Serokê Konseya Rêveber a KCK’ê Murat Karayilan
Rastiyeke hevpar a zanista dîrokê li ser vê mijarê li hevkiriye, şoreşa çandinî û gund a Neolîtîkê şoreşa destpêk û herî mezin e. Êdî mijareke tê zanîn, li Mezopotamyayê li quntarên rêzeçiyayên Zagros-Torosê li her du aliyê çemên Dîcle, Firat û Xabûrê pêşketiye. Ev şoreşa jiyana kolektîf û bi hişmendî ya civakê îfade dike, mirov weke destpêka civakbûyina komunal a xwezayî bigre dest wê nêzîkatiyeke cîh de be. Çavkaniya bingehîn a hemû şaristaniyên pişt re derketine, şoreşa neolîtîke.
Ji ber hîn mêtingerî û armanca serdestiya mirovan li ser hev di civaka neolîtîk de pêşneketiye, şer û çanda zorê nîne. Nebûna serdestî û mêtingeriyê, ji bo berhevkarî hevkar be, hemû civak xwe ji vê berpirsyar dibîne ji bo pêwistiyê bi şer û çanda zorê nebîne têrê dike. Her tiştê xwezayê zindî dîtin, ango weke xwe dîtin, deriyê jiyaneke bi xwezayê di nava hevsengiyê de û bi hev re jiyankirinê vekiriye. Mirov dikare bêje ku şerê destpêkê yên mirovên civaka xwezayî tekoşîna jiyanê ya li dijî ajalên dirînde ye. Ev tekoşîna ji bo xwe biparêze dide ne ji bo serdestiyê, ji bo jiyana xwe berdewam bike dide. Ev nêzîkatî xwesteka parastinê ya her zindiye û bingehê feraseta parastina rewa ya di roja me de ava dike. Di rastiyê de parastina rewa di asta navnetewî de weke zagona mafeke gerdûnî cîh digre, di çavkaniya wê de pêwistiya xwesteka xwe parastinê heye. Ji bo vê jî parastin ji bo hemû zindiyan ji bo berdewamkirina jiyanê sekneke pîroz hatiye dîtin.
Daneyên –belgeyên- dîrokî yên heta rojame eşkere bûye, nîşan dide ku Kurd yek ji gelên herî kevn ê Mezopotamyayê ye. Ji ber mijara me ya girîng ji bo Kurdan ji civaka xwezayî û vir ve xwedî reflekseke parastinê ya çawane. Cardin nêzîkatiyên şaristaniyên çînî û beramberî vê sekna berxwedanê bi kîjan rêbazan meşandiye?
Psikolojî (derûnînasî) û zanistên civakî behsa bandora diyarker a hawirdorê (xwezayê) ya li ser çand û tevgerê mirovan dike. Ev tespît encamên di dema klan û etnîsîteyan dihate jiyankirin rastiya vê nêzîkatiyê nîşan dide. Di vê wateyê de dema mirov taybetmendiyên Kurdan dinirxîne, mirov erdnigariyê û bandora erdnigariyê afirandiye lêkolîn bike wê gelek sûdewer bibe. Wê demê em li rawestgehên girîng ên pêşveçûyinên dîrokî yên forma civakî binerin.
Forma jiyana civaka xwezayî bi rengê klanê rêxistinbûyine. Rengê jiyana xwe dispêrê behrem û berjewandiyên civakî, xwe dispêrê rengeke komunal. Amûrên berhemdariyê, cûreyên nebat û sewalan, jiyana bi axê ve girêdayî, forma jiyana li derdora dayik – jinê pêş dikeve sekneke aştiyane pêwist dike. Berjewendî û sûdeweriya civakê li ser her tiştî tê girtin. Çavkaniya baweriyê dispêrin diyardeyên xwezayê. Van hemû diyardeyan pêwîstî şerkirina bi hev re nabîne, zêdetir şêweyeke jiyana aştiyane îfade dike.
Ji bo civaka Kurdan tê gotin di gelek qadên jiyanê de bandora serdema neolîtîk heye, ev nêzîkatî ne şaş e. Bi rastî jî gengaze ku mirov di civaka Kurd de gelek tevger û şêweyên ji serdema neolîtîk maye bibîne. Dema civak bi kûrahî hate lêkolîn kirin wê ev rewş bi awayeke zelal bê dîtin. Mirov dikare bêje forma civakî ya hişmendiya Kurd heta roja me cihana bawerî û jiyana wê diyar kiriye. Ev hişmendî ew qas di cewherê xwe de bi cîh kiriye ku li kêleka wê şaristaniya bajêr a di Mezopotamyaya jêrîn de pêşketiye pêwîst nedîtiye xwe nêzî wê jî bike. Ji xwe şaristaniya bajêr a Sumeran li ser nîrxên neolîtîk ê di Mezopotamyaya jorîn hatiye afirandin pêşketiye. Hemû amûrên ji bo mirov karibin jiyana xwe ya bi hişmendî berdewam bikin di vê serdemê de bi zîrekî û heyecaneke mezin hatiye afirandin. Yekane jêhatîbûna rahibê Sumeran van di konaxeke jortir gihandiye hev û weke “pergala pîroz” mirov xapandine.
Sedemê tevlênebûyîn û rêz nedana Kurdan a vê pergala pîroz a li kêleka wan pêşketiye çavkaniya xwe ji taybetmendiyê civaka xwezayî ya pêşxistiye digre. Civakeke mazûbanî ji avabûyineke orijina bi heyecan pêşxistiye texlîdê wê têr nabe û eşkereye ber bi texlîdan ve naçe. Kurdên çanda orjînal û bê serdestî ya şoreşa Neolîtîkê jiyan dikir nayê hêvîkîrin ku tevlî şaristaniya berowajî wê pêşdiket bibe. Ji ber ku diznanîn ku çîna jor a li bajarên Sumeran pêş dikeve xwe di qatê “xweda” de bi cîh dike û pîroz dike, hemû civakê jî di dixwaze di çarçoveya “pergala bendeyan (evdan – qûl) avabike.
Herweha ji ber van rewşan piştî van pêvajoyên dîrokî jî Kurd ji jiyana bajêr dûer sekinîne. Her ku bandora hilandinê ya bajêr tê dîtin, girêdana wan a bi herêmê çiyayî yên welatê wan zêde dibû. Lê dûrbûyina Kurdan a ji bafêr nayê wê wateyê ku tu carî şaristaniya bajêr ava nekiriye. Gelek daneyên xurt heye ku Kurdan di dîrokê de gelek şaristaniyên bajêr ava kirine.
Di vê serdemê de klan û qebîleyên Kurd ên di erdnigariya Kurdistanê de ji bo bîranînê xwe yê jiyana civaka xwezayî zîndî bihêlin ketine nava gelek hewldanan. Gelek kesên dixwazin erdnigariya wê ya xwedî gelek çavkaniyên dewlemende bixin bin serweriya xwe. Ev rewş nîşan dide ku wê erdnigariya Kurdan ji çar aliyan herdem rastî êrîşa were. Herdem bi êrîşa re rû bi rû mayin dibe sedem ku wan ber bi lêgerînên cûda ve bibe. Pêşketina konfederasyonên eşîran û pergala eşîrî ku ji klan û qebîleyan pêk tê xwe dispêre vê rastiyê. Di wê serdemê de bingehê eşîr û konfederasyonên eşîran ew qas xurt hatiye avêtin ku di roja me de jî weke formên civakî ên bandora xwe berdewam dikin. Tê famkirin ku ev rewş hîn zêdetir bi bandora refleksa xweparastinê pêşketiye. Wateya siyasî ya vê avahiyê hevkariye, wateya wê ya aborî hevgirtine, wateya wê ya leşkerî jî di xeta parastina rewa de li ser parastina etnîsîteya Kurd hatiye ava kirin.
Eşkereye ku derbasbûyina forma civakî ya bi rengê federasyona eşîran wê bibe destpêka serdemeke nû. Tê hêvîkirin forma federasyona eşîran wê di jiyana civakê de veguherînên bingehîn pêşbixe, di stratejiya parastinê de avabûyinên nû pêşbixe. Lê belê ne mezinbûna gefxwarinan –tehdîdan- xetereyên –tehlûkeyên- bi karakterên cûda derdikevin pir alîne. Eşîrên bi van xeteriyên gelek alî rû bi rû mane, eşkereye ku bi tena serê xwe nikarin di nav van sînorên teng de ji bin rabin. Ji ber vê jî hevgirtin û şêweyeke parastinê ya hevpar xwe weke naçariyeke nebe nabe ferz dike.
Civakên mirovan ê di erdnigariya Rojhilata Navîn û cihên cîhanê yên din, di nava pergala koledar a bi hişmendiya mîtolojîk hatiye hûnandin, hatin hilandin. Kurdan jî di çiyayên xwe yê azad de ne fermî be jî bi awayekî fîîlî konfedarasyoneke eşîran pêş dixînin. Dîrok gelek daneyên girîngd dide me ku eşîrên Kurdan serdema koledar pir zêde jiyan nekiriye. Wateyên sosyolojîk ên girîng ji bo etnîsîteya eşîrên kurdan serdema koledar jiyan nekiriye heye.
Pêşketinên di asta fikr, jiyan, xweza û hişmendiyê de hate jiyandin, di qada şer de jî xuya kiriye. Nemaze –bi taybetî- di konaxa Asûriyan de hişmendiya dewletparêz-desthilatparêz bi pêşketina zanista şer ve di heman demê de bi awayekî sîstematîk jî belavbûyina wê pêşketiye. Dem dema derbasbûyina vê pergalê bir bi belavbûyina (emperyal) kevnar e.
Beramberî vê di nav civakên Aryên ê li Bakur in Zerduştî ya xawên –erdem- ên mirovatiyê hîn zêdetir bilind dike pêşdikeve. Zerdeştî di heman demê de bûye berxwedaneke li dijî koledariyê û felsefa hêbûnê. Di dîroka mirovahiyê de cara yekem weke nêzîkatiya destpêkê ya yek xwedayî derketiye holê bandoreke mezin diafirîne. Zerduşt, di nav civakê de pergaleke nû ya sincek –exlaq- daye rûnişkandin. Di bingehê wê de tekoşîna din av tarî û ronahiyê, başî û xerabiyê heyeû ji azadiya vîna mirovan bawer dike. Li ser vê bingehê xweda-qralên mîtolojiya Sumeran afirandiye lêpirsîn dike. Li gel baweriya ji afirîneriya takekesî ya mirov, xerabiyê jî napejirîne. Bendetiyê –ewditiyê- red dike. Lê belê Zerduşt hîn zêdetir çavkaniya xwe ji kur ve ji senteza çanda Arya û Sumeran digre. Sedema dîrokî ya pejirandina felsefeya Zerduşt a eşîrên Kurdan, ji ber Zerduşt çanda û hişmendiya neolîtîkê li gor demê li hev aniye. Yek ji sedemên herî girîng ê xwedîderketina li felsefeya Zerduşt a etnîsîteyên eşîrên Kurdan jî ev e.
- Ayrıntılar
Endamê Konseya Rêveber a KCK’ê Dûran Kalkan
Tevgera Azadiya Gelê Kurd PKK, ji gelek merheleyan û ji qonaxan derbasbû û gihişt salvegera xwe ya 33’emîn. PKK di 27’ê Mijdara 78’an de li gundê Fis’ê ya girêdayî navçeya Liceyê kongreya xwe ya yekemîn bi hêjmareke kêm pêk anî û ev çirûska partibûyînê li çarperçeyê Kurdistanê belavbû û di dilê hemû kurdan feth kir.PKK li ser gelê kurd guherîn û pêşveçûnên gelek girîng bixwe re anî. PKK gava davêje sala 34’an di nava vê demê de ji grubek biçûk a ciwana veguherî tevgera gelê kurd û bi hezaran gerîlayan li çarperceyê Kurdistanê rêxistinbûye. Kurdistana ku bi peymanên navnetewî yên wekî Sykes-picot û Lozanê hatiye parçekirin û bi armanca asîmîlasyonê polîtîkayên înkar û îmhayê li ser hatiye meşandin her wiha ji qetlîamên fîzîkî û çandî hatiye derbaskirin bi fikrê azadiyê ve gelê kurda ku ber bi tunebûnê ve diçû ji nû ve şiyarkir û rakir ser piyan. Her cendî gelê kurd ji bo azadiyê serî hildabe jî tu srehildanê vê wekî Tevgera Azadiya Gelê Kurd bi dem dirêjî û birêxistinî nebûye ji aliyê gelek dîrok nasan sedemên vê yekê bi rêbertiya vê hatiye îzahkirin.
