Amadekar: Rojda Sîverek-E. Ergîn
Beşa: 1
Pêwîst e em baş bizanibin ku em bi çi re mijûl dibin û rast nêzî rewşê bibin. Ji ber pêwîst e şoreşger rastînerbin. Dema em îro pirsgirêka Kurd bi rehengên (boyut) dîrokî, herêmî û navnetewî digirin dest û dinirxînin tişta ku derdikeve ev e; pirsgirêka ku li pêşiya me disekine ne ew pirsgirêke ku bi yek-du agirbestan, bi çend hep gotinan û bi yek-du hevdîtinan çareser bibe. Ji ber wê jî pêwîst e were zanîn ku têkoşîn di pêvajoyên pir zehmet de derbaz dibe û ji bo vê jî pêwîst e mirov xwe bi zanistê re, ji her cûreya zehmetiyan re amade bike. Ji xwe tişta ku rastiya welatê me û têkoşîna me heya niha nîşa me daye ev e. Her ku em di aliyên zîhnî, rêxistinî û çalakî de pêşbikevin û mezin bibin, emê çareseriya siyasî nêzî bikin û emê bikaribin şer bidawî bikin. Pêwîst e hinde mafên di asta bermayiyan de, sozên ku asta gotinê derbaz nakin me nexapînin. Helbet pêşketinên wisa encamên têkoşîna me ne, lê belê vana tu car têra nakin ku mirov bêje vaye pirsgirêk çareser bû û mirov bikeve nava vê hewayê.
Bi heman rengî pêwîst e dewleta Tirk û hukimeta AKPê jî rast nêzî pirsgirêkê û çareseriya wê bibe. Ne seferên tunekirinê yên bi artêşan têne meşandin, ne jî wan pêngavên tasfiyekarinê yên pêşdibînin ku rizandinê belavî nava demê bikin dikarin tasfiyekirina gelê Kurd û Tevgera me pêkbîne. Ji bilî çareseriya siyasî demokratîk a pirsgirêkê ti rêkên din ên berjewendiyê nînin. Ji bo vê jî pêwîst e beriya hertiştî zîhniyeta inkar-tunekirinê, nêzîkatiya yekdest a dewletê û siyaseta di bin wesayetê de werin guhartin. Şansê ti pêngavên ku xwe bi rêbazên zirav û bindebinde (sînsî) endeksî tasfiya PKKê kirine yên serkeftinê nîne. Ne gengaz e ku Tevgera Azadiya Kurd ku bi tecrûbe û waneyên pratîka şer a (ders) sîh sal an xwe biaras (donanım) kiriye û veguheriya çanda jiyana bi mîlyonan were tasfiyekirin. Ji ber vê jî hebakirina wext, derfet, canên cipciwan, afirandina hizrî û giyanî wê tenê êşan zêde bike. Eger ev rastî pêşdetir were birin, wê pêşketinên ku zemîna jiyîna bi hev û din re ya gelên me perçe dike û şerên navxweyî bi xwe re bîne.
Di vê xalê de îqtîdara AKPê di hundir de bi artêşê re, li der ve jî bi DYE, YE (AB) û bi hêzên paşverû yên heremî re, ji xwe bi xirabtirkirina mercên Rêbertiyê me yên tecrîteke berfireh hembêz dike re, konsepteke nû ya êrîşê daye destpêkirin. Lêgera çareseriyeke bê Kurd, PKKê û Rêbertî siyaseta inkar û tunekirinê bi xwe ye. Ji bo Rêbetiyê me statûya nû ya Îmraliyê, di bingeha plansaziyên DYE û YE de ji “çala mirin ê” re hatiye veguhertin. Ev pêngav bi encamên xwe ve ew qas bitalûkene ku dikare Tirkiyê derbaz bike û tevahî herêmê veguherîne cihê agir. Dewleta Tirk ku xwe nêzî guhartina avahiya xwe ya nîjadparêz, paşverû û dij-demokrasiyê nake, bi hêzên xwe yên îtîfakar re, di bingeha radestiyê de guhartinekê li ser Tevgera me ferz dike. Guhartina têşeyên koletiyê nayê wateya ji holê rabûna koletiyê. Wê gel û Tevgera me ku di zanistiya vê ya kûr de ye, ferzkirineke wisa tu car nepejirîne.
Nikare were hizirîn ku dewleta Tirkiyê ku di her firsendê de qala xetên sor dike nizane ku xeta herî bingehîn a gelê me ya sor Rêber Apo ye. Tevî vê jî ew pêvajoya ku weke “vebûn” ê hatiye destpêkirin bi awayekî herî sînsî û zirav hatiye veguhartin ji şer û konsepteke tasfiyê. Di vê wateyê de hatiye fêmkirin ku ew gotinên weke “vebûn”ê yên di bingeha çareseriya demokratîk û aştiyane de têne kirin, amadekariya pêvajoyeke nû ya şer e. Di rastiyê de ev ne tişteke nû ye di dîroka Tirkiyê de. Tevahî zemîn û firsendên ku ji aliyê tevgera m ve ji bo çareseriya pirsgirêkê hatine afirandin, bi dehan caran ji aliyê dewleta Tirk ve, ne ji bo çareseriya pirsgirêka Kurd, lê ji bo tasfiyekirina Gelê Kurd, Tevgera me ku vîna wî ye û Rêbertiyê me hatiye nirxandin.
Eger pêvajoya ku piştî pêvajoya 1984an ku pirsgirêka Kurd bi tevgera PKKê re hatiye rojevê ji nêz were lêkolînkirin, wê pir baş were fêmkirin ku ka kî aligirê çareseriyê ye, kî aştî û biratiyê esas digire, kî li hemberî vê di şer de israr dike û kî vê pêvajoya sîh salî ku gelek êş daye gelê me aniye vê rojê. Heya baş neyê fêmkirin ka ji aliyê dewletê ve çawa wan pêvajoyên ku tê hêvîkirin weke agirbest, nepevçûyîn xizmet bide çareseriyê hatine xerckirin û çawa û ji aliyê kîjan hêzan ve şerê ku bi mantixê “yan tunebûn yan radestbûn” êş daye gelên me hatiye ferzkirin, nikare ev pêvajoya ku em tê de ne baş were fêmkirin. Ji ber wê sedemê jî bi dîroka wê re baş û rast fêmkirina têgehên (kavram) weke agirbest, aştî, nepevçûn û çareseriya siyasî di girîngiya jiyanê de ye. Me bi vê perperspektîfê re watedar dît ku em di Tevgera Azadiya Kurd de, di xetên giştî de, diyardeya agirbest û pêvajoyên ku hatine jiyîn bibîr bînin.
Pirsgirêka Kurd di PKKê de Hatiye Ziman
Partiya me PKK rêxistinek e ku mora xwe li van sîh salên dawî yên Tirkiyê xistiye, ji bo çareseriya demokratîk a pirsgirêka Kurd têkoşînek mezin meşandiye û di vê bingehê de pêşketinên mezin afirandiye, xwe veguhertiye meyleke azadiyê, çandek jiyanê û xwe kiriye malê gelê Kurd. Ne partiya me, lê dewletê pirsgirêka Kurd afirandiye. Pirsgirêka Kurd di PKKê de hatiye ziman. Ji ber ji bo çareseriya pirsgirêkê ti derfet nehatine dayîn, ji bo me parastina rewa ya çekdarî bûye hilbijarka tenê. Ji ber vê jî ji aliyê me ve weke hilbijarka tenê, berxwedana parastina rewa ya çekdarî hatiye bikaranîn û di navbera me û KT (TC) de ji sala 1984an heya sala 1999ê, şerekê navîn ê panzdeh sal an jiyîn. Ji ber piştî agirbesta yek alî ya ji aliyê partiya me ve şeş sal an hatiye meşandin ti gav di çareseriya pirsgirêka Kurd de nehatine avêtin, pevçûn piştî 1ê Hezîrana 2004ê pevçûn dîsa destpêkirine. Tevî di vê pêvajoya şer ku wî bi xwe ferz kiriye de nêzî çil hezar mirov jiyana xwe ji dest dane jî, dewleta Tirk ku xwe ji bo endamtiya ji YE re amade di-ke û ji bo vê jî bi espiriya sifir ve têkiliyan bi cîranên di herêmê de ne re dideyne û di vê hêlê de roleke bibandor dilîze, xwe nêzî bi rêbazên demokratîk-siyasî re çareserkirina pirsgirêkên di hundirê xwe de têne jiyîn nekiriye. Ji ber vê jî ne di hundir de ne jî di derve de, di warê çareseriya pirsgirêkên xwe yên di hundir de têne jiyîn, bawerî daye.
Dewletê têgeha siyasetê di bingeha zîhniyeta xwe ya inkar û tunekirinê de xistiye rewşa herî bê qîmet, li ser jiyana rojana wê tunda ku îro civaka Tirkiyê dîl girtiye serwer kiriye, çavkaniyên aborî tune kiriye, pevçûn û pirsgirêkên civakî aniye asta herî jor, hewl daye yekdestî weke gomlekekê dînan bike ber erdnîgariya me ya pir biçandî û nasnemeyî, feraseta ji bo pere firotina hertiştê xwe û dijberiya civakê ser gelê m tevahî mirovê Tirkiyê ferz kiriye.
Berpirsyarê rewşa kaos û qeyrana ku îro tê jiyîn dewleta Tirkiyê ye. Nirxandina ku bi awayekî herî rasteqîn vê dewletê pênase dikin xwe nedomandin, bêkarî, hantalî, bûna mijara şerên îqtîdarê, dijberiya ji civakê re, ji hemdemî û civakê qûtbûn e. Zîhniyeta netew-dewlet, ku yekdestî û layîxtiya sixte ji xwe re kiriye gotin, zordarî di çareseriya pirsgirêkan de rêka çareseriyê dîtiye, neteweperestî weke olek^hembêz kiriye, lê di rastiyê de li pey demogokên nediyar in ka çi ne kaş dibe û nakeve wêdatirî figuranên lîstokên kurewî yên hêzên navnetewî û heremî, dibin sedemên bingehîn ên qeyrana ku dewleta Tirk dijî çêdikin.
Ji rewşa tê jiyîn gelê Kurd û Tevgera me berpirsyar girtin şaşitiyek, ji rê derketineke pir mezin e. Berpirsyarê bingehîn yê van pirsgirêkên ku gelê me dijîn ne daxwazên gelê Kurd ên mirovahî ne, zîhniyeta nîjadparîz, yekdest a dewletparîz e. Neçareserkirina pirsgirêka Kurd, di vê bingehê de domandina dij-demokrasîbûn û despotîzma dewletê, ewlehiya herî mezin a navendên îqtîdarê ye.
