêj de, bi sed hezaran Kurdan jî jiyana xwe ji dest dabûn. Ruxmê ku şerê hatî kirin ne şerê Kurdan bû jî, Kurd dema bi zorê hatin koç û mişext kirin, di ser 600.000(şesed hezar) mirovên xwe can dabûn. Dîsa bi sed hezaran mirovên Kurd di nava artêşa Osmaniyan de can dabûn. Xûlase, Kurd ruxmê ku ne aliyekî vî şerê qirej bûn jî, dîsa nêzîkî mîlyonek mîrovên xwe jiyana xwe ji dest dabûn.
Herkes îro baş dizane ku şerê cîhane yê yekemîn şerekî parevekirinê yê di navbera çendîn dewletên emperyalist de bû. Gelên vê herêmê ti berjewendiyên xwe di nava vî şerî de tinebûn. Lê ruxmê van rastiyan, şerê parevekirina cîhanê herî zede li ser van axan meşîya.
Dewletên emperyal hîna dema ev şerê qirej neqediya bû biryar girtibûn ku, ka yê rojhilatanavîn çawa parvebikin.
Mînak hew peymanameya di navbera Îngilistan û Fransa ango bi navê xwe yê din yê bi nav û deng: Sykes-Pîcot. Di rastiyê da bi vê peymanamê Kurdistan dabûn Rûsya, dîsa beşekî mezin ê Kurdistan’ê dabûn Fransa û beşekî mezin jî ketibû para Îngilistan’ê. Lê kengî li Rûsya şoreşa 17’ê cotmehê çêbû wê demê gelek pîlansazî serûbinbûn. Rûsya paşvekişiya. Ji bona vê pîlansaziyên nû hatin amadekirin.
Pîlansaziya yekem:
Konferansa San Remo di dîroka 18–26’ê avrêla 1920’de hat çekirin.
Konferansa Sewrê 10’ê tebaxa 1920’de çêbû.
Konferansa Parîs’ê di navbera çileya 1919 û 21’ê çileya 1921’de çêbû.
Konferansa Londra’yê di navbera 21’ê sibatê û 14’ê adara 1921’de çêbû.
Konferansa Qahîrê di sala 1922’de çêbû.
Konferansa Lozan’e jî 24’ê tîrmeha 1923’de çebû.
Her konfransek li gorî xwe wateyeke xwe ya girîng heye. Lê em Kurd herî zêde konferansa Sewr û Konferansa Lozan’ê dizanin. Ji ber ku yek ji van qala Kurda û mafên Kurdan dike û yek jî di bingeh de Kurdan înkar ango nikulhi dike. Sewr qala mafê Kurdan dike û Lozan jî Kurdan înkar dike.
Halbûkî derbarê Kurdan de biryar di konferansên din de veşartî hatine girtin. Rêber Apo herî zêde qala konferansa Qahîrê dike. Dibêje ku, biryara red ango înkara Kurdan di konferansa Qahîrê de hatiye girtin.
Pir balkêşe ku hîna di sala 1916’de du dewletên emperyalîst Kurdistan’ê nasnakin û diyarî Rûsya dikin. Lê kengî li Rûsya şoreşa 17’ê cotmehê çêdîbe û van leyîstokên qirêj dibîne û xwe paşvedikişîne ev dewletên emperyal careke din bi şêweyekî dîtir projeyên xwe yên qirêj didomînin.
Pir balkêşe ku dewletên emperyal di konferansa Sewrê de di darbarê Kurda û Ermeniyan de gelek biryar digirin. Heta ev konferans li ser esasê 13 Fasil û 433 xalan pêk tê. Gelek xal bi tenê li ser Kurd û Kurdistan’ê ne.
Lê ruxmê ku her tişt hîna neqadiyaye piştî Sewr’ê Konferanseke tengtir de biryarên nû tên girtin. Ev jî konferansa ku li Londra’yê di navbera 21’ê sibat û 14’ê adara 1921’de çêbûyî ye.
