Cemîl BAYIK
Roja 15’ê Tîrmehê rêveberên KCK’ê daxuyaniya ku her kes li bendê bûn dan. Li gorî vê daxuyaniyê deklare bû ku rewşa bêçalakîtiyê dê heta 1’ê Îlon a 2009’an berdewam bike. Ev daxuyaniya rêveberên KCK’ê ku ji raya giştî re hate aşkere kirin divê rast bê fêmkirin. Heke weke berê nêzîkatiyeke rast neyê nîşandan û pêvajo bi awayekî cidî neyê nirxandin, ji vê fersendê jî dê sûd neyê wergirtin.
Piştî daxuyaniya 15’ê Tîrmehê tê fêmkirin ku hin kesên di nava nêzîkatiyeke wisa de ne hene. Ev kes bi awayekî cidî xwe dixapînin. Ev beşên, ku ne di ferqa pirsgirêkê de ne, nizanin ev bêçareserî dê bigihêje ku derê jî. Heta rastiyeke wisa derdikeve holê ku xwedî helwesteke bêberpirsyar in.
Berê jî hatibû destnîşankirin. Hêzên Azadiya Kurdistanê ji bo pirsgirêka kurd bi riyên demokratîk bê çareserkirin û aştiyeke mayînde pêk were, hewcedarî dîtine ku bêçalakîtiyê îlan bikin. Şertên bêçalakîtiyê ji aliyê geşedanên siyasî, daxwazên gel, konjonktura herêmî û navneteweyî ve hatibûn afirandin. Di afirandina şertên wisa de hêzên azadiya kurd heke rewşa bêçalakîtiyê îlan nekiriba dê ne rasteqîn bûya, rewşeke li gorî berjewendiyê gelê kurd û tirk dê dernexista holê. Ji ber vê yekê, di pêvajoyeke ku tevgera azadiya kurd di warê siyasî û leşkerî de xurt bû û însiyatîf girtibû destê xwe, tercîha xwe ji aliyê bêçalakîtiyê de kir. Ev rastî îro jî derbasdar e. Bêçalakîtiya ku ji 15’ê Tîrmehê heta 1’ê Îlonê hatiye dirêjkirin li ser vê rastiyê pêk hatiye. Tu kes bila ji vê yeke encameke cudatir dernexe.
Rêber Apo, beriya 15’ê Tîrmehê nêrînên xwe yên ku rewşa bêçalakîtiyê heta 1’ê Îlonê bê dirêjkirin ji raya giştî re aşkera kiribû û biryara wê ji Tevgera Azadiya Kurdistanê re hiştibû. Tevgera Azadiya Kurdistanê ev nêrîna Rêber Apo li ber çavan girt û bal kişandiye ser girîngiya nexşerêya ku tê payin Rêber Apo di nîvê meha Tebaxê de ji raya giştî re aşkera bike. Ji ber vê yekê bêçalakîtiya heta 1’ê Îlonê hate dirêjkirin dema mirov binirxîne, divê mirov dema di navbera 15’ê Tîrmehê û 1’ê Îlonê de weke demeke ku muxatabên pirsgirêkê li hemberî nexşerêya ku Rêber Apo amade dike helwestên xwe daynin holê û ev yek weke fersendekê bê nirxandin.
Heke ev yek bi awayekî rast neyê fêmkirin her çiqas dem heta 1’ê Îlonê hatibe dirêjkirin jî, encamên ku piştî pêvajoyê derkevin holê kes ji niha ve nikare texmîn bike. Di vê hêlê de pêvajoya ku piştî 15’ê Tîrmehê hatiye destpêkirin teqez divê bi awayekî rast bê nirxandin.
Di vê pêvajoya hatiye destpêkirin de hemû derdor divê nêrînên xwe der barê nexşerêya ku Rêber Apo dê amade bike de vebêjin. Raya giştî ya di vê mijarê de hesas e gerek rojeva wan a esasî ev be. Ev rojev bi awayekî wisa di siyasiya Tirkiyeyê de bê rûniştandin ku nehêle ber bi rojeveke sexte ve biçe.
Berê jî wisa bû. Ji aliyê kê ve hatiye amadekirin, ji bo çi ji raya giştî re hate pêşkêşkirin îro ‘belge’ya zelal bûye bi hefteyan raya giştî mijûl kir. Tirkiyeyê ji rojeva esasî dûr xist. Di encama derketî holê de dîsa yê winda kir gelên Tirkiyeyê bûn. Û pêvajoya beriya 15’ê Tîrmehê heba bû. Dîsa rewşeke weke vê derkeve holê dê encameke cudatir biafirîne.
Derdorên bi pirsgirêka kurd re bi awayekî dîrek eleqedar in û derbarê nexşerêya Rêber Apo ku deklare bike nêrînên xwe vebêjin re, muxatabên pirsgirêkê jî bi awayekî aktîf gerek helwestên xwe daynin holê. Tevgera Azadiya Kurdistanê di vê mijarê de helwesta xwe bi awayekî zelal destnîşan kiriye. Beranberî vê yekê hêzên fermî yên tirk jî gerek bikevin pozîsyona muxatabiyê. Di vê mijarê de daxuyanî û nirxandinên têne kirin, muxatabê wan kî ye gerek bê aşkerakirin. Ev yek, çareseriya pirsgirêka kurd bi riyên demokratîk û pêkanîna aştiyeke mayînde hêj hêsantir bike.