Tişta herî bingehîn ya jê tê tirsîn ne perçebûn û lewazbûna dewletê ye. Talûkeyeke wisa nîne. Tişta ku herî zêde jê tê tirsîn qûtbûna dewletê ji nîmetên xwe ye. Windakirina qoltûx û navendên xwe yên rantê ne. Tirsa windakirina pozîsyonên xwe yên cihêwaz û ji ber wan tewanbariyên xwe yên ku li dijî mirovahiyê jiyane û jiyan dikin hesap dayîn e. Ji ber neçarin hesabê wî şerê sîh sal an yê di berdêla inkarkirin û tunekirina gelê me daye meşandin bidin. Neçarin hesabê kuştina zarokên dayîkên me yên Kurd û Tirk bidin. Neçarin hesabê ew qas xîzaniya ku bi kedkar û feqîran dane jiyandin bidin. Vaye ji ber vê vêdemê hertişta ku ji destê wan dihat kirin, ji bo ku pêvajoyên agirbestan neveguherin pêvajoyên aştiyê. Ji bo vê jî her cureya komplo û pravokasyonan pêkanîne. Ji bo vê her cureya nehuqûqiyan pêşkêş kirine û xwe ji gotina herî direwa mezin nedane paş. Di vê wateyê de pir xirab bi pêşeroj, ked, giyan û zanistên gelê me re lîstine.
Weke heqîqat aştî, armanca me ya herî pîroz e ku me her tim xwestiye û me ji bo pêk were têkoşîn meşandiye. Ji bo gelê Kurd-Tirk bigihije aştiyê, me xwe ji destpêkê heya roja îro weke hedefekê danî pêşiya xwe û weke gel me xwe kîlîdê hedefeke wisa kir. Jiyîna pratîka şer a bîst û şeş sal an a tevgera me vê rastiyê naguherîne. Weke ku Rêberê me jî îfade kiriye; “Eger şer çavkaniya xwe ji pêdiviya parastina rewa ku hilbijarka neçar ya gelekê ye nagire, wê demê israra di şer de cînayet û barbartî ye.” Ev hertim di pratîkê de ji bo me bû rêgeza rênîşankar. Me ji ber ku xwest çek hembêz nekir û rêka şer nehilbijart. Di gerîna mafên xwe yên netewî û mirovahî yên bingehîn de şer, ji me re weke hilbijarka tenê hate ferzkirin. Ji ber tevahî rêkên gerîna mafên demokratîk ji me re hatin girtin, em neçar hiştin ku em têkevin nava şerekî ku me nedixwast. Dema em ketin vê rêka destxistina maf, kêreke me jî tunebû. Lê tevî vê jî, ji bo em hebûna xwe ya netewî bidomînin, me her cûreya talûkeya şerkirina bi artêşeke ku bi her cûreya teknîka hemdemê re xwe biarastin kiriye da ber çavên xwe û me mafê xwe yê parastina rewa bikaranî.
Agirbest çî ye?
Bila hezke têkoşînên netewî, hez ke jî têkoşînên rizgariya civakî be; di tevahî rêxistinên çekdarî de têkoşîna çekdarî ne armanc e, amûr e. Eger derfeta gihiştina hedefa ku hatiye armançkirin çêbibin wê ji têkoşîna çekdarî re navber were dayîn û wê agirbest were îlankirin.
Di derbarê şer, domandina şer an jî sekinandina şer de xwe gihandina bîryara nirxandina mercên awarte ya tevgreke ku nûnertiya xweserî û vîna gelekê dike na şibe ti tiştî. Ango çawa ku di taritiya ku tê de inkar û tunekirin dihate ferzkirin de tiştên yekem hatin gotin, wêrekiya qalkirina azadî û serbixwebûnê hate nîşandan û pêkanîna çalakiyên yekemîn hev û din şopand û tevahiya vana temamî bi vîna şoreşger a partiya me ve hate pêkanîn, bi heman rengî sekinandina wî agirê ku ji roja yekemîn heya piştî sîh û dû sal an hatiye pêxistin û di çareseriya pirsgirêkê de jî kirina muxataptî jî dikare dibin vîna partiya me ya xweser de pêk were. Helbet eger ev yeke encaman di gihiştina hedefê de biafirîne, xîzmetê ji rastiya têkoşîna me re bike û bibe çareseriya demokratîk a pirsgirêka Kurd wê wate qezenc bike.
Agirbest di kîjan mercan de tê pêkanîn?
Weke ku destpêkirina agir bi temamî encameke vîna me ya azad e, îlankirina agirbestê jî rewşeke wisa ye ku bi heman rengî, bi vîna me ya azad derdikeve holê. Hinde caran agirbest dikarin di bingeha tavîzên rûberû yên herdu aliyên şer dikin were îlankirin. Hinde caran jî dikare di bingeha şkandina vîna aliyê din agirbest werin îlankirin. Dîsa agirbest eger di navbera herdu aliyan de hevsengek (denge) were çêkirin, herdu alî li ser hev serkeftinê bidest nexînin, lê di bingeha hev bandorkirinê dikare were pêkanîn. An jî hêzên ku baweriya xwe didin xwe, hêza xwe, vîna xwe ya azad bikartînin û hedef dikin ku li ser dijminê xwe serkeftinên siyasî pêkbînin, dikarin agirbestên derbazdar îlan bikin. Wekî din ji bo pêşiya pêşketinên dîplomatîk werin vekirin, ji bo mercên ku şer diafirînin ji holê werin rakirin an jî ji bo hinde qenal werin vekirin agirbest dikarin werin pêkanîn.
Teşeyên agirbest an
Eger dewlet li hemberî hev agirbestan pêkbînin û bêjin ku aştî îlan kirine jî, di cewher de hertim li hemberî hev di pozîsyona şer de dimînin. Ku eger dewlet ne di pozîsyoneke şer ya li hemberî dewletên din de jî be û gavên ku şer biafirîne neavêjin jî, dewlet li ser civaka xwe şer dimeşîne. Ango dewlet şerê li ser civaka xwe îfade dike.
Dibe wan agirbestên ku derketine holê agirbestên yek alîbin, dibe dualî jî bin, lê agirbest di cewher de bêdengbayîna çek û pevçûnên di navbera herdu aliyan de îfade dike. Em weke tevger pêvajoyên agirbestan weke pêvajoyên “parastina pasîf” digirin dest. Ji lewra em pergala xebatkirina di sekna parastina pasîf de, rêxistina wê, ferasata çalakiya wê, hedef û hêzên wê li gorî mercên agirbestê diyar di-kin. Tecrûbeya agirbesta yek alî ya tevgera me heye. Kêm zêde tê zanîn ku ka em di rewşên agirbesta yek alî de çawa tevdigerin, çi esas digirin û çi pêşdibînin. Di rewşên agirbesta yek alî de em hêzên xwe yên parastinê yên çekdarî teng dikin, wan di rewşa yekiniyên herî biçûk de digirin û wan dikişînin qadên ku dûrî dijmin in. Ango rola ku hêzên me yên çekdarî di van pêvajoyên ku em weke pêvajoyên parastina pasîf bi nav dikin de dilîzin, jêvegerandinî (caydırıcı) ye. Hêzên di nava rewşa şerê parastinê de ne, li gel taybetmendiya tirsandin û dijmin ji ji her cureya êrîş û bandoriyan jêvdigerîn, roleke girîng dilîze di hêvî, bawerî û wêrekî dayîna gel û gelên bindest de. Ango hêza wî heye ku di aliyekê de moral bide gel, propexande bike, di aliyê din de jî dijmin bîne rewşeke wisa ku dev ji tiştên dike berde. Rola ku di van her du mijaran de dilîze mezin e. Ji bo ku hêzên parastina rewa bikaribin vana jî bikin, helbet pêwîst e birêxistî, bi dîsîplîn be, pêwîste di wê hêzê û xwedî wê tevgerêbe ku bikaribe wan êrîşên dijmin vale derxîne. Ya din jî pêwîst e xwedî wê perwerdê, hêz û mewziya be ku bikaribe li ser dijmin rola jêvegerandinê bilîze. Eger ne wisa be, wê nikaribe rola jêvegerandinê bilîze. Pêwîst e tevgereke ku agirbestan dike, li gorî vê tevbigere û rêxistingeriya xwe li gorî vê pêkbîne.
Wê bidome
- Ayrıntılar
Amadekar: Rojda Sîverek-E. Ergîn
Beşa 2
Xalên ku pêwîst e di pêvajoyên agirbestan de werin dîqatkirin
Di qonaxên agirbestan de desthilatdar wan qonaxên agirbestan di bingeha bidestxistina hinde serkftinên siyasî û psîkolojîk ser gerîla dinirxînin û hinde çalakiyan pêşdixînin. Lê eger li dijî vê gerîla jî bi dayîna hinek bersivên bibandor re peyama sekna sexlam a parastina rewa bide, wê ev yeke roleke jêvegerînê bilîze û wê wî hêza desthilatdar neçarî çareseriya siyasî bike.
"Sê qonaxên parastina rewa hene. Ya yekem, hêz xwe di dema agirbestê de diparîz in, derbazî pozîsyona parastinê dibin, li dijî tunebûnê tevdîrên pêwîst digirin. Ya duyem, dema bi armanca tunekirinê êrîş hate kirin, wê demê şerê parastina rewa tê destpêkirin. Ya sêyem jî parastina topyekûn ya li dijî êrîşa topyekûn e. Ango eger êrîş û tunekirin li dijî gel be û giştî be, wê demê parastina topyekûn ku gel jî di nav de cîh digire, tê kirin. Ev cûreyek parastina rewa ye û di asta gerdunî de mafekî destûra bingehîn e”.
-Rêber Apo-
Qonaxa yekem, rewşa parastina rewa ya em îro tê de ne îfade dike. Eger desthilatdar êrîş bike, wê di vê rewşê de li dijî wî mafê parastina rewa bê bikaranîn û eger pêwîst be wê bersivdan (mîsîleme) ku pêdiviyeke parastina rewa ye, were kirin. Di vê qonaxê de ti rewşeke şer nîne. Hîn zêdetir di navêndê de ew mercên agirbest û atmosfera ku hatiye afirandin serdest e. Lê ev ne navengeke aştiyê ye, tenê navenga agirbestê ye. Pêwîst e di vê pêvajoyê de hîn zêdetir têkoşîna gel were bilindkirin.
