Bi stran û dengbêjan hevdû naskirin jî zimanekî naskirinê ye gelek caran tiştên herî xurt cewherê mirov derdixe holê stran in. Hest bi zimankirin û kirina peyv karê hunermendan e. Sedem ew e ku ji bo zimanekî xav ev cewher nayê ser ziman û bêwate dimîne. Hestên mirovan jî di vê çerçovê de dişibe qedera welatê wan. Ji bilî vî tiştî jî di navbera hunermend û şoreşgeran de têkiliyeke xurt heye. Hunermend hestên kûr û veşartî dixemilînin û aşkera dikin, şoreşger jî di heman watê de vî karî dikin, û bi vê dişibin hunermendan.
Belê bi vê sergotarê û nivîsandinê ez ê hevalekî bidim nasandin û hinek milên wî ku dişibin vê nivîsê ez ê binivîsim. min heval Bahoz bi vê stranê nas kir, strana Lawikê Metînî ku vê stranê dema mirov guhdar dike dişibe straneke evîniyê, lê di cewherê xwe de ji vê zêdetir e. Watedayîn bi naskirina heval Bahoz çêbû. Lewre her kes stranan guhdar dike, li ser stranekî pir sekinandin dibe balkêş bê, lê dema şoreşger guhdar dikin ev tişt tê guhartin.
Çima Lawikê Metînî û çima heval Bahoz ev stran guhdar dikir. Strana Lawikê Metînî, li zincîra çiyayên Mezobotamya jor bûyerekê tîne ser ziman. Evîna veşartî ku evîneke pir xwezayîbe jî lê derfet ne ji aliyê wî ye.Gerebêtê Xaço jana gelê Ermenî û Kurt bi evîna Lawikê Metînî, dike stran û dibêje. Heval Bahoz çîroka kurdistanê jî dişband çîroka Lawikê Metînî.
Heval Bahoz li ser Metîna digot ku Metîna welatê çiyayên jore.Welatên çiyayên jor çîroka me tîne ser ziman.
Weke keser û êşa keçika di strana Lawikê Metînî de derbas dibe. Kurdistan jî bi vî rengî ye Em zarokên ku evîna me bi têlên tûj bûne xet û parçebûne. dema ku me ji bin têlên tûj li welatên xwe meyze dikir. Di hundirê dilên me de strana Lawikê Metînî dihat gotin. Welatên hatiye dagirkirin ewê bi xwere evînên dagirkirî bi efrîne. Ji ber van sedeman çîroka me jî dişibe strana Lawikê Metînî. Heval Bahoz wiha axivî û min ew wiha naskiribû.
Heval Bahoz di sala 1990’ê de tevlî refên gerîla dibe. Heta 1993’yan li qada Mêrdînê kar dike, ji ber xebera tesfiya Agîdê mala Qaso, heval Bahoz jî dikeve ber lêpirsîna rêxistinê.
Lê bi awayek dilnizim û mutewazî vê lêpirsîne pêşwazî dike û hîn xurtir tevlî kar dibe.
Van salên xwe li herêma Botan derbas dike. Ji şervantî dest pê dike û di her çalakiyê de cihê xwe digire. Di demekî pir kurt de dikeve dilê rê hevalên xwe û berpirsyariyên hîn mezintir digire ser milên xwe. Lê evîna wî qada Mêrdînê ye. Ji bona wî weke karekî nîvçemayî û pêwîst e bê temamkirin. Ji rêxistinê re çûyîna vê herêmê pêşniyar dike û rêxistin vê pêşniyara heval Bahoz di cih de dibîne. Di sala 1996’ de dîsa derbasî qada Mêrdînê dibe.
Gelo sînorê heval Bahoz çi ye ? Heval Bahoz nekarê çi bike û heval Bahoz li hemberî kîjan karî zoriyan dikşînê ? Ev pirs û lêgerên bersivê wan mirov dighîjte hinek encaman. Ji bo heval Bahoz artêşên mezin pêwîst bû. Ji alozî û nakokiyên hundirê wî de derfetên di destê de têrê nedikirin.Weke fermandarekî demên impiratoran ku artêş tekuz dikirin û bi çend peyvên di cîh de artêş dixistin êrîşên cengê mezin
Çend navên heval Bahoz li gel me hebûn, navek ji van navan civa bû. Birastî jî weke civayê di şûna xwe de nedisekinî. Bi qasî fîzîka wî, mejiyê wî jî bi tevger û tijî pîlan bû.
Herî taybetmendiyê wî ên li pêş parkirina hizirandinên xwe bû, ji ber van parkirinan jî fermandarên di bin berpirsyariya wî de bi lez û zû pêş diketin. Têgeh û ramanên dîrokî bi awayekî hostatî li rastiyê roja meya îro tanî ber hev û li hev tanî. Bi kurtasî kesayeteka tijî bû.
Car caran mirov digot: Heval Bahoz dereng çêbûye û dereng hatiye dunyayê. Mercên dîrokî û civakî ne li gor kesayetê wî ye. Heval Bahoz di dilê hevalên xwede wiha cih girt. Her weha di dilê gel de jî ji bo karên pîroz û berpirsyariyên mezin cihê xwe digirt. Xezeba 1999’an ya bi xefik û dolabên nav netewî ew jî da bû ber xwe, heval Bahoz berpirsyarê herema Bakokê bû. Bal û pilanên dijmin li ser çiyayên Bagokê û hevalên wê, mezin bûn. Bagok diçavên dijmin de cihekî bi xof bû. Zinar û latên çiyayê Bagokê bi ser bajarên Qamişlo û Nisêbînê de diherike. Bi berbanga sibehê û tîrêjên rojêre vî çiyêyî destpêdikir û piştre deşt ronî dikir. Gerîla weke teyrên Doxan li ser van latan baskên xwe li hev dixistin û bi tîrêjên rojê re weke tînek germ diketin dilê gel. Di sala 1999’an de artêşa Tirk ji nîvî pêhtir li binya çiyayên Bagokê kom bûbû, sedem rêber APO bû. artêşa Tirk ji bo rêber APO ji Sûriya derkevê gef li Sûriya dixwend û dixwst Sûriya bi tirsînê, di van rojan de rêber APO ji Sûrya derket û piştre ev artêşa kom bûbû berê xwe da çiyayê Bagokê. Bûyera şehadeta 31 hevalan encamê van operasyonan bû, mijarekî nivîseke dirêj ev bûyere. Demek dirêj li hemberî van operesyonan berxwedaniyeke mezin pêk hatibû û her roj weke mehekî tijî û bi aloz derbas dibû. Bi nivîsek kurt mirov nikarê bînê ser ziman û mafê wê bide. Heval Bahoz di van oparisyonan de tevlî karwanên şehîdan bû. Lawikê Metînî û evîna wî bûbû çîroka wî. Di heman demê de li sînorên strana Lawikê Metînî ku bi dawî dibe xebitî û xwest vê stranê bigûherê, sînor û têlên polayî ku li ser singa welatê me xistine derbas kir û li zemînê hêviyan dijiya. Ji Tirbespiyê û gundên li ser xetê heta nav dilên Bagokê awazên strana Lawikê Metînî pêçand, vekir û dîsan pêçand. Bi kînekî dîrokî ku peyvên ji devên torinê mala Haco derdiket rasterast jiyan kir û kevirên ser çiyayên Bagokê himêz kir. Çeperên ji mala Haco mana dît û piştî gelek salan ku weke ciwan dibêje ez kuç li ser kuçê nahêlim guhdar dikir û berên awirê xwe da ser welatên meyên jêr. Şînahiyên xapînok ev welat weke deryayek berfireh li singên çiyayên Bagokê dixist. Ew ewir û awazên strana Lawikê Metînî weke pelên zêrîn kete nav pirtûka şehîdên çiyayên Bagokê. Ew berbanga sibêhê li vî çiyayî şopên şehîd û awazên stranên berxwedaniyê weke xelatên ji rîsê hatiya çêkirin ew bi vê rastiyê daye girêdan. Çavdêrê hevala mezin ya Mizgîn bû. Weke di strana wê ya ku derbas dibe pir dişibe hevdû. Eger ez şehîd bibim min veşerin li Bagokê, li Herekolê hayê hayê oy li min dayê. Ez nemînim bê hevalan li dinyayê.