Konferansa Londra’yê de biryar tê girtin ku eger dewleta Tirk şertên wan qebûl bikin ango bipejirînin wê rewşa Tirkiyê û biryarên ku di konferansa Sewr’ê de girtine di berçavan re derbasbikin. Şert çi ne?
Tirkiye’yê qireka ango Bosporus’ê tevahî teslîmê dewletên emperyalîst bike. Tabî pêwîste dewleta Tirk dev ji Kerkûk û Misûl jî berde û hwd.
Em bala xwe bidin biryarên Sewr’ê tenê leyîstokên ku dewleta Tirk çav tirsî bikin e. Vala vala ev biryarên nû nehatine girtin. Armanc Tirkan bitirsîne û tavîza ji van jê vebike.
Ka em bînin bîra xwe dîplomatê Emerîkî Georg Kennan çi goti bû: “Pêşerojê de bi destekî şeytanî hemû trajedî ango êş hundirê van peymanan de hatine nivîsandin.”
Dîsa kesekî bî navê Wîllîam Eaglaton yê ku di hundir van konferansan da cîhe xwe girtibû wiha goti bû: “Hîna dema tad muhrkirine de metnek ango belgeyek mirî wêdetir ti tiştekî din nebû...”
Em ji bîra nekin ku axaftina her dû kesayetan jî li ser Konferansa Sewr’ê ye.
Em dirêj nekin, dîroka xwe de me dîtiye ka dewletên emperyal çawa nêzî mesela Kurdan bûne. Û me dîsa dît ka çawa di bin navê konferansên navnetewî de Kurd çawa hatine xapandin.
Dîsa me dît ku çawa Kurdên ti peywendiya xwe bi Kurdînî ve nînin weke temsîla Kurdan di konferansên curbecur de hatine nasandin û hatine şuxilandin.
Hîna balkêştir jî ewe ku hîna di konferansan de hîç Kurdek tine. Lê ruxmê vê jî wek heçko hîna jî dane nîşandane.
Em dirêj nekin, îro jî hema wisa weke berê sed salî dîsa kesên hevkar û noker carek din li qada navnetewî weke hespên Trûva beramberî Kurdan dixwazin bikarbînin.
Lê pêwîste ku herkes -lê belê herkes- bizane ku dema nokeran û hevkaran derbas bûye. Dema hevkarî, patexwerî, altaxî derbas bûye û bihurî ye.
Dem dema mirovên ku ji bona azadiya xwe were xwestin canê xwe bide ye. Yê ku dixwazin bi azadiya Kurdan bileyîzin pêwîste vêya jî baş bizanibin.
QASIM ENGÎN
- Ayrıntılar
Piştî parêzname xelas kirin, ev çend roj bûn li ser talîmat û perspetîfên dema dawîn nîqaş dikirin. Rêxistinê di her warî de dest bi hemlê kiribû. Hemleya partîbûyînê di gerîla de nûbûn û kûrbûna serkeftin û azadiya Serokatî bû. Di van salên dawîn de her çiqas gelek encam hatibin girtin jî, derbe li dijmin hatibe xistin jî, di hemû hêlan de însiyatîf ketibe destê tevgera azadiyê jî, lê serkeftina tê xwestin bi dest nehatiye xistin û pirsgirêka kurd nehatiye çareserkirin. Dijmin hê jî gav şûn de neavetiye. Rast e, dijmin di gelek hêlan de tengav bûye lê vîna wî ya leşkerî û siyasî nehatiye şikandin. Ew jî bi şêwazê têkoşîndayîna şervan, fermandar, mîlîtan û rêveberiyê ve girêdayiye.