ÇIRÛSKA YEKEMÎN
Kongreya PKK’ê ya yekemîn li sala 78’an e lê di sala 73’an li Enqereyê bingeha xwe digire. Li Enqereyê yekemîn civîna xwe li bendava Çubukê pêktîne. Divê civînê de Rêberê Gelê Kurd û sazûmankarê PKK Abdullah Ocalan bi şiara Kurdistan tê mêtîngerkirin ve derdikevin rê û dibe tevgera gel a azadiyê. Di salê 70’î li cihanê rewşeke du alî bi navê durexiya NATO û Sovyetan ve hevayeke cuda li gorî rewşê wê demê hebû û her wiha li Tirkiyeyê jî demokrat û çepgir birêxistin dibû û her wiha durexiya dijberiya vê avadibû. Rêberê Gelê Kurd Ocalan di navbera salên 72 û 73’an de rêxistinên çepgirên Tirkiyeyê nasdike û biryar dide ku pêwîstî bi tevgereke Kurdistanî heye her wiha PKK di qonaxa xwe ya di grubê de di nava saziyên wekî ADYÖD û DDKO de cih digire.Rêberê Gelê Kurd Ocalan wê demê wiha rave dike: “Ez di nava nêvengên tevgerên civanên şoreşger hem ên tirk hem ên kurdan de bûm.Diyar e ku ez ji wan tevgeran bandorbûm. Di salên DDKO û Dev-Genç’an de sempatîzanbûyina van avaniyan ne bûyereke kêm bibandor e.Min navên THKP-C, THKO, TKP/ML-TİKKO bihitibûm û min şahîdî ji şahadeta rêberên wan ên merxas kiribû.Di serî de berxwedana Rêberê THKP-C Mahîr Çayan a bi Hûseyin Cevahîr li Maltepeyê û piştre jî bi deh hevalên xwe re ji girtîgehê fîrara wan û li Kizildere’yê gihiştina wan a şahadetê pir bi bandor bû.Bandora wan ev çendî bû ku min pêşengtî ji çalakiya boykotê ya yekemîn kir.Min çûyina Rêberê THKO Denîz Gezmîş û du hevalên wî ya sêdarê dît. Di heman demê şahadeta Rêberê TİKKO Îbrahîm Kaypakaya ya li Zindana Amedê jî bi bandor bû.”
DERKETINA KURDISTANÊ
Gruba Apo’î ji tevgerên şoreşger û demokrat bibandorbû û li paytexta Tirkyeyê gava xwe ya yekemîn avet. Gruba Apo’îji sala 1976 berê xwe de Kurdistanê û li çarperceyê vê belavbû û rêxistinbûyîna xwe kêlî bi kêlî hûnand. Ocalan pêvajoya Enqereyê û derketina ser dika Kurdistanê di daxuyaniyê xwe de wiha diyar dike: “Avêtina esasê PKK’ê li Enqereyê rûdayina polîtîkayên mêtînger a klasîk e. Bi giştî cihanê di girêdana têkîlya mêtîngerî-metropolê de gelek mînakên şiba vê hatiye jiyin. Min hewlda ez diyar bikim ku derketina ji Enqereyê bijan derbasbû. Bi awayekî wekirî pêvajoyek zehmetbû. Zehmetî ne ji hêza tund,ji xwesertiya faşîzma spî ya tirk û ji nêvenga wê ya di warê psîkolojîk û çandî ditengîjîne bû. Ketina wir çiqas bi zehmet be derketina wê jî ew qas bi zahmetbû.Bi kijan ruh û çandî ve wê bê derketin pir girîng bû. Di nêvenga ku qirkirina çandî serfiraziya xwe jiyan dikir vejînatevgera netewî ya kurd, şiba miri ji mezel sax derxistin e. Ev rewş gotina ‘Canê ku ruh jê dernekeve hêvî jê qut nabe’ tîne bîra mirov. Veguhestina nexweşa ku rêça vejînê dide, ji nêvengekê birina nêvengeke bi tendirûstî pêywira sereke û ya bingehînbû.’’
Gruba ku li Enqereyê destpêkir li Kurdistanê belavbû. Li Kurdistanê bi hewldana bingeha hişmendiyeyeke îdeolojîk avabike û vê yekê belav bike gun gund, bajar bajar xebat meşandin û gelê kurd û ciwanan di vê bingehê de qezenç kirin. Di sala 1977’an de Rêberê grubê Ocalan li pênç- şeş bajaran civînê berendamên qaroyan pêk anî. Ev liv û tevger di demekê kin de li hemû Kurdistanê belavbû û kurdên di bin zextên dewletê hatibûn tepisandin bi vê vtevgerê ve teşeyeke nû girt. Her wiha pêşveçûyina Gruba Apo’î li Kurdistanê hate dîtîn ev yek bû sedema ku Gruba Apo’î bibe hedefa alîgirên xwînxaran. Di vê pêvajoyê de di 18’ê Gulana 1977’an de ji pêşengê gruba îdeoljîkbûyînê Hakî Karer ji aliyê rêxistineke aligirê dewletê ya bi navê Sterka Sor hate kuştin. Rêberê GelêKurd Ocalan di nirxandinê xwe yê berê de diyar dike ku li gorî hewcedariya girêdana biranîna Hakî Karer û ji bo ku li hemberî zextên mêtîngeran têkoşînek bi hêz bide di havîna 1977’an de li Dîlokê bername û gelaleya partîyê amadekir û pêvajoya partîbûyînê da destpêkirin.PKK a ku bi awayekî fermî hate damezarandin danezaneya xwe ya yekemîn di sala 1978’an de di bexwedana Sîverekê de weşand.
DARBEYA 12’Ê ÎLONÊ
Piştî damezrandina PKK’ê du salan darbeya 12’ê Îlonê bi piştgiriya durexiya Nato pêk hat. Bi darbeya 12’ê Îlonê ve dewleta tirk û çeteya kûr Gladio plan û dezge dikir ku kurdan û hêzên çepgir û demokrat qir bikin. Ev yek girêdayî rewşa cihanê ya wê demê bû jî Ocalan di daxuyaniyê xwe yê dawî de ev rewşê wisa bi lêv dikir:“Encam 12’ê Îlonê bû. Geo pêwîstiyê hûndirîn û derve ev darbe hatibû dezge kirin. Di wateya dîrokî de rastî hîlweşîna pergala faşîst a tirkên spî dihat û dixwest vê hişweşîne rawestîne. Ji bo vê yekê jî dewsa netewperestiya laîk netewperestiya tirk îslam ji xwe re esas girt,di warê aborî xwe hûndir de girtin û her wiha pêşvekirina global a tekel ve girêda, ji burjîvaziya piraniya wê brokrat derbasî pêşengtiya sermayeya taybetdibe, di warê siyaysî de jî derbasî vesayeta leşkerî dibe.Vê sazûmanê jî destûra bingehîn a 12’ê Îlonê ku bi darê zorê hatibû qebûlkirin avakir.”
PKK li hemberî darbeyê berxweda û û berovajî planê dewleta tirk biheztir û xurtir bû. PKK plana darbeyê hiskir û pêvajoyê pêşbinîkir. Beriya darbeyê hin qadroyên xwe derbasî Rojhilata Navîn kir. Kadroyên PKK ji aliyê Ocalan ve li Filîstînê di warê îdeolojî û di warê şerê gerîla ve hatin perwerdekirin. Rêberê gelê Kurd Ocalan vê demê wiha şirove dike:“me ezmûneke serkeftî di şênberiya Kurdistanê pêş dixist. Ji eniya dij şoreşê dengê tep repa darbeya 12’ê Îlonê ya leşkerî dihat. Qetlîamên Meraş, Çorum, Bahçelievler û qetilkirina kgelek kes û ciwanên şoreşger û rewşenbîr nîşan dida ku bêyî ku tu derneke ve derveyî welat ne mimkûne ku tu sax bifilite. Ezmûna 12’êAdara 1971’an ji bo derxstina zanebûnê têr û tijîbû. Îmha kirina kadroyên pêşeng ên rêxistina nîşan dida ku êdî zû biz û nikarin di serxwe de werin.Di 2’ê Tîrmeha 1979’an de ji ser Suruçê çûyina Rojhilata Navîn li gorî rûhê têkoşîna demdirêjîbû.Ji bo şerê gel a demdirêjî û piştgiriya dîplomatîk tam di dema xwe de bû û gavek di cih de htibû avêtin.Gava darbeya leşkerî ya 12’êÎlonê pêk hat hemû grûbên çepgir derbeyên stratejîk xarin. Lê PKK’êdest bi qonaxeke nû û bi hêvîtir dikir. Bi avayekî wekirî gavên tektîkî û serkeftîbû.”
TÊKOŞÎNA ÇEKDARÎ
Li wê demê kadroyên PKK’ê yên li Tirkiyeyê hatibûn girtin di Zindana Amedê de ji îşkenceyan dihatin derbaskirin li hemberî îşkenceya derveyî mirovahiyê kadroyên PKK berxwedaneke bêhempa nîşanda. Kadroyên PKK di Zindana Amedê de berxwedana 14’ê Tîrmehê ve darbea 12’ê Îlonê vala derxistin. Ji bo girêdan û bîranîna şehîdên kadroyên pêşeng ên PKK ê ku di berxwedana mezin a 14’ê Tîrmehê de rûmeta gelê kurd gihandin lutkeya herî jor pêngava 15’ê Tebaxê pêk hat. Bi pêngava 15’ê Tebaxê ve PKK yekemîn çalakiya gerîla li Botanêpêk anî.Berbi salên 90 ve li Bakûrê Kurdistanê êdî raperîna gelan û serhildan gihiştin asta herî jor.Têkoşîna çekdarî gelek guherînên mezin bi xwe re anî Ocalan li ser pêngavê wan nirxandinana kiribû: “di serî de di vê pêvajoyê zor û zahmet de bi pêşengtiya PKK’ê û bi taybetî bi pêngava 15’ê Tebaxê ve berxwedaniya hate kirin hew ne tasfiyekirina rastiya kurdan rawestan di heman demê de di riya azadiyê de navbereke girin hate derbas kirin… Pêşwekirina Rojhilata Navîn berêxwedayîneke stratejîkbû. Dê asoyê rastiya me vekira.Vegera sîstematîk a têkoşîna çekdarî rê da ku rastiya me xwe bigihîne zanebûneke pêştir. Rê daku têkiliya Kurdistan û zorê bê lêkolîn kirin. Pêngava15’ê Tebaxêpêvajoyeke di warê dîtbarî de leşkerî di cewherî de jî rastiyeke polîtîk da bû destpêkirin. Têkiliya di navbera polîtîka û şîdetê de her diçû zelaltir dibû. Şexsiyeta ciwakî, afireneriya ferd, hêza rêxistinbûyinê, netewbûyîna ciwakî û azadiya jinê xwe bêhtir rawedikir û derdiket holê.”
GUHERÎNA PARADÎGMA
Heta salên 90 têkoşîna çekdarî bênavber berdewam kir. Di sala 93’an Rêberê Gelê Abdullah Ocalan ji bo çareseriya aştiyane ya pirsgirêka kurd hemldanek kir. 8’emîn SerokomarêTirkiyeyê Turgut Ozal dît ku pirsgirêka kurd bidarê zorê nayê çareserkirin bersîvek erenî da hemldana aştiyê ya Ocalan. Lê hêzên komloger ên dij aştiyê bi destê hîn kesan ve bûyera 33 leşkeran pêk anîn. Ev şansa aştiyê ya hate windakirin piştî Komploya Navnetewî ji aliyê ocalan ve dîsa kete rojevê. Komploya Navnetewî (1999) ku wekî îxaneta li hemberî mirovatiyê tê binav kirin pêvajoya Îmraliyê da destpêkirin. Rêberê Gelê Kurd Abdullah Ocalan li Îmraliyê têkoşîna zîhnî û felsefîk veguheran şoreşê. Ev lêhûrbûna îdeolojîk ve guherîna paradîgma, felsefe, rêxistînîbûn û stratejî pêk anî û gelek fersendên aştiyê hate afirandin. Li gorî perspektî û pareznameyên Ocalan ku li Îmraliyê amedekir PKK guherînan di nava xwe de pêk anî û pergalademokratîk ya gelan Koma Civatên Kurdistan(KCK) bi pêşengtiya PKK ve hate hûnandin û birêxistin kirin. Ocalan sedema guherîn paradigmayê û ji bo paraznameyên Îmraliyê di daxuyaniyê xwe yên dawî de wiha rawe dike: “Gava ku min paraznameyên Îmraliyê pêş dixist, min çareseriya girêka pirsgirêka kurd ji xwe re esas girt. Ya rast jî ev bû.Êdî baş zelal bibû ku heta k udi rastiya gelê kurd de tarîtî ronî nebûya rastiya paraznameya min jî ne dihat tu wateyê. Piştî ku ji bo çareseriyê û aştiyê her tişt hate ceribandin,êdî dor hatibû dahûrandina sedemên pêkhatyên civakî-dîrokî yên di tariyê de mabûn.Parastina min a yekemîn û kûrt bangewaziyek dilnîzmî ya aştiyane bû.Pareznameya duyemîn di asta çareserkirina girêk de bû.Pareznameya min a AİHM’êdi cewherê xwe de rastiya kurdan û hebûna kurdan a li hemberî şaristaniyê û moderniteyê lêkolîn kirinbû.Çara yekemîn cewherê çareseriya demokratîk ji netew-dewletê qut dikir û sedema zayina pirsgirêka kurd bi kapîtalîzmê ve rawedikir.Guherîna di cewherê PKK de ev feraset teşe didayê.Ji qonaxa grubê heta niha cudahiyên di navbera çareseriya demokratîk û dewletparêz zelal dikir.Di vê xalê de ji reel sosoyalîzmê û doktîrîna sparteya wê Marks-Lenîn jê vedikir ji hev cuda dikir.mafê diyarkirina çarenûsê ya netewan ji vegirtina mafê burjuvayê derxist û vegirt demokrasiya civakî.Bêyî ku pirsgirêka kurd têkilî dewletbûyînê bibe, bêyî ku berêxwe bide lêgerînên netew-dewletê û her wiha beyî ku tekeve bin vegirtinên wiha çareseriyê bisepîne, dikarîbû modelên rêvebiriya civaka demokratîk çareserbike.Cewherê di guherîna PKK’ê ev bû.”
