Me çi qas egîd, çi qas zarokên agir û rojê yên torin dabûn te. Dabû çiyayên biheybet ên Nûrhakan... Avên sar ên Engîzakan... Daristanên te yên bivir neketiyê... Zozanên te yên bayê hênik diwezî... Li erdnîgariya hogirtî û biratiyê ji axa te ya ji niştimanê dûr... Wekî nişmanê xwe me tu hembêz kiribûyî; hezkiribû û bi te ve hatibûn girêdayîn. Rêhevalê Dijwar jî dilketiyê van axan bû. Hewaya Amanosan a hênik, bayên wê yê bi aramî diwezî di dilê xwe de hîs kirî, bêriya wir kiribû. Hevnasîna min û hevalê Dijwar zêde demdirêj nebû; lê belê heçko ji dil bûn û xwîngermiyeke ku berî çil salan hatiye avakirin ve di navbera me de hevaltiyek ava bûbû.
Di Akademiya Mahsûn Kormaz de em ligel hebûn û di wê pêvajoyê de firsenda min a wî zêdetirîn nas bikim çêbûbû. Ji kûr de giyanî Apoyî jiyîn, dilgeşî û moralê vê giyanê di her firsendê de li der û dora xwe dayîna hîs kirin, bi biryarî meşa wî ya li ser pratîkê û wêrikiya wî ji kûr ve li ser min bandor çêkiribû û min ev aliyên wî ji xwe re mînak girtibû. Hevalê Dijwar, di 90`an de ji gundê Erkendî ya girêdayî Sêirtê ye tevlê bûbû. Piraniya gund welatperwer e. Û li vê derê gelek zarokên egîd ên gel, ji bo van axên pîroz canê xwe feda kirine. Ev qad bi keda hevalê Egîd ve ji têkoşînê re hatibû vekirin. Tevlêbûnê hevalê Dijwar jî li ser xizmên wî û herêmê bandoreke bihêz afirandiye û pêşiya tevlêbûnan vekiriye. Di demên têkoşînê yên herî zehmet de li qada Botanê maye. Bi ked û hewldana xwe ya vir ve di pratîkê de di asteke jor de serwer bûbû. Di encama zehmetiyên kişandiye de ezmûnê girtî, kesayetiyeke bibiryar û bihêz û asta fermandartiyê bi dest dixe. Ruxmî ku di hûndirê şer de perwerdeyeke pir cidî nabîne jî bi girêdana xwe ya ji Rêbertî û xetê re hemû nirxên bawer dike parastiye û pratîkeke bêdudilî raber kiriye.
Daxwaza dîtina Rêbertiya ku ji bo wî her tim keserek, ew li lûtkeyên çiyayan û kûrahiya daristanan de li piya digirt, hêviya jiyan û têkoşîna dida bibîne her tim di dilê xwe de hewandibû. Piştî salan xewnên wî pêk hatibû û bi vê kelecanê ve berê xwe dabû qada Rêbertiyê, li qadê bi cidiyet û pêwendiyeke mezin ve ketibû di nava hewldana Rêbertî nas kirin û fêmkirinê. Lêhûrbûnên wî yên li vî qadî, dihêle ku hevalê Dijwar di pratîkên xwe yên piştre de jî di asta fêmkiriye de xeta Rêbertî pêkanînê bi pêş bixe. Li hemberî kesên dervî xetê, têkoşîna xwe bi milîtaniyeke dagirtî ve bihûrandiye.
Di sala 98`an de piştî qada Rêbertî, bi çûyîna Amanosan a ku ji bo têkoşîna me xwedî cihekî girîng e, li qadê pratîkeke serkeftî meşandiye û bûye sedem ku dijmin toqaneke mezin bijî. Bi ewleya bêdawî ya ji biryarên Rêbertî re di pêvajoya bi paş ve kişînê de derbasî Qada Başur a Qendilî dibe. Piştre bi kelecana pratîkeke nû ve derbasî qada Serhedê dibe. Piştî demekî lê dimîne di encama qomloyê de dikeve destê dewleta Îranê. Rêheval Dijwar, ruxmî hemû tahdeyên Îranê kevneşopiya berxwedêr a Apoyî û giyana Kemal Pîr parastiye û dest bi çalakiya birçîbûnê ya mirinê kiriye. Asta bi biryrî û angaşta Apoyiyan careke din ji li hemberî hemû serdestan tê îspat kirin.
Piştî ji girtîgehê derdikeve, careke din vedigere cihê dilê wî, axên ku xwe ji nû ve lê dîtibû, ji nû ve lê ji dayîk bûbû. Bi vê dilgeşiyê ve tê akademiyê û tevlê xebatên perwerdeyê dibe. Li hemberî xeta îxanetker a ku di vê pêvajoyê de rû dide bi tenê di gotinê de na, bi biryariya pêngav û sekna pratîkî ve ji xwe re têkoşînê bingeh digre.
Milîtanên bihêz, di mercên zehmet de şax vedidin, astengiyan hildibijêrin.
Rêhevalê Dijwar, careke din di çûyîna qada Amanosê ya yek ji cihên herî dijwar ê têkoşînê ye de heter dike, bi giyana pêngav û qadên nû ji têkoşînê re firehkirinê ve aresteyê pratîkê dibe. Dema diçe ji yên mayî re giyan û dilgeşiya serkeftinê dihêle û bi gotina ”Amanos fireh e, em ê li benda we bin, zû werin” ve ew û rêhevalên wî soz didin hevûdin. Bi hêviya careke din hevdîtinê ve hevûdin hembêz dikin.
Ruxmî hinek ji serî ve îxanetê li pîroziya gotinê dikin, beravajiyê peymanê dikevin, bi dehan jî li bahozên Amanosê de bi biryariya careke din hevdîtinê ve sozên xwe parastine. Ji ber ku rêhevalê Dijwar di zanebûna hestwarî û xweseritiya qadê de bû ji bo xwe saxlem bigihîne qada xebatê ya nû rîskên mezin digire ber çav. Bi însiyatîf û ezmûnên salan a girtiye ve zorê dide sînoran û xwe digihîne qada xwe ya pratîkê. Di şert û mercên zehmet ên Amanosan de ji bo qadê û hevalan nas bike ti dem wenda nake û rasterast dikeve di nava xebatan. Daxwaza xebatan hin zû rêk û pêk bike û amadekariya demekî zûtir biqedîne dihêle ku pir zû bikeve livbaziyê û her wiha dihêle ku hin lezgîn hewl bide. Bi hetera xwe ya pratîkvanî û ber girtinê ve bezyaye hemû peywiran.