Di warê bîrdozî, rêxistinî û partîbûnê de pirsgirêk ten jiyankirin. Dîsa di gerîla de kûrbûn, nûbûn, pisporî, taqtîk, xulikdarî û dewlemendî di jiyan û pratîkê de pêkanînê de kêmanî û netêrî hene. Têkoşîneke xurt dayîn û di meşandina wê de, hemû kes erkê ku dikeve ser milan rast pêk naynin û li gorî xwe nêzîk dibin û di ser de pîvanên xwe esas digrin. Dîsa dil bixwaze dike û dil nexwaze nake, serê xwe zêde li ser taqtîk û şer naêşîne, bi wêrekî û vekirî naçe ser pirsgirêka têkoşîna, bîrdozî, rêxistinî û partîbûnê, di şûna bi rê û rêbaz û şêwazê rêxistinê têbikoşe, bi xwe têkoşîneke îdarecî, dengecî, lîberal, ûzlaşmacî, fîtne û fesadî, gûrûpcîtî, tepkîcî, hesapçî, bêberpirsyarî û teng nêzîk dibe. Rê û rêgezên jiyana gerîla (veşartîbûn, dîsîplîn, kamûflaj, şêwaze meşê û hwd) li gorî tê xwestin pêk nayne, li gorî pêwîstiya pevajoyê tevnagere û xwe birêxistin nake. Ji bo wê jî serkeftinê bi dest naxe. Seknandineke wisa bi tevgera azadiyê wext dide winda kirin. Wext wendakirin, bi xwe re gelek pirsgirêkan derdixîne, gelek kar û erk dikevin ser hev, piştre mirov di bin de dimîne. Bi vî rengî pirsgirêk çareserkirin dîrêj dibe. Ger ev sî sal in em têkoşîn dikin, encamê ku em dixwazin nagrin, ji ber vê ye. Ji bo wê jî ger ku em dixwazin encam bigirin û serkeftîbin, divê em ji van nêzîkatiyan birevin û dev ji wan berdin.
Hemû heval û Kurdê Çiyayî jî di roniya perspektîfên rêxistinê de pratîka xwe û seknandina xwe di ber çavan re derbas dikirin û li ser xwe lêhûr dibûn û diketin nava lêpirsînekê. Kesek ji pratîka xwe û ji xwe, razî nîn bû. Rexneyên rêxistinê tûj, kûr û giran bûn. Her hevalek xwe di nav pirsgirekên ku hatine jiyankirin û rexneyan de didîtin. Rexne û rexnedayîna xwe dikirin. Hemû heval di gelek milan de ronî bûbûn û hêz, moral û cesaret girtibûn. Bîr û baweriya wan a serkeftinê xurtir bûbû. Bi van hemleyan rêxistin xwe komî ser hev kiribû û ji her carî bihêztir bûbû. Hevalan jî bi vê bîr û baweriyê, xwe ji bona pratîk û seknandineke serkeftî amade dikirin. Di hemû nîqaşan de jixwe hevalan ji hev re digotin; sala pêşiya me saleke pir girîng e, ne gengaz e ku em bi vê seknandina xwe bibin bersiv. Ji bo wê jî divê em di her hêlî de xwe di ber çavan re derbas bikin û xwe ji van kêmanî û nebesiyan xelas bikin.
Lêhûrbûneke diyarbûyî ya hevalan heye. Lê kê çiqas baş û rast xwe amade dike, wê pratîka heyî diyar bike. Ciyê ku herî baş rastiya kesayetî xwe didin diyarkirinê, şer û pratîk e. Kesayetiyek baş derbikeve holê jî, ji bona wê jî divê kes xwe nexapîne û xeyalî nêzîk nebe. Partîbûyîn, cangorîbûyîn, milîtanbûyîn viyanbûyîn e. Ji bona vê jî hemû pirsgirêk derbaskirin, bersiva wan çalakî û seknandina rêheval Viyan e. Roja îro jî ger em xwe di ber çavan re derbas bikin, divê pîvanê me rêheval Viyan be. Îro salvegera şehadeta wê ye. Di kesayetiya hevala Viyan de, hemû şehîdê azadiyê cardin bibîrtînim û bejna xwe li ber wan ditewînim. Ez di ronahiya riya wan de soza bilindkirina têkoşînê didim. Rêheval Viyan jibîrkirin xiyanet e. Em dibêjin rêheval Viyan jibîrkirin gelek kêmanî jiyankirine. Ger carnan kêmasî û nebesiyên Kurdê Çiyayî derketibin jî, her tim hewl dida ku bi van rastiyan re rast jiyan bike. Dema ku ev peyv û hevok dinivîsand, te qey digot rêheval Viyan ligel wî ye. Rast e hevala Viyan, fizîkî ne li gel be jî ew zêde ji bona wî ne girîng bû. Ya girîng ew bû ku, her tim di dil, mejî, rih û hestan de jiyankirina wê bû. Kurdê Çiyayî ev ji kûr ve jiyan dikir. Ev jî wî bi têkoşînê ve zêdetir dida girêdan. Ev sekneke bi esl bû. Ji bona wî, hevala Viyan çavkaniya hemû tiştîbû.