- Ayrıntılar
Yekineyek mezin diçû Botanê. Hat xwestin hevalê Agît jî biçe Botanê. Nû ji saha Rêbertiyê hatibû. Biryar hat girtin ku heke rê bibîne, wê biçe kongreyê piştre bizivire. Lê heke rê nebîne wê li Botanê bimîne û li wir kar bide meşandin. Bîryar har girtin ku tevlî yên ku ji erk hatine girtin û hemû rêveberî tevlî kongreyê bibe. Ew bi rê ketin. Hevalê Agît bi wî awayî derbasî Botanê bû. Ji xwe saz kirin jî ew bû. Wê demê fikrême jî wisa bû. Hevalê Agît dihat astengkirin.
Li şûna wek rêveberî ji jê re bibin aligir, jê re dibûn asteng. Fikrekî viha hebû, qe nebe rêveberî ji wir derbikeve ew ê bêtir rehet piratîk bide meşandin. Her wiha pêşiya wî vedibû. Ev baş jî bû. Firsatekî wiha, rewşekî ku derfet dida bû. Ji ber pêşiya wî di 85an de her tim hatibû astengkirin. ``em ji rîvebirin, tu yê me guhdar bikî`` bi vî awayî gelek pratîkê wî hatibûn astengkirin. Bi vî awayî wê hinek din derfet bidîta. Sazkirina zivistanê bi vî awayî hatibû kirin. Lê mercên pratîkê li gorî vî nebû. Çûyîna li saha Rêbertî hêsan pêk nehat. Şer çêbibû, merc guhirîbûn, têkîliyên siyasî hatibûn guhertin. Astengî derketin pêşiya çûyîna saha Rêbertiyê. Derveyê çend kesan gelek kes neçûn. Ev heya havîna 86an berdewam kir. Di hesabê de, wê di meha qanûnê ya 85an de biçûna û bihara 86an kongre bibûya piştre biziviriyana lê heya havîna 86an neçûn sahaya Rêbertiyê.
Rêveberiya me, guhertinên ku pêngava 15ê tebaxê di pêvajoya siyasî de da avakirin pêşde nedît. Wisa fêmkirin ku wê wek berê be. Lê şer çêbibû, mercên siyasî hatibûn guhertin. Hevalê Agît jî li Botanê ma. Ji ber li ser sînor pir tevdîr hebûn. Ji ber wî jî biryar dide ku neçe. Ew jî fikiriye ku zivistanê civîn hatiye darxistin, biharê zivîrîne, plan dike ku piştî hinek çalakiyan were aliyên xabûr encamên kongreyê bigire. Di nota daviyê ya ku ji me re şand de wisa nivîsî bû. Di pêvajoyek viha de, di nav operasyona dijmin de di newrozê de çalakî pêşketin, 28ê Adarê sala 1986an li Gabarê di kevînekî de şehîd ket.
Bandora şahadeta heval Agît pir mezin bû. Li derbarê pêkhatina vê bûyerê de hêja jî tiştek şênber nîne. Rêbertî di nivîsên xwe yên dawiyê de diyar dike ku bi komplo şehîd ketiye. Yekineyek mezine, dijmin dibînin. Ji bo ku şûna xwe biguhirînin êvarê hereket dikin. çawa çêdibe, dizvirin dîsa tên li ser kevînê. Yên pêşiyê kevînê derbas dikin jê xilas dibin. Piştî wî pevçûn despê dike, hinek belav dibin lê dîsa komê li ser hev dibin. Piştî wî dibêjin ``heval Agît hatiye cihê ku em ê lê kombin, em biçin`` û diçin. Li cihê pevçûnê qet nagerin. Saharê dema ku xwe digihînin cihê ku wê lê kombibin, dibînin ku heva Agît nehatiye. Di radyoyê de dibhîzin ku heval Agît şehîd ketiye. Çûyînek viha heye. Hevalê Agît li wir dihêlin. Kê ev saz kirin çêkiriye, çawabû ye, hêja jî me çareser nekiriye. Li piştî vê Rêbertî ev bûyer her tim lêkolîn kir. Lê bûyer zelal derneket holê. Hat gotin ku heval Agît bi fîşekekî ve şehîd ketiye. Dijmin bi rojan poropagandaya vê bûyerê kir. Rojnameyên Tirkan di maşetê xwe de ``celadê PKKê hat guştin`` nivîsîn. Dijmin bi vî gelek hêvî girt.
Bandora vê bûyerê li ser tevgera me jî gelek çêbû. Heval Agît li Batmanê dema zanko dixwend tevlî bibû. Çeleng bû, di şerên ciwanan de cih girt. Piştre tevlî têkoşîna li Sîverekê bû. ji bo perwerdeya leşkerî yekemîn koma ku çû derveyê welat tevlê wê komê bû. ji ber berpirsiyarê leşkerî yê Batmanê bû. li Sîverekê jî heya wê demê di çalakiyan de bibû xwediyê pratîkeke diyar û êdî dihat naskirin. Piştî derveyî welat di gulana sala 80 tê de ji bo ku di qada Sêrt-Botanê de rêxistina gerîla bike, bi Kemal Pîr re zivirî û erk girt. Dema ku heval Kemal Pîr hat girtin ew jî birîndar xilas bû. Di wê bûyerê de bazinê îstiyê wî şikestibû. Piştî ku demek tedavî dît derbasî derveyî welat bû. Tevlî konferansa yekemîn bû. Piştî konferansê di nav wê rêveberiya perwerdeyê ya mezin de cih girt. Tevlî perwerdeyên leşkerî û îdeolojîk bû. Hevalê Agît jûdo û kareta dizanibû. Di derbarê wan de perwerde da. Bejna xwe kinbû û hinek jî tiknaz bû. Di milê fizîkî de pir ne bi hêz bû, dûztaban bû, ji ber wê jî di meşê de zehmetî dikişand. Lê bi hêz û çelenk bû. perwerdeyên karete dizanibû û refleksên wî pir xwirt bû. Dema ku bombeyên desta davêtin wî dîsa ew paşte davêt. Ji perwerdeyê re pir tevgiriya wî çêbû. Piştî perwedeyê, dema perwerdeya derveyî welat hat dirêj kirin Rêbertiyê ew ji bo ku tevlî xebatên Başûr û Rojhilatê Kurdîstanê bibe û ji hevalê Mehmet Karasûngûr re bibe alîgir di mijdara 81an de ew û çend hevalan ve şand Başûrê Kurdîstanê. Bi vî awayî di Başûr û Rojhilatê Kurdîstanê de tevlî xebatên amedekariyên gerîla bû. Komên gerîla yên ku zivirîn welat wan pêşwazî kirin. 25ê Gulana 83an de li aliyên Xabûrê yekemîn operasyona derveyê sînor hat kirin. Di dema vê operasyonê de ket welat heya Garzanê çû. Yekînî denetîm kir û tevlî xebatên pratîkî bû. Di 84an de piştî civîna Çiyayêreş ji bo ku li Ûlûdere çalakiyên leşkerî pêşbixîne erk girt. Piştre di navîna sala 84an de wek rêveberîya yekineya propagandayê ya 14ê temmûzê çalakiya Erûhê pêşxist. Taxima di rêvebertiya wî de di vê qadê sê heyva çalakî kir.
Daviya 84an çû saha Rêbertiyê. Di Nîsana 85an de dîsa hat û derbasî Botanê bû. Dema ku Botanê windahî didan, wî bi yekîneyekî ve hereket kiribû. Yekineya xwe parastibû. Lê ji ber bandor li ser yên din nekiribû, nikaribû windayiyan bide sekinandin. Havînê piştî civînê li Botanê dîsa çalakî pêşxist. Di wî de seknekî rêveberîtiyê hebû. Xwedî zanebûneke girîngbû. Wek Kemal Pîr yekî pir nedaixivî. Kêm diaxivî lê bi cewher diaxivî. Wisa dema xwe vala derbas nedikir. Vala di sihbet nedikir. An dixwend lêkolîn dikir, an jî niqaşên girîng dikir, ji hinek pirskirêkan re çareserî digeriya. Kesayetekî wî asayî hebû. Kesek nediêşand û nedişkênand. Tu car nediket di nav lêgerîna têkîlî û jiyanek cûda. Ji wî aliyê de pir gihîştîbû. Li kêleka tecrûbeyên leşkerî, refleksên wî jî pir xwirtbûn û xwedî bi hûnerbû. Hem di rêxistinkirinê de hem jî di pratîkbûyînî de çalakvan û çeleng bû. Lewra li ser piratîkirina xeta tevgerê û xeta Rêbertiyê di qada leşkerî de pir difikirî. Lêkolînên wî hebûn û xwe da bû kirina pratîka xwe. Hevalê Agît xeteke komûtantiyê pêşxist. Ew heza komûta ya ku 15ê tebaxê amade kir, pêk anî û berdewam kirî bû. Heke ku şehîd neketaba, wê di komûtaya xwe de artêşa gerîla dîsa avabikira. Rêbertiyê digot `` wî xwe ji bo vê rastiyê bike pratîkê feda kiribû`` ji bo bîranîna wî hat gotin ku artêşa gerîla were avakirin. Yanî wî serleşkeriya gerîla bi şer û di pratîkê de heq kiribû. Wisa pişt re jê re nehatibû danîn. Cihê ku ew lê bû, rêveberîbû û komûtanbû. Her kesekî ew guhdar dikir, bixwe jî kar dikir. Tu carî ji bo erk û kariyerê nedixebitî. Cihê ku li wir bû çi pêwîstbûya ew bû, karê pratîk dikir. Heke pêwîstbibûya bibe serleşkerê sereke wê bibiya ew, pêwîstbibûya bibe yê yekêneyê wê bibiya ew. Heke li cihekî rêveberî hebûya ew wek şervanekî diket di nav kar. Tu car cûdabûnekî wî di vî milî de tunebû. Kesayetek balkêş û kesayetek dida perwedekirin. Kesayetek tu car nedişkênand, bandor dikir, her tim mirov mezin dikir, fikir dida, lê zêdetir di pratîkê de kar dikir û mirov jî tevlî wî karî dikir wisa perwerde dikir. Ji ber wî jî her kesekî dixwest li gel heval Agît be. Kar dikir, hûner pêşdixist, hêz qezenç dikir. Ji ber wî jî pêşengtiya wî ne bi raye bû, bi fêîlî hebû. Ji xwe fermîyetek wî tunebû, fermî di kongreyê de nehatibû hilbijartin. Şervanekî fêîlî bû. bi sazkirina rêveberiyê bi erk kar kir. Nexwe wisa raye fermî negirti bû. her wiha avakirina artêşa gerîla û di pêngava 15ê Tebaxê de pêşengtî kir. Xetek komûta û xetek gerîla afirand. Rêbertî ev xet wek xeta gerîla di Kurdîstanê de qebûl kir. Wek ketina xeta wî jiyanê nirxand. Lewra kesayeta heval Agît di xilasbûna netew de wek kesayeta partîbûyînê nirxand. Wek mînak da nîşandan. Di pêngava partîbûyînê ya duyemîn de wek kesayeta mînak pênase kir. Çawa ku yekemîn pêngava partîbûyînê ji bo bîranîna heval Hakî Karer hat pêk anîn, duyemîn pêngava partîbûyînê jî, wek partiyek gerîla teşe girtina PKKê jî ji bo bîranîna heval Agît pêk hat.