Di vir de berpirsyartiya mezin dikeve ser milê organên weşan û çapemeniyê. Pêvajoya borî dema bê nirxandin organên çapemeniyê rola ku pirsgirêkê di rojevê de hiştin an jî derojevkirina pirsgirêkê bi awayekî zelal hate dîtin. Ji ber vê, li Tirkiyeyê heke ornganên weşan û çapemeniyê dixwazin pirsgirêka kurd bi rêbazên demokratîk bê çareserkirin û aştiyeke mayînde çêbibe, divê hewcedariyên vê yekê bi cih bînin. Di vê çarçoveyê de rê li pêşiya nêzîkatiyên afirandina rojevên sexte bigire û rojeva esasî ji xwe re bingeh bigirin. Vê yekê jî weke peywireke dîrokî ya jêneger ji xwe re qebûl bike. Di serî de jî organên weşan û çapemeniya azad û alternatîf vê yekê bikin. Di pêvajoya borî de kesên alîgirên şerê qirêj ê taybet in, hin derdorên ku şer ji xwe re kirine deriyê rantê, ji bo pêvajoya bêçalakîtiyê sabote bikin çi ji destê wan hat kirin. Piştre jî weke derket holê ku provokasyon çêkirine. Raya giştî bi rojevên sexte mijûl kirin. Di vê yekê de jî bi ser ketin. Di pêvajoya di navbera 15’ê Tebaxê û 1’ê Îlonê de divê bi tu awayî destûr ji tiştekî wisa re neyê dayîn.
Bi 15’ê Tîrmehê re rewşa bêçalakîtiyê ketiye pêvajoyeke nû. Tevgera Azadiya Kurdistanê, beriya 1’ê Hezîranê rewşa bêçalakîtiyê nirxand; gihîşt wê encamê ku rewşa bêçalakîtiyê heta 15’ê Tîrmehê dirêj bike. Niha jî heman encam derketiye holê. Lê nirxandina vê carê ji ya navbera 1’î Hezîranê û 15’ê Tîrmehê cudatir bû. Ji ber vê yekê gihîştiye wê encamê ku pêvajoya navbera 15’ê Tîrmehê û 1’ê Îlonê li gorî nexşerêya Rêber Apo amade kiriye divê li ser bê sekinandin. Niha pêvajoyeke wiha tê jiyîn. Ji bo aştiyeke mayînde, bi riyên demokratîk çareseriya pirsgirêka kurd û astengiyên li pêşiya demokratîkbûna Tirkiyeyê bên rakirin hemû hêzên têkildar gerek nêzîkatiyên xwe li gorî vê diyar bikin.
- Ayrıntılar
Cigîrê Serokê Desteya Rêveber a KCK Cemîl Bayik
Tirkiyeyê hemû hêza xwe daye tasfiyekirina Tevgera Azadiyê û niha jî dixwazin hêzên Başûr bixin nav plana xwe. Tevgera Azadiyê di encama têkoşîneke mezin de pirsgirêka kurd xist rojeva Tirkiyeyê. Neçar dimînin hinek tiştan qebûl dikin. A rast jî, ne ji bo ku îradeya gelê kurd û nasnameya gelê kurd qebûl dikin, ji bo ku gelê kurd û cîhanê bixapînin û karibin înkar û îmhayê çêbikin qebûl dikin. Ji bo vê dibêjin; ‘em pirsgirêka kurd qebûl dikin, em dixwazin çareseriyê çêbikin, pirsgirêk pirsgirêka şexsî ye, çandî ye û em dixwazin di vê çarçoveyê de çareser bikin. Ji bo çareseriyê jî, jixwe me gelek gav avêtin û me çareser kiriye zêde tişt nemaye û em dixwazin hinek gavên din jî bavêjin lê PKK astengiyan çêdike.’ Vê propagandayê pêş dixin. Ji bo kurdan û cîhanê bixapînin pêdiviyek wiha dibînin.
Pirsgirêka kurd pirsgirêka nasnameyê ye. Kurd ku karibin bi nasnameya xwe, xwe îfade bikin, bijîn û xwe birêxistin bikin. Bi zimanê xwe perwerdeyê bibîne, bi çanda xwe bijî û bi awayekî azad û bi nasmameya xwe, xwe îfade bikê. Pirsgirêka kurd pirsgirêkeke wiha ye. Pirsgirêka kurd ku te di vê çarçoveyê de girte dest û di destûra bingehîn de cih dayê wê çareser bibe. Bi riya Xweseriya Demokratîk û bi pêşxistina Komareke Demokratîk çareser dibe. Wekî din çareser nabe. Bi wan gavên ku davêjin nikarin kurdan bixapînin. Hinek gavên sexte davêjin dihesibînin ku wê pirsgirêkê çareser bikin. Kurd vê baş fêm dikin. Kurd bi van naxapin û van qebûl nakin. Çawa ku kurdan têkoşîn meşand, ji bo nasname û azadiya xwe gelek bedel dan, ji vir û pêde jî wê bidin.
Dewleta Tirkiyeyê li dijî kurdan ji berê ve heta niha şerekî psîkolojîk dimeşîne, bi vî şerî nahêle ku kesek pirsgirêkê fêm bike û pirsgirêk bê çareserkirin. Siyaseta xwe ya îmha û înkarê jî bi vî awayî vedişêre û nahêle tu kes fêm bike. Li dijî kurdan komkujiyên mezin pêş dixe, sûcên mezin dike û sûcên mirovahiyê dike. Dixwaze bi vî awayî van hemûyan veşêre. Dê çawa karibin kurdan neheq derxînin, îmha bikin û ji her kesê alîkariyê bigirin. Li cîhanê tu kesî siyaseteke wiha qirêj nemeşandiye. Tiştekî aşkera heye dixwazin îradeya kurdan bişkînin û teslîm bigrin. Ji bo vê hemû qanûnên xwe û yên navneteweyî binpê dikin. Çapemeniya Tirkiyeyê jî bê sînor bi kar tînin û dikin bin xizmeta xwe û dibêjin; ‘PKK şer dike û leşkerên me dikuje’. Lê yê ku operasyonan dikin ew bi xwe ne. Eger artêşa Tirkiyeyê operosyonan neke, di cihê xwe de bimîne tu kuştin û şer çênabe. Lê li hember vê gerîla tu êrîşê nake û naçe ser qereqolan çalakiyan pêk nayînin û tevî vê yekê jî rewş berovawî tê nîşandan. Gerîla di parastina xwe de ye û di rewşeke bê çalakbûnê de ye. Serfermandarê tirk û hemû artêşa tirk, hêzên meşrû û ne meşrû hemû xistiye nav tevgerê, tang, top, helîkopter, balafir, hêzên xwe yê îstîxbaratê, hêzên xwe yên teybet, cahş, çete, hemû xistine nav tevgerê da ku çawa gerîla îmha bikin. Ji xwe serfermandar aşkera got; ‘heya kesek bimîne em ê şer dewam bikin.’ Dîsa got ‘em ê bigerin, bibînin û tine bikin’. Dîsa wiha dibêjin; ‘em bi kesekî re rûnanin, di nav saziyên dewletê de jî kesek nikare bi PKK’ê re rûnê ev xiyanet e’. Li pişt hemû operasyonan serfermandar heye. Hemû sûcên xwe davêjin ser PKK’ê. PKK çi bike sûcdar e, lê Tirkiye çi bike mafdar e. Mafê her zindiyekî yê parastina rewa heye. Ev maf ji bo kurdan jî heye.