Lê bes kemînên xayîn di rê de bûn... Koplo, di kemînên xayîn de li wî didin... Birîna rêhevalê Dijwar xwe berdabû kûrahiyan... Bêyî ku rêhevalên wî firsenda xwe pêre bigihînin birînên wî pak bikin bibînin ketibû destê dijmin. Sekna xwe ya birûmet a ser dide raz nade li vê derê jî raber dike. Vê gavê qûnçikên çiyayên Apoyî û kûrahiya daristanan şerma çima nekarîne parastina wî bikin dijîn. Dayîka ax, bi vê şermê ve destên xwe ji wî re vekiribû... Li diyarên Amanosê milîtanekî egîd dîsa tevli karwanên şehîdan bûbû...
Êdî laşê rêhevalê Dijwar li ser milên dehan, sedan bû. Dil, ji bo wî lê didan. Gel bi torenek biheybet ve ew hembêz kiribû û anîbûn niştamana wî, Sêirtê. Me ew li qontarên Herekolê spart axê.
Kerwan mezin bû; gihîşt sedan, hezaran...
- Ayrıntılar
Mirov çawa hevalê Mehmet Goyî bide nasîn? Gerîlayekî ku tam 24 sal çavê xwe ji yek striyekî neşikandî û jiyan kir wê kî/ê karibe bide nasîn? We şer bigota, an jî çalaki bigota, ji ser înada dijmin daketina meydanan bigota û dijî dijmin bi rastî serhildêriya wî bi hata gotin, navên ku ewil were aqilê mirov “Mehmet Goyî,” ewê kî/ê karibe vebêje.
Piştî Kongreya 5’an 18 sal berê li Heftanînê min hevalê Mehmet Goyî nas kir. Di kongrê de biryara avakirina “du alayên bahoz” hatibû girtin.
Mehmet Goyî, wek ji nav jî li ser e ji eşîra Goyiyan e. Goyî bi giştî bi wêrekiya xwe tên nasîn. Wekî hevalekî jî di derbarê Goyîyan de nivîsiye, “Eşîra Goyî derveyî rastiya eşîrên din in, wekî di vê eşîrê de serokeşîr tune ye. Belê, çand û zanîna eşîrtiyê, him jî gelek zêde ku me ev rastî di nav têkoşînê de ji hevalên Goyî pir dîtiye heye. Lê serokeşîr tune ye. Wekî din axayên li cihên din jî tune ne, wek ku bûye belaya serê gelê Kurd saziya axatiyê ne derbasdar e. Di nava eşîrê de hûn nikarin “şêx” jî bibînin, tenê seyîd hene. Ew jî di wateya civakî, di cihên xwe yên hûrmet de hene.
Ev hemû rastiyan bi nirx in, mirovên di vir de serbilindî, rûmetdarî, zêde bi însiyatîfbûn û jîr in, rewşekî ku ji pêşketinê re vekirîbûn heye. Hîn zêde bi îdîa û bi biyar in, zîrek dibin û wisa serî natewînin. Bi wan re dînamizm, tevger û zîndîtî her tim heye, axayê xwe bi xwe ne. Ev dihêle ku kesayetekî/ê gelek zexm bi wan re pêşbikeve. Bi taybet jî di nava çiyayan de, ji “şaristaniyê dûr” û vê bi daxwaz jiyankirin, di van çiyayên bilind, asê û şertên zor ê jiyanê jî li ser be, di jiyanê de berxwedêr, bêtavîz û kesayetek bi biryar ava dibe.
Tiştên li jor hatî gotin hemû bi heval Mehmet Goyî re hebûn û hîn zêde jî mirov dikare dirêj bike. Heval Mehmet Goyî her çi qas ji eşîra Goyiyan be jî di sala 1967’an de li navenda bajarê Wanê hatiye dinê û li wir mezin bûye. Bi eslê xwe ji gundê Mijînî ye. Mijîn di qada Botanê de her tim gundekî herî li pêş e. Wisa vala nehat gotin “gundê PKK’yiyan”, û vala ji alî dewleta TC’ya faşist ve nehate şewitandin û hilweşandin.
Belê hevalê Mehmet Goyî li bajaran mezin bûye, lê ruxmî vê ew tam “Goyî”yek e. Aliyên baş ê eşîra Goyiyan li ber wê jî perwerdeya li bajar û nasandina xwe ya ji kûderê ye, raste rast dîtîna zextên dijmin, hişitiye ku ew, li dijî dijmin di asta herî jor de kesayetek serî netewandî û şerker kiriye. Hevalê Mehmet ji Apê xwe Omer pir hez dikir û apê wî li penaberiyê şehîd dikeve. Bi wî re li Tirkiyê û li cihên cuda yên Kurdistanê karên înşatê dike, hîn ji wê demê ve dijî Kurdan biçûk xistin û zextan nasdike, wisa mezin dibe.
Di ciwaniya xwe de ji aliyekî ve dixebite û ligel vê eleqeyekî xwe yê mezin ji Kurdeyatiyê re heye. Futbolê xweş dilîst, sal derbasbin jî wî li çiyayên azad futbol dilîst. Di ciwantiya xwe de li dijî ti kesî/ê bi serî netewandina xwe di hate nasîn.
Berî salên 1990’î ekseriya KT’yê dike û rastiya dewleta KT’ê baştir fêhm dike. Di aliyê ruhî ve pêşketinan jixwe jiyan dike, ji wê deme ve dilê xwe dide çiyayan. Apê wî, yekî ji siyaseta Kurd ne dûr e. Dizane bedela siyaseya Kurd giran e. Ji bo wê raste rast nabêje biçe, dibêje “ ev kar zehmet e, çûyîn heye zivirandina wî tune ye. Karekî bi şeref û xîret e, ger tu karibî vî barî hildî here”. Beriya hevalê Mehmet pismamekî wî jî tevlî qadên azad bûye. Ji ber wî jî ger carek fikirî şûnde, nabe ku zivirandin çêbe. Ger carek biryar bide, divê ku êdî pêwîstiyên wî bi cih bîne.