Agirbestên ku PKKê îlan kirine
Weke tevger me di nava şanzdeh sal an de -ji sala 1993ê ji vir ve, herî dawiyê jî di dîroka 1ê Cotmeha 2006ê de- tam pênc car agirbest îlan kir. Me hişt ku herî kêm ji sêyan yek pêvajoya bihûrî di nava navênga agirbest û nepevçûnê de were jiyîn. Me ji 2ê Tebaxa 1999ê û pê ve pênc sal an hêzên xwe yên çekdarî li derveyî sînorên Tirkiyê girt. Me ji çiyan û li derveyî welat komên ku jê re werin gotin qasidên aştiyê şandin Tirkiyê. Me di vê demê de nûbûneke bîrdozî ku xwe dispêre ser guhartina paradîgma, guhartina stratejîk û ji nû ve avabûna rêxistinî jiya û me xwe anî rewşeke bûna tevgereke ku çareseriya siyasî demokratîk a pirsgirêka Kurd dimeşîne.
Rêber Apo bi armanca vekirina pêşiya çareseriya demokratîk di salên 1993, 95, 98an de agirbestên yek alî pêkanî. Lê weke ku vana ti encam nedan, dewleta Tirk di tasfiyekirina têkoşîna azadiya gelê me de van pêvajoyên agirbestê weke firsendekê dît û weke zemîna zêdekirina êrîşan nirxand. Lê belê Rêber Apo bi wê bangawaziya ku, tevî van nêzîkatiyên dijber, li Îmralî kiriye re, piştî dîroka 2ê Tebaxa 1999an şûdetir, bi temamî stratejiya têkoşîna çekdarî berda, hêzên gerîla ji sînorên Tirkiyê vekêşand û di bingeha xeta parastina rewa de ji nû ve bimewzî kir. Bi vî rengî ti tişt jî ser dewleta Tirkiyê ferz nekir, lê eger niyet û vîna çareserkirina pirsgirêkê heba, ji bo pêkanînê derfetên pir rehet da wî. Tevî vê jî Tirkiye ku ti hincetên wî di mijara gav avêtin û di neçareserkirina pirsgirêkê de nemaye, nêzîkatiya çareseriya pirsgirêkê neda nîşandan. Dema li hemberê zextên hundirîn û derve tangav bû jî, bi armanca xapandina raya giştî, dibin navê vebûnê û çareseriyê de, qala tiştên ku ji bo gelê Kurd tê wateya heqaretê yên dîtbarî ku naçe wêdatirî gotinan kir, ku di mercên nû de berdewama siyaseta inkar û tunekirinê ye. Lê di rastiyê de di derbarê çareseriya pirsgirêkê de ti nêzîkatiyên rasteqîn û îqnakar, tevî van tiştên weke vebûn û çareseriyê pêşkêş nekir. Li dijî wan gavên me û daxwazên gelê me yên bibîryar, ku di çareseriyê de vexwandinin, jî yekser Serokwezîr Erdoxan bi polîtîkayên inkar û tunekirinê yên “emê sîlbikin û ji serî ve destê bikin” gef li gel û tevgera me da xwarin. Gelek caran bi gotina “tişta ku pêwîst bû em bikin, me kir, bila tu kes ji van zêdetir ti gav ji me hêvî neke” danî holê ku ji bilî radestiyê ti maf ji gelê me re nasnakin.
Agirbesta yekemîn
Ji holê rabûna rastiya cîhana du blok ku bi Şoreşa Ekîmê re despê kiriye, weke guhartineke cîdî hate rojevê. Vê yekê ji bo Tevgera Azadiya Kurdistanê jî bi xwe re pêvajoyeke guhartinê ya girîng anî. Rêber Apo hewl da van pêşketinên rojane fêmbike û binirxîne; nirxand û perçe perçe tehlîl kir. Wateya guhartinê lêkola û hewl da gav bi gav Tevgera Azadiyê di vê bingehê de biguherîne. Di srtatejiya têkoşînê ku xwe di sala 1993ê pê ve spartiye ser espîriya Şerê Gel ê demdirêj de guhertin da destpêkirin. Agirbesta ku Tevgera me di Bihara 1993an de îlan kiriye di vê bingehê de derkete holê. Agirbest ne diyardeyeke textîk an jî bûyereke ku ji bo derbazkirina pêvajoyê hatiye rojevekirin bû. Temamî bi pêşketinên di cîhanê de têne jiyîn re bieleqeder bû.
Ev agirbest di çareseriya pirsgirêka Kurd de dihate wateya pejirandin û dahûrandina nêzîkatiyeke stratejîk a nû. Şûna bi têkoşîna çekdarî re hilweşandina hêza dijber, wî binxistin û gihiştina serkeftinê, stratejiya bi rêbaza giftugoya siyasî re hev bandorkirina hêzên dijber, lihevkirina bi teşeyên guhartî re pirsigirêk gihandina çareseriyê dihate pejirandin.
Di vê pêvajoya agirbestê de çetekarî bandora xwe bi qandî Komara Tirkiyê di nava me de jî da nîşan. Çetekariya di nava dewletê de kete nava me jî û pêvajo sabote kir. Her wiha her çend ji bo demeke kin jî be pêvajo ji aliyê vê çetekariyê hate vale derxistin û hate berevajîkirin. Bi vî rengî pêvajoyeke şer a mezin ku pênc-şeş sal an doma û êşên wê pir bûn hate jiyan kirin.
Di rastiyê de, weke meylekê nêzîkatiya dawî bi şer anînr û ji bo pirsgirêk were çareserkirin gerandina rêbazên siyasî di eniya dewletê de hebû. Lê belê derdorên rantger yên ji şer berjewendî qezenc dikin him di eniya Tirkiyê de him jî di nava Tevgera me de ketin dewrê, hewl dan bivir li van meylan bidin û bi vî rengî şerekê tund xistin rojevê. Lê Rêber Apo ev şer bê wate dît. Hîn di agirbesta 1993an de got; “Eger şer deh sal din jî were kirin, xala ku em dîsa werinê agirbest û çareseriya siyasî ye. Bila deh hezar mirov nemirin û giftugo destpê bike, em di bingeha çareseriya siyasî û yekitiya azad a bi Tirkiyê re çareseriya demokratîk a pirsgirêka Kurd esas digirin”. Meyla çareseriya siyasî demokratîk, yekitiya bi rastiya Tirkiyê re, dijberî qûtbûna teng derketin û di vê bingehê de sekinandina tundê hate pêşxistin û hat xwestin were ku serwer kirin, lê belê ev meyl jî têra xwe nehate kûrkirin û ji ber ew hêzên ku sabote dikin nehatin astengkirin nikarî were serwer kirin. Di rastiyê de pêvajo di vê wateyê de nehate kûrkirin.
“Eger tê pejirandin em ji Federasyonê re hene”
Rêberê me, weke taybetmendiya wê demê, di agirbesta 93ê de got “Eger tê pejirandin em ji federasyonê re hene”. Di rastiyê de ev pêşniyareke çareseriyê bû ku piraniya raya giştî ya Kurd û Tirk tevlî dibûn. Cara yekem bû ku Tevgera me û Rêbertiyê me pêşniyareke çareseriyê ya ew qas şênber dikir û ji vê re digot ‘çareseriya demokratîk’.
Weke helqeyeke bingehîn a demokratîkbûnê çareserkirina pirsgirêka Kurd; azadiya nasnameya netewî, pêşketina çandî, her cûreya pêşketina venêrînvanî, rêxistingeriya siyasî û kirina siyasetê ye! Di bingeha vê de çareseriya Komareke Demokratîk, weke çareseriyeke bingehîn pêşniyar dikir. Ev ji bo çareseriya pirsgirêkê dibû pêşniyara herî şênber, herî vekirî ya Rêberê me û Tevgera Azadiya Kûrt û vê yekê tevahî cîhan bandor kiribû. Ji ber Tirkiye bandor kiribû; Tirkiye nîqaş dikir. Cîhanê nîqaş dikir, wiha ku, rêbazeke çareseriyê ya tu kesî nedikarî red kiriba bû. Bi temamî li gorî mercên ku gelê Kurd di nav de bû, ji bo pêşxistina kes, gel û ji bo gihandina wan ji danehevên bingehîn dibû rêka herî xûrt.
Vê nêzîkatiyê him talûkeya her cûreya wê nêzîkatî û cihêwazbûnên di bingeha “çi çêbibe bila bibe, lê em tenê bibin xwediyê hinde tiştan” mirov ji nirxên bingehîn dûr dixist red dikir him jî wê berteref dikir. Di vê wateyê de rêbaza ku mirovê Kurd pêşdixist, ji bo mercên ku tê de ye dibû rêbaza çareseriya herî rasteqîn a gelê Kurd pêşbixe û azad bike. Nêzîkatiya herî civakî bû ku dikarî ji bo gelên derdor û heremê pêşketina demokratîk pêkbîne, nirxên ku têkoşîna li Kurdistanê dihate meşandin derxistiye holê dixe bin xîzmeta pêşketina gel û bi wan re parvedike, ango bi temamî parveker bû. Mîsoger wê nêzîkatiya di têşeya “bila wan nirxên ku hene bibin yên min, ez nadim kesekî” derbaz dikir û bi vajiya destê xwe didehfand. Civaka Kurd rave dikir ku ew amadeye wan nirx û qezencên ku têkoşîna bîst û pênc sal an derxistiye holê bi tevahî gelên derdor û bi mirovahiya pêşketî re parvebike. Ev pêşketineke pir girîng û lêgera çareseriyeke herî şênber bû.
Beriya hertiştî KT, ji textîka me ya agirbest re neamade hate girtin. Serî lêdana me ya di dîrokeke ku KT hêvî nedikir ji agirbest re, bû sedema ku ew tangav kiriye. KT rewşeke hatin çûyînê jiya û nizanî ka wê çi bike. Ango şaşo maşo bû. Şer dibin însîyatîfa partiya me de pêşdiket. Bi awayekî şênber hate dîtin ku çi emperyalîst bin, çi jî KT be, neçarin di pêkanîna çareseriya pirsgirêkê de nikarin ji derveyî PKKê ti hêzên din esas bigrin. Hate dîtin ku têkoşîna azadiya gelê Kurd nikare ji Partî û Rêberê me qût were hizirîn, ew pirsgirêka Kurd bi PKKê destpê kiriye û bi PKKê didome. Dîsa ew propexandeyên şerê taybet û emperyalîst ên weke “pêwîst e pirsgirêka Kurd bi PKKê re neyê tevlîhevkirin, pirsgirêka Kurd cûda ye, pirsgirêka PKKê cûda ye” hatin valederxistin û rastiya pirsgirêka gelê Kurd a azadiyê û PKK weke goşt û neynûk ketine nav hev û din, heya yek nebe ya din jî nayê hizirîn hate îspatkirin.