Duran Kalkan
- Ayrıntılar
P.G: Berxwedaniya zîndana ji bona tevgera me tê çi wateyê?
Îsa Başkele: Ji bo tevgerên şoreşger ezmûna zîndana pir girîng e. Tevgerên ku di ezmûna zîndanê de sernekeve, zehmete ku têkoşîneke serkeftî bide meşandin, hebûna xwe biparêze û domandina wê tevgerê jî dikeve xeteriyê. Wek xelekeke dîrokî ya herî girînge û bingehîne. Piratîka zîndanan, bi teybetî jî heya ku zîndana Amedê neyê fêmkirin, ew sekin û vîna bi heyebet ya li vir hatiye reberkirin, têgîhîştineke kûr tê de neyê çêkirin, tevgera PKK ê, dîroka wê, milîtantiya wê, yê neyê fêmkirin.
Li zîndana Amedê berxwedaneke çawa hate raberkirin? Bi dilekî çawa, raman, hest, bawerî û bi dilsoziyeke çawa bû? Ew çi berxwedanî bû ku dijmin bizdan? Ew çi dil bû ku rûmet û şanaziya mirovahiyê li ser hatibû nexşandin? Ew çi bawerî û dilsozî bû ku vîneke polayî raçand? Ew çi hest û ramanên kûrbûn ku rêya heqîqetê ronîkir û bû rûbarekî evînê berbi dilê milyonan herikî?
Di dîroka şaristaniyê de hêzên serwer; mêtînger, desthilatdar û dewletdar ji bo pergala xwe têkûz bikin, mayînde bikin û bidomînin gelekî rê û rêbaz bikaranîne. Ji ajo, hest û raman bigire heta qudûm û şêweyên hewldanê, tevayî pêvajo û qadên jiyana civakê, jiyana mirovan xwestine li gorî armancên xwe bi rêk û pêkbikin. Ji bo vê jî, hemû kategoriyên bi wate, yên weke mîtolojî, ol, felsefe, zanst, huner û hwd, xistine bin xizmeta xwe. Binesazî, rêxistin, sazî û dezgeh damezrandin e, rêzik, zagon, pergalên cihêreng avakirine, hişmendî raçandine. Her weha hêzên serwer desthilatdar, serdestiya xwe û derazên xwe li ser civakê ferzkirine. Kes û komên ku bûne xwediyê vê îrade û sepandine, zagonên van hêzan û kesayetên wan nasnekirine. Bi lêdan, işkence, tirsandin, dardekirin, kuştin û gelek cureyên êrîşan re rûbirû mane. Kes û komên serhildêr, yên xwedî ruhekî azad, xwedî îrade, ewên ku koletî û bendî nepejirandine, yên exlaq û wicdanê civakê xwestine biparêzin, hertim bûne hedefa hêzên desthilatdarî û dewletdariyê.
Pergalên desthilatdariyê rêbazên pirşêweyî û piralî, yên mîna qedexekirin, tune hesibandin, înkar, sûrgûn, bêdengkirin, sansûr, redkirin, derew, astengkirin, berterefkirin, xapandin, fêlbazî, hîle, tirsandin, sorkirin, tehrîk, cahîl, nezan hiştin, serkûtkirin, çewsandin, kirîn, tehdît, geflêxwarin û gelek rengên dîtir mirov neçar û bê îrade kirine û mecbûrî radestbûnê kirine. Bi vê şêweyê hatiye xwestin ku civak bê kontrolkirin û têkeve bin xizmeta serweran.
Pêkanînên mijara gotinê ne, ciyê ku herî zêde dikeve meriyetê, mekanek pêkanînê pir tûj û dijwar jî zîndanin. Girtîxane, bendîxane(zîndan) ji van mekanin ku hêzên serwer û desthilatdar kes û komên dijber, serhildêr û muxalifên xwe tê de zevtdikin, dixin bin venêrînê û bê zardikin(bê ziman). Kesayetên tên girtin ji hêzên xwe, rêxistinê xwe, civaka xwe tên qutkirin. Rê û rêbazên cihêreng ve têxwestin îradeya vî kesî bişkînin. Bê bawer bibe, ji nirxên xwe, ramanên xwe û bîrdoziya xwe dûrbikeve. Nirxên moral û manewî pêdayîna redkirinê tê wateya ku ew tunekirin armanckirine. Nirxên jiyanek azad, wekhev, dadwer û civakî qutkirin, ji hemû pîrozahiyên mirovîn dûrxistin, ji bona vê yekê cî bi cî bikin jî, her cure qels û lewaziyên kesayetê bi giştî ajoyên jiyanî û işkence tê bikaranîn. Zîndan û mekanên bendkirina mirovên civakparêz, yên dixwazin hêz û xwezaya civaka exlaqî û polîtîk derxin holê, biparêzin, bidin zanîn, geşbikin, pêşbixin, êrîş û xeteriyên heyî, astengî û hêmanên dij- civakî, dercivakî eşkerdikin, dij radibin, xulase parêzvan, hişyarker, zanyar, hozan û rêberên civakê tê de têne dorpêçkirin, tecrîdkirin û bêbandorkirine. Di kesayeta van de giyanê azad, vîna serbixwe tunekirin armancê wan yê esas e.
Zîndan, baregehên zor û tunekirine, meskenê dîlgirtin, gefxwarin û rizandinê ne. Ciyên ku sahm, tirs û xof afirandinê û rehîngirtina pêşengên civaka azad e.
P. G: Di kîjan şert û mercan de berxwedanî derdikeve pêş?
Îsa B. Bi seranser dîroka mirovahiyê, yekalî neherikiye. Li ku û kengî çîn, tebeqe, serdestî, mulkiyet, mêjokî, serwerî, destserî, sînor, desthilatdarî û dewlet hebûye, di heman demê de berxwedaniyek piralî û pir rengî jî heye. Berxwedanî, ango mêjokî, koledarî redkirin, serwerî û desthilatdarî nepejirandin ji pergala serdestan qutbûn, li ser wî hîmî têkoşîna hest, ramanî, binesazî û pergalî bi şêwazên cihêwaz hatiye pêşxisitin.
Di wê babetê(konu) de têkoşînên bêhempa, şerên azadiyê hatine dayîn. Li hemberî pergala zor û derewkar, hîlekara nirxên hevparê yê mirovahiyê desteser dike, bêhempa, şerên azadiyê hatine dayîn, bê pîvan, ked û xwîn hatiye rijandin.
Nûnerên wicdana mirovahiyê ew qehreman û lehengên parazvanên nirxên civakê bilêvkirin, serpêhatiyên van derbirîn, têkoşîn, îrade, berhem û kesayeta van vegotin, armancên van pênasekirin karek ji rêzê nîne û nehêsane. Lê, em deyndarê wanin. Ji bîrkirina wan ji dîrokê qutbûne, wendakirina hişe, ji mrovbûna xwe xerîbketine, biyanîbûne û nezanîne.
Nefêmkirina wan nefêmkirina heqîqetê ye, ji nirxên civakbûyînê yên pîroz dûrketine, zuhabûne, dûrketine ji evînê ye û wendakirina jiyana azad e.
Dîrok bê wan nayê nivîsîn û nikarê bê vegotin. Bê wan cîhaneke bi watedar nayê avakirin. Ev berxwedanvan di nêv diyalektîka yekbûna zeman û mekan de nûnerê giyana azada dêrînin.
Xelekê herî resen ê zincîra dîrokê ne. Baskê eslîl, ava herî zelale ku can dide di nava rûbarê dîrokê de ye.
Di dîroka Kurdistanê de bi taybetî sedsala 20 an de zîndan ristek neyênî rabûne. Însan girtin, avêtina zîndanan, rizandin, radestbûn li ser sepandin, îrade şikenandin, ajankirin, itîrafkarî û xayîntî pêşxistin, wana li hemberî gel û civaka jê hatiye bikaranîn û dayîna şerkirin.
Piştî avakirina komara Tirkiyê, di çarçevê siyaseta imha û înkarê ya li ser Kurdan hatî meşandin de, qadek pêkanîna vê siyasetê jî zîndanin. Serhildan û berxwedanên gelê kurd ê ji 1925 an heta 1938 an dewamkirin, piştî ku pêşengên van hatin girtin, hatin tunekirin şûnde, polîtîkayên imha û înkarê, kurdîtî ji binîve ji holê rakirinê ketin dewrê. Nîşaneke herî piçûk, liv û tevgerek kurdîtiyê jibîrdixe, bûyer û diyardeyek ku derbarê kurdan de şik çêdike, gumanek nediyar jî dibû sedemê êrîş û girtin e. Kurdistan wergeriyabû goristaneke çandan û zîndaneke mezin. Netew dewleta Tirk hemû polîtîkayên faşist xistibûn warê pêkanînê. Rist û roleke mezin jî dabû zîndanan.
Pêşengên sosyalîst hatibûn qetilkirin. Yên ku mabûn jî bi rêya zîndanan dixwestin terbiyebikin. Yên weke Nazim Hîkmet, Hikmet Kivilcimlî, kurdên xwendevanê yên ku guman hebû kurdîtiyê bikin, fikir û meylek wisa yan jî xwedî potansiyelek wisa bûn, berê wan didane zîndanan, mînak Apê Mûsa Anter û hwd. Hejmarek zêde tevgerên sosyalîst, çepgir bi rêya zîndanan hatin fetisandin, di kesayeta qadroyên wan de hatin qedandin û bê bandorkirin. Heta ji wê jî wêdetir hinek qadro û endamên van rêxistinan veguherandin, teslîm girtin, berdane nava gel û kirin bela. Wana perçebûn çêkirin, mejiyê ciwanan tevlîhevkirin, şêlebûn, bê bawerî sextekarî, oportûnîzm pêşxistin. Dema ku rûyê wan ê rast derkete holê, eşkere bû ku hingê çûne nava refên kontirgêrîla, istixbarat û faşîzmê de bi cîbûn e. Mînak Doxû Perînçek.
P. G: Rolê girtîgehan di polîtîkayên dijmin de çiye?
Îsa B. Li perçên Kurdistanê yên din jî, zîndan heman rolê fonksiyonê radibûn. Li Rojhilatê Kurdistanê tesfiyekirina Hizba Demokrat, Komale û gelek rêxistinên dîtir rist û rola zîndanan gelekî pêşçave. Li Rojhilat zîndan weke ku bûne navendên bê bawerî û bê îradekirinê. Polîtîkayên dewleta Îranê, bi taybetî rê û rêbazên li zîndanan dimeşîne, hemû xisletên mirovên di kesayet de dikuje. Însan tîne rewşeke wisa êdî îxanetê, rûreşiyê normal dibîne. Kesayetên ku vêna qebûlnakin jî, fîzîkî ji holê radikin. Bêguman perçên dinê yên Kurdistanê Îraq û Sûriye zîndan bi fonksiyonek heman rengî radibûn.
Li Tirkiyê bikaranîna zîndanan, ji bo armancê tunekirina sînordarkirina tevgerên demokratîk û sosyalîst hatiye berdewamkirin. Sala 1970 yan bi wan polîtîkayan ve tevgera 1968 an ya şoreşgerî, di wê heyamê de tevgera Denîzan û Mahiran ya ku pêşengên wan (THKO, THKP-C, TKP-ML) li zîndana pêşengên wan hatin sêdaredan û tunekirin. Yên ku man jî hatin helandin, perçekirin û belavkirinê. Bi polîtîkayên zîndanan yên ku hatin sepandin ve tevlîheviyek û aloziyek ji hêlê ruhî, bîrdozî, rêxisitinî, çandî û hew, li ser bereya çepên Tirkiyê hat çêkirin. Heta roja me ya îro jî li ser xwe ve nehatine. Her weha nexweşî mîna ku di bedena wan de çandiye, nexweşî tim dewam dike, zêde dibe û belavdibe.
Dî dîroka tevgera me de bi zîndanê re rûbirû mayîn, dikare bêgotin li Enqerê piştî çalakiya ji bo şermezarkirina kuştina Mahîr Çayan û hevalên wî, çend mehan bi girtina Rêber APO destpêdike. Lê belê êrîşên berfereh yên tunekirin û girtine di pêvajoya ku tevgera azadiyê berê xwe da Kurdistanê û destpêkirin. Sala 1977 an şehadeta heval Hakî Karar şûnde de, biryara partîbûnê, têkoşîn bilindikirinê û geşkirina tevgera şoreşê tê girtin. Her weha gelek waran de têkoşîna partî tê meşandin. Di sala 1979 an de dewleta Tirk (artêş) biryar dide ku di serî de PKK ê, tevayî hêzên çepgir, demokrat û şoreşger ji bo careke dîtir li ser xwe ve neyên biperçiqînin û serkûtbikin. Li hêlekê rewşa awarte tê meşandin. Di heman demê de ji her alî ve pêvajoya girtinê destpêdike. Tevgera Rizgariya Netewî ya ku di bin pêşengiya PKK ê de girseyî û gelêrî dibe, hêzên dagirker ditirsîne. Ji ber hindê amadekariya derbeyeke leşkerî tê kirin.