Erê, hevalê Mehmet di sala 1989’an tevlî PKK’ê dibe. Hê salên ku kes nikare wisa rihet wêrekiya tevlîbûnê bide ye. Zehmetî zêde ne.
Perwerda ewil digre û maratona wî destpê dike, pratika xwe ya ewil li zozanên Elbaqê ye. Çawa ku efsaneya gerîlatiya herî pêşketî Sari Îbrahîm e, di heman astî de divê ku gerîlatiya hevalê Mehmet Goyî jî li cem be. Wek me got li Rojhilatê Botanê di serî de li hemû zozanan cihekî ku wî gavê xwe neavêtibe nehiştiye. Di 1994’an de dê derbasî dilê Botanê, Besta bibe. Perwerdeya kadroyan li vir dibîne, berê xwe dide devîneya Colemêrgê. Li vir fermandarê yekînê ye. Salên dijawar in. Tansu Çîlera çavhêsir digot: “Em kevirekî nadin, an ê biqedin an biqedin” ev dem e. Li dijî vê partiyê jî dixwest pêngavekî bi hêz bike. Hevalê Mehmet bi 12 hevalên xwe li hember Tugaya Colemêrgê, li dîjî girê wî plansaziya çalakiyekê dikin.
Me li jor gotibû wêrekiya wî, çavsor e. Carekê hevalê Mehmet biryar dabe hemû cîhan jî were ew bi paş de gav navêje. Tevî hinek hevalan wekî serdemên berê, li dijî Qeleyên tanzîmbûyî bi dilekî mezin êrîş dike, yek gav bi paş de navêje. 3 heval li vir şehîd dikevin ew jî giran birîndar dibe. Ji alîkî ve bi wêrekiyekî mezin êrîşî hezaran leşkeran bikî, li aliyê din wêrekiya medenî ku bingeha wî aqil e, tûyê nedî cem. Ev paradoks, ji destpêka dîrokê heya roja me, diyar e ku wek mîrasekî bûye kesayet.
Di nava têkoşîna xwe yê gerîlatî de wer xuya dike dersa herî girîng jî ev bû. Piştî vê êdî wê di asta jor de şiyarbe, di derbarê gerîlatî de bi hişyarî tevbigere. Piştî birîndariya giran diçe Başur. Zêde nasekine, cardin dizivire qada şer. Vê carê bi hevalê Adil Bilika re dê here Rojavayê Botanê. Tevlî dehan çalakiyan bû, ji gelek serkeftinan re pêşengtî kir. Heman demê wê ji hevalê Erdal (Engîn Sîncar) re jî fermandarî bike, wê deme hevalê Erdal nû bûbû fermandarê Taximê. Li Botanê çalakiya ku herî zêde tê zanîn a Serhatan, fermandar hevalê Mehmet e. Feramandarekî din ê erîşê hevalê Erdal e. Gir tê paqij kirin, 19 çek radikin û çalakiyên payîzê bi yekîneyên tevgerî dê berdewam bike.
Di sala 1995’an de hevalê Mehmet di eniya rojhilat de Fermandarê yekînê bû. Di bihara 1995’an de vê carê li zozanên Colemêrgê, di yekîneyên tevger ku hevalê Rohjat Bluzerî tê, erka fermandariya taxima yekemîn digre.
Di dawiya sala 1995’an de dîsa ferandarê yekînê ye. Di sala 1996’an de li Colemêrgê di Tabûra Rojhat Blûzerî de wek fermandarê yekîneyê, di qadên pêş de erk digre. Di 1996’an de wê biçe sahaya Serokatiyê, piştî perwerdeya wir, dizivire û wek alîlkarê hevalê Rojhat Blûzerî li Colemêrgê erk digre. Di Tabûra Colemêrgê de, di operasyonên dewleta TC’ yê -ku bi alîkariya Îsraîlê dimeşend- wê li eniya Zapê navê xwe li gelek çalakiyên bi nav û deng bide. Tabûra Colemêrgê, piştî vê derbasî Bakur dibe, ew jî li Başur xeta Avaşînê dimîne û li vir gelek çalakiyan pêş dixe. Dûvre di sala 1997’an de dîsa wê vegere zozanên Colemêrgê.
Sala 1997, sala ku zozanên Colemêrgê li dijmin dibe goristan e. Ji alîkî ve Rojhat Bluzerî ku di gerîlatî de bi daqîqbûn, tanzîmbûn û şerkeriya xwe tê nasîn, li hêla din wêrektiya hevalê Mehmet dîsa wek şerkeriya wî û bi biryarbûna wî; hevalê Eşref Nordiz-Eşref Karakoyun-, Hamza Gundik Remo, Firat Êzîdî, Arî Hezex û Agir Pêt wekî van gelek qehremanên efsanewî vê salê li dijmin kiribûn goristan, ev dilên mezin bûn. Hema bêjin yek rojên wan bêçalaki derbas nedibûn, hema bêjin kêliyên ku li dijmin nexistinbûn tune bû. Bi tenê vê salê 60 çekên dijmin hatibûn rakirin, bi dehan çalakî hatibûn pêşxistin. Bajarê Colemêrgê jî di nav de ev sal salekî dijmin nikaribû ji baregehên xwe derkeve derve bû.
Payîza vê salê hêzên Colemêrgê li zozanan dê demsaliya xwe derbas bikin, cara yekemin e kû hêz wê li zozanên Colemergê zivistanê bimînin. Ev tanzîm a heval Rojhat Blûzeri ye. Mixabin wê hevalê Rojhat Bluzerî di vê salê de giran birîndar be û derkeve derveyî welêt. Ji ber vê jî karê bi cîhbûne bi giranî dikeve li ser milê hevalê Mehmet. 127 heval wê zivistana 1997-1998’an de li zozanên Elkê derbas bikin. Beriya zivistanê bi operasyonekî mezin ê dijmin gelek pêdiviyên wan ên zivintanê dikeve dest dijmin. Wê cihê xwe yê mayînê biguherînin. Wisa ye ku hê berf li erde ye dê cihê hêwirînê çêbikin, nayê ziman jî lê belê riya 20 saetî dûr erzaqan bi pişt bardikin û bi cih dikin. Dema erzaq kişandinê di her gavî de herî li pêş, bi moral-motîvasyon û pêşeng hevalê Mehmet Goyî ye. Piştî wê, hê zivistan xelas nebûye dema ku neçar man dîsa cihê xwe biguherînin ê lingê 25 hevalan di berfê de bişewite. Dîsa jî yê ku hêza hevalan li ser piya digre û a sekna milîtaniya şoreşger a hevalê Mehmet Goyî bû.