Heval Viyan jî mîna hevalê Adil evîndarê mirovantî, welat, azadî, xweza, gel û Serokatî bû. Belê yên ku wê wesayeta hevala Viyan bi cî bînin jî şervanên azadiyê ne. Roja îro jî li ser Serokatî, Tevgera Azadiyê, gel û nirxên me êrîş hene û ev erîşana ji berê zêdetir bûne û di hêlên bîrdozî, siyasî, leşkerî, aborî, derûnî û hwd. de şerekî dijwar tê meşandin. Dixwazin Tevgera Azadiyê tesfiye bikin û vîna wê ya serkeftinê bişkînin. Wisa di nav tevgerê de seknandinên ku hêvî dide dijmin, li ber êrîşên derve û hundir, divê em bi rihê lehengî, cangorî û berxwedaniyê bi viyanan re, adilan re, kurtayan re, zîlanan re, bêrîtanan re, kemalan re bibine bersiv. Bi vî rih û bîr û baweriyê mirov têkoşîn bike, wê mirov hemû êrîşan vala derbixîne. Wê her kes erkê xwe bi cî bîne û wê serkeftina ku tê xwestin bê bi dest xistin. Kurdê Çiyayî bi vê hişmendiyê nêzîk dibû û digot ku ez ê we li her ciyê jiyan bikim û ez ê li wesiyet û xeyalên we xiyanetê nekim heta ku we bibînim.
02.02.2009
BESTA / KURDÊ ÇIYAYÎ(Şehîd Şervan Sason)
- Ayrıntılar
Serok APO zû ve ji bona siyaseta teng a malbatî penaseyek pêşxisti bû. Bi zimanê tirkî ji bona netewperestiya ser esasî malbate bi “İlkel Milliyetçilik” nav lekirî bû. Dema em bi zimane xwe hewil bidin vê gotine kar bînin, em karin je re bêjin, kevne perestî ango malbat perestî.
Netewperestiya teng ango bidayî, cewhere xwe de netewperestiyek pir tenge, berjewendiyên malbatên xwe û disan berjewendiyên aşîra xwe ango herema xwe dana pêş. Di ve wateyê de em karin bejin ku ne netewperestiyek mikro ye jî.
Bê guman em netewperestiya teng a malbatî bi naveroka xwe ya pir kirêt dema tînin ser ziman ne ku em netewperestî ye baş dibînin. Em serî de dijî tevahî netewperestiyan disekinin û eme herdem li dijjî bisekinin.
Berku her avahî netewperesti saziyek û hebunek nexweş ifade dike. Heta em kanin bêjin ku hemû şêweyên netewperestiye vebir dij mirov û mirovayî re wek penceşêreke. Û ev penceşêra jî misoger nexweşiyek pergala kapitalist moderniteye. Û em herdem dijî ve nexweşiye bûn.
Em carek din werin ser malbat perestî ye. Di Kurdistanê de serkêşiya malbat perestî malbata Barzanî dikin.