Di sala 1979 an de li Elezîzê zehf girtin pêktên. Bi van girtinan re, di dîroka PKK ê de, pêvajoya zîndanê destpêdike. Bi girtina Şahîn Donmez û encama itîrafên wî girtinên komî destpêdikin. Şahîn dikeve nava îxanetê, bê ku berxwebide her tiştê ku dizane itîrafdike. Di wê pêvajoyê de bi temamî îxanet li tevgerê dike armanc. Ciyê Rêber APO lê dimîne têzanîn. Bi girtina Rêbertiyê re têxwestin ku tevger bi yekcar bê tunekirin. Lê belê xwegihandina Rêbertiyê çênabe. Rêber APO derdikeve derveyî sînor. Her weha jî girtin tenê bi Elezîzê ve sînor dimîne.
Pêvajoya zîndanan, bi Elezîzê ve destpêdike, roj bi roj girtin zêde dibin, her wisa bi rastiya zîndanan re rûbirû mayîn destpêdike. Di sala 1979 an de polîtîkayên êrîşker li ser qadro û sempatîzanên PKK ê tên rêvebirin. Di encamê de provukasyonekê de şehadetek û hinek birîndarbûn çêdibin. Hewldanên komkujiya qadroyên PKK ê destpêdike. Di heman salê de nêzîkabûnekî nû dikeve dewrê. Stratejî, plan û polîtîkayên nû tên pêşxistin. Rewşa zîndanên Kurdistanê û yên Tirkiyê ji hev cuda dibe. Ji bona zîndanên Kurdistanê plansaziyeke nû tê pêşxistin. Ji bo girtiyên PKK ê zîndana Amedê tê amadekirin. Her tişt ji nûve tê sazkirin. Rêveberî û qadroyên taybet yên di navendên NATO yê de hatine perwerdekirin, têne wezîfedar kirin. Di zîndana Amedê de armanc tevayî ewe ku endam û şervanên PKK ê li vê navendê kombikin û bêbandor bikin. Ango tesfiyekirina tevgerê ye. Ev tesfiye ji aliyê fêzîk û hişmendî ve tunekirine. Di kesayeta endamên pêşeng de qedîne û xistinê bide ferzkirin, paşê jî vê rewşê û vî ruhî di nêv tevayî sempatîzan û alîgirên wê de belavkirin, tê hedefkirin. Gava ku ruhê berxwedaniyê hat şikandin, bawerî hat lewazkirin, dilsoziya nirxên şoreşgerî û dozdarî hate tunekirin û hêza moral, manewî û bîrdozî ji holê hat rakirin, ji xwe wek fîzîkî, biyolojîk mayîn an jî neman tu wateya xwe tune ye. Mirina herî xirab, kambax, kirêt û rûreş mirina bîrdozî û siyasiye. Li zîndana Amedê bi êrîşekî hovane, işkenceyeke kûr hate pêşxistin. Pergaleke işkencê ya ku mirov diqedîne, tunedike, ji mirovahiyê dûrdixe tê pêkanîn. Di zîndanan de dixwestin tevgerên şoreşger di kesayeta PKK ê de biqedînin. Li ser gel bi tevayî çewsandinê ve, bi dexteke giran ve, ji bo çi taqet û hêza wê ya xweragiriye û berxwedanê nemîne hewildan hatin dayîn.
Cûnta 12 ê Îlonê piştî ku derbe kir, dest danî ser rêveberiya dewletê, heta berbi dawiya sala 1980 an zîndan tejîkirin. Esas pêvajoya işkenca giran di destpêka serê sala 1981 an de destpêdike. Li dijî zextên dijmin berxwedan jî pêktê. Qadro û şervanên PKK ê çalakiya rojiya mirinê pêşdixin. Ev berxwedan çil û pênc rojan dajo. Lê ezmûnek û tecrûbeyek hevalan ya rojiya birçîbûnê nîne. Rojiya mirinê wê çawa bê girtin nayê zanîn. Ji ber wê çendê ew berxwedanî bi serkeftî encam nabe. Dev ji çalakiya birçîtiyê tê berdan. Dijmin ji vê yekê sûd werdigire, dext û işkencê li ser hevalan zêdedike.
P. G:Armanca dijmin ji işkenceya bi rêbazên hovane çi bû?
Îsa B. Dijmin di vir de tiştek ku newergerabe işkencê namîn e. Bi şev û roj, her cî û her pêdivî dibe sedemê işkencê. Zordarî û sîtemkariyeke demdirêj tê rêxistin kirin û meşandin. Her cureyên zextên fîzîkî bi rêbazên herî hov û kirêt ve tên kirin. Bi tenê ev jî bes nayê dîtin, ji wê wêdetir ji bo mirov rastiya xwe înkarbike, ji mirovahiyê derkeve, dev ji baweriyên xwe berde, ji partiyê qutbibin û ji nirxan bên dûrxistin rêbazek ku neyê bikaranîn, namîne. Îxanet tê sepandin, têxwestin herkes îxanet bike, bibe itîrafkar û nirxên gelê xwe lanetbike. Ji bona vê yekê dext, xistina hucreyan, însan li hemberî hevdû xistin, zanyarî û agahiyên derew belavkirin, tirs û xof pêşxistin, tê kirin. Armanc mirov xistine. Her weha PKK ê di zîndanê de binxistin tê armanckirin. Şervanekî PKK ê carekê di zîndanê de binxistin tê wateya ku li derve jî êdî nikare tiştekî bike. Girîngiya helwesta zîndanê di vir de ye. Bi vî awayî têxwestin ku ruh, nasname û berxwedana gelê Kurd ji holê rabe, hêvî bên tefandin û îxanet bikeve dewrê. Xayîn û itîrafkarên mîna Şahîn Donmez û Yilidirim Merkîk di bin navê (Genc Kemalîstler) de tên rêxistinkirin. Ew jî beşdarî êrîş û işkencan dibin. Ji bona ku herkes bikeve rewşa wan de tiştekî ku neyê kirine, namîne. Di zîndanê de tevayî qadro û şervanên dixwazin têxin rewşeke dijber. Bi vî awayî Rêbertiyê û qadroyên PKK ê yên ku ji derve mane li ber çavên gel prestîja wan, itîbar û rêzdariya wan bixin, îrade û hêviyên mayî bişkînin. Li ser vî esasî her cure rêbazên şerê derûnî dihatin pêkanînê. Dijmin hêdî-hêdî digihîşte armancên xwe. Di hinek kesan de tirs û xof da çêkirin. Meyleke radestbûnê û itîrafkariyê pêşdiket. Hinek kes qutdibin. Di wê rewşa xeter de hevalê Mezlûm Doxan di 21 ê Adara 1982 an de çalakiya xwe pêktîne û li pêşiya wendakirin, imha û tunebûnê digire. Berxwedan û çalakiya hevalê Mezlûm helwesteke milîtantiya demê ye û sekneke dîrokî ye. Bi çalakiya xwe peyama ku pêwîste, dide herkesî. Bersivek di cî de dide dijmin. Wateya wê çalakiyê eve; şûna ku ji partiyê, bîrdoziya wê, nirxên netewî û çandî bên berdan, bi vî şêweyî dawî li jiyana xwe anîn, jiyaneke bê rûmet û bê nasname nepejirandin e. Li hemberî ferzkirina dijmin ya radestbûnê berxwedanê ferzdike.
P.G: Li hemberî vê radestbûnê qadro bi kîjan helwestan dest bi têkoşînê dikin?
Îsa B. Ji wê çalakiya hevalê Mezlûm pêvajo berevajî dizîvire. Di 17 ê Gulana 1982 an de çalakiya çaran pêktê. Dema ku tê bihîstin hevalê Mezlûm xwe şewitandiye û şehîd ketiye, hevalê Ferhat Kurtay û çend hevalên dîtir jî vê yekê mîna rêbaz dinirxînin û xwe bi rêxistin dikin. Hevalê Ferhad, Mehmûd, Eşref û Nemcî di salvegera şehadeta hevalê Hakî Karar de, agir berdidin bedena xwe û xwe dişewitînin. Ji kesên ku dixwazin agir bitefînin re dibêjin “ agir netefînin, gur bikin.” Bi îradeyeke di asta jor de, bi biryareke bilind çalakî pêktê û çar heval şehîd dikevin. Wê şûnde li dadgehê hevalê Xeyrî Dûrmûş di 14 Tîrmeha 1982 an de biryara ketina rojiya mirinê eşkeredike. Bi taybetî piştî şehadeta hevalê Mezlûm, heval di navbera xwe de nîqaşdikin, dixwazin çalakiyeke di cî de, berketî û yekgirtî pêşbixînin. Ji bona vê yekê li fersendekê digerin. Dijmin naxwaze fersend bide, dixwaze asteng bike. Heval Xeyrî li dadgehê firsendekê dibîne û bi zehmetî mafê axaftinê digire û biryara çalakiyê eşkeredike. Ev xwesteka hevalê Kemal Pîr jî bû. Dixwest ku hevalê Xeyrî bîryarê îlanbike, ji ber ku di neserkeftina çalakiya berê de xwe berpirsyar didît(çalakiya sala 1981 ê). Hevalê Xeyrî di axaftinên xwe yên dadgehê de, ferzkirinên li ser wan, pêkanînên heyî tîne ziman û rojiya mirinê îlandike. Piştî wî hevalê Kemal Pîr daxive û tevlîbûna xwe diyardike. Hinek hevalên din jî beşdardibin. Gava ku vedigerin zîndanê, biryar tê bihîstin û deng vedide. Gelek heval beşdarî çalakiyê dibin. Her weha di Tîrmeha 1982 an de li zîndana Amedê berxwedaneke mirovahiyê ya mezin destpê dike.
Di encam de piştî du mehan şehadet pêktên. Destpêkê hevalê Kemal Pîr digihîje şehadetê. Paşê hevalê Mehmed Xeyrî Dûrmûş, Akif Yilmaz û Alî Çîçek şehîd dikevin. Dema ku şehadet çêdibin, tirs û xofa dijmin zêde dibe. Dijmin xwestekên hevalan qebûl dike. Li ser vî esasî dawî li çalakiyê tînîn. Ji xwe beriya ku heval Xeyrî û Kemal Pîr şehît bikevin biryareke bi wî rengî girtibûn. Gotibûn “pêwîste zêde mirin pêkneyên” lê ev jî gotibûn, “heya ku mirin çênebin jî serkeftin nayê bidestxistin”. Dixwazin pêvajo baş bê nirxandin. Hevalên sax dimînin jî wisa dinirxînin û çalakiya xwe bi dawî dikin. Her weha çalakiya berxwedana mezin ya rojiya mirinê, ku weke çalakiya berxwedana 14 ê Tîrmehê tê binavkirin bi serkeftinê encam dibe.
Berxwedana zîndanê li wê û şûnde jî hebû. Herdem seknek û berxwedanek hebû. Ji sala 1999 an û vir ve pergala Îmralî dereket holê û berxwedan derbasî asteke nûbû. Ji xwe em vê yekê rojane û herdem jiyandikin û dinirxînin.
Gava ku berxwedana zîndana tê gotin, berxwedana di sala 1982 an de tê bîra mirov. Di rewşeke êrîşên hov û dijwar, faşîzmeke reş û astê harbûnê de, ku her dever kiribû tarîstan, berxwedana zîndana Amedê weke findekê, fena şewlekê ronî da. Ev têkoşîneke mezin ya mirovahiyê, şerekî îrade, bawerî û bîrdoziyê bû. Di kesayeta Kemalan, Xeyriyan, Ferhadan û Mezlûman de mirovayî serkeft. Gelê Kurd serfiraz bû, PKK ê bi hêz bû, faşîzm, mêtîngerî û paşverûtî binkeft. Pergala imha û înkara li ser Kurdistanê hatibû sepandin, derbeke mezin xwar. Di wê pergalê de qelşek vebû. Ji bo çûyîna ber bi jiyana azad ve rêyek ronî û gelek têkûz çêbû. Wan hevalan ji bo jiyana azad mirin dane berçav û mirin hesan kirin. Bûn wateya jiyanê, bûn pîvan û wêneya rasteqîniyê. Hevaltî, bawerî, idîa, îrade, dilsozî çiye, wan pekrewanan fêrî me kirin. Xeta berxwedana PKK ê, pîvanê wê danîn. PKK ê, Rêbertî û hevaltî parastin.