Di sala 1998’an de tevgera li zozanan wê zû dest pê bike. Hevalê Mehmet piştî hevalê Rojhat Bluzerî ber Ava Masîroj dikeve û şehit ket, di Tebaxa 1998’an de dibe fermandarê eniyê. Fermandartiyê li Xakûrkê, Garê, Zap, Akademiya Mahsum Korkmaz û eyaleta Amedê dike. Di Biryargeha Navendî, Qendîl, Zap, Ocaxa PKK’ê û Biryargeha Başur berpirsiyarî û erkan dimeşîne, sala 2011piştî civîna Konseya Leşkeri wek fermandarê eyaleta Wanê tê erkdar kirin û dîsa vedigere qadên Colemêrgê.
Di civîna konseya leşkerî de biryar hatibû girtin ku hevalê Mehmet Goyî ji bo hêzên leşkerî li ser perwerdê kûrtir bin, pratîka xwe ya ji 1989’an heya roja me ya îro binivîsîne hatibû biryar kirin.
Bi rastî jî di têkoşîna 24 salan a hevalê Mehmet Goyî wek fermandariya di şer de herî pêşeng bû mirov çawa vebêje nizane.
Min hevalê Mehmet Goyî wek li jor jî gotibû 18 sal berê naskiri bû, carekê çar sal di heman qadê de bi hev re bûn. Wekî din jî di gelek qadan de bi hev re man. Pisporiya siyasî, fermandarê taxim, yekînê û h.w.d di gelek karên fermandariyê de bi hev re bûn. Di nava têkoşînê de yê ku herî zêde gel hevalê Mehmet maye yek jî jê ez bûm. Ligel hev di heman qad û pratîkê de man.
Ji bo min hevalê Mehmet Goyî wek ku min dişiband li Mehmetê Zirav (Înce Mehmet) diçû. Di kesayatiya wî de serî netewandin, serbilind û sekna wî ya bi rûmet min her tim bandor kiriye. Kesek dikaribû tevlî nêrîna wî nebe, rexne bike lê dîsa jî li hember sekna wî ya serî netewandî bi hurmet dibûn, ji kedkariya wî re nêzikati ya bihûrmet her tim hebû û her tim jiyana xwe ya di nava hevalan de wê hurmetî hebûya. Ji wêrekî, comerdî û li dijî faşîzmê serhildêriya wî re ne tenê hurmet dayîn, hûnê heyrana wî bana.
Belê gelek şervanên hevalê Mehmet heyranê wî bûn, ê di şer de bi hev re mane bi taybet heyrana wî bûn. Herî xulase mirov bîne ziman, di gavên herî krîtîk ê şeran de jî pêre mayîn dibû cihê keyfxweşiyê. Mirov dema ligel wî ba xwe wekî li ber çiyayekî zexm û ji zelzeleyan jî bandor nabe, hîs dikir. Ti şervanekî/ê ku ligel ba nedibû ku newêrek û tirsonek jiyan bikira, ji ber hevalê Mehmet jî rê nedida rewşekî wisa.
Wek kevneşopiyekî Ocaxa PKK’ê ye, pêşî xwe didin naşîn. Li wê derê piştre hevalekî gotibû hevalê Mehmet dibêje: “Ez Mehmet Goyî li dijî dewleta KT, rejîma Îranê, dewletên Ereban, emperyalizm li dijî hemû hevkarên wan min şer kir. Ji vê şûnde jî ez ê şer bikim.” Wisa xwe dabû naskirin. Li wir ez ne amadebûm û min ji hevalê Mehmet nepirsî, qasî ku ez hevalê Mehmet nasdikim hevalekî wisa ye. Hemû cîhan lê bibin yek bi ser de herin jî hevalê Mehmet yek milîm gav paşde navêje, ji doza xwe dernakeve û heya dawî wê şer bike, yekî wisa bû. Zêde bi bejna xwe ne dirêj, bedena wî bêhêz be jî, bi dehan caran parçebûna bedena wî car din bi dilekî mezin li dijî cîhanê serî radikir û di nav mirovan de heyrantiya xwe dihîşt. Ev dibû sedema hezkirin û qebûlkirina wî.
Him yekî merd, çavsor û birûmet bû, him jî her tiştî bi yekserî qebûl nedikir. Mînak ger di nava têkoşînê de fermandarekî ne şerker bûya qebûl nedikir. Dibû ku carna me vê aliyê wî rast nedidît û rexne dikir jî li gor wî kesekî erkê fermandariyê girtibe, pêwîst e erka wî ya yekem şerkirin be. Eger vê neke “ew fermandar nîn e û layîqî fermandariyê nîn e”.
Helbet aliyê hevalê Mehmet a tenê şerkeriyêdi ecibîne nebû. Di nav hevalên ku gelek rûmet didayê de yê di şeran de destan nenivîsandine jî hebûn, ev hevalanan jî aliyê wan ê di jiyanê de gelek bi bandorbûnanin. Vana yek car mamosteyê perwerdê bûn carna jî li ser jiyanê hakimbûn, di alî rêxistinê de jî gelek hakim bûn. Yên wisa bûn û behsa fermandartiya mezin nedikirin bi rastî jî ji wan hezdikir. Yanî pirsgirêk tenê ne şerkerî yan jî neşerkerî, ji bo wî însan bi xwe çi ye ew e yan na yê eşkere û vekirî ne ev in.
Hevalê Mehmet jî gelekî eşkere û vekirîbû, ji bo vê jî dem bi dem di nav têkoşînê de erkên giran zêde digirt û diket zehmetiyan. Dema erk zêde be ziman, nêzîkatî û şêweyên wê jî divê gor wî be. 20 kes birêvebirin û 500 kes birêvebirin ji hevdû cuda ne. Ger hûn 500 kesî bi rêvedibin pêwîst e zimanê we çêker, polîtîk û ji bo herkesî be. Wer nebe bi rastî jî ewqas kes û reng birêvebirin gelek zor dibe. Him jî di nav şertên dijwar ên şer de. Rewşa rihî di nav şer de gelek girîng û bi bandor dibe, her tiştî her dem hûn nikarin bêjin. Pêwît e gelek alî li ber çavan bigrî. Ji bo vê hevalê Mehmet carnan ew eşker û vekirîbûna wî ew dixist zehmetiyan.