- Ayrıntılar
REŞÎD DOSTO
Sala 1994’an li Çiyareşkê şerekî pir giran çêbû, rojekê beriya şer heval li Qernêseyê bûn, li Qernêseyê ber bi seharê re, ji milê Colemêrgê ve, hem ji milê Kutranisê ve, bi sê çar aliyan ve hatin ser hevalan, seharê heyanî êvarî pevçûn dewam kir, di vî şerî de gelek leşker hatin kuştin û dijmin derbeyên pir giran xwarin, li vê yekê dijmin heyanî astekê gavê xwe bi şûnde avêtin. Ber bi êvarî ve hevalan xwest ji Qernêseyê xwe bigihînin Çiyareşkê, şev bû û hêza hevalan pir giran bû, ji ber ku hejmara hevalan du yekîne bûn ango tabûrek bû. Heval di wê navberê de dema ji Qernêseyê têne Nebirnavê û piştre ber bi Tûzekê re xwestin xwe bigihînin Çiyareşkê.
Seharê dema ku dinya zelal bû û rojê avêtibû hîn heval negihîştibûn Çiyareşkê.
Dijmin jî di wê navberê re ferq kiribû, ji ber wê yekê hem çiyayê Leyzok û hem Çiyareşkê milekî wî dijmin bi şev hatibû û girtibû. Heval dema gihîştin binya Çiyareşkê dinya bû roj, cihê ku heval gihîştinê zozan bû lê dijmin di nava kurs û tehtên asê de veşartî bûn, seharê dema heval gihîştin bineya gir, pevçûnê dest pê kir, di wê navberê de hinek hevalan xwestin milekî Çiyareşkê bigrin, lê dijmin bihêza xwe navbera tabûrê û yekîneya ku lûtkegirtî de qutkirin.
Erdnîgariya hakimî ser qadê hemû dijmin girtibû û peyre derdora hevalan kirin çember.
Bi şefeqê re pevçûnê dest pê kir û heyanî êvarî dewam kir.
Di vê pevçûnê de gelek leşkerên dijmin hatin kuştin, lê gelek heval jî şehîd ketin, bi taybetî hevalê Serdar fermandarê yekîneyekê bû, cardin hevalê Cîhad ê nîtê li ser taximê bû û hevalê Îsmaîl Dêrik li ser taximê bû û hevalê çekdar garisî cardin li ser taximê bû û gelek hevalên din jî fermandar hebûn.
Hevalê Sefqan, hevalê Mezlûm, hevalê Akif û hevalê Ferzende hebûn. Di nava hevalên şehîdketî de gelek hevalê ciwan jî hebûn, hevalê Sebrî, hevalê Kemal û hevalê Egîd. Bîrlika hevalan yekîneekî tim dinava hereketê debû û demekî dirêj li qadên botanê gelek çalakî kiribûn û çalakiyê ku ketinê çalakiyên gelek serkeftîbûn, dijmijî evyek ferqkiribû û ji bo ku vê yekîneê ji holê rakê gelek hewildan û gelek rîsk dane ber çavan û ji bo vê ermencê xwe pêk bîne gelek leşker anîne cihê pevçûnê û cidayî wê gelek teknîk jî bikaranî. Dema pevçûnê ji seharî heyanî êvarî gelek heval şehîd ketin, lê sedemê şehadeta van hevalan ew bû ku hevalan nexwestin ku hevalê şehîd ketin û hevalê birîndarbûyî di nava destê leşkeran de bimînin. Di şûna ku henek heval ji nava pevçûnê derkevin û yê dijî di nava pevçûnê de bihêlin, hevalan bi giştî pevçûn dan ber çavê xwe, heyanî êvarî pevçûn sing bi sing pevçûnê dewamkir, di dûrbûna narincokan de pevçûnekî pir giran dest pê kir. Ber bi êvarî ve hevalê serdar û neh heval dimînin.
Hevalê serdar û hevalên din dikarîbûn xwe xilas bikin, lê ji ber ku hinek hevalên birîndar hebûn û ji bo ku heyfa hevalên şehîdketî rakin, ber bi êvarî ve hevalê serdar û hevalê din carekî din dikevin êrîşê û divê êrîşê de hevalê serdar û neh hevalên pê re şehîd dikevin, bi giştî 49’heval di v îşerî de şehîd dikevin. Di serî de hevalê serdar û hevalên din ji şervan û fermandaran.
TAYBETIYÊN HEVAL SERDAR
Lê dema ku mirov behsa hevalê Serdar dike, yan mirov wî bi bîr tîne, hevalekî di nava şer de pijiyayî û xwedî tecrûbeyên şer û êrîşê bû û di her çalakiyê de herî cihê zehmet û cihê ku qedera çalakiyê belî dikir hevalê Serdar cihê xwe li wê derê digirt û di her çalakiyê de tim biserkeftî bû, ji ber vê yekê baweriya hevalan gelek bi hevalê serdar dihat û her hevalekî dixwest tim bi hevalê Serdar re bikeve giropa êrîşê.
Hevalê serdar hevalekî bi cesaretbû û xwedî tecribeyên êrîşê û hotsa bû dizanîbû bi çi awayî dijminê xwe têxe xefkê û derbê lê bidê û çawa biçê ser çeperê dijmin, ji ber vê yekê hemû hevalan tim dixwestin bi hevalê serdar re biçin êrîşê. Cudayî wê hevalê serdar ticaran hevalê xwe yê şehîd û birîndar ticaran nedihişt di nava destê dijmin de, çi bibûya tucaran dev ji hevalê xwe bernedida, cardin hevalê serdar li ser çeka xwe pir hakim bû, ji ber ku gelek perwerdeya leşkerî dîtibû û hakimiyeta wî li ser teknîkê hebû. Angu hevalê serdar fermandarekî gelek milê xwe temambû û dijiyanê de hevalekî pir dilnizim bû û hevalê ku hevalê serdar nasnedikir dema ku dihate yekîneya wî ne dizanî ku hevalê Serdar fermandarê yekînê ye. Hevalê Serdar hevalekî dijiyana xwe de dilnizim dikarîbû têkeve dilê her hevalekî û di şerê xwe de jî pir keskîn û li ser dijminê xwe de weke şûr lêdixist û radikir. Ji ber vê yekê dema ku hevalan pevçûna Çiyareşkê bihîstin kîn û nifreta wan sê qat li hemberî dijmin zêdebû.
LI ÇIYAREŞKÊ ŞER GIRAN BÛ
Çiqa ku pevçûna Çiyareşkê şerekî giranbû û dijmin bi hêza xwe û teknîka xwe hate ser hevalan ji ber wê winahiyên hevalan zêdebû lê ji milekî din ve kêmasiyên hevalan jî di vir de hebû. Kêmasî neyê wê yekîneyê bû, xeteyên hinek yekîneên dinbû, ji ber ku xeberdabûn hevalan ku Çiyareşkê destê me de ye û saxleme, lê peyre ji ber xemsariya hevalan û negirtina wan ji cihê xwe, dijmin di şûna wan de cihê xwe digre û hevalê ku ber bi Çiyareşkê ve dihatin baweriya xwe bi hevalan anîbûn û bi rehetî bê ku hesabê dijmin bikin ber bi Çiyareşkê ve ketibûn rê û bê ku ewlekariya xwe bigrin ketin Çiyareşkê, dijmin jî ji vê yekê sûd wergirt.
Lê bi rastî berxwedana Çiyareşkê pir cihê xwe yê taybet hebû û dengekî pir xurt veda, windabûnê me yê Çiyareşkê pir giranbûn. Di hemû êrîşên ku 1994’an çêbûyî pir biserkeftîbûn.