PKKê ya ku di van şert û mercan de kariye serbikeve, êdî ispat bû ku dikare li her derê têbikoşe û serkeve. Berxwedana zîndanê, berxwedana beriya 1980 î veguhast pêngava 15 Tebaxa 1984 an, di navberê de bû pir. Berxwedana zîndanê, xeta me ya çalakiyê, ruhê dilsoziyê, xêza cangoriyê û fedayîtiyê, şêwazê milîtantiyê afirand. Pîvanên partîbûnê zelalkirin. Bandora wê ji her aliyê de gelekî mezin bû.
Biryarbûna berxwedana 14 ê Tîrmehê encax bi serkeftinên mezin ve dikare bê bersivkirin. Di dîroka mirovahiyê de hinek serdem, hinek kêlî û hinek çalakî hene ku mora xwe li dîrokê xistine. Hinek kesayetên di wan heyamên dîrokê de diyarker hene. Bê wan kesan dîrok nayê bilêvkirin. Sala 1982 an û berxwedana zîndana Amedê bi xisletên xwe ve yek ji xelekên dîrokê ya wisa ye.
Erka meya yekemîn, divê em wê heqîqetê bigirin, dawervînin. Hêza me ya herî mezin rastiya pekrewanên meye.
- Ayrıntılar
Piştî şerê cîhanê yê yekemîn İngîlîzan ji ber çavkaniyên petrolê dixwestin Musil û Kerkûkê ji derveyî herêma Mîsaqî Mîllî yê Tirk bigrin. Komara Tirkiyê ya di bin serokatiya Mistefa Kemal de nû hatibû damezrandin jî, nedixwest dev ji van herêmên ku Osmaniyan serwerî dikir berde. Kurd û Tirk dixwazin pêwîstiya Mîsaqî Mîllî çibe ew pêk were. Di van rewşan de lîstoka İngîlîz ya tê zanîn kete dewrê. Ji bo bi kevirekî du çûkan bikuje dek û dolaban amade dike. Ji Kurdên nêzikê xwe re soz dide ku ewê alîkarê wan bibe û bi vê awayî wan hêvîdar dike. Hêzên sexte dibêjin: ger hûn serhildan bikin ezê alîkarî bidim we. Dema serhildan jî despêdike bi hukumeta Kemalîst re lihevdike. Bi vî awayî perçebûna herî kûr a çarenûsa Kurd û Kudistanê pêktîne. İraq dibe para İngîlîzan. Di dema herî zor de Tirkiya Kemalîst nêzîkî xwe kiriye. Komar ajotiye ser Kurdan û bi vê awayî xistiye nava xefika herî taluke de. Ango careke din bi polîtîkaya “perçe bike û bimeşîne” an jî ya “seg berdana segê”. Carekedin lîstoka “kivroşk bireve tajî bigir” bi serkeftî lîstîye.”
Serhildana gelê Kurd ya dibin pêşengiya Sêx Seîd, di van hol û mercan de despêdike û cehekî xwe yê giring di dîroka gelê Kurd de digre. Amedekariyên vê serhildanê hêj di despêka salên 1920’an de despêkiribûn. Xebatên rêxistinên Kurdan di Bihara 1923’yan de di nava rêxistina bi navê “Qomîteye Îstîqlala Kurdistan” de hatibû komkirin. Vê rêxistinê xebatên xwe yên ji bo serhildanê pir veşartî dimeşandin.
Serokê qomîteyê Xalid Begê Cibranî bû. Xalid Begê Cibranî, di Mektebên Eşîran de xwendibû û piştre jî dinava Alayên Hemîdiyê de weke fermandar cih girtibû. Xalid Begê Cibranî, di nava demekê kurt de bi Hacî Mûsa Begê serokê eşîra Mûtkiya, bi serokê eşîra Hesenan Xalid Begê Hesenanî û bi serokeşîrên cûda re jî peywendî sazkiribûn. Vê komîtê di nava artêşê de jî xwe bi rêxistin kir û hinek fermandarên Kurd yên di nava artêşa Tirkan de kardikirin, kişandin aliyê xwe. Di nava van femandaran de yên ji Iraqê jî hebûn. Bi rêya van kesan bi Bexda û Helebê re jî peywendî hatin çêkirin.
Komîta Azadiya Kurdistan, da kû kesayet, axa û Şêxên welatparêz bikşîne nava xwe xebat da meşandin. Di vê navê de Sêx Seîd, bi heskirin û rêzdariya xwe ya di nava gel de bal dikişand. Yek ji rêveberê qomîtê Yûsûf Ziya, di dawiya havîna 1923’yan de ji bo bi Sêx Seîd re hevdîtinekê pêkbîne diçe Xinisê. Di vê hevdîtinê de Sêx Seîd di hemû alide desteka xwe ya ji bo tevgera Kurd û serhildanê dide diyarkirin.
Demek şûnde Yûsûf Ziya bihara 1924’ê li Erzirûmê bi Xalid Begê Cibranî re hevdîtinekê pêktîne. Di vê hevdîtinê de biryara sazkirina peywendiyên bi Şêx Mehmûdê Berzencî û Simkoyê Şikakî re tê standin. Dîsa li gorî encamên vê hevdîtinê, wê bi rêya Kurdên Sûrye peyamek ji bo Koma Netewan bihatiba şandin da kû arîkarî ji bo Kurdan bihatibakirin. Piştî vê hevdîtinê Yûsûf Ziya navçeyên li derdorê Mûş, Çewlîk û Amedê ziyaret dike û xebatên xwe yên ji bo despêkirina serhildanekê li dijî dagirkeriya Tirk ji bo wan bide ragihandin.
Ev xebat û tevgerên pêşengên Kurd bala rêveberê Tirk dikişîne li ser xwe. Li ser fermana Mistefa Kemal cotmeha 1924’ê Yûsûf Ziya û di Kanûna heman salê de jî, Xalid Begê Cibranî hatin girtin û ji bo darezandinê şandin Bidlîsê. Piştî vê bûyerê ji rêveberiya qomîtê Hacî Mûsa Beg jî hat girtin û ji bo girtina xebatkarên din jî ferman hat derxistin.
Dema ev rêveberên Kurd têne girtin, hêj serhildanê despênekirî, tevger bê serî dimîne. Li ser vê çendê bi pêşniyara Xalid Begê Cibranî, Sêx Seîd ji bo serokatiya Qomîteya Îstîqlala Kurdistan tê hilbijartin.
Bi hilbijartina Sêx Seîd re, qomîte biryara serhildanekê giştî û rizgarkirina girtiya ji zindanên Tirka distîne. Hêj Xalid Begê Cibranî nehatî girtin, kurê Sêx Seîd yê binavê Elî Riza ji bo rêxistinkirina serhildanê çûyibû Helebê. Kongreya kû li Helebê kombûyî de, kesayetiyên Kurd yên ji Tirkiye, Sûrye û Iraqê beşdar bibûn. Di kongrê de rewşa Bakûrê Kurdistanê bi giştî hatibû destgirtin. Di kongrê de weke dîroka despêkirina serhildanê jî 21’ê Adarê (roja Newrozê) hatibû destnîşankirin.
Sêx Seîd hewildanên xwe yên ji bo tevlî serhildanê kirina hêjmarekê mezin axa û begên Kurd zêde û fireh kir. Bi vê armancê bi Kurdên Elewî yên li herêma Dêrsimê re jî peywendî pêkanîbûn. Ev hevdîtinên kû bi Seyîd Riza û serokeşîrên Kurd re hatîn pêkanîn kû rewşenbîrên weke Elî Şêr û Dr. Nûrî Dêrsimî jî beşdar bibûn, encamekê erênî dernaxe holê. Di vê de nakokiyên meshebî yên di nava Kurdan de û xirabiyên Kurdên Sunî yên di pêvajoya Alayên Hemîdiyê de çêbûyîn, bandora xwe dabû nîşakirin. Kurdên herêma Dêrsimê soza ji paşve lênexistina serhildanê dabûn. Lê destekekê zêde ji serhildanê re çênekiribûn.
Despêkirina Serhildanê
Coş û xurûşa amedekariyên serhildanekê berfireh, di nava navçe û bajarên Kurdan de her kû diçû zêde dibû. Sêx Seîd hêja jî ger û seredanên xwe didomandin. Li hemû gund û bajaran bi awayekê keyfxweş û bi rêzdarî dihat pêşwazîkirin. Bi sedan şervanên Kurd beşdarî hêzên wî dibûn. Sêx Seîd dawiya çileya 1925’ê de bi arîkarên xwe ve navçeyên Dêrahênê, Lice û Hanî ziyaret dike.
Şêx Seîd 5’ê Sibatê bi komek serokeşîr û bi sedan leşkerên xwe ve hat gundê Pîrana serbi navçeya Erxeni yê. Li vê derê li mala birayê xwe Şêx Evdirehîm bicihbû.
Di meşandina van amedekariyên serhildanê de, dewleta Tirki jî li gorî xwe tedbîrên xwe yên ewlekariy girtibûn. Ji destpêka amedekariyên serhildanê heya wê demê, bi arîkariya ajanekê binavê Qasimê Cibranî dewleta Tirk rojane agahî digirtin. Qasim ji fermandarekê Alayên Hemîdiyê bû û hevlingê Sêx Seîde.
Hêj amedekarî temam nebûyîn, mudaxeleyê amedekariya hat kirin. Bi vê armancê komekê leşkerên Tirk heman şevê çûn mala birayê Şêx Seîd kû Şêx Seîd bi xwe jî li wê derê bû. Fermandarê leşkeran deh kesên Kurd kû li wî gundî bûn, ji wan xwestin. Lê Şêx Seîd ev daxwaza leşkerên Tirk red kir. Li ser vê çendê, di navbera wan de şer derket. Leşkerek hat kuştin yên din jî dîl hatin girtin. Ev bûyera kû 8’ê Sibata 1925’ê despêkirî derbe li pilana serhildanê dide.
Birayê Şêx Seîd, Şêx Tahir dema vê bûyera li Pîranê qewimiyî dibihîse, di 10’ê Sibatê de li gundê Serdî, li ser postexaneya Lîceyê de digre û dest datîne li ser tiştên heyî. Bi 200 leşkerên Kurd ve 11’ê Sibatê tê cem Şêx Seîd û belge û pereyên bi destxistî radest dike. Ev bûyerên qewimiyîn, dibûn despêka serhildanekê bê wext û nû li dijî dagirkerên Tirk.
Hêjmara serhildêrên Kurd yên dibin pêşengtiya Şêx Seîd de, hêj despêkê gihiştibû 10.000 kesî. Serhildêrên Kurd 14’ê Sibatê bajarê Gêncê dagir kirin. Parêzger û karbidestên Tirk dîl hatin girtin. Li şûna parêzgerên Tirk yekê Kurd bi cih kir. Bi îmzeya Şêx Seîd yasayekê awerte hat derxistin. Li gorî vê yasayê bajarê Gêncê weke paytexta demî ya Kurdistanê hat îlankirin. Serhildêra bi vê re biryarek jî weşandin. Rakirina bacên giran kû girseyên gel pir pê diêşiyan hat îlankirin. Serhildan di demekê kurt de li herêmekê berfireh belavbibû. 14 bajarên Kurdistanê ketibûn dibin pêla serhildanê de. Di herêmê de hêjmara gelê Kurd pir zêde bû. Li gel Kurda civakên Ereb, Ermenî, Çerkez û yên din jî piranî tevlî serhildanên dibûn.
Pêşketina Serhildanê
Serhildana Şêx Seîd ew qas bi lez pêşketibû kû dewleta Tirk matmayî hêlabû. Tevayê tedbîrên ewlekariyê vale derketibûn. Di Sibata 1925’ê de piraniya Kurdistanîyan coşekê bilind ya azadiyê jiyan dikir. Serokeşîrê Eşîra Hesenan Xalid Beg di cih de bajarê Mûşê zeftkir. Hesen Begê ji eşîra Cibraniya Xinûs, Şêx Evdûla jî Warto bi destxistin. Piştî şerekê sivik Kîxi û Egil, Hênê, Lice, Pîran û Çepeqçûr hatibûn bidestxistin. Birayê Şex Seîd, Şêx Evdirehîm Maden bidestxist. Şêx Eyûb Çermûk dagirkir û hêzên xwe tevlî yên Şêx Evdirehîm kir. Bi hevre çûn li ser Erxeniyê. Herêmên Sîlwan, Bêşêrî ji Tirkan hatin standin. Piştî wê Melezgîrt û Bûlaniq hatin dagirkirin. Serhildan berbi Meletî ve fireh bû. Pûtûrge hat bidestxistin.