Ev aliyê wî di nav pêşiya şeran de, cihê ku lê ye gelek encamê erînî jî derdixist. Her kes didît ku xwe çawa tevlî karan dike, wana jî bi xwe re birêvedibir. Li cihên ne wisa de gelek zehmetî kişandibû. Carekî ji ewyaleta Amedê nû hatibû Başur, gotina wî ya yekem, “li vir gelek derd hene, yê nû zêde ne tu nikarî dijmin nîşanî wan bidî û perwerdê pêşbixî, ji bo wî jî tu nikarî her tiştî ji her kesî/ê re bibêjî. Li Bakur tenê tu û dijmin heye, hertişt hê berbiçav, rihet e yan tu tûne bikî yan jî na, nikarî derdor jî sûcdar bikî, tu çi bî ew î”. Tiştên min digot taybetmendiyên Mehmet ê Zirav ev in.
Yekî gelek hestiyar bû, ji der ve kesekî pir hişk dixuya bû, lê rojnivîsa wî ya bi dizî digirt hebû. Di rojnivîsî de hevalên ku ligel wî şehîd ketine dinivîsand. Di rojnivîska xwe de stêrk çêdikir, li binê her stêrkekê de navê hevalekî/ê ku ligel wî şehîd ketiye dinivîsand. Ji bo van hevalan helbestên wî yên kurt hûbûn. Kesî nizanî bû rojnivîsa wî heye û ji kesî re nedixwend, yekî hişk xuya dikir û herkesi/ê wer nasdikir. Di civîna konseya leşkeri ya 2011’an de jê hatibû xwestin ku bîranînên xwe binivîsîne, wê jî hevoka “ na, nikarim, nabe” bikaranîbû. Dema min got rojnivîsa hevalê Mehmet heye yê herî şaş man rêvebirên rêxistinê bûn. Kesî bawer nedikir ku hevalê Mehmet rojnivîs bigre. Vana didan xuyakirin ku hevalê Mehmet kesekî gelek hestiyar bû. Ji ber vê ji dûr ve naskirina hevalê Mehmet nabe. Pêwîst bû pêre bihata jiyîn.
Ji bo hevalê Mehmet pit tişt hene ku mirov bêje. Hevaltiya wî û hevalê Rojhat Bluzerî (Lezgîn Yorgun) pêwîst e mirov derbas neke. Di dîroka têkoşîna xwe de herî zêde hevalê jê hezdikir yek jî hevalê Rojhat bû. Ji min re hatibû gotin dema ku Rojhat Bluzerî şehîd dikeve, çawa giryaye. Bi mirinî pêre girêdayî bû, kesekî ku di têkoşîna xwe de herî zêde pêre baş kar derxistibû hevalê Rojhat Bluzerî bû. Ez jî şahid im ku heval Rojhat Bluzerî çawa gelek ji hevalê Mehmet hez dikir.
Mînak dema li zozanên Colemêrgê hevalê Rojhat Bluzerî rêvebir bû hevalê Mehmet jî yê herî zêde wî pêk dianî bû. Ji bo wî jî pratika Colemêrgê hîn jî li ser zimanan destan e û bi her awayî serkeftî bû.
Taybetiyê din yê heval Mehmet Goyî, mejiyekî wî yê çalak, xwedî însiyatîf û çalakvaniya wî bû. Ji ber van taybetiyan hevalê Mehmet li kûderê ba dijmin bêçare, teng dikir û di nava aciziye de dihîşt, hevalên ligel wî di ewlehiyê de, dijmin jî her tim di nav bêçaretiyê de bû. Her tim xwedan îddîa, îrade û berxwedaniya şoreşgeriya wî tê bîra mirov. Rûxmî parçebûna bedena wî yek deqe jî xwe ji karên şoreşê nedaye paş. Di 1994’an de birîndar dibe, heman salî tevî bedena wî ya lewaz di saha şer de wekî fermandar meşa wî tê wateya îradeya nayê şkestin, îddîaya ji pola, bi qasî ku her kes lê şaş dibe, berxwedaniya wî nişan dide. Bi kurtasî ji bo naskirina hevalê Mehmet Goyî divê ku mirov di qada şer de bi hev re bima, pêre rêhevaltî bikira, ji ber ku wî wek şervanekî PKK’ê cihê xwe di têkoşîna azadiyê de girt, 24 salan wek milîtanekî pêşeng ê PKK’ê tevlî dibû.
Hevalê Mehmet li gelek cihî gelek erkên partiye girtibû. Ji şervanî heya endamtiya meclîsa HPG’ê, ji şervantiyê heya fermandariya eyaletê erkên cuda girtî bû. Em wek hevalên wî yên têkoşînê her tim hevalê Mehmet bi bîrtînin.
Belê em ên ku wî re mabûn, di bin fermandariya wî de şevanên ku fêrî şer bûne, yêkî di heman xebatî de bi wî re mane, sedî sed ji ber înada dijmin çanda têkoşîna hevalê Mehmet Goyî, aliyê wî yê berxwedanvanî û înada wî em ê mezin bikin. Teqez em ê pêre girêdayî bin û ji bo xeyalên wî pêk werin emê di nava şer de bin.