Bi agirbesta yekemîn re hîn baştir hate dîtin ku partiya me partiyeke siyasî ye, ji bo bigihije armancên xwe yên zagonî serî li çekê daye. Ji derveyî vê jî hate nîşandin ku ti girêdana wê safsataya “terorizm” a dewleta Tirk di her qadê de propexandeya wê dike bi rastiyê re nîne, şerekê ku tê jiyîn heye û di vî şerî de jî bi rojana ew qas mirov canê xwe winda dikin. Armancên KT yên di qada navnetewî de mirovahiyê dixapîne, hizrên wan berevajî dike, li ber çavên raya giştî ya cîhanê rastiya gelê me vedişêrin di asteke mezin de hate hincirînkirin (yıpratma) û raya giştî ya navnetewî kêmek din baştir rastiya partiya me dît.
Mewziyên ku hatine qezenckirin, têkiliyên ku bi qadên din re hatine pêşxistin, bandora tevgera me ya li ser van perçeyan, dengvedana ku di saheya navnetewî de çêkiriye û eleqeya ku çêkiriye bi xwe re hîn ji nêz ve naskirina tevgera me anî.
“Agirbesta 93ê xaleke werçerxê ye”
Rêber Apo bi agirbesta demî û yek alî ku bi nirxandina pêşketinên di cîhanê û di herêmê de hatine jiyîn re di newroza 1993ê de îlan kiriye ve di têkoşîna azadiya kurd de werçarxeke nû da destpêkirin. Ji bo dîroka têkoşîna çekdarî îlana agirbestê, werçerxeke girîng îfade dikir. Her çend di serî de weke îro ew qas wate ji agirbestê re nehatibe dayîn jî, lê dibû nîşandeka girêdana gerîla ya ji otorîta siyasî re. Lê navendên çetekar yên ji şerê herdu aliyan de jî xwe gihandine rewşeke xurt, ji bo xirakirina navênga agirbestê çi ji destê wan dihat kirin. Bûyera 33 leşkeran ya Şemdîn Sakik ku endamê herî dawiyê yê Çar Çeteyê bû, di hundirê me de pêşxistî jî agirbest xira bû. Guhartinên kokdar yên di têkoşîna îqtîdar a navxweyî ya Tirkiyê de dihatin jiyîn jî parelelê vê provokasyona ku weke hinceta xirabûna agirbestê dihate nîşan re pêşdiket. Piştî tasfiyekirina Turgut Ozal ku di mijara pêwîstiya çareseriya pirsgirêka Kurd de hatibû îqnakirin, klîka herî qirêj û tarî ku yekemîn car dîroka Tirkiyê govaniya (tanık) wê dikir, Demîrel-Çîler-Gureş hatin ser kar û hewl dan şer li derveyî her cûra rêzikan bihêlin û bê sînor pêşbixin.
Artêşa Tirkiyê bi payîza 1993ê re her cureya rêxistina kontrgerîla girtiye gel xwe û kampanyayeke êrîşê daye destpêkirin. Sala 1994an jî, ji ber vê sedemê, bi operasyonên berfireh re bû saleke êrîşan ku dihat wateya weke leşkerî ji nû ve dagirkirina Kurdistanê.
Agirbesta duyemîn
Rejîma şerê taybet ê Tirk di sala 1995an de negihiştibû encamên ku dixwest û vê yekê xwe bi tevahî danehevan re dikir rastî. Rêber Apo, di Kanûna sala 95ê de anî ziman ku; têra xwe derketiye holê ku rewşa heyî ti encaman bi xwe re nayîne û bi rêbazên heman re ev pirsgirêk nayê çareserkirin. Bi vî rengî wê agirbesteke yek alî ya duyemîn îlan kiriba. Lê belê klîka şerê taybet yê li ser dewletê zal e çi bi daxuyaniyên xwe be çi jî bi êrîşên xwe yên sînor nasnake yên li ser girtiyên PKKeyî, gel û gerîla careke din daniye holê ku wê dev ji nêzîkatiya xwe ya bi berhemkirina tundê û zextan re qeyranê derbaz nake û di vê de tawîzan nade. Ji bo agirbestê bin bixe hîn di roja yekemîn de her cûreya êrîşa ku ji dest dihat pêşkêş kir. Bî vî rengî agirbesta 15 Kanûna 1995an ku di çareseriya pirsgirêka Kurd de dihate wateya şansê duyemîn jî vale hate derxistin.
Sala 1996an bû saleke ku ji bo Tevgera Azadiya Kurd rejîma şerê taybet ê Tirk tasfiye bike serî li her rêkê daye. Operasyonên li dijî gerîla bi deh hezaran leşker tevlî bûne, kiryarên kuştinên nediyar yên li dijî gel, komkujiyên li dijî dîlan beyî ku sînoran nasbikin hatin pêşxistin. Ji vê zêdetir jî dewleta Tirk xwest şerê xwe yê tunekirinê yê dimeşîne bi pêngava reşkujiya bombeyî ya li dijî Rêberê me re bigihîne encamê. Lê belê ev êrîş jî bi nêzîkatiyên Rêber Apo yên hestiyarî ve vale derket. Çalakiya fedayî ya ku di 30ê Hezîrana heman salî de heval Zîlan pêşxistiye bû bersivek ku, ka wê Tevgera me li hemberî pêngavên komplogerî yên li dijî Rêberê me û şerê tunekirinê ya tê meşandin bikaribe çi bike. Rêberê me daxuyanî da ku wî ji ber nêzîkatiya dewletê ya di êrîş û tundê de israr dike pêvajoya agirbesta duyem ya di Îlona 1996ê de îlan kiriye bidawî bûye.
Wê bidome
- Ayrıntılar
Amadekar: Rojda Sîverek-E. Ergîn
Beşa 3
Agirbesta sêyemîn
Pêvajoya şer ya heya Payîza 1998an rastiyek da nîşan; ev jî tevî tevahî êrîşên tunebûnê, ne mijara gotinê ye ku her du hêz li gel jiyîna berxwedaneke diyar ne nagihijin wê hêzê ku hev û din ji holê rakin. Tişta di sala 1998an hatiye jiyîn bûbû ev. Ev yeke jî xitimandin û neçareseriyekê îfade dikir. Ji bo ku ev rewş were bidawîkirin pêwîstî bi pêkanîna avabûneke nû hebû. Nirxandina ku Rêber Apo di 15ê Tebaxa 98an de kiriye, di vê mijarê de asta bîryareke kûr û berfireh îfade dike. Ev nirxandin jî dikare di wateyekê de weke peyama beriya agirbestê guhartina stratejîk were fêmkirin. Di heman pêvajoyê de daxwazên qismekê di nava dewleta Tirkiyê de ku dixwazin şer dawî bikin û pêvajoyeke nû bi agirbesteke watedar re destpê bikin gihiştibû partiyê.
Rêber Apo di 1ê Îlona 1998an de rave kir ku pêvajoyeke nû ya agirbestê destpê kiriye. Ev agirbest ji agirbestên 93-95 ê cûdatirbû. Ango vê agirbestê hedef dikir ku bi xwe re guhertineke berfirehtir bixe rojevê û bîryarên vê hembêz dikir. Ne tenê agirbestek û pêngaveke gerîna giftugo bû, pêngaveke ku bi gavên pratîkî yekser guhertineke pergalî ya rêxistinî pêş didît, vê yekê jî bi hewldana xwe biafirîne û pêkbîne bû. Lê belê bersiva ku dewleta Tirkiyê daye vê bû ev; hema piştî îlana agirbestê Surî tehdît kir û ew hewl da wê pêvajoya komploya tê zanîn pêşbixe. Bi vî rengî li dijî navênga tundê ya veguheriye girêka kor her sê lêgerên çareseriyê yên Rêber Apo, ên di nava pênc salan de pêşxistibû, bê encam hatine hiştin û komploya 15 Sibatê ya navnetewî hate pêkanîn. Lê belê vê koployê jî lêgerên Rêber Apo yên çareseriya li dijî tundê nedaye sekinandin, Rêber Apo ev zêdetir kûr kiriye û ew gihandiye heya guhartina stratejîk.
Dewleta Tirkiyê ne di wê rewşê de bû ku bikaribe ji kevneşopiya siyaseta yekdest, inkarger û tuneker derbikeve û tevî tevahî hewlên Tevgera me ya azadiyê di tunekirinê de israr dikir. Hewlên ku DYE ji bo desthilatdariya xwe ya cihanê di bin navê “Pergala Cîhana Nû” dida meşandin, bi awayek cîdî ji aliyê PKKê ve dihat astengkirin. Berjewendiyên eniya dijberê PKKê ji bo êrîşkariya hîn berfirehtir, momenta dest dide digirt. Komploya navnetewî ya bi dîl radestkirina Rêberê me ji Tirkiyê re biencam bûye, di pêvajoyeke wisa de dikete pratîkê. Ji lewra, baştir fêmkirin û nirxandina vê komploya navnetewî, rastiya têkoşîna ku Rêberê me dide meşandin, di vê wateyê de xwedî girîngiyeke jiyanî ye.
Zaliya emperyalîst ku tê xwestin di bingeha ewlekariya Siyonîzma Îsraîl û dîsa berjewendiyên mêtingeriya Tirk were damezirandin, herî zêde jî ji aliyê têkoşîna ku partiya me dide meşandin ve hate valederxistin. Wiha ku emperyalîzm û nûkerên wê di çareseriya pirsgirêka Fîlîstîn de, di çareseriya nakokiya Ereb-Îsraîl de û dîsa di xala encam ji têkoşîna li dijî Îranê de dide meşandin girtinê de herî zêde li hemberî pirsgirêka li Kurdistanê de tangav bûne. Tevahiya van sedeman, sedemên komploya ku li dijî Rêber Apo pêşxistine çêdikin.
Agirbesta Çaremîn
Tevî komploya navnetewî ya tê meşandin û dîlbûna Rêbertî, Rêberê me û Tevgera me anî ziman ku ji bilî çareseriya bi rêbazên siyasî ya pirsgirêkê, çi çareseriyên din nînin û çi dibe bila bibe cihê ku were gihandin wê dîsa bibe israra di çareseriya siyasî de. Ji aliyê Rêberê me ve ew agirbesta ku di 1ê Îlona 98an de hatiye îlankirin hîn zêdetir hatiye pêşxistin û heya 2ê Îlona 1999an hatiye dirêj kirin. Rêberê me xwe bi vê re jî bes nedîtiye, ji bo pêşiya çareseriya siyasî veke, di 2 Îlona 1999an pê ve bîryara paşvekêşandina hêzên gerîla ji sînoran girtiye. Vê yekê weke ku di roja me ya îro de jî pir tê ziman, mercên herî guncav ji bo çareseriya pirsgirêkê pêşkêş dikir, lê belê dewletê weke her timî pêvajo di bingaha tasfiyekirina PKKê û bi mantixê pirsgirêkê biperçiqîne-çareser bike nirxand. Di derbarê nîqaşkirin û pêvajo veguhertina ji çareseriyeke siyasî re ti gav neavêt û ew polîtîka xwe ya gîrokirin û ji demê re belavkirin esas girt.