HEVALÊN BI BIRYAR
Hevalê cîhê din jî wisa bû, hevalekî hevalan bi fermana leşkerî tevlî nava bizavê kiribûn, lê piştî ku rastiya rêxistinê fêrbû biryara xwe ji nû ve da û tevlî nava refê bizavê bû û herdem hevalê Cîhad biryarekî pir xurt nîşandida, di sala 1989’an tevlî hereketê bû demekî dirêj li qadên Çiravê û Gabarê ma. Cardin hevalê mezlûm batuwî hebû, hevalekî ew jî bi fermana leşkerî tevlî bizavê bibû sala 1989’an fermandarê yekîneyê bû, ewjî demekî dirêj li qadên Gabar, Çiravê ma bû, lê piştî naskirina PKK’ê wî jî biryara xwe nûkir û tevlî refên hereketê bû û tevlîbûnê xwe ji dil û can çêkir. Cardin hevalê çekdar hebû Çekdarê Kevzinî, buhara 1994’an ji qada rêberiyê hatibû, hevalekî fermandarê taximê bû, hem erkê xwe yê fermandariyê pêktanî û hem tişta ku ji rêberiyê girtî dixwest bide hemû hevalan û bi wan re alîkarbê, bi taybetî di milê rêxistin û bîrdozî de, cardin ji bo pêşxistina tektîkên şer desteka wî ji bo hevalan çêbû. Cardin hevalê Îsmaîl Dêrik hebû, hevalekî kevin bû, ji Dêrika Hemko bû. Hevalê Îsmaîl jî demek dirêj li Gabar, besta û garisa mabû, hevalê Îsmaîl di wî şerî de gelek erkê xwe bicih anî, heyanî guleyên wî diqedin şer dikê û ji bo ku nekevê destê dijmin de naricoka xwe bi xwe ve diteqînê.
Cardin hevalê Sefqan hebû, hevalekî ji Efrînêbû, di salên 1990’ê tevlî nava refê hereketê bû, wî jî perwerdeya xwe li ba rêberiyê dîtibû, ji wê yekê hem hêza ji rêberiyê girtî û hem tecrûbeyên xwe yê leşkerî dida hevalan û di jiyanê de bi hevalan re par vedikir û bi rastî jî bibê hevalekî Serokatiyê, ji wê yekê hevalekî hem dilnizim û hem ji bo ku bi hevalan re alîkarbe pir hewildan nîşan dida. Ji ber ku gelek hevalên me ciwanbûn û hîn rastiya hereketê û şer nasnedikirin. Cardin hevalên ciwan hebûn, hevalê Egîd hebû, hevalekî ji qurtelanê bû, di sala1993’ê tevlî hereketêbibû, temenê xwe 17’de salî bû, ji ber temenê wî yê ciwan me nedixwest ku em di çalakiyan de em wî pêxin pêş, lê hevalê Egîd di şerê Çarçêlande berxwedanekî pir cidî kir. Cardin hevalê Sabir hebû hevalekî ji erohê bû, ji gundê Êrsê bû hevalekî temenê xwe 16’de salîbû, di sala 1993’ê hevalan bi fermana leşkerî tevlîkiribû, ew heval jî demekî şûnde biryara xwe da û tavlî refê hereketê bû hem di şer de û hem di jiyanê de herdem ji hevalan re mînak bû. Cardin hevalê Kemal hebû temenê xwe 15’dehsalîbû ji gundê şikeftiya girêdayî Sêrtê bû, çiqas ku hevalekî temenê xwe biçûkbû jî lê herdem cihê xwe di nava çalakiyan de digirt û hevalekî pir fedakar bû, di şertên herî zor û zehmet de hevalê Kemal cihê mural, coş û hêviyê ji bo hevalan bû, ango cihê ku hevalê kemal lê ewder tim cihê mural û kêfê bû. Weke hevalê Kemal gelek hevalê din jî hebûn hevalê Avreş hebû, hevalekî ji Başurê Rojavabû di nava xebatê gel de cihê xwe digirt, bandorekî pir mezin li ser gel çêkiribû.
AX BI XWÎNÊ HAT AVDAN
Bê guman van hemû hevalan di hundirê şerê Çiyareşkê de xwestin bibin bersiv, ji ber vê yekê hemû heval yek bi yek şehîd ketin û çiqasî ku dijmin bi hemû hêza xwe ya leşkerî û bi teknîka xwe bi ser hevalan de hatin lê tu ji hevalan ne xwe radestî dijmin kir û ne bi saxî ketin destê dijmin de. Heyanî guleya xwe ya dawiyê şer kirin û narincoka xwe bi xwe de teqandin û xwe radestî dijmin nekirin, ji ber ku hemû hevalê Çiyareşkê girêdanekî wan yê pir xurt bi hev re hebû û tucaran serî li beramberî dijmin neditewandin û heyanî dawiyê girêdayî giyan, rih û felsefeya PKK’ê bûn. Ji ber vê yekê mirov dikare bibêje şerê Çiyareşkê ji bo me wendayîkî pir giran bû, şehadetên pir giran çêbûn, lê şehadeta van hevalan dihundirê me de hîn rihê heyfhilandinê û intîqamê bilind û xurt kir. Jixwe piştî şerê Çiyareşkê hevalê tabûra hevalê Adil yê ku navê xwe kirin tabûra tolhildanê û ji bo bîranîna hemû şehîdên Çiyareşkê, ji nû ve hemla 1994’an ya payîzê destpêkir yek ji wan jî çalakiya Serxetê bû û hemû çalakiyên hatin kirin ji bo bîranîna şehîdên Çiyareşkê bû.
- Ayrıntılar
ZINARÎN EFRÎN
Terzê heval yê jiyanê, zindî bûna wê, bi însiyatîf tevlîbûna wê ji her tiştî re xwestekê xwe pêşxistina wê gelek bala min dikişand. Gelek taybetmendiyên wê yên xweş, hişt ku demek pir kin de ez xwe nêzî wê bikim. Di wê yekîneyê de nêzîkatî, tevlîbûn, zindîbûn, nêzîkatiyê wê ji jiyanê, hevaltiyê û xebatê re gelek ji dil bû, xweşikbû coş û heyecana heval Bêrîtan hiştibû ne tenê ez, hemû hevalê yekîneyê bi meraqekî mezin nêzîkî wê bibin. Me gelek nîqaş dikir. Di hemû nîqaşê me de naveroka fikrandinên heval Bêrîtan hemû li ser bersiva pirsên em wek jinê kurd û jinên ciwan ji esareta Rêber Apo re çawa dikarin bibin bersiv bûn. Lê ser esasê xwe pêşxistinê her tim ev pirs ji xwe dikirin. Gelo ez ê çawa ji jiyanê, ji rêhevaltiyê, ji pirsgirêka re bibim bersiv. Li gorî van lêkolîna û asta xwe pêşxistinê bi zindîbûnek asta herî dawî û coşek mezin tevlî her karî dibû. Em demek dirêj bi hevdûre man. Di hemû daxwaz û gotinên xwe de xwesteka xwe ya çûyina bakur danî ziman. Di got; lazim e ez herim wir ji bo zêdetir karibim berpirsiyartiyê xwe pêk bînim. Di çavên wê de bi xwe ev yek gelek diyar bû. Dema mirov li çavên wê dinêrî, ev xwestekên wêy herî mezin dihat dîtin. Piştî demekê bû berpirsiyarê manga me. Di dema pêwirdariya xwe de bi zanebûna berpirsiyariya xwe ya giran hewildanê rakirina vî karê giran bû. Ji ber temenê wê gelek biçûk bû. Rexmî vê rastiyê di xwest ku hevala li gorî bersivdana pêvajoyê bide amadekirin. Bi taybet fikrandin û asta pêşketinê ya zanebûna zayendî ji bo esas digirt. Çawa dikare di asta pêwendiyek rast û zanistiyek rast de nakokiya zayendî bide veguhartin û di aliyê jin de kêmasiyê tên jiyan kirin çawa derbas bike bû. Ti carî ne dixwest hevalên derdora wê nebikêf û bê moral bin. Her tim nîqaşê heval Bêrîtan bi derdora wê re germahiyek dida çêkirin û moralekî mezin dida derdora xwe. Terzê wê rêvebiriyê heval û derdor bi jiyanê hîn zêdetir dida girêdan. Bi rêgezên jiyanê ve gelek girêdayî bû. Ji rojbaşa sibê heta êvarê hemû jiyana xwe û yê hevalê xwe li gor pêlansaziyek mezin dida pêşxistin û tevlîbûna xwe bi hevalên dibin berpirsiyartiya xwe de dida birêvebirin. Me wê demê perwerde didît. Dema perwerde xelas dibû heval Bêrîtan hertim mijarên perwerdê di jiyanê de nîqaş dikir ku bizanibe heval çiqas jê girtine. Cardin di navbera de lêhûrînê Rêber Apo ji me re dixwend û li ser nîqaşên mezin didan vekirin. Mijarên dihatin nîqaş kirin di jiyanê de di şopand. Cardin girêdanekî heval Bêrîtan mithîş bi dîsîplîna leşkerî ve hebû. Dema me perwerda leşkerî ditît û em dihatin cihê xwe heval Bêrîtan cardin ew perwerde bi me re dida dûbarekirin. Ji ber di perwerdê giştî de hevalê xort bi hêza xwe zû pêktanîn. Lê ji bo em jî di demekî kin de bikaribin wan perwerdê leşkerî fêr bibin me gelek cara bi serê xwe dûbare dikir û bi rastî jî encamên mezin dihatin girtin. Di jiyanê de ti carî wextê xwe vala derbas nedikir. Dema 5 deqe wextekî vala hebûna me dinêrî nivîsek aniye û dipirse ‘hevalno ka em vê nivîsê bixwînin ka çiye? Li gor vê hertim li ser esasê ezmûnê jiyanê hertim jiyana xwe û wexta xwe dadigirt. Heval Bêrîtan di dilê hemû hevala de cihekî mezin girt. Bawer dikim heta ez hebim tiştê min ji heval Bêrîtan girtin û pêşketina di kesayeta min de da çêkirin tu caran jibîr nakim.