Li Tirkiyeyê her kesî got fersendek çêbûye, lê divê ‘fersendên ku ew dibêjin? Diyar bikin. Ne ku PKK û gelê kurd fedekariyeke yekalî dike ji bo ku pirsgirêk çareser bibe, ji bo wê bedelan jî dide û ku ew jî, ji vê feydê bibînin pirsgirêkê çareser bikin; lê fersendên ku ew dibêjin ev e, ‘pêdiviya Amerîka û Ewropayê di mijara Pakistan, Afganistan, Qafqasya û Rojhilata Navîn de bi me heye. Amerîka bê me nikare li van deran encamê bigire. Wê demê em dikarin tasfiyekirina PKK’ê deynin pêş wan û li ser vê bazartiyê bikin. Em ê bêjin hûn dazwazên me pêk bînin, em ê jî daxwazên we pêk bînin. Wê demê Amerîka û Ewropa neçar in ku daxwazên me qebûl bikin û em jî bi hêsanî dikarin PKK’ê tasfiye bikin.’ Niha dewleta tirkî li ser vê bingehê xebatê dimeşîne. Tiştê ku dibêjin fersend jî ev e. Di aliyekî de bi Îran û Sûriyeyê re hevgirtinan pêk tînin ji bo darbeyê li tevgera kurd bidin û bi hev re siyaseta tinekirin û înkarê bimeşînin. Ev her sê dewlet bi hev re kar dikin ji bo dewleta navendî ya Iraqê jî bikşînin vê siyasetê.
Haşimî diçe Tirkiyeyê hevdîtinan pêk tîne û serfermandarê Iraqê diçe hevdîtinan pêk tîne û dîsa di alîyekî de petrola Iraqê bi xeta Kerkûkê ve girêdidin û ew petrol diçe Skenderûnê û li ser wê peymanan çêdikin; ev hemû ji bo planekê tên pêşxistin. Plan û hedef ew e ka wê Başûr li dijî PKK’ê çawa têxin nava tevgerê. Di siyaseta înkar û tinekirinê de bikaribin encamê bigirin. Îlker Başbûg li Amerîkayê got; ‘Pêwîst e Başûr bikeve nava tevgerê.’ Li Başûr hilbijartin heye lê PÇDK li derveyî hilbijartinan dihêlin. Haşimî li Enqereyê dibêje; ‘Pêwîst e PKK, an çekan deyne bê dadkirin, an jî welatê me biterikîne.’ Başûr li dijî vê tu helwestekê nîşan nade. Tê wê wateyê ku Başûr jî dikeve nav vê planê. Lewma eger Başûr di vê planê de cih negire, pêwîst e li dijî wan bisekine. Nirxên xwe û nirxên gelê kurd divê biparêze û li dijî van bisekine. Lê bê deng in. Ev bê dengî jî tê wateya ku di vê siyasetê de cih digire. Yanî her çiqas bi fermî cih negirin jî, lê maneya bêdengiyê ev e. Hêvî û baweriyê didin wan. Ji bo vê sekna Başûr a niha ne sekneke rast e. Hem ji bo Başûr ne rast e û hem jî ji bo hemû hereketên kurd ne rast e. Dewleta tirk di israra xwe ya siyaseta înkar û îmhayê de hinekî jî, ji vir cesaretê digire. Eger Başûr baweriyê nedê nikarin di vê siyaseta xwe ya înkarê de israr bikin. Lewma tiştên pêwîst dikir bi şer çareser bibe çareser bûye. Êdî pêwîst e pirsgirêk, li vir jî derketiye holê, bi riyên siyasî û diyalogê çareser bibe.
- Ayrıntılar
Cemîl Bayik
Rewşa bêçalakîtiyê ku Tevgera Azadiya Kurdistanê îlan kiribû û heta 15’ê Tebaxê dirêj kir bi rengekî yekalî berdewam dike. Ev daxuyaniya yekalî hatiye îlankirin nayê wateya ku pevçûn pêk nayên. Hêj pevçûn û şer didome. Aşkera ye ku ji rewşa tê jiyîn hêzên azadiya kurd ne berpirs in. Berpirs ên li Tirkiyeyê di şerê taybet û qirêj de israr dikin bi xwe ne.
Aştî ji bo Tirkiyeyê ji her demê bêhtir bûye hewcedariyek. Ji ber ku fatureya giran a şerê bi dehan salan didome li gel hatiye birîn û giraniya vî barî ya li ser milê gel îro ji her demê bêhtir xwe dide nîşandan.
Di dewşa heyî de li Tirkiyeyê pirsgirêkên şer ên di warê leşkerî, aborî yan çavkaniya mirovan de tên jiyîn tenê nayên jiyîn. Pirsgirêkên giran ên di qada civakî û derûnî de jî tên dîtin. Ji ber ku bi milyonan mirov yekser di nav vî şerî de ne û yên mayî jî ji di kevine bin bandora wîde tevahiya civaka Tirkiyeyê ji vê yekê tesîr bûye. Bi gotineke din, li Tirkiyeyê civak yekser û vekirî kişandina nav dijwariyê û ketiye rewşeke ku cînetê dijî. Nûçeyên ku rojane di weşanên ragihandin û çapemeniyê de cîh digirin vê yekê piştrast dikin.