28’ê Sibatê Şêx Seîd baregeha xwe ya leşkerî kişand Palûyê. Di vî demî de qasî 20.000 leşkerên Şêx Seîd amede bûn. Rewşa şer ji vê baregehê dihat şopandin. Meş û serkeftina leşkerên Kurd xwezayî çêdibû. Girseyên Kurd bi hêviya rizgarbûna ji dagirkerên Tirk bi hemû derfetên xwe tevlî serhildanê dibin. Her cihê kû rizgar dibû, kom bi kom û bi coş tevlî hêzên Şêx Seîd dibûn. Ev meşên mijara gotinê ne bi awayekê sazûman pêkdihatin. Piranî hêzên girêdayî axa û Şêxên Kurd bûn. Bi vê bûneyê her carê tevger û hewildanên dihatin hêvîkirin, pêknedihatin.
Piştî bajar û navçeyên li derdorê Amedê hatin dagirkirin, Şêx Seîd berê hêzê Kurd da Amedê. Amed ji aliyê leşkerên Tirk ve gelekê baş dihat parastin. Piştî şkandina berxwedana vî bajarê pîroz, wê serxwebûna Kurdistanê bihatiba îlankirin.
Şêx Seîd ji bo bajarê Amedê bê şer radestî hêzên Kurd bêkirin, peyamekê ji bo fermandarên bajêr yên Tirk dişîne. Ji ber kû ev peyam ji aliyê hêzên Tirk ve nehat pejirandin, Şêx Seîd di despêka meha Adarê de biryara êrîşa li ser Amedê stand. Li ser vê biryarê hêzên Kurd êrişê Amedê kirin. Hêzên Tirk bi çekên giran hemû rêyên ketina bajêr girtibûn. Di destê leşkerên Kurd de mawzer, çifte û di destê hinekan de jî kopal hebûn. Êrîşa kû di 11’ê Adarê de bi Deryê Mêrdînê re çêbûyî, rastî berxwedana hêzên Tirk hat. Di vî şerî de hêjmarekê zêde Kurd hatin kuştin. Yên din jî paşde vegeriyabûn. Destneketina bajarê Amedê bibû sedemê şkestina bawerî û gêwilê leşkerên Kurd. Ji ber vê sedemê Şêx Seîd fermana paş ve zivirînê dabû. Vê şkestinê bandora xwe li ser pêvajoyên din jî çêdikir. Ji vir pêde rewşa serhildanê her roja wêdetir xirabtir dibû.
Paşketin û Têkçûna Serhildanê
Piştî vê şkestinê leşkerên Tirk yên ji piraniya bajarên Kurdistan û Tirkiye hatîn komkirin, dibin fermandariya Îsmet Înonû de ji dû milan ve hêzên Kurd dorpêçkirin. Di milê bakûr de 40.000 di milê başûr de jî 30.000 leşker komkiribûn. Şêx Seîd di van mercan de hemû hewildanên xwe ji bo sazkirina peywendiyê di navbera rayedarên Kurd de û ji bo başkirina rewşa derketî holê bikar tîne. Lê tevayê xebatên heyîn nekarîn hêzên Kurdan li ser hev ve bînin.
Di vê navê de leşkerên Tirk yên berbi Amedê ve dimeşiyan, hêzên Kurda berbi geliyên Hênê ve dehf didan. Hêzên Şêx Evdirehîm yên li Erxeniyê derbe xwarîn jî, tevlî hêzên Şêx Seîd bûn. Hêzên serhildêr berbi Dêrahênê ve paşve kişiyan. Ji vir jî belavê gelek beşa bûn û di daristanên herêmê de xwe bi cihkirin. Şêx Seîd li gel serokeşîr û Şêxên serhildêr ji Dêrahênê derket. Roja 27’ê Adarê çû Çepeqçûrê. Li vê derê li benda hêzên din yên Kurd man.
Alozî û talanên li Elezîz û cihên din çêbûyîn, di navbera rêveberên Kurd de dibû sedemê nêrînên cûda. Di heman demê de hinek serokeşîrên herêma Elezîzê xwe dabûn aliyê hêzên Tirk. Ev û hinek hêzên din yên hatîn xapandin, paşve li hêzên Şêx Şerîf dabûn. Di encam de 1’ê Nîsana 1925’ê hêzên Kurd berbi Paloyê ve paşve kişiyan. Hêzên Tirk 6’ê Nîsanê ketin Çepeqçûrê. Şêx Seîd li ser vê çendê bi 300 leşkeran ve berbi bajarê Solxanê ketin rê.
Xalid Begê Hesenanî, Elî Riza û birayên Xalid Begê Cibranî êrişek li ser Xinûsê pêkanîn. Lê di vê êrişê de serneketin. Li ser vê bûyerê berbi Îranê ve ketin rê. Di rê de rastî êrişa Eşîra Heyderan hatin. Xalid Begê Hesenanî û yên pêre, derbazî Îranê bûn. Di axa Îranê de vê carê rastî êrişa Îraniyan hatin. Di vî şerî de kurek yê Xalid Beg, yek yê Şêx Seîd û hinek din şehîd ketin. Xalid Beg û yên din çûn cem Simkoyê Şikakî.
Rêveberiya Enqere ji bo bi destxistina rêveberên serhildanê û têkbirina serhildanê serî li hemû rêya didan. Eşîrên tevlî şoreşê bûyîn bi pere, cezakirin û xapandinên din dikişandin aliyê xwe. Li milekê din di derbarê Şêx Seîd de nûçeyên derew yên weke “zelamê Inglîzaye” dida belavkirin. Bi vî awayî piraniya eşîran xwe ji rexê şoreşê dabûn aliyekê.
Hêzên Franse yên li Sûrye jî di vî şerî de arîkariya Tirka kirin. Leşkerên Tirk bi destûra fermandarên Fransiz bi xaka Sûrye re derbaz bûn û li paş serhildêran zivirîbûn. Bi vî awayî ew dabûn tengazkirin.
Di nava meha Nîsanê de, hêzên sereke yên serhildanê, di geliyên Gêncê de hatin dorpêçkirin û li wir derbekê giran xwarin. Rêveberên serhildanê bi xiyaneta Qasimê Cibranî li ser Pira Evdirehman ya li ser Çemê Mûrad’ê ketin destê leşkerên Tirk. Bi vî awayî Şêx Seîd, Şêx Evdila, Şêx Elî, Şêx Xalip, Reşîd Axa, Mihemed Axa, Teymûr Axa û 26 serhildêrên din ketin destê hêzên Tirk. Komên serhildêr yên bê pêşeng mayîn di Çiyayê Şerefdînê de xwe bi cihkirin. Ev koma serhildêra jî li vê derê hatin dorpêçkirin û belav bûn.
Rayedarên Tirk piştî kû serhildan têkbirin, li dijî rêveber û rewşenbîrên Kurd dest bi girtinên giştî kirin. 13’ê Nîsana 1925’ê rêveberê Cemiyeta Îstîqlala Kurdistanê Seyîd Ebdûlqadir, kurê wî Seyî Mihemed û çend kesên din girtin. 27’ê Gulana 1925’ê Seyîd Ebdûlqadir, kurê wî, Kemal Fewzî û hinek kesên din ji ber kû beşdarî sehildanê bûne hatin dardekirin. Li ber sêdarê jî Seyîd Ebdûlqadir û hevalên xwe bi dirûşmên “Bijî Azadiya Kurdistan, bijî Gelê Kurd û wkd...” diçûn ser dilovaniya xwe.
Di Gulana 1925’ê de li dijî Şêx Seîd û hevalên wî darezandinekê kû mehekê ajotî destpêkir. Dadgehên Îstîqlal yên Amedê, 29’ê Hezîranê di serîde Şêx Seîd li dijî 47 kesan cezayê dardekirinê birî. Cezayê dardekirinê roja paştir hat pêkanîn.
Serokê serhildanê Şêx Seîd li ber sêdarê wiha digot: “Jiyana min ya xwezayî bi dawî dibe. Me jiyana xwe qurbana jiyan gelê xwe kir. Ez ji vê tû caran ne poşmanim. Ji ber kû li hember dijminên me wê neviyên me ji xwe şerm nekin, ez gelekê bextewerim.”
Piştî serhildanê, dewleta Tirk dest bi girtina Kurda kir. Bi hezaran Kurd hatin kuştin. Bi deh hezaran hatin sergomkirin. Piraniya gundên li herêma serhildanê hatin şewitandin û heyînên wan hatin talankirin.
Bi têkçûna serhildanê re kiryarên dewleta Tirk yên di herêmê de pêkhatîn, nivîskarê Rojavayî Armstrong bi vî awayî dinivîsand: “Kurdistan bi agir û Singoyan hat xirakirin. Zelam bi êşkenceyên giran re derbazbûn û hatin kuştin. Gund hatin şewitandin, zevî dan ber agir. Jin û zarok hatin revandin û kuştin. Tirka dema Kurd dikuştin, di hêla têhnîbûna xwînê de û di xedariyê de ji bab û kalên xwe yên dema Sirp, Yewnan û Ermenî qetil dikirin, qet şûnde neman. Ji her temenî Kurd bi biryarên lezgînî yên dadgehên leşkerî dihatin dardekirin. Diçûn sergomê û dihatin zindankirin”.
- Ayrıntılar
Em weke Tevgera PKK
Rêxistinkirina gerîla ya ji 1980 û şûn ve, ji 1983 û şûn ve jî bi gavên pratîk pêşxistina wê de, amadekirin û pêkanîna tevgera şoreşgerî ya 15’ê Tebaxa 1984’an û di berdewam kirina wê de li herî pêş xeta mîlîtan û fermandar Rêheval Egîd nûneriya wê kir. Ji lewra xeta gerîla afirand. Heyameke nû derxist holê. Ev heyam ku dema gerîla bûyinê, di tekoşîna gerîla de tekoşîna partîbûyinê, Rêber Apo ji bo vê got: Di rizgariya netewî de partîbûyin. Ji lewra hemû pîvan û taybetmendiya gerîla kesayeta Egît diyar kir. Gerîla jî çawa ku partî ji bo bîranîna Heqî Qarer hate rêxistin kirin, gerîla jî ji bo bîranîna Mahsûm Korkmaz hate rêxistin kirin. Rêber Apo di kongreya 3. de damezrandin û meşandina artêşa gerîla weke rêxistinkirina bîranîna Mahsûn Korkmaz bi nav kir û hate rêxistin kirin û heta roja me bu saziyeke bingehîn, rêxistineke bingehîn a tekoşîna berxwedanê dimeşîne. Veguherî artêşeke gerîla. Hemû pîvan û taybetmendiyê xeta tekoşînê ya vê artêşê kesayat a Mahsûn Korkmaz nûnerî jê re kir. Afirandina heyameke wusa, pîvan û taybetmendî dana wê, di asta yekemîn de pêşengî jê re dikir. Di şoreşa me ya berxwedanê, di şoreşa me ya azadiyê de cihê wî, rola wî ev e. Dayina taybetmendî û pîvanê ya ji bo pêvajoya berxwedaneke bi vî rengî, ji ber fermandarekî pêşeng bû.
Di vê mijarê de nîqaş û nîrxandinên girîng hate kirin. Herî zêde jî Rêber Apo kir. Pişt re jî tevgera gerîla, li dibistanê gerîla de van nîqaşên bingehîn têne kirin. Çima dike? Xeta fermandar a gerîla çiye, nûneriya fermandar û şervan bi pîvanê xwe çawa ye, ji bo van eşkere bike. Ji lewra li gorî vê xetê gerîla pêşxistin, hemû hêzê gerîla li gorî pêwistiyê vê xetê perwerdekirin û rêxistin kirinê ev tê kirin. Ji aliyê din ji xwe hin nêzîkatiyên şaş ê li ser vê xetê tê ferzkirin hene. Bê îddîa, bê vîn, paş de dixîne, pasîfîze dike, bi van nêzîkatiyan çetetiyê dike, ji xetê qut dike, ji lewra xetên, pîvanên fermandar û şervan ji rê derdixîne hene. Ev jî weke nêzîkatiya çeteyên çaran, nizanim weke çeteyên gelek cûda yên çeteyên hevkar derketin holê. Niha li gel van xetan ve xeta rast a gerîla, fermandariyê van xetan temsîl dikin û fermandariyê ji bo gerîla di xeta Apocîtiyê de veguherînin, û ji xwe ji bo van nêzîkatiyan ji hev cûda bikin û muqayese bikin ev nîqaş hatin kirin. Xeta fermandariyê ya Rêheval Mahsun Korkmaz nûneriya wê dikir herdem hate nîrxandin. 