Silav û Rêzên Şoreşgerî
QASIM ENGÎN
- Ayrıntılar
Rêhevalê Amed dema ku di sala 2011’an de ji bajarê Silêmaniyê tevlî nav refên gerîla bû, piştî perwerdeya şervanên nû hat tabura me ya ş. Bêrîtan a di herêma Xakûrkê. Dema ku heval tevlî bûyî ji ber ku hevalekî soranbû, lê belê ji bona ku ji hevalên li derdora xwe û di heman demê de parêzname û perwerdên ku ji aliyên rêxistinê ve tên dayîn li ser bîrdozî û felsefa Rêber Apo fêm bike û bikaribi ku tevlîbûnekî hîn xurtir bide çêkirin di demekê pir kin de bi hemû hewldanên xwe ve û di heman demê de bi alîkariya hevalên xwe fêrî zaravê Kurmancî bû û di heman demê de bi zaravê Kurmancî diaxifî. Di nava jiyan û perwerdê de jî hewl dida bi kurmancî biaxife. Hetanî beriya ku tam fêrî zaravê Kurmancî bibe jî roxmî ku zehmetî jî dikişand, lê belê tu cara evya ji xwe re nekir hincet û negot: “ez fêm nakim.”berovajî her tim li pey zanebûnê dibeziya di xwest xwe xurt bike û xwe biafirîne. Di despêkê de zehmetî dikişand, ji ber jiyana gerîla nas nedikir û jêra zehmet dihat, wê demê roxmê ku zehmetî dişand û her çiqasî nedianî li ser ziman jî, lê belê li ber çav bû. Lê hevelê Amed ji bo di sekna xwe de, di jiyana xwe de, di xebatê xwe de xurt bibe xwe her tim diêşand û heta tu caran wî zehmetî wek astengî nedigirt dest û nedigot “ez nikarim”. Wî zehmetî wek tama jiyanê digirt dest û dema zehmetî dibohûrand jî digot “ jiyan hê xweştir e”. Tim di nava têkoşînekê de bû li dijî zehmetiyan ji bo zor û zehmetî wî li paşnexîne li himber wan di nava şer, israr û îradeyeke mezin de bû. Heta berovajî wêna di nava têkoşînkirina xwe ya jiyanê de pir serkeftî bû. Lê dema hinek fêrî jiyana gerîla bû êdî bi awayek aşiqwarî bi jiyanê, bi çiyayan û bi hevaltî ve hat girêdan. Ji ber ku dema ku mirov meşa wî ya di nava têkoşînê de meyze dikir wê demê bi jiyana xwe û bi sekna xwe ya di nava jiyanê de dida diyarkirin, şervanekî ku li ser şopa heqîqetê dimeşe, sekna wî ev pir vekirî didia xuya kirin. Roxmî ku di milê fizîkî de zorahî dikişandin, bi xwe digot “eger di mejiyê min de fam dibe laşê min çi bêje ne xem e.” Ango digot dema mirov xwe di mejî de safî dike tu asteng namînîn. Wî her tim ji xwe re fikrên Rêbertî esas digirt, her tim parêzname pêre bû û kengî li kû derê vala maba dixwed. Cihekî ku fam nekiriba yekser ji hevalên li derdora xwe dipirsî û dixwest fêmbike û xwe pêşbixe. Tu caran xwe bêperwerde nedihişt û di nava jiyanê de jî tim û tim pirs pêşdixist û nîqaş li ser parêznaman pêşdixist, ango nedixwest di jiyanê de tişek vala bixe mijara nîqaşên xwe yên jiyanê, tim ji nîqaşên vala direviya û her tim li himber tiştên wisa xwedî helwest bû.
Hevalekî dilnizim û tu caran hevalên xwe nediêşand. Dema rexne jî kiriba bi zimanek xweş rexne dikir, dema ser kêmasiyan de jî biçûba, ne jî bi pîvan tevdigeriya bêkû hinekan bişkîne ew kêmayî çareser dikir. Li hember hevalên xwe zimanê hişk û ziwa tu caran bikar nedianî, li himber hevaltî û jiyanê tim bi rêzdar bû. Bê ku li agahdarbe yekser nediket nav her tiştî destpêkê fêmdikir û wisa diket nav hevalan. Hevalekî rûken bû, dema bi hevalan re diaxivî piranî biken bû. Ji henekên wî jî wisa diyar dibû ku pir ji hevaltî hezdikir û nedixwest ji hevalan qût bibe, her tim ew hezkirina wî di jiyanê de diyar bû di tevgerên wî, meşa wî, rabûn û rûniştina wî de ev hezkirin dihat xuyakirin. Bi gotin zêdetir di cewher de hevaltî jiyan dikir û dida jiyankirin. Roxmî ku destpêkê zêde ji gotinên hevalan fêm jî nedikir, lê dîsa jî bi baldarî guhdar dikir û dixwest fêmbike. Bi xwe digot: “dema ez hevalan guhdar dikim ez fêm jî nakim ez dizanim ku heval rastiya jiyanê tînin li ser ziman.” Her tim dixwest civakbûyînê jiyan bike û her tim dixwest di nav komên hevalan de be, xwe bi tenê nedihişt û dîsa dixwest rihê Kurdistanê bi xwe re bide avakirin û bigihîne rastiya Kurdistanê û wê çanda Kurdistanê bi jiyana xwe re bike yek. Dixwest vê çandê hindirîn bike û bixe jiyanê. Ji bona wê wiha digot: “ eger ez nebim Kurdistanî, ez nabim milîtanê rast jî.”
Yek jî her tim wexta xwe hevalan dinirxand û taybet parêznameyên Rêber Apo dixwed, xwesteka wî ya fikrên Rêber Apo fêmkirin her zindî bû û digot: “ encex bi fêmkirina Rêber Apo em dikarin layîqê Rêber Apo bin û bibin şervanên heqîqetê.” Ji ber vê jî bi xwe re, bi hevalên xwe re di nav nîqaşan de bû hevalên ku digot: “heval, wexta pratîkê ye û dema zivistanê ye, yan jî rojên perwerdê emê nîqaş bikin ”Hevalê Amed li dijî vê digot: “na tu carna wextê perwerdê nîn e, di her kêliya jiyanê de perwerde pêwîst e”. Ji parêznameyên Rêber Apo pir bi bandor bibû û digot: “HPG wê vî fikrî her biparêze”. Ango hemû zehmetî bi saya parêznameyên Rêber Apo bihûrandin û di meşa xwe ya heqîqetê de bû tîrêjek. Di deryeya heqîqetê cihê xwe bû dilopek û bû ronahiya têkoşînê. Bi vê munasebetê ez bejna xwe li himber salvegera şahadeta ş. Amed Agir (Soran) û tevayî şehîdên şoreşê ditewînim.
Silav û Rêzên Şoreşgerî
SÎNAN BAGOK
- Ayrıntılar
Dîsa Agir dibare ji ezmanan
Ewrên bêdem konê xwe vedidin.
Û dîsa teyrên penaber berê xwe didin warê dûr.
Diweşin pelê daran û tovên nû dikevin
Ser axa Kawa yê Hesinkar û warê xwedevandan
Dîsa dikele Kela Dimdimê
Dîsa dikelê Birca Belek
Dîsa tovê şehîdan diweşin li ser axa kul û kîn
Bi hezaran sal in dibine şahid
Ev teht û lat, ev kendal û zinar
Ev deşt û çiya, çem û newal dibine şahid…
Çawa xwîn herikiye wek barana baharê
Çi qehremanî hatine nivîsandin.