Tevgera me di bingeha agirbesta yek alî hêza xwe ya gerîla vekêşand li derveyî sînoran û pevçûn sekinîbûn. Ji bo çareseriyê rewşa nepevçûna ku nêzî pênc sal an hatiye jiyîn bi hewldan û fedakariya Tevgera me re mercên guncav çêdikir. Tevî tevger û Rêberê me bi dehan caran bangî dewleta Tirk kir jî ti gav nehatin avêtin. Hate hedefkirin ku Tevgera me bi polîtîka mijûlkirin û rizandinê were tasfiyekirin û hwil dan di bingeha konsepta şerê taybet a ku dîl girtina Rêberê me digirt nava xwe, Tevgera me destpêkê bi destê YNK, eger ev nebe jî bi pêngavên hundirîn yên Tevgerê perçe dike re tasfiye bikin. Bi hewlên wekî van re û bi pêkanînên şerê taybet ê ji gelên me re pir mezin didin windakirin re pêvajo hate heba ki-rin.
Piştî mudaxeleya DYE ya di Adara 2003ê de ji Îraqê re hate jiyîn, dewleta Tirkiyê ku dîtiye federasyoneke Kurd di Bakûrê Îraqê de çêdibe, vê carê bi tirsa “Wê Kurdistana Mezin were damezirandin” di bingeha bêencamiya konsepta xwe ya rizandina ji demê re hatiye belavkirin de, bi Îranê û Surî re îtîfaq pêşxis û ji bo dînamîkên Azadiya Kurd tune bike û hewl da di vê bingehê de operasyonên xwe yên leşkerî û polîtîkayên xwe yên zextê bixe dewrê.
Ji nû ve damezirandina PKKê û Pêngava 1ê Hezîranê
Tevî tevahî lêgerên me yên çareseriya demokratîk-aştiyane, komploya navnetewî ne tenê li derve, li hundir de jî hate ferzkirin. Tevgera me xwe li hemberî polîtîkaya komployê ya di hundir de encam girtinê dike armanc kom kir û destpêkirina pêvajoyeke nû xiste rojeva xwe. Di bingeha mudaxeyala Rêber Apo ji nû ve damezirandina PKKê û pratîkkirina Pêngava 1ê Hezîranê hate rojevê.
Tevgera me di bingeha ji nû ve damezirandina PKKê û di rastereya nûkirin û guhertinê mesafeyên girîng girt. HPG ji nû ve, ne weke hêzeke ku bi rêbazên çekdarî têdikoşe, weke hêza gelê Kurd a çekdarî ya parastina rewa hate birêxistinkirin. Weke nêzîkatiya herî xwezayî ya parastina rewa hate dîtin ku HPG li hemberî êrîşan çalakiyên mîsîleme bike. AKP ku di Sermaweza 2003ê de hate ser îqtîdarê soz dida ku wê di çareseriya pirsigêka Kurd de nêzîkatiyeke nû pêşkêş bike. Lê belê îqtîdara AKPê jî di her du salên xwe yên destpêkê de nekete nava nêzîkatiyek ji nêzîkatiya tasfiyekirina pirsgirêkê cudatir û ji bilî nêzîkatiya ku di bingeha ji demê re belavkirin û rizandinê ti nêzîkatî pêşkêş nekir. Ji lewra pêvajoya parastina rewşa ya di 1ê Hezîrana 2004an de destpêkiriye, weke pêvajoyek neçarî û nû kete dewrê.
Piştî zemîna ku ji bo çareseriya siyasî hatiye afirandin di bingeha tasfiyekirina Tevgera me hate îstîsmarkirin, pevçûn weke qonaxî zêde bûn û pêvajoyeke nû ya şer destpê kir. Di pêvajoya saleke ku piştî wê pêşketiye de derkete holê ku, weke tê gotin tevgera me ne di rewşeke ku nikare şer bike de ye, ti tişt di kapasîta xwe ya parastina gel û xwe de winda nekiriye, berevajî ji her demê zêdetir dikare şer bike. Careke din jî dewletê vale vale bêr hejandibû û wan mercên ku ji bo çareseriya siyasî derketine holê hatibûn hebakirin.
Di encama axaftina Serokwezîr Erdogan ya di 12 Tebaxa 2005ê de li Amedê kiriye û hewla aştiyê ya hinde rewşenbîran, tevgera me ji bo careke din jî şans bide aştî û çareseriya demokratîk pêvajoya bêçalekiya mehekê îlan kir. Di encama êrîşên Artêşa Tirk ên ser tevgera me windahiya gerîla di vê meha bêçalekiyê de gihişte çar qatê. Erdogan jî xwedî li gotinên xwe derneket û li pey tunda ku artêşê pêkaniye sekinî. Ji aliyê kevneşopiya siyasî ya ku têgaha hêzê di çek û zorî de dibîne careke din jî lêger û hewlên gelê Kurd ên çareseriya aştiyane û siyasî de weke lewazî û bêçareyekê hate nirxandin.
Tevî tevgera me gelek caran pêşniyar û projeyên çareseriyê yên ku ti hêz nikaribe red bike pêşkêşî raya giştî jî kir, dewlet xwe nêzî ti têşeyên çareseriya siyasî nekir. Ji lewra bi agirbestan re ji dîrok û gelê me re hatiye nîşandin ku di mijara pevçûn û neçareseriya ku didome de ne tevgera me ya azadiyê, dewlet berpirsyar e. Tevî hertiştî tevgera me berpirsyar û hestiyar nêzî bûye, hewl daye pevçûn bilind nebin û parastina rewa sînorên xwe derbaz neke.
Agirbesta Pêncemîn
Dema piştî pêngava 1ê Hezîrana 2004an hate dîtin ku têkoşîna ku di salên 2005-2006an de pêşketiye ji nû ve hêz qezenckiriye, ji dewrê re xistina hinde hêzên cûda re agirbesta pêncemîn hate rojevê. Rêber Apo û tevgera me rewş nirxandin û ji bo agirbestê gihiştin vê encamê “dibe ev lîstikek jî be, lê di ceribandinê de feyde heye”.
Hinde saziyên di nava dewleta Tirk de û dewleta Îraqê ev agirbeste xwestibûn. Ji aliyê hinde qenalên cewaz de jî dihate ragihandin ku DYE jî agirbesteke wisa dixwast. Wezîrê Karê Hundirîn yê DYE jî bi wesîla 15 Tebaxê bangawaziyek wisa kiribû. Bangawaziyên heman yên Yekitiya Ewrûpa jî hebûn. Meylek çêbûbû ku bi pêvajoyeke agirbesteke nû re pirsgirêka Kurd bikeve rojevê. Tevgera me di vê bingehê de pêvajoyeke agirbestê ya nû girte rojevê û pêncemîn agirbesta yek alî ji 1ê Cotmehê û pê ve îlan kir.
Lê belê careke din jî dewleta Tirk agirbest qebûl nekir. Wiha tê fêmkirin ku, daxwazên wan yên agirbest ê textîkek bû. Dewleta Tirk, ji bo ku di bingeha bilindkirina şer de ji polîtîkayên xwe yên inkar û tunekirinê re piştgirî bigre, bi aweyekî lez pêngaveke dîplomatîk da destpêkirin. Bi taybet Serokfermandarê Tirk, Yaşar Buyukanıt çû DYE û hewl da ji mutefîkên xwe re rave bike ku dewleta Tirk nikare pêvajoyeke wisa rake. Di civîna çameniyê ya di DYE de kiriye de got “Talukeya herî mezin siyasîbûna PKKê ye”. Dîsa got “Tirkiye weke pêvajoya 1919an bi talûkeya parçebûnê re rûberû ye”. Di demeke kin de derkete holê ku ti bîryareke DYE di vê mijarê de nîne û ferzkariya Tirkiyê qebûl kiriye. Ferzkariya Tirkiyê ya pêwîst e zêdetir were dîqat girtinê hate pejirandin, di wateyekê de xeta xwe li ser herkesî ferzkir û pejirandina wê pêkanî.
Tirkiye piştî serxistina van pêşketinan şûnde, di bingeha jehrkirina Rêber Apo, bi awayekî çavkor û vekirî kete nava êrîşa li dijî gelê me û Tevgera me. Lê tevgera me ev yeke ferq kir. Bi vî rengî agahî girt ku Tirkiye di nava êrîşeke wisa de ye û bûyer eşkere kir. Bi vê êrîşa xayîn re agirbesta pêncemîn jî xilas bû.
“Pêwîst e hun agirbestê îlan bikin”
Heyeteke ku di Cotmeha 2007an de ji tevgera me re hatiye şandin, xwest em agirbesteke nû îlan bikin û gotin “pêwîst e hun ji nû ve agirbest bikin”. Me beriya vê salekê di meha Cotmehê de agirbest kiribû, dewleta Tirk li hemberî vê Rêber Apo jehr kiribû û li her deverê pêleke êrîşê pêşxistibû. Tevî vana hatin jiyîn jî dîsa hatin û digotin “pêwîst e hun agirbest îlan bikin”. Di rastiyê de ev dihat wateya “pêwîst e hun radest bibin”. Tevgera me vê ferzkariya ku hatiye kirin bi gotinên “me ji xwe di sala bihorî de agirbest îlan kir. Lê dewleta Tirk nepejirand û êrîş domand. Yê agirbest xirab kiriye ne em in, dewleta Tirkiyê ye, biçin ji wan re bêjin bila agirbestê bikin” redkir. Lê ew heyeta hatî israr dikir ku em ferzkirina wan bipejirînin û bi uslubekê tehdîtwarî dubare dikirin ku pêwîst e em vê yekê bipejirînin. Digotin “tiştên ku em dibêjin nêrînên DYE û YE nin, di heman demê de nêrîna dewleta Îraqê û hukimeta herêmî ya Kurd e jî. Peyama hevpar ya tevahiyan wisa ye. Pêwîst e hun agirbest bikin, nexwe wê rewş xirab bibin”. Tevgera me jî diyar kir ku pejirandina agirbesteke din ne gengaz e, em vekirîne ku pirsgirêka Kurd bi rêbazên demokratîk çareser bikin, lê di bin êrîşên leşkerî de jî mafê me yê parastinê heye, emê xwe di bingeha xeta parastina rewa de biparîzin; kesek nikare vê mafê ji destê me bigre û ev mafekî gerdûnî ye û bi vî rengî daxwaza wan paşve vergerand.