Bi vî rengî li Tirkiyeyê civak a di nava çerxa dijwariyê dê dikişînin nava jiyaneke ji siberoja xwe bifikar.Ev rewş ji bo civaka Tirkiyeyê bi tu awayî mîna nîşaneya xêrê nikare were dîtin. Zirareke mezin didin civaka Tirkiyeyê. Îlankirina rewşa bêçalakîbûnê ya hêzhen azadî û demokrasiya Kurdistanê, gavên ji bo sazkirina aştiyê ku diavêje di vê wateyê de ji bo rizgarbûna ji vê rewşa xeter a civaka tirk derfetekê diafirîne. Lê belê ev yek rast nayê dîtin. Berovajî şaş dixwînin û ev yek jî dibe sedema kurtirbûna rewşê.
Ên berdewamiya şerê taybet û qirêj li gor berjewendiyê xwe dibînin di domandina vî şerî de bi israr in. Tevî îlankirina rewşa bêçalakîbûnê ya ji aliyhe Hêzên Azadiya Kurdistane jî, ji ber vê yekê êrîşî qadên gerîla dikin, zextên li ser sazî û hêzên siyaseta demokratîk her diçe tên tundtir kirin.
Li Tirkiyeyê heta kengî ev rewş dê were jiyîn?
Di rewşa heyî de her kes û derdorên berjewendiyê civaka Tirkiyeyê diparêzin ji her demê bêhtir bi rengekî lezgînî bersivandina vê pirsê re rû bi rû ne. Şert û mercên ku Hêzên Azadiya Kurd afirandine li holê ne û lewre ji bo berjewendiyê civaka Tirkiyeyê bersivandina vê pirsê gelek girîng e. Nikare bê gotin ku ev yek li Tirkiyeyê mîna tê xwestin hatiye fêmkirin. Mudaxeleya qada siyasetê ya Serfermandarê Artêşa Tirk Îlker Başbûg, bûye sedema vê yekê. Beriya mudaxeleya Îlker Başbûg pirsgirêka kurd baştir dihate guftûgokirin, tevî hin kêmasiyê heyî jî der barê çareseriyê de nerîn dihatin aşkerakirin. Bi vê yekê re jî civaka Tirkiyeyê çavkaniya bingehîn a pirgirêka didît û eleqeya wan zêde dibû. Niha ev yek ji holê hatiye rakirin. Her diçe Tirkiyeyê rola kor, kerr û lalan dilîze.
Ên ev rewş afirandin jî derdorên di şerê taybet-qirêj de israr dikin in. Van derdoran atmosfera ber bi çareseriyê ve li gor berjewendiyê xwe nedîtin. Lewma jî dira delêliya şer dikin û edebiyata, ‘Emê bikûjin, ser jêkin’ dista derxistin pêş. Dema vê yekê dikin jî bandorên şerê bi dehan salan li ser civaka Tirkiyeyê bûye jî tine dihesibînin. Diyar e ku ev derdor ji gelê Tirkiyeyê heznakin û xizmeta berjewendiyê wî nakin.
Civaka Tirkiyeyê heta kengî wê tahamûlî vê yekê bike? Rewşa civak têde ye nîşan dide ku zêde hêza talamûlkirinê nemaye. Derketina pêş a rewşa halê cînnetê ya civakê nîşaneya vê yekê ye. Divê ev rastî ji aliyê her kesê paşeroja Tirkiyeyê difikire ve bê dîtin.
Dewlet di polîtikayên civak anîne rewşa îro de israr dike. Li Kurdistanê operasyon didomin, binçavkirin-girtin û li hember qadên derveyî sînor ji bejahî û hawayî bombebaran berdewam dikin. Hata ev êrîş tên berfireh kirin û wan tînin rewşeke bêbextiyê.
Devleta tirk, bi bikaranîna polîtakayên DYA’yê yên ji bo Asya Navîn û Rojhilata Navîn dixwaze pîlanê xwe bibe serî. Dema vê yekê dike hewldana li gel xwe bikaranîna dewletên Îran, Iraq û Suriyeyê jî dide. Ev dewlet di navbera xwe de heta astekê jî gihiştine biryarên hevbeş. Van tevan jî di dema ku Hêzên Azadiya Kurdistanê rewşa bêçalakîbûnê îlan kiriye de pêk tînin.
Divê civaka tirk û rewşenbîr van tevan bibînin û helwesetek berpirsiyarî nîşan bidin. Hewldanên aştiyê yên ku em gelek wateyê didin wan hene. Lê mixabin ev bi tenê têrê nakin. Divê ev hewldan giştî bibin û tevahiya civakê himbêz bikin. Dema ev yek pêk hat jî li Tirkiyeyê aştî wê bibe têgeheke ku bihêztir tê bilêvkirin. Di rewşeke wisa de dê yên di şerê taybet-qirêj de israr dikin nikaribin înyada xwe bidomînin.
Hêzên Azadiya Kurd piştî 29’ê Adarê rewşa bêçalakîbûnê heta 1’ê Hezîranê dirêj kirin. Ev rewş, li Tirkiyeyê ji bo aştî were sazkirin mîna tê xwestin nehat nirxandin. Tevî vê yekê jî heta 15’ê Tîrmehê hate dirêjkirin. Ev helwesta me israra me ya ji bo sazkirina aştiyê û çareserkirina pirsgirêka kurd radixe ber çavan. Niha ji 15’ê Tîrmehê re rojên bi hejmar man. Mehek ne demeke dirêj e.
Beriya niha jî me gotibû, aştî ne encameke ku bi seknê mirov karibe xwe bigihîne. Divê di oxira wê te têkoşîn bê dayin û civak lê xwedî derkeve. Ev li Tirkiyeyê dikare pêk were. Bandorên şerê bi dehên salan didome yên li ser civaka Tirkiyeyê ya derketiye asta trawmayê vê têkoşînê mîna pêwistiyeke lezgînî tîne pêşiya me.