- Ayrıntılar
Rêheval Şehîd Necla Bîlgîn
Nave Rêxistinî: Şervîn
Nav û Paşnav: Necla Bîlgîn
Cih û Dîroka Jidayikbûnê:1974 Ewrûpa
Dîroka Tevlîbûnê: 1992
Cih û Dîroka Şehadetê: 1998 Metîna
Di nav civakê mey roja îro de şexs bi pîvana sûd dayina xwe di nav van civaka de cih digre, wate dibîne, nirx digre. Ne raste kesê ku bê sûd be di cihekî de zêde bimîne. Em ê niha vê rêgezê pêk bînin. Serkeftina kapîtalîzmê ya herî mezin eve ku kesayet di mijara sûd dayinê de dinirxîne. Ê bi fêde jiyan dike, maf digre, sened digre, vê dibêje, wê dibêje. Ê bê fêde tê avêtin. Bawerim hûn dibin vê hesta giran ya zaroktî de jiyan dikin, tevdigerin. Kê ez anîme cîhanê lazime min bide jiyan kirin. Ev ferasetek gelek kêm ya malbatî ye. Ferasetek ji nêzîkatiyên kevn, ê eşîrî, qabîleyî û van sînoran dernakeve. Ferdê civaka pêşketî nakeve nav nêzîkatiyek wisa.
Yek hiceta Rêbertî’yê; ji bo têkoşîna rastiya di nav civakê de ferd xebitandine. Her ku dere li gor pêdiviyan di cihekî de xwe bi cihkirin, bi wate be çûna derkê, bi fêde be di cihekî de seknandin, di erkekî de cih girtin, di karekî de xebitandin, heta bûyîna pêşeng… ez ji cihekî re çiqas hewce me, çiqas girîngiya min heye, bi rastî jî ez di xebitim? Bi fêde me, di xebitim, na xebitim? Pêwîstî ji min re heye, bi fêde me? Bi gengazî em dixwazin van pirsa bibersivînin.
Niha em ji kesên herî hestewar re bihêlin. Li gor wan her tiştê xwe fedayî partiyê kirine. Ma hîn çi tê xwestin? Lê rojane ma fêda wê heye, zirara wê heye ev pîvan tine ye. Tenê xwe feda kiriye. Lê xwe fedayî çi kiriye zêde ne diyare. Çeka herî zêde hûn di parêzin ev e: “min xwe fedayî partiyê kiriye. Ma hîn çi tê xwestin”. Na! Ev ne bese. Ev xwe feda kirin tenê gava vî karî ya yekemîne. Ev xwe feda kirin piştre çiqas derbasî hêzê dibe, çiqas pêş dikeve, çiqas bi fêdeye, vedughere fêdeyan,ev girînge. Lazime bi gengazî hûn vê pîvanê di hemû karê xwe de esas bigrin. Hûnê her roj ji xwe bipirsin; cihê ku ez lê me, di erka xwe de bi fêde me an na, pêwîstim an na? Baş dixebitim an na? Ger birsiva we “erê be “ hûnê bimînin. Ger “na” be hûnê li sedemê wê bigerin û derxin hole. Hûnê ji bersiva neyênî dûr jiyan bikin.
Xisûsek din jî, girûr û pîroziya li ser axê welat ê pîroz jiyan kirin, şeref û zewqa wê jiyan kirin, lazime di ser her tiştî re were girtin. Ez vê tenê ji bo gotinê nabêjim. Cave we fêrî her tim li derve jiyan kirinê bûye. Binêrin ev hejdeh salin ez livirim. Ez neçûm qehweyekê, ne sînemayekê heta yek malbatekê, min çav berneda jiyan kirina derve. Ger li welat bûma dibû ku ez di derbarê derve de hin tiştan fêr bibûma, min hin tişt bibîr bianîna. Li vir min ew jî jibîr kirın. Lê niha ev li ber çavê we ye. Hûn derin xaka pîroz ya welat. Terze jiyana herî pîroze, ger xirbeyek jî be, şikeftek jî be, ew xakên dîroka jiyana te ne. Di be ku tiştekî jî nedin te, zikê te jî têr nekin, lê cardin jiyana herî tê tercîh kirin ya wire.
Îsraîlî bi xwe berî deh hezar salan ji çolê Hebeşîstanê çûn. Emerîqa her tim di destê wan deye. Ewrûpa, Rûsya di destê wan de ye. Lê cardin tên, bi sedhazaran hatin çûn wê çolê, bajar avakirin û çawa ji balafirê peya bûn nebûn, hema xaka xwe maçî kirin. Ev rastiyeke û ew e hemû mîlyonerin, cihanê bı xwe bı wate dıkın.
Hûn jî derin xakekî wek ji perçê bıhıştê. Wek her tim dibêjim, hêzekî axê ku hertim min dikşîne heye, ew hesta kişandina axê bi xwe ye. Di bingeha hemû çalakiya min de dibêjim axek min dikşîne. Diyariya herî mezin ku ji bo were dayîn, ew axa dayik ku em tabîr dikin, gav avêtina wê xaka ku lazime hûn jiyan bikin, hewayê wê henase bikin. “ çawa ku masî bê av nabe” hûnê jî bibêjin “ ez bêy vê axê nabim”. Hin hest pêwîstin.
Ji zaroktiya xwe de, weke min got adeta ez xwe weke bi ben hatime girêdan hîs dikim. Her devera ez diçûmê giramiya (îtîbar) min hebû. Lê belê ji panzdeh roja zêdetir li cihekî bimama ji bo min wek êşkencê dihat. Heta li vir jî ya min li ser piya dihêle ev xebatin. Hemû mal, hemû dever wek êşkencê bûn. Tenê ez daketama wan çiyayên welat, hema ji perçeyekî wir ê zindîbûna hestan ku nayê bawer kirin, bûyera ku nayê bawer kirin bi jiyanê re hevbidîta bi min re pêşbiketana. Yani afirandina ku ez li vir dikim, ji deh qata zêdetir minê li wir li wan axa, bi kelecana gîhandina wir bikrana. Hela hin cihên bi gorkem hene ku minê gelek xweşik bikrana.
Ev hest û di kêde ewqas mezin be, di kê de ewqasî kûrbe ê çalekî û zanebûna wê jî ewqasî kûr be. Ger we jiyan û şer mezin û kûr nekiribin, ji ber ku li ser wan axa bi mafdariya hûn dera hûn negeriyane. Ji ber vê hestê bilind bi wata wê ya dîrokî re girêdayî di rihê xwe, zanebûna xwe ne da kolan hûnb nikarin çalekiyên mezin bikin. Kesên nirxê mezin û hejaya mezin bide axa xwe ne gengaze ku li ser wan axa tewşo mewşo bimeşe.
Em tevgera berxwedaniyê ne hûn hemû dizanin. Em tevgera yên radest nebûne. Tevgera çavên wan li nirxên herî jorin. Hûn dikarin bibêjin “qet şensê vêy serkeftinê nine”. Dibe, lê me berxwedanî tercîh kiriye, em vê jibîr nekin. Ji bo erzan jiyan bikin me ev tevger ava nekiriye. Ji bo erzan were jiyan kirin, li qoziya û rexa xwe xelas bikin em vê tevgerê nameşînin. Tevgerekî berxwedanê bê hempa ye. Ya ku maye hûn li ser vê berxwedanê dijîn. Mitleq berxwedaniye ya we dide jiyan kirin. Wisa nebûna ê çi hêjaya Mazlûman hebûna? Dema dibêje “berxwedan jiyane” ev emrê bilind ji bo me tê çi watê? Heta dawiyê liberxwedan ji bo me yek şertê jiyanê ye. Rexmî her tiştî em ê vê dozê bidomînin. Ji bo vê mîlîtanên pêwîst ên hêja em ê bi afirînin. Em ê mirovên layiqê vî gelî pêşbixin.