Deklerasyonên çareseriya demokratîk
Tevgera me ku baweriya neçareserî û pevçûn di serî de zirar dide gelên Tirk û Kurd û dûra jî dide tevahî gelên Rojhilata Navîn radike, di çarçoveya bangawaziyên Rêber Apo yên ji bo aştiyê kiriye, dîsa daxwazên hinde hêzên navnetewî, saziyên demokratîk û derdorên cûrbecûr yên di arezûya aştiyê de ne girte dîqatê û pêvajoyeke nû di Tebaxa 2007an de destpêkir.
Rêveberiya Tevgera me bîryara destpêkirina pêvajoyeke nû ku cîvîna xwe ya di meha Tebaxê de çêkiriye de û hêviyên xwe yên ji bo vê pêvajoyê bi deklerasyonekê gihande raya giştî. Deklarasyonê îlan kir ku ew bi taybet wê di bin sê serek (başlık)an d pêvajoyeke nû destpê bike, ji vê re amedeye û wê çareseriya pirsgirêka Kurd di vê çarçoveyê de gengaz bibe. Vanan; “Pêwîst dike dewleta Tirk beyan bike ku wê ew vîna giftugo û çareseriyê deyne holê, divê êrîş werin sekinandin û mercên tecrîtê yên li ser Rêber Apo werin bidawî kirin”.
Tevgera me deklere kir ku eger dewlata Tirk helwesteke erênî pêşbixîne wê HPG ji bo pêvajoyeke agirbestê destpê bike pêngavên pêwîst bixe dewrê, ji civaka Tirkiyê û raya giştî re deklere kir ku wê ji dîroka ku deklerasyon hatiye çapkirin (destpêka Tebaxê) heya 1ê Îlonê Roja Aştiya Cîhanê di her firsendê de firsend û vîna çareseriya aştî û demokratîk bi dengekî bilind îfade bike û wê çalakiyên demokratîk di 1ê Îlonê de bibin lûtke. Hersê xalên ku di bin sê serekan de hatine ziman ne merc in; gavên bawerî didin ên ku pêwîst dike her hêzên ku çareseriyê dixwazin biavêjin e. Lê destê aştiyê yê Tevgera me ku diyar kiriye ku dema ev her sê gav hatin avêtin wê pêvajo weke sê qonaxî were pêşxistin ê dirêj kiriye careke din bi nêzîkatiyên mijûlkirin û rizandinê re hatiye rûberû û hewl hatiye dayîn ku textîkên hîn ziravtir ên inkar û tasfiyê yên ji pêvajoyên bihorî cûdaatir ser Tevgera me bixin jiyanê. Nexwe hema hema her sal Tevgera me piştî vê dîrokê şûndetir deklerasyonên ku çareseriya siyasî, demokratîk û aştiyane di pirsigêka Kurd de pêşdibînin weşandiye. Tevgera me hertim destê xwe yê aştî û demokrasiyê dirêj kir û di vê bingehê de şûxilî û têkoşîn meşand. Hewl da bi tevahiya vana re aştî were Kurdistanê û Rojhilata Navîn, wê di bingeha çareseriya demokratîk aştiyane ya pirsgirêka Kurd de, demokratîkbûna Tirkiyê û Rojhilata Navîn pêkbîne.
Wê bidome
- Ayrıntılar
Cemîl BAYIK
Çûyina qasidên aştî û çareseriya demokratîk a Tirkiyeyê bû sedem ku rojeva siyasî bi rengekî lezgîn bipêş bikeve. Ji 19’ê mijdarê heta niha, vê mijarê rojava Tirkiyeyê diyar kiriye. Hemû komên siyasî û derdor şîrove û nirxandinên xwe li gor vê yekê dikin û di navenda polîtiyayên xwe de çûyina komên aştî û çareseriya demokratîk dane rûniştin. Jixwe nêzîkatiyeke ji vê cudatir ne mumkûn bû.
Piştî hilbijartinên herêmî rojeva siyasî ya Tirkiyeyê rojeva ji aliyê Hêzên Azadiya Kurdistanê ve hate diyarkirin û di navenda vê rojevê de jî mijara çareseriya demokratîk ya ji bo aştî û pirsgirêka kurd cî girt. Bi vê yekê bû rojeva bingehîn a Tirkiyeyê ku tê niqaşkirin. Hema hema hemû derdorên siyasî her çiqas ji navendên cûda tevgeriya bin jî pêwistî dîtine ku li ser vê mijarê nerîna bînin ziman û helwesthe nîşan bidin. Encama ku derkete holê jî ewbû ku mîna heta roja niha hatî daxwaz heye pirsgirêka kurd bêçareserî bihêlin. Bi vî rengî li Tirkiyeyê piştî hilbijartina 29’ê Adarê û bi taybetî jî piştî 13’ê nîsanê lêpirsîna rayagiştî ya di asta referandûmê de hate kirin. Di vê lêpirsînê de bi giranî meyldariya bi rêbazên aştiyane û demokratîk çareseriya pirsgirêka kurd derketiye holê. Amadekirina Nexşeya Rê ya Rêber Apo û daxwazkirina nêrîn û pêşniyaran a ji hemû komên siyasî, partî û kesayetan ji bo afirîna atmosfereke bi vî rengî rola diyarker lîst. Ev rola ku Rêber Apo lîst, bu sedem ku înîsiyatîfa siyasî di destê Hêzên Demokrasî û Azadiya Kurd de be, her wiha yên xwedî siyaseta klasîk a înkar û tinekirinê jî xistin tevgerê. Ev hêz jî ji bo înîsiyatîfê careke din bigirin, dest bi serîlêdana provokasyonan kirin. Operasyonên li dij qada yasayî ya demokratîk û girtin, zextên li ser xabatên weşan û ragihandinê; qedexekirin û girtina saziyan, êrîşên tinekirinê yên li dij gerîla di vê çerçoveyê de hatin zêdekirin.
Yên di siyaseta klasîk a înkar û tinekirinê de israr dikin bi van rêbatan xwestin piştrast bikin ku zimanê pêvajoyê ne aştî û çareserî ye, berovajî rêbaza derdikeve pêş dijwarî ye. Bi vê yekê re jî dixwazin meyldariya ji bo çareseriya pirsgirêka kurd a aştiyane û demokratîk ya piştî 29’ê Hezîranê derkete pêş asteng bikin û lêgerînên ji bo çareseriyê vala derxin. Di vê çerçoveyê de jî gavên xeternak avêtin. Guftûgoyên piştî şandina Qasidên Aştî û Çareseriya Demokratîk Tirkiyeyê ya di 19’ê Cotmehê de vê yekê piştrast dikin. Kom, derdor û kesayetên cûda yên alîgir çareseriya demokratîk an yên herî kêm erênî li mijarê mêze dikin bûn xwedî nirxandinên ku careke din derfeta aştiyê ji dest tê revandin.
Li ser banga Rêber Apo çûyina qasitên aştî û çareseriya Demokratîk a Tirkiyeyê ev atmosfera neyînî ji hev belakir û careke din bû sedem ku meyldarî û daxwaziya ji bo çareseriya demokratîk a pirsgirêka kurd bihêz bibe. Piştî 19’ê Mijdarê rojeva siyasî ya Tirkiyeyê di vê çerçoveyê de bipêş ket. Vê yekê jî hem ji bo paşeroja siyasî ya Tirkiyeyê hem jî ji bo çareseriya demokratîk a pirsgirêka kurd derfeteke dîrokî afirand. Lê belê ev derfeta ku derkete holê, careke din ji ber yên di siyaseta klasîk a înkar û tinekirinê de israr dikin xwestin PKK’ê û Rêber Apo derveyî pêvajoyê bihêlin û tasfiye bikin û bi êrîş û provokaysonên wan re rû bi rû ma.
Di dema aşkerekirina çûyina qasidên aştî û çareseriya demokratîk a Tirkiyeyê de firîna balafirên şer yên di ser Qada Parastina Medyayê re, li tevahiya sînor topbarankirin, berdewamkirina operasyonan nîşaneya vê yekê ye. Di rastiyê de ev êrîş û operasyon di wateya bersiva şandina qasidên aştî û demokrasiyê de ne. Yên di rêbazên klasîk yên siyaseta înkar û tinekirinê de israr dikin bi van jî bi sînor neman. Êrîşên xwe berfirehtir kirin û ketin nava hewldana pêvajoya ku Rêber Apo û PKK pêşiya wê vekirin careke din wergerînin pêvajoyeke ji bo tasfiyekirina Rêber Apo û PKK’ê. Xwestin vê yekê jî bi rengekî gelkî vekirî pêk bînin. Tiştên di rewşa niha de tên jiyîn jî di vê çerçoveyê de bipêş dikevin.
Dixwazin atmosfera siyasî ya ku bi hatina Qasidên Aştî û Çareseriya Demokratîk derketiye holê bidin jibîrkirin û dixxwazin rojevê biguherînin. Bûyera Dursun Çîçek ji ber vê yekê balkêş e. Di pêvajoya ku di raya giştî dê çareserkirina pirsgirêka kurd a bi riyên demokratîk tê nîqaşkirin de bûyera Dursun Çîçek xistin rojevê. Bêguman hêzên ku di nava dewletê de dixwazin bibin desthilatdar û li ser vê bingehê dixwazin hevdu tasfiye bikin û têkçûna wan a li hemberî Têkoşîna Azadiya Gelê kurd ev bûyera Dursun Çîçek derxist holê. Lê ev bûyera Dursun Çîçek ji bo guhertina rojeva bingehîn a Tirkiyeyê jî tê bikaranîn.
Bi vî rengî dixwazin rojeva bingehîn a Tirkiyeyê biguherînin. Li aliyê din Rêber Apo û PKK’ê jî dixwazin derveyî pêvajoyê bihêlin. Her wiha planên tasfiya, înkar û îmhayê jî bi awayeke din xistine dewreyê. Di serî de jî rêbazên şerên psîkolojîk tê bikaranîn. Bi rêbazên şerê psîkolojîk xwestin bandora hatina Qasidên Aştî û Çareseriya Demokratîk berovejî bikin. Bi riya plana Amerîkayê xwestin di bin kontrola hikûmeta AKP’ê de hatina koman wekî teslimbûn nîşan bidin. Bi vê yekê re jî neman û malbatên leşkerên ku hatine kuştin bi kar anîn û derûdorên faşîst xistin nava tevgerê. Ev yek jî bes nedîtin û bi gotinên “em ê vegerin destpêkê” tehdît kirin. Ligel van tiştan rêbazên cuda jî xistin dewreyê. Vê jî wekî duwarekî dixin navbera PKK’ê û gel nîşan didin. Bi van rêbazan tê xuyakirin ku dixwazin vegerin polîtîkayên tasfiyekirinê yên destpêka salên 2000’an.