Barzanî di derketina xwe wirde dewsa berjewendiyên gelê Kurdistan bifikrin-bihizrin herdem tenê û tenê berjewendiyên xwe fikrîne. Em hîç dûr neçin, em îro li Kurdistanê de mulkên malbata Barzaniyan mêzebikin bê ku em şîrove bikin rewşa em tînin ser ziman herkes e bibîni. Tene li Hewler çi qas mulkên ye heyîn yê malbata Barzaniya em bizanin bese. Berku nîvî Hewler yê wane.
Dîsanî KDP ango PDK dema ket deste Barzaniyan şûnve em bala xwe bidin, di serî de li Kurdistana Başûr de pêra jî li seransere Kurdistan de PDK wek duvarek sekniye û hember tevgerên kurd tekoşiyane.
Numune, PDK beramberî şoreşgerên Rojhilatê Kurdistan rolek pir xirab leyîstiye. Îro jî li Rojhilatê Kurdistan gele me ye wêderê baş dizanî ka PDK çi kiriye û çi nekiriye. Numune Suleyman Muini, Mele Avare û İsmaîl Şehzade çawa ku milên PDK ve hatin qetilkirin li Rojhilat de herkes dizane. Dîsan çawa ku PDK peywendiye bi İran re danî şunwe çawa nezî şoreşgerên Rojhilat bû û çawa ew şoreşgerana teslîmî İran kir jî herkes dizane. Di encam de ev şoreşger kure gelê meyê Rojhilat bûn. Evladên wan bûn. Bêguman İran çi ji van evladan kir jî iro hemû gelê me yê Rojhilat li me baştîrîn dizane.
Dîsan li Kurdistana bakur li herema Elkîk de li ware Taştamerge çawa Ali Asker û hewreyên wî bi desten û tahrîken PDK hatin qetil kirin jî herkes dizane. Em hiç bahse Dr. Şivan nekin. Bahse Sait Elçi nekin. Demek nêzde ev buyera xuyaye yê werê ser ekrana. Ve dema emê baştirîn bizanin ka PDK çawa ev ciwanên kurd û şoreşkerên mezin qetil kirine.
Li başure Kurdistane tiştên ku bi destên PDK hatin kirin bê hesabin. Dîsan çawa hember bizavên dîtir tevgeriyane jî herkes dizane. Tene mirov biçe jî gel bi pirse ka PDK çi kiriye bes e ku hemû tişt werin nasîn.
Niha jî ev kewn peresti ango malbat perestî herî zede em di mijara hember Rojava de dibînin. PDK ango Barzanî xuyaye bi Serok vezire tirk ve ser Rojava peymanek mohr kirine. Ev peymana vebirr dijî berjewendiyên Rojava û gele kurde. Serok vezire tirk digot “Rojava ji bo me xate sore.” Û em jî dizanin ku Barzanî bi Serok vezire tirk ve peymanek mohr kiriye. We deme ji bo me nabe ku em nizanibin ka PDK ango Barzanî çi mohr kiriye.
Numune Yekitiya kurdên Rojava ango henek partiyen ku li wedere hene nakevin nava yekîtiya kurdan. Kî nahele ev yekiti çebê? Bêguman PDK. Berku PDK bi israr dixwaze berjewendiyên dewleta tirk bimeşine. Derweyî berjewendiyên Turkiye Barzanî tu nezik buyînen din raber nakin.
Ambargo bi şêweyek devam dike. Dile xwe de li Hewler peyman hatin mohr kirin. Le muxabin him tiştek xuya nake, him jî gelek partiyen ku milê PDK ve tên piştpal kirin nakevin karên netewî him jî ji bona ku kurd bi vîna xwe tevle Cenev bibin PDK astengiya çedike. Dîsa alikariya xwe ji bona rêxistinin çete berdevam dike.
Ev bi çi şêweyî têt meşandin di gelek belgeyen ku di ragihandine de hatin weşandin diyare. Çawa El Parti û Parti Azadî were piştkirî kirin hemûyan em van belgêyan de dixwînin.