Sozê herî mezin, sozê rêhevaltiyê ye, şerefa herî mezin li gor pêdiviyên rêhevaltiyê jiyan kirine. Em ê bi wan re şerefê parvebikin, vê pêk bînin. Ji bîr nekin pêşveçûnek me jî heye, em ê vê pêk bînin. Bi yên bi şeref me ev meş pêk anî em ê hîn jî bidomînin. Ez bi meşekî mîlîtanî çawa dimeşim, hûnê jî bimeşin. Lazime meşekî dîrokî bi temamî li gor vê pêşbikeve. Ez lanetê ji wan meşê tine, wenda, weke kû dere rêwitiya dojehê dikim. Lazime ew nemînin. Yek saniye jî lazime ew li cem me nemînin, nesekinin. Lazime ew ne meşin, ew nemînin, ew soz nedin, pêwîstiya me ji wan re nine. Ê kêrî kar nayên, nikarin ji vî karî re bibin bersiv qet cihê wan li cem me nine. Yên nikarin nirxên me fêhm bikin qet cihê wan li cem me nine. Ev manîfestoya me ya çûyînê ye. Nebêjin me nebihîst, fêhm nekir. Ger hûn wisa bin em ji vî karî re hene. Bi wate ye û bi gengazî dibe serkeftinê.
Biminre bûyîn di her derê de xebat kirine.
Şervîn: Navî min Şervîn’e. Bîst û sê salîme. Di sala 1992 de ji Ewrûpa tevlî bûm. Demekê li Ewrûpa di nav kar de mam. Di kanuna 96 de hatim vê qadê. Ev neh mehe li vê qadê me. Gîhaştim hin encamên girîng. Li ser vî bingehî amademe Rêber’ê min.
-Di dewre? Ti li Ewrûpa mezin bûyî? Eslê xwe ti ji Sirûcê yî?
Şervîn: Raste Rêber’ê min.
-Ti bi gengazî welat dixwazî?
Şervîn: Dixwazim Rêber’ê min.
-Bi hale xwey belengaz ji ser û binbûnê tê çawa xwe xelas bikî?
Şervîn: Bi hêza ku Rêber
-Ne bi hêzê. Çarçovê xêz dikim. Hûn dibînin ên hêza min birin û xistin çi halî! Cardin bibêjim, vê bêkariya mezin tê çawa derbas bikî? Tê herî, bi sedan kes xwar xew dikin û xwar radibin. Gavek biçûk davêjin dikevin, têk derin. Jixwe gelek jî birçî dimînin, tê vana çawa derbas bikî?
Şervîn: Rêber’ê min, ev terzê şer…
-Mixabin karê Rêvebirên mey sereke nedana şerkirin, seknandina hêza şervana ye. Minak ez bi eyaleta Zaxrosê re axifîm berî çend roja, pirsgirêka Zaxros ya niha eve : rêvebiriyek wek bela seriya derketiye, şervan jî dibêjin “hûn çima me nadin şerkirin” wisa hêrsa xwe ya neşerkirinê heta qirikê didin diyar kirin. Belê, mixabin bi hezaran şervan, hêrsa ne şerkirinê jiyan dikin. Ewqas şervan nedana şerkirin ji îxanetê xerab tire. Rewş wisaye. Zilamekî wisa bide şerkirin tine ye. Hûn dikarin wek pisîka jî herin. Ev çawa tê derbas kirin? Bi nêzîkatiyek birdozî a mezin û rêxistinî derbas dibe. Bi me bawer nekin. Nêzîkatiyek wey ecêb heye, têbêy qey em begê we ne, paşê we ne. Em ne begin, ne paşe ne. Bibe bibe em dikarin bibin rêhevalên dixwazin rewşê rizgar bikin, rêhevalên wekhevî û azadiyê. Hûnê afirêner bin. Birçî dimînin, heta hemû qûtê (gida) xwe bi dest dijmin de berdidin. Însan qe nebe karê xwe baş dike, bi hezaran ton erzak bi dest dijmin de berdan. Ew arazî gelek xweşike, heta li wir dare berû hene, guz hene. Bawerim wek van mêw ê tirî cûrbecûrin. Li wan devera nikarin erzaqê xwey zivistanî berhev bikin. Ew xwe nizanin. Perê partiyê belavî çep û rast kirine. Evên wisa ê sibê we hemûyan lanet bikin. Gelek jiwan jî, bi pera re reviyan. Ev kîne, Rêber’î kiye? Em nanê xwe ji kevir derdixin, ev derin perê partiyê li derdora bela dikin. Yên nizanin jiyan bikin nikarin bi me re bimeşin. Ji bo vê dibêjim herin, ji dayika min bipirsin. Bi rastî jî em şervanê kedê ne. şoreşger şervanê kedê ye. Ji we keçkên belengaz re vê hişyariyê dikim: eger hûn bibin şervanê kedê bê eman, bi gengazî hûnê berbi rêya jiyanê de bımeşın. Eksî vê hûnê tine bibin. Hat fêhm kirin, ev çarçove bese? Ez ê bişopînim, ger hûn bibêjin “em bê kar man, bê hêz man” ez ê bibêjim te çima çarçove esas negirt?
Şervîn: Ez ê balê bidimê Rêber’ê min.
-Belê, jixwe. Li yên din nenêre, ez dixwazim xwe bidim jiyan kirin. Bi nave erkê dikarin mirova li jor bi meha bidin seknandin. Tê bibêji “ heval ez dikarim baştir bixebitim”. Yani tê xeta şer hindekî tengav bikî. Jixwe ew hêza te heye tine ye ez nizanim. YAJK birêxistin bû. Ji bo vê lazime YAJK gelek nîqaş bike, xwe bi berhem bike, xwe bike xwediyê aboriyê. YAJK hêza aborî bi dest bixe bi rastî jî em dikarin wê hêza aborî bidin YAJK ê. Lê dikare çiqas rêxistinî be, çiqas bi rêve bibe, ew girînge. Dikarin hemû zilama bînin ser rê, keçik dikarin vê pir baş bikin. Berhevkirin, çandînî karê jinê herî kevne. Dizî, şerkerî karê zilame. Rêya xerakirina vê lîstokê jî bi rêvebirina we ya aborî re girêdayî ye. Ev çek e. Li beramberî vê ger hûn dixwazin wan nêzîkatiyên zilam ê destpotî, diziyê asteng bikin, lazime hûn xwe pir baş birêxistin bikin. Me lêhûrîna van hemûyan kir. Hûn derin, hûn nekin, xerab bimrin berpirsiyarê vê hûnin.
Şervîn: Ezê terzê Rêber’tî esas bigrim.
-Çarçove, terzê Rêber’tî weke min got. Li wir weke hûn dihesibînin pêşengek nine. Biminre bûyîn, bi çar desta ev xisûsên min dan diyar kirin pêkanîne. Vala nesekinandine, bêfêde nesekinandine, bê berhem nesekinandine, di her alîde ji bo xwe karekî kirinê dîtine. Sozê dawî ji bo te eve heval, hat fêhm kirin? Jibîrnakî, tê bibî rêwiyê rêya ku dere berbi serkeftinê hêsan nayê kuştin, bi fêde. Hay ji xwe hebe, xwe bi parêze û şensê xwey jiyanê mithîş binirxîne. Ger ti biserbixî, bijî ji te re, em jî li benda vê ne.
Sozê me cardin pir giran bû. Serkeftin nîv bi nêvî ya rastî soz bi xwe ye. Ev soz li ser amadekariyek mezin çêbû. Cardin dibêjim, hûn ên ku jiyana wenda bûye cardin dixwazin bi xwe ne. Hûn ê ku her tiştê xwe wendakirine lê cardin vê jıyanê digrin bixwe ne. Ev soz li ser van tê dayîn. Lê wekî din tiştekî din jî heye. Kurda xwe tine kiriye. Çiqas soza jî bide, piştî demekî kin bi vî sozî dileyîze. Wisa nekin, hûn wisa bikin hûnê gelek perîşan bibin. Bihêlin welat, tişta bi sere we de were, bi sere dîna de nayê. Evê çawa çareser bibe? Hûnê berî her tiştî, berî xwarin û vexwarinê, wek bingehê vê amadekariyê cih bidin vî sozî. Derveyî vê jiyan nabe.