Di serê sala 2000’ê de plana tasfiyekirina PKK’ê xistin dewreyê. Wê demê jî pêvajoya aştiyê ya Rêber Apo daye destpêkirin pûç kirin. Dema ev plana tasfiyeyê xistin dewreyê bi tu awayî hebûna kurdan qebûl nekirin. Niha jî diyar bûye ku bi ferqekê dixwazin vê planê dîsa bixin dewreyê.
Di plana sala 2000’ê de armanc dikirin ku PKK’ê û Rêber Apo ji dewreyê dexînin û wan tasfiye bikin. Lê vê carê hêmayeke nû li vê planê zêde kirine. Armanca planê; “Lêkirina dîwarekê qalin di navbera PKK’û gelê kurd de ye”. Ji bo ku dîwar bixin navbera PKK’ê û gelê kurd kurdên xayîn û dijminên sondxwarî yên PKK’ê tên bikaranîn. Sedema dawetkirina Tirkiyeyê ya Kemal Burkay û yên wekî wî ji aliyê hikûmeta AKP’ê ve, ev rastî ye. Dîsa sedema têkiliya AKP’ê û kesên xayîn ên ji Tevgera Azadiya Kurdistanê veqetiyayî ne ev e. Ji bo vê planê dixwazin wan bibin Tirkiyeyê.
Di sedsala 20’emîn de dema serdestan li hemberî têkoşîna azadiya gelan nekariye bi ser bikeve rê û rêbazên cuda yên têkbirin û tepisandinê ceribandine. Wan her tim wekî riyeke têkbirinê li hemberî hêzên azadiyê hêzên kontra xistine dewreyê. Van hêzên kontra zêdetir ji hêzên ku xiyanet li qewmê xwe kirine ava dikin. Heta niha bi vî rêbazê ku hemberî gelê kurd û PKK’ê hatine ceribandin tu encam negirtine. Ligel vê rastiyê û têkçûna şerê taybet jî ev rêbaz her tim ceribandine û hê jî bi israr diceribînni. Niha jî dixwazin vê helwdanê derxînin pêşiya Tevgera Azadiya Kurdistanê û Hêzên Têkoşîna Demokrasiyê. Lê vê carê bi ferqekê vê planê dimeşînin. Beriya niha çek didan destê hêzên kontra û ew bi kar tanîn. Niha jî ev hêmayên bêserober her wekî aliyekê çareseriyê ne derdixînin meydana siyasetê. Ango niha kontrayê siyasî tên bikaranîn.
- Ayrıntılar
Cemîl BAYIK
Nexşerêya ku Rêber Apo amade kir ne dane muxatabên wê. Pêvajoya mehekê ya di ser pêşkêşkirina nexşeriyê re derbas bû sedema bingehîn aşkera kir ku çima nayên dayîn. Di vê pêvajoyê de dewletê nexşerê desteser kiri û li dijî wê ji bo girtina tedbîran kete nava tevgerê. Di çerçoveya van tedbîran de jî pûçkirina nerînên Rêber Apo mîna hedef danîne ber xwe. Ev pêvajoya mehekê ya derbas bû ji her alî ve hewldanên dewletê raxistin ber çavan. Piştî lêkolînkirina nexşeriya Rêber Apo dewletê lez da amadekariyên xwe. Komîsyona di bin banê hikûmetê de hate sazkirin û koordînatoriya wê Wezîrê Karê Hûndir dike bi fermî van xebatan dimeşîne û vê rastiyê îfade dike. Ev komîsyon ji aliyekî ve xabatên xwe yên hundir ber bi encamê ve dibe, ji aliyê din ve jî hêzên herêmî û navneteweyî dixe dewrê û trafîka dîplomasiyê gur dike. Dewleta tirk di vê çerçoveyê de der barê pirsgirêka kurd de dixwaze hêzên navneteweyî jî bixe nava tevgerê. Ne tiştekî nû ye ku dewletên herêmî û hêzên navneteweyî têkildarî pirsgirêka kurd dixin dewreyê. Heta niha tim bûye xwediyê nêzîkatiyeke bi vî rengî. Aşkera dike ku îro jî heman nêzîkatiyê diparêze. Têkiliyên bi Sûriye û Iraqê re, desteka ji DYA’yê digire vê yekê piştrast dike. Di rewşa heyî de diyar dike ku xabatên dewleta tirk di vê çerçoveyê de meşandine gihiştine astekê. Ji hevdîtin û daxuyaniyên tên dayîn mirov dikare encameke bi vî rengî derxîne. Serokomarê Sûriyeyê hate Tirkiyeyê. Li ser navê hikûmeta navendî ya Iraqê heyeteke mezin hate Tirkiyeyê û hin peyman mor kirin. Komîsyona ku erka rêveberiya hikûmetê girtiye ser xwe civîn li dar xistin û bi serfermandarên giştî re hin hevdîtinên taybet pêk hatin. Piştî van tevan hate aşkerakirin ku Serokwezîr dê DYA’yê ziyaret bike.
Ji xabata ku dewletê di nava xwe de meşand û gihande encamê tiştê herî berbiçav ku derkete holê ew e ku di pirsgirêka kurd de siyaseta înkar û tunekirinê didomînin û ev yek di çarçoveya planeke ji berê de hatiye amadekirin de tên meşandin. Di çarçoveya vê planê de her çiqasî mîna ku ‘hebûna kurd tê qebûlkirin’ xuya dike jî di cewherê xwe de asîmîlasyon a tê wateya tevkujiya çandî, helandina kurdan a di nava neteweya tirk de mîna armanca bingehîn a konsepta tê meşandin xuya dike. Sedema ku naxwazin hebûn û mafên kurdan bi qanûna bê misogerkirin jî encama vê yekê ye. Ev tev didin diyarkirin ka helwesta dewletê ya li dijî nexşeriya Rêber Apo di notên hevdîtinê de bahs dike çi ye.
Rêber Apo çareseriya pirsgirêka kurd di nava jinûva avakirina dewletê ya bi şêwazekî demokratîk de dinirxîne. Li hemberî vê yekê gava ku dewletê avêt mîna xwe restorekirina dewletê bû. Nêzîkbûna dewletê ya der barê pirsgirêka kurd de mîna rojanekerina siyaseta tunekirin û înkarê diyar kiriye. Wateya vê yekê jî ew e ku di cewhera xwe de tu guhertin di siyaseta înkar û tunekirinê de tune ye. Ji ber vê yekê jî tiştên ku niha der barê çareseriya pirsgirêka kurd de bi lêv dikin, ji yên beriya niha hatibûn ziman ne cudatir in. Di destpêka salên 2000’î de jî nerînên bi heman rengî hatibûn rojevê. Ji bo çareseriya pirsgirêka kurd wê demê çi pêwist didîtin niha jî heman tiştan tînin rojevê. Hedefa ku danîne pêşiya xwe ew e ku PKK’ê bikişinîn asteke nizmtir û bi bêçekirinê karibin wê tasfiye bikin. Di rewşa heyî de hewl didin hêzên herêmî û navneteweyî jî beşdarî konseptê bibin. Lewre mîna beriya niha dewleta tirk çareseriya pirsgirêka kurd li ser bingeha tunekirin û tasfiyeyê digire dest. Beriya niha jî li ser hin planên bi heman rengî guftûgo pêk hatin. Ev gutfûgo di organên çapemenî û weşanan de jî hatin weşandin. Plana ku bi navê Henry Barkey tê binavkirin jî di nav van de cihê xwe digire. Di cewherê vê planê de di nêzîkbûna pirsgirêka kurd de tasfiyekirina PKK’ê heye. Bal tê kişandin ku di pêkanîna vê planê de pêwîstî tê dîtin ku li gorî pêvajoyê tevger ji nav bê birin. Her wiha tê diyarkirin ku her pêvajo li gorî taybetmendiyên xwe bikeve pratîkê. Her wiha mabesta wan ew e ku PKK bê lawazkirin. Di nava xwe de bê parçekirin û di dema ev berewam dikin de bibe hedefa hêzên herêmî. Hedefa esasî jî ew e ku darbeya dawî ji aliyê hêzên navneteweyî yên bi pêşengiya DYA’yê bê avêtin.
Her çiqas di nerînên amadekarê vê planê H. Barkey de guhertin pêk hatibin jî, dewleta tirk di vê yekê de israr dike. Her wisa di daxuyaniyên di organên weşan û çapemeniyê de tên weşandin de yek bi yek xalên di pîlana H. Barkey de heyî tên rêzkirin. Tevî ku H. Barkey bûyê xwedî nêrîna ku dawî li plana tasfiyekirina PKK’ê bê anîn jî, dewlet di vê yekê de israr dike. Herhal li gorî xwe hincetên vê yekê jî diafirînin. Diyar e ku ji polîtîkaya rêveberiya navendî ya Srî Lankayê ku li hemberî Pilingên Elam ên Tamîlê bi kar anî û encam girt ew jî bi hêvî ne ku heman encamê bi dest bixin. Lê diyar e ku ji bîr dikin Kurdistan naşibe Srî Lankayê û PKK jî ne Pilîngên Elam ênTamîlê ne. Di rewşeke ku H. Barkey gihiştiye baweriya ku plana wî li Kurdistanê li gorî rastiya PKK’ê ne derbasdar e, pêwist dike ku dewlet jî vê rastiyê bibîne. Di ser pêşkêşkirina nexşereyê ya Rêber Apo re zêdetirî mehekê derbas bû. Dewletê ev pêvajo mîna ku pêwist dike baş bi kar ne anî. Encamên gelekî şaş derxistin; kete nava hewdanên nûkirina siyaseta înkar û tûnekirinê. Tiştê tên jiyîn vê rastiyê didin xuyakirin. Lê beramberî vê yekê gel jî nexeşerêyê dixwaze. Raya giştî ya demokratîk balê dikişîne ser girîngiya van tiştan; Ji bo sazkirina aştiyeke mayînde a bi PKK’ê re û rast nirxandina şert û mercên hatine afiran ji bo çareseriya pirsgirêkê û heger ev yek mîna derfet neyên dîtin û rast neyên fêmkirin tahamûla Tirkiyeyê ji jiyandina heman tiştan re nemaye. Dewletê helwesta xwe ya der barê nexşerêya ku Rêber Apo amade kir de bi vî rengî nîşan da. Di pêjaya mehekê ya derbas bû de bi tevgera xwe ev yek piştrast kir.