- Ayrıntılar
Li Mêrdînê komkujiyekê rû da, ku di encamê de li gel jin û zarokan 44 kesan jiyana xwe ji dest dan. Gava mirov vê komkujiyê dinirînin, hingî wêneyekî berê me dîtibû derdikeve pêşiya çavên me. Bila kes matmayî nemîne; Wêneyê derkeve pêşiya me, bi temamî wêneyekî Ergenekonê ye.
Gelo çima?
Divê şaş neyê fêm kirin, ku bi nîşandana gunehkariyê re em dixwazin hemû bûyerên li welatê me diqewimin bavêjin situyê Ergenekonê. Berovajî, nîşaneyên gelekî xurt li hole heye ku me ber bi nirxandineke bi vî rengî dibe. Her guhdarvar an jî temaşevanên hestiyar ên navgînên çapemeniyê dişopînin kêm-zêde di haya karên qirêj ên vê organîzasyonê de ne.
Di destpêka hemû karên qirêj û gemarî yên Ergenekonê de pîvanek heye. Ew pîvana Ergenekonê jî pîvana ‘Divê li dû şahid neyê hiştin’ e. Bi vê têgihiştinê, di gelek karên xwe yên qirêj de ji bo şahidan nehêle, delîl û şahid ji holê rakiriye. Di ser de gelek kadro û piyonên di karên xwe yên gemarî de bikar anîne, qetil kiriye. Gelek mînakên vê hene. A. Cem Ersever jî yek ji van mînakane. A.Cem Ersever yek ji damezrînerên JÎTEM’ê ye. Gelê me baş dizane, ka JÎTEM çiye û çi kiriye. Kesekî bi vî rengî jî, ji aliyê kesên ew bikar aniye ve hatiye kuştin. Rojnivîsên A.Cem Ersever û çeka wî bikar anî li gel bersûcên Ergenekonê derketin holê û ev rewşê jî vê yekê piştrast dike. Di roja îro de derket holê, ku gelek kesên mina A.Cem Ersever ji aliyê Ergenekonê ve hatiye kuştin.
Ya li vê derê derketiye holê, rê û rêbazên pêkanîna komkujî û kuştinên bi usûlê Ergenekonê ye. Ergenekon, gava karên xwe yên qirêj dike bi têgihiştina ‘eger li dû şahid neyê hiştin, hingî kiryarên kar jî wê ne diyar be’ tevdigere. Komkujiya li Mêrdînê jî bi vê têgihiştin û mejiyî hatiye kirin. Ji bo li dû ti şahidan nehêlin, çi zarok be çi jin be xwestin herkesên li wê derê bikujin.
Hin kesên ku ji vê bûyerê bi birîndarî filitîn, ev lîstika wan xera kirin. Li dû bûyerê şahid man. Eger tiştekî weha nebûya û herkes bimira, eşkere bû ku wê berpirsyariya vê bûyerê bavêtibûya situyê PKK’ê, herî kêm wê şik û gumanên bi vî rengî biafiranda. Di demên bihurî de ev yek hat kirin. Komkujiyên berî niha li dijî cerdevan û xizmên wan hatin kirin, xwestin malî PKK’ê bikin. Dîsa di sala 2006’an de, tevî ku kiryarên wê diyar bûn û berpirsyariya wê hilgirtibûn ser milê xwe jî, hewl dan komkujiya li Koşûyolû ya li Amedê bavêjin situyê PKK’ê. Ev yek jî, beriya hilbijartinên herêmî yên 29’ê Adarê ji aliyê çapemeniya Fetûllahî ya alîgirê AKP’ê ve hat kirin. Tevî ku îfadeyên yek ji kiryarên komkujiya Koşûyolûyê Astsûbay Hîkmet Topal ên li gel polêsan tê zanîn jî, ev yek hat kirin. Têgihiştineke ku bûyereke ewçend zelal û eşkere malî PKK’ê dike, eşkere ye ku wê komkujiya li Mêrdînê yekser malî PKK’ê bikira.
Ji ber ku gundê lê komkujî hat kirin cerdevan bû û gundê berî herkesî li wê herêmê cerdevanî qebûl kiriye, vê rewşê hîn bêtir derfet dida, propagandayeke reşkirinê. Mayîna şahidan a li dû komkujiyê, pêşî li propagandayeke reşkirinê girtiye.
Hin daneyên din hene, ku nîşan didin komkujiya li Mêrdînê bi usûlê Ergenekonê ye. Xwediyê rastîn ê gundê lê komkujî hat kirin gelê Asûrî-Suryanî ye. Gelê Asûrî-Suryanî di encama zextên dewlet-mêtîngeriyê gundê xwe terikandine. Di heman pêvajoyê de, bi hezaran gund bi vî rengî hatin valakirin. Gundên hatin valakirin jî ji aliyê dewletê ve ji cerdevanan re hatin dayîn. Ji xwe dûre derket hole, ku ev gundên mijara gotinê çawa ji aliyê Ergenekonê ve hatine bikaranîn. Di nîqaşên li ser doza Ergenekonê de tên gotin, ku ji bo çareserkirina krîza aboriyê ya salên 1993 û 1994’an, hukûmeta wê demê karê qeçaxçitiya narkotîkê kiriye û xwestiye bi vî rengî pêşî li krîzê bigire. Ev rastiyeke tê zanîn e. Çapemeniya azad-alternatîf gelek caran ev rastî anî zimên. Lewma ev navgînên çapemeniyê ji aliyê dewletê ve hatin cezakirin.
Piştî ku komkujî hat kirin gotûbêjan destpê kir, ku li gundê lê komkujî rû daye, Haşhaş dihat çandin û li ser parvekirina hatineyê ji vê narkotîkê, dijminahiyê rû daye. Hebûna qereqolê ya du kilometre nêzî gund jî nîşan dide, ka çandina haşhaşê û trafîka narkotîkê çawa tê rêvebirin û rola JÎTEM’ê ku li Kurdistanê Ergenekonê temsîl dike, bi çi rengî ye.