Tenê bi min re, bi xebata min re nayê jiyîn. Em hemû xebata xwe yek bikin. Bila karê me hevdû rakin, mezin bikin, bila karê me hevdû temam bikin. Bila kes bi kesî neleyîze. Kes bêrêziyê ji kesî re neke. Hûn dibînin, di virde me biryarên mezin girtin. Kes bi xebatê nikare bileyîze. Ev şerefa me ye. Yani bêy vê em nikarin hevdû bibexişînin. Sozê ez didim sozê milyonane. Ez sozê şehîdê me ne. Sozê şerefa insane. Bi vê nayê lîstin. Bi her tiştî bileyizin lê bi sozê xwe neleyîzin. Sozê xwe ji bo xwe bikin sermayeke mezin. Seat bi seat ji xwe re bixebitin. Di dawiyê de bi gengazî ê jiyan were bi dest girtin. Şert û merc her çiqas zor bin bila zorbin, bedele vê gelek heja ye. Gelek bi nirxe. Yên ji destê me hatine girtin bi vî şerî cardin tên qezenc kirin.
Cardin bibêjim, wekî din çareya me nine. Bihêle çareyê, em rezîlê alemê ne. Em dixwazin xwe ji vê rewşê derxin. Ev jî bi çi dibe? Bi gavên ku ji niha de tên amadekırın dıbe, bi vî soz û biryarî, bi qehremaniyê dibe. Her dem û her roj bi sozê xwe re bin, ti tiştî ji destê xwe bernedin. Wê demê şer jî, serkeftin jî, jiyan jî dibe ya we.
11 Êlûn 1997
Ji Kovara Zîlan
- Ayrıntılar
Keçek ciwan a ji herêma Botanê, ji gundê Êrkend ji dayik bûye. Gundê wan nêzî Çiyayê Herekolê ye. Gelê di wî gundî de dijîn hemû welatparêz in, ji gund û xaka welatê xwe hez dikin. Bi sedan şehîd jî ji wî gundî hene. Her çend mirov nikaribe wesfê wî gundî bide jî, lê di heman demê de welatparêziya wan li pêş e. Ji ber ku Botan cihekî xwe yê dîrokî heye. Bi çiyayên xwe yên bilind tê nasîn, weke Herekol, Pîro û Kato hwd...di aliyê cih û warê erdnîgarî de pir dewlemed e û mirov nikare hem dewlemendiya wê ya binerd û hem jî ya sererdê bîne ziman. Hevala Rengîn her dem ji me re qala gundê xwe û xweşikiya xwezaya wê derê dikir. Digot:
-Ez ji gundê Êrkend im. Gelo, hûn dizanin ez ji bo çi hatime nava şoreşê? Ez di temenekî ciwan de hatime nava rêxistinê. Di sala 1993'an de tevlî bûme. Dema ku em hatin, em du kes bûn û navê hevala ku bi min re hat Rûken e. Dema ku em hatin, em li hevalan digeriyan. Tenê me dizanî ku heval li herêma Besta û li ser çiyayê Herekolê dijîn. Me di wê demê de hevalê Xelîl û hevala Sozdar li wir dîtin. Dema em gihîştin wir, me xwest em tevlî refên gerîla bibin û rahêjin çekan. Lê belê, wan li me temaşe kirin û bi ken ji me re gotin:
-Hûn hîna ciwan in. Hîna pir zû ye ku em çekan bidin we.
Min kesereke pir kûr kişand û rondik ji çavên min bariyan. Min bersiva wan da û got:
Hûn nikarin pêşiya min bigirin!
Hevalê Xelîl bangî min kir û ji min re wiha got:
Hevala Rengîn, were rûne û ji me re bêje, ka tu ji bo çi hatî nava me û wekî din, ma tu me nas dikî?
Wê demê min bersiv da û ji hevalê Xelîl re got:
Heval, hûn dizanin ez ji gundê Îkend im. Ev gundê min e ji vir ve xuyaye û vaye ku hûn jî dibînin ku dijmin xera kiriye û êşên wê min pir kişandiye. Ez ê ji we re serpêhatiyeke xwe ya di gund de bêjim: Rojekê dema em zarokên gund hemû ji xwe re dileyîstin, gelê gundê me jî wê rojê hemû pir dilşad bûn. Her kesî/ê bi aramî karê xwe dikirin. Lê me nihêrt ku wesayîteke leşkerî ber bi gund ve tê. Hema hate nava gund û sekinî. Bi qêrîneke pir bilind bangî gundiyan kirin û gotin:
-Hûn dê ji gund derkevin beriya ku em we hemûyan bidin ber guleyan!
Em hemû kom bûn û zarokan xwe dan pişt dayîkên xwe. Leşkeran her bi qîreqîr bangî gundiyan dikir û digotin:
-Ger hûn ana ji gund dernekevin, emê we hemûyan bikujin!
Jinek ji nava gundiyan bang li leşker kir û got:
-Ma me çi kiriye ku hûn me ji gundên me derxînin?
Leşkeran bersiv dan û gotin:
-Tu çima bi vî zimanî diaxivî û bersivê didî me? Ger tu bi vî zimanî biaxivî, ezê te bidim ber guleyan!
Wê jinê jî bersiv da:
-Ma qey zimanekî me yê din heye ku ez bersivê bidim we? Ev zimanê bav û kalê me ye.
Di wê navberê de, kalekî qêriya û got:
-Ji bo Xwedê, min bikujin lê min ji gundê min dernexînin! Gelo, hûn van dehl û zeviyan dibînin? Ev hemû yên me ne! Xwedê ez li ser vê xakê dame û ezê li ser bimirim jî! Hûn vê goristanê dibînin? Hestiyên dê û bavê me li wir in. Bila hestiyên min jî biçe gel wan!
Lê, di dilê leşkeran de ti ûcdan tunebû. Qundaxên çekên xwe li wan pir û kalan dixistin û digotin:
-Em nizanin! Divê hûn ji vir derkevin.
Gule li derdora gel direşandin. Wê demê, agir berdan gundê me. Dema ku mirov li wî gelî temaşe dikir, hemû digiriyan û qêrîn û fîxana dayîk û zarokan bû. Dema her kes ji gund derket, çavên wan li pey wan, li gundê wan bû. Lê rehm qet nekete dilê wan neyaran, gundê me şewitandin û bi kenekî pir pîs digotin:
-Ev gundê Egîdan e û divê ku em bişewitînin ji bo ku tu Egîd ji vir dernekevin. Wê demê min û hevala Rûken got ku emê biçin û li hevalan bigerin. Ji ber ku me dizanî ku heval li van derdoran dijîn. Ji ber ku berê dihatin gundê me. Me hêdî hêdî xwe da pala Çiyayê Herekolê. Em hilkişiyan ber bi Çiyayê Herkolê ve. Dema dinya tarî bû, me xwe xist ber zinarekî . Me ji hev re got, ber destê sibê emê xwe bigihînin hevalan.
-Vaye, em hatin gel we heval! Em ji bo vê bûyerê tevlî bûne heval.
Hevalên keç li derdora me rûniştîbûn û li me guhdarî dikirin. Vê bûyerê tesîrek mezin li wan jî kiribû. Wê demê hevaleke li wir bû, ku temenê wê jî ciwan bû û navê wê Rojda bû. Bangî min kir û got:
-Hevala Rengîn, ha ji te re aveke sar vexwe û kesera dilê xwe berde.
Hevalê Xelîl û hevala Sozdar li me temaşe dikirin û nedizanîn ji me re çi bêjin.