Belgeyek dîtir jî derbare ev kese ku here zede dijmintî kurda dike ango derbare Fetullah Gulen’e. Em hîç bir nekin ev kesa ji bo ku agir ser kurdan de were barandin çi qas dua kiribûn. Ango nifir kiribûn. Ev kesa gelo îro li Kurdistana başur çi qas bi bandore. Dîsa çi qas mektebên vî kesî li Kurdistan’a başur de henin. Dîsa gelo çi qas ciwanên kurd milên ve cemaate da tên tevger kirin û dijî kurdên Rojava didin xebatandin û didin şerkirin?
Ew na hemû pirsin. Û muhatabe van pirsan heşmendiya PDK ango Barzaniyan e. Berku yên ku herî zêde dijî kurdên Rojava tekoşîn ango dijmantîdikin PDK’ye. Barzanin e.
Dîsa yên ku herî zede piştgirî didin Fetulahî dîsan evin. Em bînin bîra xwe Fetullah di civîna kul i Amerika hatibu kirin, ser Barzanî çi gotin kiri bûn? Pir wekiri û eşkere anî bu ser ziman ku ev û Barzanî hevra dijî Rojava kar diken. Ji bona we pewîste sinore Sêmalka baş bigire.
Em kanin pirr direjtir jî ser PDK biaxivin. Şîrove bikin. Le em bawerin tiştek em dixwazin bînin ser ziman fem dibe. PDK û Barzanî serî de heta binî vebirr tenê û tenê malbata xwe difikrin. Berjewendiyen malbata xwe difikrin. Ji bona berjewendiyen teng Barzanî karin her tiştî rastî her tiştî bikin û bifroşin. Berku kewn perestî û malbat perestî heşmendiyek pirr teng û xwe parêze.
Dema Serok Apo berî salan qala malbat perestî dikir rastî jî ew nezik buyînen li netew buyîne dur rexne dikir. Ew nezik buyînen ku tenê xwe difikrin rexne diker. Û çi qas rexneyên Serok Apo cîh dene îro em hena baştîrîn dibînin. Hêna bêtir dema PDK dijî şoreşa Rojava tekoşîn û dijbertî dike em dibînin. Ber ku menfaatên malbatî her dem dihelin ku mirov bibe noker. Bibe hevpar. Bibe cahş. Bibe koricî. Bibe yeni çeri. Bibe mangurt.
Eger îro PDK ango Barzanî dijî berjewendiyen gelê kurd cem dewleta tirk disekne wateyek xwe heye. Ne wateyek bi nirxe le wateyek hevparî û kurmê darêye.
Em bala xwe bidin ragihandina PDK bi navê Rudaw. Rudaw her roj him jî her roj agahiyên ne rast, derew, sahte û dijmantî dijî soreşa Rojava belav dike. Çi qas ne rastî henin bi nûçeyên wek bûyîne digiri dest û reşkirineke bê ahlaqî dimeşîne.
Ew televîzyona bi nave Rudaw bi pereyên ke hatiye avakirin herkes dizani. Berku ser ve televîzyone çapemenî de belgeyên ka dewleta tirk ango saloxgerîya tirk MİİT çawa Rudaw avakiriye vekirî nivîs derketin. Dîsan Rudaw e kîjan nûçeyan û çawa bike jî jera wek talimat ango emir daye jî di çapemenî de me xwendiye.
Eger îro PDK bi hemû şewêyên kirej hember Rojava ditekoşe bingeha xwe di ve birdoziya malbat perestî, kewn perestî û netewperestiya pir teng û kirêt de digire.
Ji bona ve pewîste her kurdek û demokratek, dîsan mirovên me yên baweriyên û gelên din yê ve herêmê dijî ve kewn perestî biseknin. Û dîsan her kurdek pewîste birdozîya malbat perestî û van kesan ku malbat perestî dikin baş nas bike.
QASIM ENGÎN
- Ayrıntılar