Her weha divê neyê jibîrkirin; hêza ku cerdevanan li Kurdistanê ji bo şerê qirêj û taybet bi rêxistin dike û li gorî wê perwerde û amade dike, Ergenekon bi xwe ye. Cerdevanan jî, bi vê perwerdeya stendiye û çekên ji wan re hatiye dayîn, ev komkujî kirine. Ev hemû rastî nîşan didin, ku komkujiya li Mêrdînê rû daye, bi usûla Ergenekonê ye. Lewma, berpirsyarê vê komkujiyê şerê taybet-qirêj e û hêzên vê yekê li welatê me bicih tîne û Ergenekon e. Divê ev rastî bi ti awayî neyê berovajîkirin.
Ev komkujî pêwendiya xwe bi ti awayî bi kevneşopî û toreyê Kurdan re nîne. Di kevneşopî û toreyên Kurdan de kuştina jin û zarokan tineye. Ev komkujî, ji ber kevneşopî û toreyên Kurdan rû nedaye. Bi temamî ji ber berjewendiyên qirêj pêk hatiye. Di şert û mercên rewşeke nû ya civakî ya Kurd de, ku Têkoşîna Azadî û Demokrasiyê afirandiye, Kurd bi ti awayî rê nade hovîtiyeke bi vî rengî. Li welatê me, ku dozên xwînî yên sedan salan çareser dibe, gelê me destûrê nade vê yekê.
Komkujiyên bi vî rengî, mîna ku li Mêrdînê hat dîtin bi tenê dikare lîstika şerê qirêj-taybet rû bide. Li dervehiştina Parlamenterên DTP’yî yên ji bo lêkolînkirina komkujiya li Mêrdînê avakirina komîsyonekê pêşniyar kiribûn, bersivdayîna bi girtin, operasyon û provokasyonanan a li gavên ji bo çareseriya demokratîk û aştiyane û rûdana vê komkujiyê, vê nirxandinê piştrast dike.
CEMÎL BAYIK
- Ayrıntılar
Mustafa KARASU
Polîsekî gir yê dewleta tirk zebaniyê cehenemê serê zarokekî kurd parçe dike. Ev zebaniyê cehenemê, bê ku bifikire ka ev zarok zindî ye an na bi hêrs li zarok dixe. Kîna di nava xwe de tevî di sere vî zarokî de dirijîne. Ew zarok dibe ku bi wan derbeyan li wir bimire jî.
Ev kîn, di encama gotina “jin be jî zarok be jî tiştê pêwîst em ê bikin” de çêbûye. Li gorî vê zîhniyetê her zarok û her jina ku zordestiya dewleta tirk şermezar bike, kuştinê heq kiriye. Ji bo wê polîs lê dide heta dibe ber mirinê.
Ev zarok di wê navê de tenê temaşeyî bûyeran dike; dema polîs tê nareve jî. Lê bedelê sekna xwe pir giran dide. Ev êrîşên polîs û leşkeran li ser zarokan bûne karên ji rêzê. Di hemû xwepêşandanan de em rastî bûyerên wiha tên.
Yên kamera wan digirin em wan dibînin; yên nakevin ber kamerayê nayên jimartin. Ev bûyer zordestiya polîs û leşkeran ya li ser kurdan dide diyarkirin. Eger yê li hemberî wan kurd be, zarok ne zarok ji bo wan ne girîng e. Di cih de weke kûçikên har êrîş dikin.
Lê nenêrin ku generalek li nexweşxaneyê çû serdana wî zarokî. Tiştê par li Wanê hatî serê jin û zarokan, vî gelî ji bîr nekiriye. Ji ber wê serdana vî generalê JÎTEM’ê tenê ji bo dîtin e.
Yên leşker û polîs xistin vê rewşê kesên siyasî ne. Kesên siyasî bi çavê ku civakeke doza mafê xwe dike, li kurdan nanêrin. Bi çavê xayîn û cudakaran li wan dinêrin. Kurd ji zarokiya xwe ve der barê kurdan de van gotinan dibihîzin.
Di encama vê siyasetê de weke jina Xirant Dînk Rakel Dînk gotî; ji pitikan qatil tên afirandin. Sîstema Tirkiyeyê ya siyasî û rêveberî sîstemeke wisa ye ku ji pitikan qatil û işkencekaran diafirîne.
Yên li hemberî vî polîsî bihêrs, berî her tiştî divê li hemberî sîstema Tirkiyeyê ya li hemberî kurdan bihêrs bin. Hindik maye DTP’ê ku siyaseta demokratîk dike dixwazin di kolanan de bidin lînckirin.
Hinek ji çapemeniya tirk bi çavê civikeke ku pêwist e bê perçiqandin li DTP’ê dinêre û wisa nîşan dide. Yên ku vê dikin bê ku şerm bikin ji xwe re dibêjin em misilman in. Wisa tê fêmkirin ku dema tirkîtî tê, misilmanî jî ji cewherê wê tê derxistin.
Ya rast ev zîhniyeta şovenîst ya dijberî kurdan tirkîtiyê jî dilewitîne. Sîstema Tirkiyeyê ya siyasî û rêveberî li ser zordestî û dîktatoriyê hatiye avakirin. Ji ber wê li xebata meclisê jî ku DTP û civaka kurd dixwazin bi awayekî berfireh gotûbêj bikin, bi çavê xebateke sûc dinêrin.
Wisa tê fêmkirin ku xebata DTP’ê ya modela rêxistina demokratîk gemara sîstema Tirkiyeyê ya siyasî û rêveberî derdixe holê. Ji ber vê jî dixwazin DTP’ê tune bikin. DTP’ê di vê hilbijartinê de careke din paşverûtiya sîstema Tirkiyeyê ya siyasî û îdarî derxist meydanê.
Partiyên din tev 5 şaredarên jin derxistin lê DTP’ê bi sere xwe 14 şaredarên jin derxistin. Ev rewş bi serê xwe dide diyarkirin ka kurd çawa civakekî demokrat û civakî ne û Tirkiye çawa paşverû ye. Ji bo vê jî ji DTP’ê hêrs dibin.