Rêber Apo ev got “ew kesayeta xeta îdeolojî û polîtîk ya partiya me di xeta leşkerî de temsîl dikir, yê ew derbasî pratîkê kir, yên pêvan û taybetmendiyê wê jiyandikir, dida jiyankirin, ji lewra kesayetê nûneriya pîvanên gerîla dikir û ew kesayeta pîvanên pêşeng ê gerîla temsîl dikir bû. Pîvanên fermandar, taybetmendiyê fermandar ê Rêheval Mahsun Korkmaz wusa derket hole. Bi rastî jî pîvanên mîlîtan ên partiyê bê kêmasî di kesayet a xwe de temsîl dikir. Taybetmendiye wî yê pir bi nîrx hebûn. Di aliyê fîzîkî de hezekî wî ya mezin nebû. Aliyê wî yê ji herkesî hêztir, aliyê wî yê fizîkî an jî derfetên wî yê maddî ne mijara gotinê bû. Lê di wî laşê wî yê biçûk de dilekî pir mezin hebû. Cardin di mejiyê wî de vîn û baweriyeke bêhempa dihewand. Mejî û dilê xwe ji bo gelê kurd, mirovên kurd, azadiyê Kurdistanê ve girêda bû û bi wan re bibû yek, di vê wateyê de rastiyeke wî ya kesayeta xwe bi gel û welat kiribû yek. Di vê astê de bi rastî jî kesayeteke pir rêzdar, pir dilniz bû. Pir durust û dilsoz bû. Têkiliyê wî yê bi mirovan pir bi pîvan û haydar bû. Pir perwerde dikir, rê nîşan dida. Him difikirî, him afirîner bû him jî pêk tianî. Di kesayeta Egîd de di pîvanên wî yê fermandariyê de peyvên vala nebû. Ji bo çep û rastê ferman dayîn nebû. Karekî ku wî nikarî bû bikira ji tu kesî re nedigot bike. Tiştê êwîst be bê kirin, biryar digirt û ji bo li gorî pêwistiyê wê pêk were, berî hemû kesî li herî pêş tevlê dibû. Him bi xwe kiriye, him jî ji bo kesên din wezîfeyê xwe pêk bîne alîkarî dida, piştgirî dida. Fermandariya wî wusa bû. Egît di fermandariya xwe de him fermandarî him jî şervantî dikir. Bi qasî her şervanî şervanê çalakî û jiyana gerîla bû. Lê ji herkesî zêdetir jî ji bo herkesê di yekîneyê de kesên vî karî bike alîkarî dikir, piştgirî dida, hêz dida, rêxistin dikir, pêşengtî dikir. Di fermandariya wî de wusa kedeke mezin hebû, hewldan hebû. Pêşengtî hebû. Karê giran digirt ser xwe. Di hemû jiyana xwe de wusa bû. Him şervantî kir, him jî fermandarî. Ji lewra him bû nefer him jî pêşeng. Him bû mîlîtanê partiyê him jî fermandarê gerîla. Vana hemû di kesayetekê de bi awayekî xurt gihand hev û dû. Van hemû pîvan û taybetmendiya, di nava tekoşîna pratîk de xwe perwerde kir û bi gelek aliyan xwe pêş xist. Li ser vê bingehê girêdana wî bi welat ve pir xurt bû, girêdana wî ya gel pir xurt bû. Baweriya wî ya azadî û demokrasiyê pir xurt bû. Girêdana wî ya van taybetmendiya hemû temsîl dike, ji rastiya Serokatiyê re, girêdana wî ya xeta Rêbertiyê pir xurt bû. Kesayeta wî bi wan taybetmendiya hemûyan hatibû hûnandin, xwe bi wan re kiribû yek. Ji bilî wan kesayeteke wî nemabû. Bi xeta Rêbertiyê, bi rastiya gel, bi rastiya welat, armanca azadî û demokrasiyê bi hişmendî, nêzîkatî di ruh û dilê kesayeta Egît ve bibû yek. Ji lewra her tişt bi hundirê wî dihat, ji dil dikir. Her gotinê xwe jê bawer dikir û digot, her karî jê bawer dikir û pêk tianî, bi xwestek dikir, difikirî û dikir. Ji lewra gotinê herî xweş digot. Biryara herî rast dida. Xebata herî bi bandor, herî serkeftî dikir. Her cîhê diçû serkeftin bidest dixist. Li her cîhê lê bû gotina wî dihat gohdarkirin. Dihat hezkirin. Ew wusa ne fermandarekî bi raye, hatibû wezîfedar kirin. Bi ked a xwe, bi pêşengtiya xwe, bi xwezayî ji hêla yên gel wî dihat hilbijartin, fermandarekî dihat pejirandin. Rêbereke xwezayî bû, fermandarekî xwezayî bû. Mîsoger pîvanên wî yê fermandariyê wusa bû. Pîvanê vê fermandariyê li Kurdistanê afirand. Fermandarbûyîna xeta Rêbertiyê vê pêwîst dibîne. Van hemû pîvan û taybetmendiyê vê fermandariyê kesayea Mahsun Korkmaz derxist holê û danî pêşiya ciwanê kurd. Danî pêşiya gerîla yê kurd. Bû fermandarê damezrîner ê gerîla yê kurd. Heta niha hemû tevgera gerîla, di fermandariya Mahsun Korkmaz, ji bo bîranîna wî di xeta wî rêxistin dibe, dimeşe, tekoşîn dide, heta roja me ya îro di xeta nebinkeftinê de li berxwedide û bûye tevgereke gerîla ya bûye mîsogeriya serfiraziyê. Wê bi vî rengî jî berdewam bike.
Hevalê Egîd bêberjewendî, bêhesabên şexsî bi giştî ji bo jiyana demokratîk û azad a gelê kurd, ji bo azadkirina Kurdistanê li ser esasê xwe dayinê tevlêbû. Bi wêrekî û fedakariyeke mezin tevlêbû. Ji destpêka tevlêbûnê û şûn ve di nava tekoşîna herî hişk û dijwar cîh girt. Her dem di nava refê pêşîn de cîhê xwe girt, di nava şer de bû. Bi karê herî zehmet ê şoreşê ve mijûl bû. Bi karê wêrekî û fedakarî dixwest re mijûl dibû. Li Êlihê ev kir, li Sêwrekê ev kir. Li Lubnan û Fîlîstînê wusa xebitî, xwe amadekir. Cardin li herêma Êlihê ji bo amadekirina gerîla rol a xwe lîst, piştre di 82-83’ande ji bo atirs, xof, bêvînî, bêîddîabûn herî zêde tê jiyîn, heyameke ku miromadekirinên pratîk ên gerîla, bi helavê Mehmet Karasungur ve pêşengtî kir. Xebatê amadekariyê meşand. Çalakiya Dihê (Erûh) ya pengava 15’ê Tebaxa 1984’ande hat eli darxistin, fermandariya wê kir. Her dem di xeta gerîla de bû, di xeta berxwedanê de bû. Di xeta aktîf a xeta tekoşînê de bû. Vê gihand gerîlabûyinê, ji bo avêtina gule ya destpêkê pêşekngtî kir. Bû fermandarê gule ya destpêkê avêt. Piştre jî ji bol i dijî hemû êrîşên şerê taybet ê faşîst û paşverû ji bo gerîla berdewam bike israr kir, pêşengtî kir. Li dijî hemû lawazî û kêmasî ji bo xeta gerîla berdewam bike, were rêxistinkirin, heta dawî bi israr bû, bi rik bû, berxwedêr bû. Di 84’an, 85’an û heta Newroza 86’an wusa meşiya. Di Newroza 1986’ande pêşengtiya berxwedanê kir û cardin di pêvajoya pîrozbahiyên Newrozê de di pevçûneke ketê de di 28’ê Adara 1986’ande li Gabarê şehîd ket. Heta wê demê herdem bi lehengî tevlî tekoşînê bû, bi lehengî meşiya, bi lehengî şer kir û şehîd ket. Ji lewra tevgera me vê rojê weke qehremaniya netewî pejirand, bi nav kir. Gelê kurd jî vê wusa dipejirîne. Navbera 21’ê Adarê û 28’ê Adarê weke hefteya qehremaniya netewî pejirand. Hefteya di navbera şahadeta Mazlûm Dogan heta şahadeta Mahsûn Korkmaz de weke pêvajoya qehremaniya netewî binav kir. Rêber Apo, Hevalê Egîd weke remza (sembol) lehengiya netewî binav kir. Çima weke remza lehengiya netewî binav kir? Ji ber ku li dijî rejîma faşîst a leşkerî dema li ser bingehê berxwedana gerîla weke dema lehengiya netewî binav kir. Got ev dema lehengiya gel e. Di dîroka hemû gelan de heyamên dîrokî hene. Çine van heyamên lehengiyê? Di heyameke taritî herî zêdeye, ronahiya serkeftin û serfiraziyê herî kêm tê dîtin, dema zilm herî tariye, zext, vên civakê nikarin xwe azad temsîl bikin û bijîn, berowajî vê li dijî van hemûyan heyameke tekoşînê ya gel xwe azad, demokratîk temsîl bike, bi vîna xwe jiyan bikeye. Gel bi van hene. Ji xwe wusa dibin gel. Di demên wusa de, gelên di bin zextê de karibin pêngavên pêşketinên berxwedanê bikin pêşdikevin. Dibin gel. Lê ev ji xwe wusa bi pîvanên asayî nabe. Bi pîvanên asayî nabe. Wêrekiyeke mezin dixwaze, fedakarî dixwaze. Vaye ji van heyaman re dibêjin heyamên lehengtiyê. Adeta van lehengan gelan diafirînin. Helbet lehengan jî gel diafirînin. Ji nav a xwe derdixînin. Vaye 12’ê îlonê di heyama di bin derbeya leşkerî ya faşîst de dema xwe ya herî tarî jiyandike. Zilma di girtîgeha Amedê tê zanîn. Zilma li derve tê zanîn. Cuntaya di pêşengtiya Kenan Evren de li Kurdistanê çiqas komkujiyên qirêj kirine bîlançoya wê hîn jî nayê eşkerekirin. Dewlet ji vê ditirse. Wê ev ruyê dewletê yê qirêj derkeve holê û dewleteke çiqas zalime, dewleteke reşkujer e wê were dîtin. Ji ber wê niha dernaxînin holê. Vaye heyameke wusa bû. Mirov di nava tirsê de bûn. Gel hatibû tepisandin. Rêxistin hatibûn belavkirin, xistibûn girtîgeha û li wir li ser wan îtirafkarî dihat ferzkirin, bi îşkenca dixwestin teslîm bigrin û dixwestin tune bikin. Li derve zilma leşkerî, zilma polîsan di asta herî jor bû û gel xistibûn bi zexteke ku êdî hêza xwe ya berxwedanê wunda kiribû. Li ser civakê ev ferz kiribûn, dixwestin van bi wan bidin kirin. Pêngava 15’ê Tebaxê li dijî vê pêşket. Destpêkê berxwedana girtîgehê ya mezin pêşket, bi vê serkeftineke mezin a îdeolojik hate bidestxistin. Lê ya serkeftina îdeolojîk ya leşkerî û siyasî temsîl dikir pêngava 15’ê Tebaxê bû. Tekoşîna li ser bingehê pêngava 15’ê Tebaxê pêşket vaye li dijî heyama herî tarî ya dîrokê, bû heyama lehengi yê ya gel. Heyama lehengiyê ya gelê kurd, heyama berxwedanê ya li dijî rejima leşkerî ya faşîst a 12’ê îlonê ye. Di vê berxwedanê de 15’ê Tebaxê bi pêngava xwe ya şoreşgerî tê temsîl kirin. Ev pengav, pengava lehengiya netewî ya gelê kurd e. Pêşengê, nûnerê vê pengavê jî Rêheval Mahsun Korkmaz e. Ji lewra ev dibe remza pengava lehengiyê. Yên vê pengava lehengiyê temsîl dike, hemû şehîd li pey şopa wî dimeşin, did fermandariya wî de meşiyan û şehîd ketin, dibe fermandarê wê yê mezin. Rêber Apo ji vê re got, “şehîdên şehîda”. Ji lewra ev şehîdên heyama lehengiyê di kesayet a xwe de temsîl dike, ji bo vê bû lehengê netewî. Lehengiya netewî bi wêrekî û fedakariyeke mezin a tu kesî di wê astê de bi wêrekî û fedakarî, bi serfirazî nikarîbû bimeşe, di demek wusa de bi pêkanîna vê meşê afirand. Dayina navê lehengê netewî, bi berxwedanî tekoşîn kirin û heta nefesa xwe ya dawî temsîlkirina xeta berxwedaniyê lehengtiya wî ya netewî afirand. Lehengtiya netewî derxist holê, nûnertiya wê kir. Ji lewra rastiyeke derket holê, hate afirandin, destpêkê partiyê, piştre jî gel dayê. Pejirand. Mafê wî dayê. Bi vî awayî weke lehengê netewî yê gelê kurd di dîrokê de cîhê xwe girt.
Endamê Konseya Rêveberiya KCK’ê Dûran Kalka- Ayrıntılar