- Ayrıntılar
Cemîl Bayik
Em ketine pêvajoyeke nû. Bi hemleya 1’ê Hezîranê, bi jinûveavakirina PKK’ê, bi pêngava ‘Êdî Bes e’, bi 10’emîn Kongreya PKK’ê, bi 7’emîn Kongreya PAJK’ê, berxwedana gerîla ya li Zap û Oremarê, serhildanên gel, berxwedana Serokatiyê, serkeftinên hilbijartinan em gihîştin vê qonaxê. Me bi van pêngavan, êrîşên li ser Tevgera Azadiya Kurdistanê şikandin. Piştî hilbijartinan, me pêvajoyeke nû bi pêş xist. Ji bo pêvajoya nû, me amadekarî kiriye. Em ji bo pêvajoya nû, xwe amade dikin. Têkoşîna ku me pêş xistiye, têkoşîneke mezin e. Di vê têkoşînê de, gelek planên dihatin kirin, me pûç kirin. Ew pêvajoya ku em ketinê, me bi têkoşîn û kedeke mezin ango bi temamî me bi xwe pêş xist. Bi taybetî biryara me ya bêçalaktiyê, li ser pêvajoyê bandoreke mezin kir. Însiyatîf kete destê Tevgera Kurd û wê rojev diyar kir. Loma Tevgera Kurd a Azadiyê her kes kişand vê rojevê. Pêvajoya ku em anîn van rojan bi vî awayî hate afirandin.
Li gel wê, li cîhanê jî, di siyasetê de hin guhertin hene. Bi taybetî, siyaseta sîstemê ji bo Tirkiyeyê, ji bo Rojhilata Navîn, ji bo tevgera kurd, tê zanîn. Niha sîstem jî, dixwaze pirsgirêka kurd, bi çi awayî dibe bila bibe, çareser bibe. Yanî aramî çêbibe. Ne bi kurdê azad, dixwaze bi qetlîaman, bi hevkarî û xiyanetê ev pirsgirêk, çareser bibe. Ji ber ku, çareser nebe, bê aramî çêdibe, ev ji bo sîstemê, ji bo aboriya sîstemê, di warê siyasetê de wê pirsgirêkan derdixîne. Ji ber vê yekê jî, dixwazin ev pirsgirêk çareser bibe. Ji Tirkiyeyê, vê yekê dixwazin. Dixwazin PKK’ê lawaz bikin. Dixwazin li ser PKK’ê polîtîkayên qetlîamanê bimeşînin. Bi vî rengî dixwazin çareser bikin. Niha têkoşîn, pêvajoya ku me bi pêş xist, nêzikbûna sîstemê, bû sedem ku sîstem ji Tirkiyeyê bixwaze pirsgirêkê çareser bike. Tevgera Kurd Tirkiye tengav kir û siyaseta Tirkiyeyê têk bir. Tirkiyeyê êdî nikaribû vê siyasetê berdewam bike. Sîstemê xwest ku Tirkiye siyaseta xwe biguherîne. Lewma, Tirkiye jî mecbûr ma siyaseta xwe biguherîne. Ger ku Tevgera Azadiya Kurd ev siyaset bi pêş nexista, Tirkiye nedihat vê merhaleyê. Di siyaseta Tirkiyeyê de jî wê guhertin çênebûya. Heta di hilbijartinên herêmî, Amerîkayê alîkariya AKP’ê dikir. Dixwestin PKK’ê tasfiye bikin. Piştî ku di hilbijartinan de encama ku dixwestin bidest nexistin, Obama hat û bi Ahmet Turk re rûnişt. Hem jî, bi awayekî aşkera. Ev tê wê maneyê ku ev encama têkoşîna gelê kurd e. Di vê pêvajoyê de, têkoşîna siyasî bi pêş dikeve. Bi tevahî, pêvajoyeke siyasî ye. Eger muzakere çêbibin an jî şerek jî çêbibe, wê ji bo ku di siyasetê de encam were girtin bi pêş bikevin. Ango şer dê bibe şerê siyasetê. Loma êdî pêvajoya siyasî esas e. Ji ber ku pirsgirêka kurd, gihîştiye asta çareserkirinê. Ger ku mirov bala xwe bide, têkoşîna siyasî her ku diçe dijwar dibe. Ger ku Nexşeriya Serokatiya Gelê Kurd bê aşkerakirin, wê dijwartir bibe. Wekî ku Serokatiyê gotibû, wê qiyamet rabe. Ev pêvajo di aliyê muzakere de jî, di aliyê şerekî giran de jî wê bipêşkeve. Yanî ev têkoşîna siyasî, wê bigihêje vê noqteyê. Çi bibe, dê di nav 2-3 mehan de bibe. Erdogan bi xwe jî got ‘heta dawiya salê dema me nîn e’. Ev payîz, ji ber vê yekê payîzeke girîng e. Di vê payîzê de her tişt dê ronî û aşkera bibe. Her tişt bidawî nabe, lê dê ronî bibe. Ji ber vê yekê di vê pêvajoyê de sekna ku em nîşan bidin, wê dîrokî be. Dê encamê diyar bike. Ji ber vê yekê girîng e.
Di navbera Serokatî, Tevgera Azadiyê û dewletê de, dîsa di navbera AKP, CHP, MHP’ê de, di navbera civakê û dewletê de, ew têkoşîna siyasî, her ku diçe xurt dibe. Serokatî di warê çareseriyê de dixwaze her kes gavan bavêje. Dewlet jî, dixwaze însiyatîfê bi dest bixe, bi vî rengî dixwaze encamê bigre. Di navbera AKP û CHP’ê de nîqaş pir xurt in, rexne pir xurt in, heta heqaret jî hene. CHP û MHP vê baş dizanin. AKP çi di aliyê çareseriyê de gav jî bavêje, PKK’ê tesfiye jî bike, ew ê desthilatdariyê di xewna xwe de jî nebînin. Herdu jî vê yekê baş dizanin. Ger ku îro li dijî pêvajoyê tund disekinin, di bin vê yekê de ev rastî heye. Dîsa, bi vê propagandayê, dixwazin tevgera azadiyê di bin zextê de bihêlin da ku tevgera azadiyê, nikaribe li ser daxwazên xwe israr bike, gav paş de bidin avêtin. Divê mirov vêya baş bizanibe, di zîhniyeta dewletê de tiştek nehatiye guhertin. Di zîhniyetê wan de înkar, îmha, esas e. Lê wek berê nikarin vê siyasetê bimeşînin. Ji ber ku wê, bi têkoşîna me, îflas kir. Loma jî, mecbûr in hin gavên basît, biçûk bavêjin. Gavên ku davêjin jî, ji bo vê yekê ne. Ne ku ji bo çareseriyê bipêş bixin. Dixwazin siyaseta înkar û îmhayê rewa bikin, PKK’ê û tevgera azadiya kurd tasfiye bikin. Çareserî tune li holê, lê propagandayeke pir mezin dikin. Dibêjin Serokomar negotiye ‘Guroymak’, gotiye ‘Norşîn’, gavekÎ mezin em davêjin. Li Qaşûran 2 kes hatine kuştin, serbaz (subay) çûye sersaxiyê, dibêjin ‘ev pêngaveke mezin e’.
Ev, şerekî taybet e. Karakterê vê rejîmê, şerê taybet e, li ser wê dijî. Bi vê yekê, dixwazin her kesî bixapînin. Ev propaganda, ji bo xapandinê tê meşandin. Niha jî, dixwazin kurdan jî, gelê Tirkiyeyê jî, cîhanê jî bixapîne. Dibêjin ‘em pirsgirêkê qebûl dikim, dixwazim çareser bikim, dîtinên her kesî digirim, gavan li ser gavan davêjim.’ Li Amedê navê gundekî bi kurdî danî, dibêjin pêngav êdî pêk tê, pirsgirêk ketiye riya çareseriyê. Ango bi vê propagandayê, her kesî bixapînin, însiyatîfê bi dest bixin, rojevên xwe serdest bikin, vî tiştî bi her kesî bidin qebûlkirin. Dixwazin bi me jî bidin qebûlkirin. Ji bo wê kar dikin. Ger me qebûl kir, ji xwe ew tasfiyeya me tîne, ger me qebûl nekir, wê bêjin, ‘Me gavên çareseriyê bi pêş xistin, PKK qebûl nake, gavên çareseriyê qebûl nake, di şer de îsrar dike.’ Wê bixwazin alîkariya her kesî bigrin ji bo ku PKK’ê tasfiye bikin. Planê ku niha dimeşînin, li ser vî esasî ye. Divê em vê yekê baş bibînin, di vir de nekevin xafletê. Ji bo ku vê siyasetê rewa bikin, zêdetir li ser kurdan disekinin. Hem li bakur, esas jî li ser başûr radiwestin. Yanî ku kurdên hevkar, gavên ku ji bo tesfiyekirinê davêjin, wê bêjin ev gavên çareseriyê ne, em li pişt wê ne, divê PKK jî qebûl bike. Divê PKK çekên xwe deyne, hêzên xwe bikşîne Başûr. Gavên ku davêjin, bi PKK’ê bidin qebûlkirin û PKK’ê tasfiye bikin. Divê karaktera vê pêvajoyê baş were fêmkirin. Di vê pêvajoyê de,hem çareserî heye,hem jî îmha heye. Di aliyê dewletê de bi tevahî îmha esas e, çareserî tune. Di aliyê rêxistinê de, di aliyê gelê Tirkiyeyê de, çareserî esas e. Loma jî, karakterê pêvajoyê du alî ye. Çareserî û îmha, bi hev re ye. Divê em vê yekê bibînin. Dewleta Tirkiyeyê wê çawa siyaseta înkar û îmhayê rewa bike, wê amûrên wê bi pêş bixin. TRT 6 bi pêş xistin, tiştên din dibêjin. Heta niha dewleta Tirkiyeyê negotiye ku Pirsgirêka Kurd heye û pirsgirêka sereke ye û divê bê çareserkirin. Niha wisa dibêjin. Ev jî, di encama têkoşîna gelê kurd de çêbû. Çiqas ji bo xapandinê dibêjin jî, ev di encama têkoşîna tevgera kurd de pêk hat. Her çiqas pirsgirêka Kurd qebûl bikin jî, hîn rastiya PKK’ê qebûl nakin. Dixwazin PKK’ê marjînal bikin, biguherînin, bikşînin ser xeta xwe, bixin xizmeta xwe, ger ku ev pêk neyê jî, ji holê rakin. Nêzikatiya wan a li hemberî PKK’ê, li ser vê esasê ye. Naxwazin ne PKK’ê ne jî Serokatiyê, bi cewhera wan qebûl bikin.
- Ayrıntılar