Li Amedê fermandarek plaqeya navê Osman Baydemir li serê bi piyê xwe lê dide diavêje. Tu girtîgehan bi zarokan tijî dikî, di xwepêşandanan de işkenceyên herî giran bi wan dikî, jin be jî zarok be jî tu dikujî; ji bo çi wê Osman Baydemir bibe hevalbendê durûtî û gemara te?
Cejna zarokan tiştekî baş e, lê dive mirov ne durû be. Tu ji her aliyê dinyayê zarokan bîne wan bixapîne ji wan re bêje li welatê me cejin heye, lê li zarokên kurdan jî dinyayê bike jehir. Bêguman pêwist e ev durûtî were diyarkirin.
Ew dîmenên zarokê li Colemêrgê jî dê neyê jibîrkirin. Cara yekê ye ku çapemeniya tirk çawa pêwist dit û cih dan van dîmenan. Eger çapemeniya tirk herdem vê berpirsyariyê bigire ser xwe, dibe ku Tirkiye dev ji siyaseta zordestiyê ya li ser kurdan berde. Di pirsgirêka kurda de dê hê zûtir çareseriya demokratîk bikeve rojevê.
Lê mixabin çapemeniya tirk vê nake. Berî çend rojan bû, li Agriyê tiştên hatîn serê kurdan ji nedîtî ve hat. Kuştinên li Amara weke nûçeyên ji rêzê dan. Dema ku wisa be, leşker û polîs cesareta êrîşê bi xwe re dibîne.
Êrîşên li ser DTP’ê hatin kirin çapemeniya tirk jê re bêdeng ma. Êrîşên li ser DTP’ê, ya rast êrîşên li ser qada siyaseta demokratîk, li gora agahiyên polîsan hatiye weşandin. Dema wisa be, ev êrîşên li ser siyaseta demokratîk çawa ku li ser rêxistineke ku çalakiyên leşkerî bike hatin dayîn.
Dewlet DTP’ê sûcdar dike dibêje we meclis ava kiriye. Wisa xuya dike li dinyayê cara yekê ye ku sûcekî wiha tê îcadkirin. Dîktator û zordest yên dijberî xwe saziyên wiha demoktatîk û rewa mehkeme dikin û ceza dikin.
Bi salan e ku DTP rêxistina meclisê gotûbêj dike. Meclisên jina û ciwanan ava dikin. Par jî kongreya civaka demokratîk, an jî meclis ku DTP jî di nave de bû çêbû. Di serî de Leyla Zana gelek siyasetmendar di nave de cihê xwe girt û ev xebat eşkere bû. Niha sûcdarkirina xebatên weke ya wê sûc û eyaba demokrasiyê ye.
Di demokrasiyan de her xebata zora hêza leşkerî û çek tê de tunebe û exlaqê civakê xirab neke demokratîk e û rewa ye. Bi taybetî mafê partiyan heye ku li gora îdeolojî û siyaseta xwe modelên rêxistin û gotûbêjan ava bikin.
Mafê DTP’ê heye vê bike. DTP’î yên hatîn girtin yekî tenê jî xebateke derveyî qanûnan nekiriye. Eger hin ji wan bi dehên salan di girtîgehan de mabin, an jî fikrê PKK’ê diecibînin, ev nayê wê wateyê ku bi vê xebatê sûc kirine.
Li tu welatê azadiya fikrî û rêxistinê lê heyî tiştên DTP’ê kirin sûc nayên dîtin. Yên sûc kirin ew in ku qanûn li gora xwe şîrove kirine û yên DTP’î girtîne. Yên DTP’î sûcdar nîşan didin û berê polîs û leşkeran didin ser zarokên kurdan sûcdar in.
- Ayrıntılar
Cemîl BAYIK
Piştî hilbijartinên herêmî hatibûn nirxandin, hin tespît hatibûn kirin. Di tespîtên hatibûn kirin de, hatibû destnîşankirin ku heger encamên hilbijartinê yên bi serkeftina DTP’ê bi dawî bibin rast werin xwendin; dê ji bo çareseriya demokratîk a pirsgirêka kurd derfetê biafirîne, lê heger ev yek bi pêş nekeve dê şerê taybet-qirêj bê berfirehtirkirin.
Pêşketinên yekser ên piştî hilbijartinên heremê, nîşaneyên ka kîjan ji van taybetmendiyan wê derkeve pêş raxistin ber çavan. Hêzên Azadî û Demokrasiya Kurd ku encamên hilbijartina herêmî nirxandin nêzîkbûna ji bo çareseriya demokratîk a pirsgirêka kurd parastin. Di vê çerçoveyê de jî biryara bêçalakîbûnê ya beriya hilbijartinê hatibû dayîn heta 1’ê hezîranê dirêj kir û mîna ‘rewşa şernekirinê’ bi nav kir.
Li hemberî vê yekê tiştê di daxuyaniyên rayedarên tirk de derkete pêş ew bû ku wê şerê taybet-qirêj berfirehtir bibe. Di daxuyaniyhen R. T. Erdogan, Cemîl Çîçek û Îlker Babûg de ev yek bi zelalî dihate dîtin. Piştî van daxuyaniyên rayedarên dewletê operasyon û binçavkirin dan destpêkirin.
Bêgûman a derketiye holê ne encameke wisa bû ku Tevgera Azadiya Kurdistanê dixwest. Tu kes an derdor nikarin ji vê rewşê hêzên azadiya kurd berpirsyar bigirin. Berpirsê rewşa heyî, ew ên ku operasyonan li dar dixin û binçavkirinan pêk tînin. Kî van operasyon û binçavkirinan pêk tîne? Dema ev rastî li ber çavan bê girtin dê bersiva vê pirsê jî zelal bibe.