Pişt re, di şexs û nûneriya wan hevalan de, em herdu heval tevlî Tevgera Azadiya Kurdistanê bûn. Her hevalek li wê derê, ji parçeyekî welat bû. Ev ji bo min tiştekî nû bû, ji ber ku min gelek tiştan nas nedikir; bi taybetî, ji ber ku min rastiya bîrdoziya partiyê nas nedikir. Ez hêdî hêdî tevlî perwerdê dibûm, lê mixabin min xwendin û nivîsandin nedizanî, ji ber ku di gundê me de dibistan tunebûn. Ji ber vê yekê, hevalan di destpêkê de em fêrî xwendin û nivîsandina Kurdî kirin. Ez cara yekemîn fêrî xwendin û nivîsandinê dibûm. Xew nediket çavên min ji ber daxwaziya ku ez pirtûkên Rêber APO bixwînim. Ez gelek tiştan fêr bûm: perwerdeya siyasî, leşkerî û hwd...
Rojekê ji rojên ku em komek heval diçûn peywirê, em nêzî gundê me bûn; min bêhnekê li gundê xwe temaşe kir û rûniştim. Gelek tiştên ku li wir jiyîbûm, hatin bîra min. Wê demê hevalên bi min re dema ez wiha dîtim, ew jî bi wê dilhestiyariya min bandor bûn. Min pirtûkên Serokatiyê xwendibû, li ser dîroka Kurdistanê û welatparêziyê. Serokatiyê di wan pirtûkan de wiha digot:
"Xaka ku mirov li ser mezin bibe, wiha hêsan nîne ku mirov dev jê ber de. Azadî ji her tiştî buhatir e lê koletî, ketina herî mezin e."
Xwezî ev hizir, beriya ku gundê me xera bibe, min zanîba. Minê karîba bi wêrekî xaka xwe parastiba, lê ezê ji niha û pê ve, bi çeka xwe û zanebûna ku Serokatî dide me, bi van hêviyên ku Serokatî dide me ezê bihêztir biparêzim.
Roj bi roj ez û hevalên xwe di nasîna bîrdoziya rêxistinê de pêş diketin. Ji ber ku hevalê Xelîl û Zozan hewldanên herî mezin didan ji bo ku em pêş bikevin. Her dem hevalê Xelîl ji min re digot:
-Tu ciwan î, lê mejiyê te ji temenê te mezintir e û tu pir zû pêş dikevî. Lê wê demê min ji hevalê Xelîl re digot:
-Ev cihê egîdan e, yê lehengan e, çiqasî ez bixebitim jî, ezê nikaribim xwedî li van nirxan derkevim.
Wê demê hevala Zozan jî ez ferî heskirina jiyanê dikirim. Bi taybet di vê mijarê de perwerde dida min, felsefa Serokatiyê û nêzîkatiyên Serokatiyê ji jinê re. Min carekê pirtûkeke Serokatiyê li ser jinê xwend. Min bi dilxweşiyeke herî mezin banî hevalên xwe kir. Min dixwest ez wan tiştên dixwînim û fêr dibim ji hevalên xwe re jî bêjim. Serokatiyê di wê pirtûkê de wiha digot:
-A ku civakê ava kiriye dayîk e, pêşiyê destan jî dayîkan bipêş xistiye. Ev hemû hunerên destan ên dayîkan in. Ya rastî jî, li gundê me jî karên destan pir hebûn: weke merşik, destar, teşî û hwd...
Wê demê heval hemû bi dilxweşî bi min re keniyan. Her roj ez fêrî tiştekî dibûm. Wê demê hevala Zozan ji min re digot:
-Hevala Rengîn, dema te Serokatiyê dît, tu dê bêhna azadiyê bikî.
Ez wê demê bi armanca ku ezê çawa xwe pêş bixînim, ketim nava xeyal û fikarên pir kûr. Piştî demekê, perwerdeya me xilas bû. Lê belê, her yek ji hevalên me yên li wê dewrê, çû cihekî. Ew veqetîna me her çiqas zehmet be jî, lê dîsa jî em zêde xemgîn nedibûn, ji ber ku hezkirina me ya ji hev re bi ruhê Apocîtiyê hatibû avakirin. Wekî din, min di wê dewrê de gelek hevalên nû jî nas kir.
Tiştê ku ez herî zêde kêfxweş kirim ew bû ku ez derbasî nava refên leşkerî bûm. Ev ji bo min kêfxweşiya herî mezin bû.
Lê, ferasetên pir paşverû yên li hemberî jinê jî, di wê demê de min di hinek kesan de dît. Tenê aliyê fîzîkî didan pêş û hevalên ku hinekî lawaz bûn, di plana paş de dihiştin. Cara yekem bû ku min zîhniyeteke bi vî rengî didît. Lê belê, ji ber ku me têkoşîneke pir mezin dikir, hezkirina di navbera me de dihişt ku ev tişt li ser me bandor neke û her wiha, têkoşîna me hîn dijwartir bibe.
Roj bi roj em diketin bin giraniya berpirsyariya wan nirxên ku Serokatî dida jinê. Ji bo vê, her kesî/ê ji me fêdakariya dihate xwestin, bicih dianî. Ji bo ku em di peywirên xwe de şaşîtiyan nekin, em pir bi baldarî dixebitîn. Em hevalên keç bi hemû hêza xwe tevlî xebatê dibûn, ger zêdeyî hêza me bûya jî, me liberxwe dida û em dixebitîn.
Ji ber ku min xwezaya wir nas dikir, min rêzaniyê dikir û min rê bi hevalan dida nasîn. Zehmetiya min dikişand, min wate nedida wan nêzîkatiyên ku ji aliyê hinek hevalan ve baş dihate kirin û ji aliyên hinekên din ve jî xerab dihate kirin. Mînak; hevalê Xelîl û Mahîr jî xurt bûn lê nêzîkatiyên wan ne weke yê Celalê Şirnexî bûn. Nêzîkatiya hevalê Xelîl û Mahir li hemberî jinê pirr rêzdar bû, ên mîna Celal jî pirr bê rêz û tewş bûn. Lê belê, me jî xwe nêzî hevalê Xelîl dikir, ji ber ku me di nêzîkatiyên wî de bîrdoziya Serokatiyê didît.
Di sala 1993'an de operasyonekê pirr giran li herêma Besta destpê kir. Em hevalên keç hemû ketin nava wê operasyonê. Hevala Rojda wê demê bi qehremaniyeke herî mezin tevlî kerwanên şehîdan bû. Em wê demê pir pê bandor bûn û hêrsa me ji bo zêdetir berxwedan û karkirinê jî pir pêşket. Piştî xwe vekişînê, em hemû li cihekî de sekinî bûn. Wê demê fermandara me hevala Sozdar ji bo ragihandinê çûbû ser telefonê. Di vegerê de, bi kêfxweşiyeke mezin ber bi me ve hat. Ez û hevala xwe Necah ber bi hevala Sozdar ve çûn. Wê demê Serokatiyê biryar dabû ku yekîneyên jinê bêne avakirin; lewma fermana vê yekê dabû. Bi giştî hevalên jin pir kêfxweş bûn. Lê em difikirîn ka emê çawa fermana ku Serokatiyê daye, bicih bînin.