Bi pelê zer û sor… vaye Harûna!...
Vaye çelengên kurdan
Vaye berxwedana keç û xortan
Dîsa hûn bûne şahid ey deşt û çiya
Şerê şeran bi çeqel û roviyan re.
Hûn îro bûne şahid rêwiyên şad
Çavên agir û pêt re
Hûn bibin şahid…
Gurzê Ristemê Zal
Ketiyê destê Cuma yê lehenk
Ne melkemot dibîne û nemir in
Her cara ku dihejê gurzê Ristem
Dibe rêz laşê dijmin û mîna çemekî
Di nava dijmin de diherike tirs û mirin
Di wan awirên mîna xençerekî tûj
Û wek çavê teyrêbaz diqetîne sinya xwînmijan
Ey dîrok! Vaye tu dibîne
Wek Şehrazan wek Besêyan
Dîsa jinên qehreman şîn dibin
Û dibine kelemên reş di nav dilê dagirkeran de
Evîna Ekîn veşartiye di nava bircên Amedê de
Hestên wê weke çemê Dîcle diherike
Û di Amedê re derbas dibe
Heya Şat ûl Arabê digihîjê Firatê
Û dibe behr digere li nava cîhanê
Lê mixabin nizane ku ev çem
Bûye mêhvanê Harûna…
Dilê heval Dûnya îro birîne
Ne ku birîna lewaztî û belegaziyê ye
Birîna Edûlê ye
Ku evîna xwe şad nebûye
Şad nebûye, têra xwe çiyayê Kurdistanê
Di nav heriya sor de veşartiye
Û dizane ku wê her bahar
Dermanê vê birînê şîn bibin
Bi navê tolhildanê…
Awazên heval Newal digihişt
Heya siltanê ker û lal.
Û diqelişand dilê dijminê bêmirad.
Ketiye nava payîzek bêwext û qîr dike.
“Ez bernadim ax û hevalên xwe
Heya dilopa xwînê heye di laşê min de.”
Û rûyê wê şad û kêyfxweş dibe
Ji ber ku li ezmanan dinêre ew çavên reş û belek
Û sitêrka xwe dibîne di nava kerwanekî ne serî heye ne binî.
Ey deşt û çiya! Erd û ezman!
Bibînin û dîsa bibin şahid
Şûrê Eliyêşêr Zûlfîkar e
Ketiye destê heval Çirav
Çekên cengê li xwe girêdide
Û Zûlfîkar dihejînê
Di vê roja sor û reş de.
Şûr badabû wek carên cara
Û xwîna sor û dirêje.
Bi dengên tivink û çekan baran dibare
Li ser sînga Çiravê şûrdar û çekdar de…
Ey mirovno! Carek din bibînin çawa şer dikin dînemêrên kurd
Mîna Derwêşê Evdî bû
Aşîkar bû…
Çavên wî bi şer sor bibûn.
Ji bilî xwîna dijmin pê ve ti der ne didît.
Li hember zirav û mêraniya wî
Ezraîl jî şaş mabû…
Mordem û Karwan bû
Mîna du pilingan
Hêvî û dildariya wan dadigirt dil û kezeb
Erd û ezman
Dihejandin deşt û çiya
Wextê ev herdû can
Ketin li ser axa sar,
Kok û demarên xwe berdan
Dibin heft tebeqên mîtanî û medya!
Belê di nava Harûna de bûne yek çeper
Û mil dane ber hev kurdên ciwanper
Wek bav û kala gotî:
“Gelek li ber xwe dan
Heya birca kelê bi xwîna xwe av dan.”
Û heşt siwarî ketin nav karwanên nemiran
Bûne ronahî di şevên reş û tarî de
Bûne volqan û teqiyan
Pêt û agirên wan belav bû li ser Mezopotamya
Qîrekî bide dayê!
Li ser wan bedenên sar û dilên weke agir bêje;
“Namirin keç û xortên min
Ew hertim şîn dibin nava axa min.
Dibe ku pel biweşin
Dibe ku payîz were
Lê tu car hişk navê dara min”
Keserekî di hinavan de bikişêne
Û dîsa qîr bike!...
“Mirin nîn e li ser axa min a bibereket
Her tovekî şîn dike bi sedan
Li ser her tovekî ez av didim
Rondikê çavan û wan mezin dikim.
Bi rengê sor û zer
Û bi hestê tolhildan û Kurdistanê.”
Kendal Cîzre BOTAN
- Ayrıntılar
Niha ji hûndurê min tê ez gelek tiştan birijinim li ser van rûpelan, lê pênûs di destê min de dilerize û li hestê min agahdar nabe, mirov li pey vê xakê rondik çiqas bibarîne têr nake. Yan ev tişt nabe ku bibe dermanê hestên qutbûna ji vê xakê, çavên min têr nebûn li meyzandina çiyayê Agirî, lingên min newestiyan meşa li ser van kiran û meşa li ser vê xakê. Min bayê vê xakê, ava vê xakê, xwarina vê xakê têr nekir, lê ez îro xatir dixwazim. Min her ferqkir ez ji vê xakê dûr dikevim, rondik ku di çavên min de sekinîbû ne dihatin xwarê û ne jî çavê min ziwa dibû. Ev xak di hundurê min de her tim hesret bû. Gelo hesreta em vedibêjin çi ne? Yan hesret çi ye? Ne ew e tu di vê xakê de bijî, hîs, raman hemû hûcreyên bedena xwe bide razandin di nava vê hesretê de, fêrbûna qutbûnan ji bona me dawîbuna jiyanê ye. Ji ber wê tu caran, emê fêrî qutbûna bi dawî nebin. Eger dibêjin ronahî heye, wê demê tarîtî jî wê hebe. Eger wê xweşikbûn hebe, wê nexweşikbûn jî hebe, ew dem eger qutbûn wê hebe, ew dem hevdîtin jî wê hebe, hevdîtin di tîrêjên rojê de veşartî ne.