Operasyon li çolterê li hemberî gerîlayan tên li dar xistin. Ên van operasyonan dimeşînin yekser di bin berpirsiyariya artêş û serfermandariyê de ne. Binçavkirinên li bajaran jî bi fermana dozgeran ji aliyê polîsan ve tên meşandin. Dozger û polîs di bin kontrola Wezareta Karê Hûndir û hikûmetê de û bi fermana wan tevdigerin. Di vir de rastiya derdikeve holê ew e ku; artêş û hikûmet li dijî hêzên azadiya kurd di çerçoveya planeke hevbeş de hereket dikin û ketine nav êrîşeke berfireh. Ji ber vê yekê jî nikare were gotin artêş û hikûmet ji hev cuda ne, an jî di nava nêzîkahiyên ku hevdû bê bandor bikin de ne.
Vekirî ye ka nêzîkbûna artêş û hikûmetê tê çi wateyê. Ev tê wateya ku di çerçoveya konseptekê de ketine nava tevgerê. Di vir de tiştê ku derdikeve holê ew e ku li dijî helwesta hêzên azadiya kurd a ji bo aştiyê, dewleta tirk xwedî nêzîkahiyeke ku şer berfirehtir bike ye.
Ev demek e di qada navneteweyî, herêmî û siyaseta hûndirîn de guftûgoyên ka PKK çawa dikare were tasfiyekirin lidar in. Hin plansaziyên ji bo vê yekê hatine kirin hene. Ev plan di serî de DYA bi agahdarî, erêkirin heta beşdarbûna hemû hêzên navneteweyî tê amadekirin. Plansaziya ku mîna ‘Plana Barkey’ tê binavkirin û ji Serokatiya DYA’yê re hatiye pêşkêşkirin jî yek ji van hewldanan e. Tê fêmkirin ku li Tirkiyeyê jî piştî hilbijartinên herêm hin plana li dijî hêzên azadiya kurd hatine meşandin û ew jî parçeyekî konsepta giştî ne. Ji xwe di heman çerçoveyê de li Tirkiyeyê guftûgo tên meşandin û dixwazin raya giştî ji bo vê yekê amade bikin.
Cewherê Plana Barkey tasfiyekirina PKK’ê ye. Hêzên navneteweyî û herêmî jî di nava vê planê de cih digirin û rola aktoriya bingehîn dane Tirkiyeyê. Bi van hêzan tê xwestin tasfiyekirina PKK’ê bibin serî. Li gorî vê yekê; di qada siyasî de Tirkiye dê biryaran bigire û planên taybet ên der barê PKK’ê de jî dê mora wê li van biryaran bixe. Di bicîhanîna vê planê de ji hev cudakirin / veqetandina PKK’ê; yên bi xeter, yên kêm xeter, yên dikarin bikişînin nava sîstemê û hwd. Cudakirin û veqetandina ji hev a van hêzan esasê planê ye.
Rayedarên dewleta tirk pêvajoya hilbijartinê û piştî hilbijartinê ne di çerçoveya afirandina hawîra aştiyê û çareseriya pirsgirêka kurd, berovajî vê yekê amadekariyên li gorî Plana Barkey tercîh kirine. Pêkanîna vê yekê mîna hedef daye ber xwe. Operasyon û binçavkirin jî ji bo vê yekê pêk hatin.
Divê ev rastî bê û durist bê xwendin. Heger ev yek rast neyê xwendin, bendawariyên cuda derkevin pêş; wê derfetê bide ku ên di şerê taybet-qirêj de israr dikin cesaretê bigirin û wisa tevbigerin.
Di demên borî de jî em bûbûn şahidê nêzîkahiyên bi heman rengî. PKK’ê gelek caran agirbesta yekalî îlan kir û pêvajoyên bêçalakîbûnê pêk anîn. Lê belê ev nêzîkbûnên PKK’ê ji aliyê dewletê ve mîna lawazî û zaafiyetê hatin nirxandin û xwestin ji bo berfirehtirkirina şer mîna derfetê bi kar bîne. Niha jî rayedarên dewleta tirk ketina nava heman şêwaz û nêzîkatiyê.
Agirbestên yekalî û pêvajoyên bêçalakîbûnê yên PKK’ê îlan dike ne ji qelsiyê ne, berevajî wê ji encamên hêzdarî û xwebariyê ne. PKK’ê di sala 1993’an de dema ji aliyê tevgera gerîla û gel de pêngavêke mezin hatibû avêtin agirbesta yekalî îlan kir. Wê demê rayedarên Artêşa Tirk di nirxandinên kiribûn de mikûr hatibûn ku wan ‘bajarên kurdan winda kirine”. Tevî vê rastiyê jî, PKK’ê di dema herî bihêz de; agirbest îlan kir û derfet da aştî û çareseriya demokratîk ya pirsgirêka kurd. Niha jî ji bo PKK’ê pêvajoyeke bi heman rengî mijara gotinê ye. Di pêvajoya ku di Parastina Rewa de serkeftinên mezin bi dest xistine, serhildan bilind dibin û îradeya gel a demokratîk derketiye holê de PKK’ê pêvajoya ‘şernekirinê’ îlan kir û bû xwediyê gaveke nû ya ji bo aştî û çaseriya demokratîk a pirsgirêka kurd.
Divê ev yek rast bê dîtin û mîna lewaziyekê neyê dîtin. Heke wisa şaşfêmkirin bidome dê encamên ku neyên telafîkirin rûbidin. Rayedarên devleta tirk difikirin ku hêzên navneteweyî, herêmî û paşverû bide pişt xwe û bi wan encamê bi dest bixe. Lê bi tenê xwe dixapîne. Ka çawa di demên borî de kete nava şaşiyên bi vî rengî û winda kir, di pêvajoya em tê de jî ne mimkûn e ku encameke cuda bi dest bixe. Di rewşeke israrkirina di plana tasfiyekirina hêzên azadiya kurd e, dê encameke ji yên berê cudatir dernekeve holê. Bi awayekî xwezayî di vir de ya winda bike dê dewleta tirk a piştî hilbijartinên herêmî tercîha xwe ji bo çareseriya demokratîk a pirsgirêka kurd û aştiyê de bi kar neaniye be. Ya winda dike dê dewlet bi xwe be.
- Ayrıntılar