Cara yekem bû yekîneyên serbixwe yên jin çêdibûn. Di nav yekîneyê de ez û hevala Necah ciwan bûn. Me kûrbûna rola jinê ya bingehîn a di şoreşê de û cîvakê de baş nedizanî. Wê demê hemû hevalên jin bi berpirsyariyeke herî mezin xwe didan kar. Û li rexa vê jî ferasetên paşverû ên feodalîzma gundîtiyê em tengav dikirin. Baş tê bîra min, hevalek navê xwe Menal bû, digot; ji bo ku em bigihîjin hedefa xwe û ji bo em wan projeyên Serokatî daniye pêşiya me pêk bînin, divê em kevir jî kun bikin da ku em di şer de serbikevin. Wê demê ê ku destek dida me, yên wekî Heval Xelîl û Heval Mahîr bûn. Ji ber ku ev her du heval girîngiya ku Serokatî dida jinê, fêm dikirin. Çiqas zehmet bû jî, ew yekîne tevahiya karê xwe dikirin. Em bi sêre xwe diçûn keşfê û dewriyê. Em serbixwe diketin şer û hwd… Me têkoşîneke herî mezin dida. Dema Serokatî lêhurbûnên xwe dikir, digot: “Ê ku şer dike, xweşîk dibe, yê xweşik dibe jê tê hezkirin.” Belê, hevala Rengîn ev pênase ji xwe re weke prensîbeke bingehîn didît û dilsozê wê dima. Her çiqas temenê xwe pir ciwan bû jî, lê bele xwediyê çalakiyeke mezin bû. Di ruhê kûraniya rihê xwe de hertim hesreta azadiyê dijiya. Ti tişt têra pênasekirina hezkirina wê ya ji welat re nedikir. Her wiha rihê wê yê fêdakar, ew ber bi têkoşîneke bêhempa ya tevlîbûna yekîneyê dikir. Her tim xeta bîrdoziya Serokatiyê diparast. Têkoşîneke herî mezin, li dijî paşverûtiyên di hundir de dikir. Û hezkirina wê ya ji jinê, bênîqaş bû. Ez dixwazim bîranînek wê bêjim. Carekê emê biçûna ser girek, şevekê pir tarî bû. Baran û bahoz pir hişk dibariyan. Hevala Rengîn rêzantiya me dikir. Wê demê Hevala Rengîn çûbû ser serê darê, ew dareke pir mezin bû. Hevalekê din a ciwan ku navê wê Rojda bû, bang li Hevala Rengîn kir, li gel min li hewayê ma. Û Heval Fîdan jî keniya got, em erdê nabinîn. Piştre Hevala Rengîn pir bi kenekê bilind got hûn dizanin em li ser serê daran e. Wê demê çawa Hevala Rengîn kêfxweşî dida me. Bi kenê xwe te digot qey stêrk roniya xwe dan ser me. Ji ber dijmin nêzîke me bû, ji lewra jî me nedikarî agir bikin. Baran pir li me kir, ji lewra jî em pir şil bubûn. Ji ber ku Hevala Rengîn çiyayî bû, pir zîrek bû, ji me re got hemû kefiyeyên xwe bigvêşin û sibe zû agirekê pir mezin kir. Ji ber ku gîhayê çolê nas dikir, ji me re anîbû û her wiha bi moralekê serpêhatiya xwe ji me re got. Ew şeva tarî ew rihê Hevala Rengîn bi min re dijî. Hevala Rengîn pir ji siwarbûna li hespê hez dikir.
Hevala Rengîn hê têra xwe tevlî çalakiyê nebûbû. Her çiqas nedixwestin Hevala Rengîn tevlî çalakiyê bibe jî, lê di sala 1994’an de li herêma Besta Tabûreke leşker jê re digotin Xerbikê Besta. Wê demê bi planeke pir mezin gotin em êrîş li ser vê tabûrê bikin. Her wiha bi lezgînî amedekariya xwe dikirin ku vê şevê êrîş li ser tabûrê bikin. Hevala Rengîn xwest ku ew jî tevlî bibe, lê di êrîşê de piştî şereke mezin û berxwedaniyeke herî mezin Hevala Rengîn, Ozgur û hevala Zozan tevlî kerwanê şehîdan bûn. Bi şehadeta Hevala Rengîn her kes bandor bû. Heta leşker jî dema çûbûn ser cenazeyê wê, ew jî pir di bin bandore de mabûn.
Belê Hevala Rengîn, ew rihê te û hêviya te ya mezin û hezkirina te ji jiyanê û temenê te yê ciwan te pir zû ji nava me bir. Lê belê ew rihê te yê mezin tevlî yekîneyan dikir. Îro jî di nav me de mezin bûya, ku te dîtibûna tû yê bêhtir kêfxweş bibûya. Rûmeta we ya herî mezin ya bi xwîna mezin a jinên azad, gihîştiye we li hemberî vê hûn dê her tim di rihê me de bijîn. Hûn ti car nayên jibîrkirin. Heta em bijîn, em ê têkoşîna we bidomînin. Ew hezkirina te ya ji Serokatî û gel, hevalan û jinê, dê her tim di bîra me de be û tu car dê neyê jibîrkirin.
- Ayrıntılar
Piştî ku me hevala Nûjîn dît û ew sohbeta wê ya bi bandor ku ez ê tu carî ji bîr nekim kir, ez bi hevalê Serdar re mijûl bûm. Bi gotina hevalê Serdar min ji çenteyê wê pembû û tendiryod derxistin. Bi vî awayî an bi dengê serdar ez ji nava nîgaşan derketim û vegeriyam jiyana rastîn. Di wê navberê de min ji hevalê Qendîl pirsî, ka gelo li cem wî av heye an nîn e.
Lê rewşa ku em ketibûnê û pirsa ku min kir, kir ku dilê bi me bişewite. A rast dilê me, me bixwe li xwe dianî. Li ser pirsa min, hevalê Qendîl; “ Weleh hebû, lê ez nizanim, bê li ku maye, ka deqeyek ez herim mêze bikim, ez ê zû vegerim”
Di vê navberê de ez bi dermankirina birînê mijûl bûm. Pê re jî min henekan jî dikir, da ku moralê Serdar bînim cî. Di dest me de jixwe tenê şûtika me hebû û min bi qasî çend bihostan jêkir û pê birînê girê da. Hê ez bi birînê re mijûl dibûm, hevalê Qendîl hate hawara me û bi bîdonek avê ku nîvco bû vegeriya.
Bi dîtina bîdonê re hevalê Serdar demildest xwe çengî avê kir. Lê nedibû ku di vê rewşê de ez avê bidimê. Min jî bêyî ku ew bîdonê avê bigire, bi destê xwe min avê kêm kêm dayê. Yanî hema mirov dikare bêje, kêmek qirika xwe şil kir. Ji ber di rewşên wisa de av xwînê ron dike û ev jî dike ku xwîn zêdetir biherike.
Di birîndariyande herî zêde av tê xwestin. Hebe tunebe av e. Tîbûn dertê asta herî jorîn. Lê berevajî vê ya herî ne baş jî av e. Lê israra avxwestina Serdar berdewam dikir. Jixwe tîbûna min ne hewceye ez bahs bikim. Ji duh û pê de dilopek av neketibû qirika min. Lêvên min jî hem terikîbûn hem jî qalik girtibûn. Hinavê min dişewitîn. Min jî ji ava bîdonê qurtek vexwar. Hesteke wisa xweş bû ku, mîna ku ez ji nû ve jidayîk bûbûm. Fena şîrê dayîkê bû...
Êdî em derengî diketin. Pêwîst dikir ku em bikevine tevgerê. Divê me xwe bi lezgînî avêtina piştî sirtê li hember me. Deqeyek jî deqeyek bû. Çi deqeyek, çirkek jî bo me jiyanî bû. Bi vî awayî me Serdar girt navbera xwe û em ketin rê. Piştî ku em gihîştin piştî gir, ez û hevalê Qendîl zivirîn çepera xwe ya ku hevala Nûjîn jê berpirs bû...
Seat dihate dozdehan. Roj tam bilind bûbû û yekser li ser serê me bû. Ji aliyekê ve tîna rojê û ji aliyê din ve jî tîna kevin û latan. Jixwe tîna pevçûnê ji hemûyan zêdetir sotîner bû. Di bin vê qileqijê de em gihîştin cem hevala Nûjîn û pê re jî bi lezgînî min çepera xwe girt. Hemû hevalan serê xwe bi şûtikên leşkerî pêçabûn. Li ser vê yekê min jî serê xwe bi şûtikê girê a. Min ji şûtika xwe parçeyek jêkir û min porê xwe xwe pê girê da. Ev serî girêdan û porpêçan jî xulikdariya hevala Nûjîn bû. Ji ber ku ez cara yekem bû ku li tiştek wisa rast dihatim. Sedema porgirêdana bi şûtikê jî ev bû ku, por an serî bi tevahî di nava tehtan de zêde dîmen dida an go ji hêla dijmin ve baş dihate dîtin. Ez jî tevdîreke ewlekariyê bû. Di şeran de bivê nevê her hêzek xwedî sûîkastvana ye û ji dûr ve hewl didin ku encaman bigirin. Çawa ku sûîkasçiyên me hebûn, yên dijmin jî vala nedisekinîn.
Di çeperê de ez hevalekî bi navê Serhed bi hev re bûn. Serhed bixwe ji başûrê biçûk bû yan jî başûr rojava jî tê gotin. Lê her çiqas wisa be jî bi awayî bilêvkirinê zêde bi xweşiya min neçû. Ew bixwe ji Efrînê bû. Zêde kevn nîn bû. Jixwe berê ez û wî di heman yekîneyê de bûn. Digel vê yekê jî min der barê wî de zêde agahî nedizanibû. Lê ev ne pirsgirêk e, ya girîng ev bû ku, mirov di çeperekê de mil bi mil ji bona hevdu canê xwe bide...
Wê bidome...
- Ayrıntılar