Em bi gelek hevalan re bûn rêwiyê vê xakê, heman ken, coş, moral, xwestek, hêviyê di rûyan de kêm nedibû tevî me gelek êş, zorî, zehmetî û xweşî di zikhevdu jiyan kir. Lê gelek ji wan hevalan ber bi asîmanê şîn de firiyan û bûne stêrk. Ger em behsa bedewiya vê xakê dikin di vê rastiyê de veşartiye ku gelek ciwanên leheng di nava vê xakê de xwe pêçandin. Yên weke Sîdar, Dîcle, Eşref, Arjîn, Cesur, Şoreş, Rojhat, Silav, Çekdar, Leheng, Cûdî û Berxwedanê nemir, jiyan tenê bi rastiyên ken, coş ne dargirti ye. Ew nabe bedewî û dewlemendiya jiyanê, êşên me dijîn parçeke herî pîroz ê vê jiyanê ye. Yê ku jiyanê bedew dike, yê girêdana jiyanê mezin dike zehmetî ne. Hevaltî tiştekî ewqas bedew e ku ez tu car ji wê têr û bes nabînim. Ji ber her tim bedel ji te dixwaze, sînor nenasî heta jiyanê hebe wê hevaltî jî hebe, hevaltiya PKK’ê ya Rêber APO afirandî hevaltî bibedel bi destxistin e. Lê nexweşiya sîstema em di nav de dijîn di me de dibe sedema hin windahiyan, ev jî takekesî, xweperest ciger-damarên xwe dirêjî nava me dike. Ev tişt me ji hestên jiyanê yê pîroz dûr dike.
Lê ev bedel her tim riya rast bi me didin nasîn, bi me dan nasîn, didin nasîn û wê her tim bidin nasîn. Yê em bi vê xakê dan girêdan xwîna van şehîdan bû û keda wan bû. Ji ber ku bi zanebûn tercîha xwe ya bêmiriniyê kirin, tev dibe bedelê azadiyê. Ez di nîvî de dihêlim, ezê pişt re nivîsa xwe bidomînim. Min ev nivîs herî dawiyê di kire Sariq Su de girtibû dest, lê min bi dawî nekiri bû. Nivîsa min ya dawî bû, di hûndur axa pîroz de, lê dikarim bêjim; min di her alî de maf neda ku ez naskirina vê xakê bi qasî hîs dikim, bi qasî jiyan dikim îfade bikim. Ji ber her rojekê li vir jiyankirin, bedel bû ji erkên wê rojana yê biçûk heta yê herî mezin. Mirov dibe rastiyên pir kûr, bi wate û rastiyekî wiha dixweze, ne li agir temaşekirin xwe di nava agir de girtin pêwîst dike. Rastiyeke rojane bi mirin û jiyanê re di nava şerekê pir dijwar de jiyan dike. Ya rastî naxwazim ji te dûr bikevim. Çavên min bawar nakin ku êdî ez bi rojbaşê re çiyayê Ararat nebînim, ling bawar nakin ji vê axê qut bibin. Min çiqas têkoşîn kir bi xwe re ez xwe îqna bikim, ez vê xakê êdî dûr dikevim, lê hestên min ê ku bi vê xakê re xwe hunandine, tu car dest neda ku ez ji vê xakê dûr dikevim. Lê dibêjim tiştek nabe, soza min ew e ku ez ê carekî dîtir, dîtîna di nîvî de maye, eşqa di nîvî de maye lê vegerim, ev car li warê Agîdan ango Botan. Evîna dilê min .
Silav û Rêzên Şoreşgerî
Şaristan Nurhaq.
13.9.2009
- Ayrıntılar
Me îro li dîmenên çalakiya Beytuşebabê meyze kir, gava heval vesazbûnê çêdikin û amedekariyên xwe dikin bi govendê bi rê dikevin.
Bi rastî mirov pir bi kelcan dibe û me li wênên çalakiya wan meyze kir. Piştre wênên hevalên Botanê meyze kir, bi rastî weke ez li wirim li min hat û ez pir bi bandor bûm û keyfxweşbûm.
Jiyana gerîla herdem her kêlî ruxmî ku em jiyan dikin jî her tim tiştên mirov jiyan nekirine hene. Ji ber wê her diçe, mirov dikişîne xwe, ev hesretekî pênc salan e di dile min de lê dide ku ji bo biçim Botanê.
Dijminê me dema gerdûna me şewitandin wê çaxê ez nehatibûn dinyayê û ne hêla ez wê xweşikbûna Botanê bibînim û di nav de jiyan bikim. Heval behsa gundê me dikin, ev ji min re hesretek e û ya duyem dijmin li ser tinebûna gelê me kêyfxweşî jiyan dikir û hêviya mirina me bû. Ez dixwazim ji wan re vê bêjim zarokên ku tu li hêviya mirina wan bû, îro hatine bi rengekî cüda, birext û biçek hatine ser erdê bav û kalên xwe û li dijî te şer dikin. Ji bo wê ji bo min xwe li Bobanê rojek jiyan kirin û li wir hevaltî kirin û heyfa bav û kalên xwe rakirin serbilindiya herî mezin e. Ez car carna pir difikrim; dema hevalek şer qordîne dike, gava çalakî bi dawî dibe ji bo heval bi saxlem ji wir derkevin pir difikre, ez jî dibêjim gelo gava ez biçim qada şer a Bakur ezê çiqasî hevaltiyek xurt bikim û hêz bidim derdora xwe. Li gorî min divê em hemû viya bifikirin. Her kêlî û her saniye hevaltiya xwe li ber çavan re derbas dikim. Ji ber ku mîrasê Rêber Apo, hevalên me yên şehîd û warên azad hevaltiya rast dixwaze. Ji ber wê ye ku hevaltiya we rast be wê jiyana we jî rast be. Jiyana we rast be wê çalakiya we jî rast be.
Gelek fermandarên me yên mezin hene ku berdevkê hevalê “EGÎD” in, weke hevalê Reşîd, Adil, Mehmet Goyî, Erdal, Nuda, Gulbihar, Çîçek Botan û bi sedan fermandarên wiha… bi rastî divê em xwe ji her alî ve ji bo berdewamkirina rêhevaltiya wan amedebikin, ev erke me yê sereke yê APOyîtî û erke hevaltiya rast û erkê şoreşgertiyê bicih anîn e. Xwedî li rêxistin û Rêber Apo derketin e.
Silav û Rêzên Şoreşgerî
Serdem PÎRAN
- Ayrıntılar