Me bi ciwantî destpêkir, emê bi ciwantî serbikevin. Hêza civakê ya pêşeng jin û ciwan in. Ji ber ku hêza bi bandor in, dijmin her jin û ciwan hedef digre û bi êrîşan bandor dike.
Ji rojê êrîşên ku li hemberî civaka exlaqî-polîtîk pêşketiye heye îro her tim jin û ciwan bûne hedefa sîstemê. Jin bi fikrê xwe, bi xwezaya xwe her berxwedaye û bûye pêşengekî xwezayî. Ji bo jin hêz û vîna xwe nasneke û nebîne, sîstema kapîtalîst bi nirxên wê lîstiye û kiriye yên xwe. Dîsa jinê wek meta bikaranîn û wisa dayîna naskirin, nirxên wê yên cewherî biçûk xistin, xwedawendîtiya jinê ji holê rakiriye û kiriye koleya efendiyan.
Di her çar parçeyên Kurdistanê de, jinên ciwan di asta bilind de rola xwe dileyîze û mirov dikare wek hêza motora civakê jî pênase bike. Weke jinên ciwan êrîşên dijmin di her aliyan de hem mile fîzîkî, hem jî di milê fikrî de her dem çêdibe. Lê tu car wek jin û ciwan dev ji hêz, kelecan û enerjiya xwe bernade. Bi van taybetmendiyan pêşengtiya gel dike û her dem riya berxwedaniyê esas digre.
Rol û mîsyonên ku dikeve li ser milê jinên ciwan ku rast were pêkanîn, hem wek jin, hem jî wek ciwan dikare hêzekî xurt derxe holê. Bi vê hêzê re dikare pêşengtiya civakekî bike û dike jî.
Jinên ciwan bi hêz, vîn û fikrê xwe tevlî rêxitinê bûne. Ne tenê jinekî, bi hezaran jin bi hatina wan a navnîşana rast bi berxwedanî û baweriya xwe keda ku serokatî daye beranberê vê di xeta Ş. Zîlan, Ş.Evrîm, Ş.Ronahî de bi hewlidanekî mezin dimeşin.
Silav û Rêzên Şoreşgerî
Arjîn Vînda
- Ayrıntılar
Nav û Paşnav: Bêrîtan ENCU
Navê Kod: Bêrîtan ROBOSKÎ
Cih û Dîroka ji Dayîkbûnê:1994/ Mêrsîn
Cih û Dîroka Tevlîbûnê: 2/4/2009 Ji Qampa Ş.Rustem CUDÎ (Mexmûr)
Cih û Dîroka Şahadetê:15/9/2012 Şemzînan (di encama êrîşên balafirên şer de).
Dema ku mijar dibe şagirta ciwan a Rêber APO, wê demê di nava cih û warên Egîdan de ji hezkirina evîna Gulbiharan û Sorxwînan gulek ji nûve dibişkive. Di heman demê de ew jî bi vê hezkirina biwate dibe mîna çavkaniya kaniyekî ku hertim bi evîna welat, bi hesreta cih û warên bav û kalên xwe re. Ji ber ku ew jî wek hemû zarokên kurdan ên li hemberî zilma dewletên dagirker û nijadperest ti carî serî netewand, bi wan çavên xwe yên ku hêviya gelê xwe têde dihewand, berbi jiyaneke penabertiyê ya êş û elem bi rê ket.
Rêhevala Bêrîtan ji eslê xwe ji gundê Roboskî yê li ser herêma Qileban a girêdayî bajarê Şirnexê ye. Di sala 1994’an de ku li gelek deveran ji aliyê dewleta Tirk ve gundên kurdên welatparêz dihate şewitandin û talan kirin, di wê pêvajoyê de rêhevala Bêrîtan çavên xwe li cîhanê vedike. Ji ber vê rewşê malbata wê neçar dimîne ku berê xwe bidin herêma Başurê Kurdistanê. Ji wê dema ku ji dayîk dibe heta tevlî nav refên gerîla bibe her tim ji bo jiyaneke birûmet û azad bijî, lêgerîna xwe ya rasteqînê her bi têkoşîneke xurt ve didomîne. Heta vaya pir vekirî di jiyana xwe ya xwendevaniyê de jî, bi serkeftîbûna xwe ya ku di nav refê de dida xuya kirin. Bi taybetî jî ji bona dîroka xwe û ya gelê xwe baş fêr bibe, her tim bi baldariyeke mezin guhdarî waneyên mamosteyan dikir. Li ser van bingehên lêgerîn û lêpirsînên xwe di sala 2009’an de ji Wargeha Penaberan a Şehîd Rûstem tevlî nava refên gerîla bû. Ruxmî ku di temenek biçûk de tevlî nav refên gêrîla bibû jî, lê belê di demekî pir kin de perwerdeya li ser bingehê bîrdoziya Rêber APO tê dayîn bi baldariyeke mezin guhdarî û roj bi roj tiştên fêr bûye jiyanî dike. Vê yekê di tevlêbûna jiyana gerîla de bi hezkirin û moraleke pir mezin xwe tevli dike û ji hevalên xwe yên din re jî dibe mînak.
Rêhevala Bêrîtan dema ku derbazî jiyana nava yekîneyan jî dibe, lêpirsîn û lêgerîna xwe ya li şopa heqîqetê bi dilnizmbûna xwe ya ku li himberî rêhevalên xwe û bi hezkirina hevalên xwe didomîne. Di heman demê di jiyana xwe ya gerîlatiyê de bi sekna xwe ya radîqal a li himberî pirsgirêkên ku ji aliyê kesayetan ve tê jiyîn û di nava jiyanê de derdikevin, bi sekneke pir xurt ve helwesta xwe raber dike. Di nava rêhevalên xwe de her tim bi sekna xwe, bi zanebûn û hişmendiya xwe ve bi hevalên xwe re dibe alîkar. Heta ji ber ku dibistan bi zimanê dayîka xwe xwen dibû, her tim hewl dida ku hevalên derûdora xwe jî fêrî zimanê kurdî bike.
Rêhevala Bêrîtan ji jiyana leşkerî pir hezdikir û her tim ji bo tevlî çalakiyan û şer bibe di nava hewlidanên pir mezin de bû. Li gorî wê jî xwe fêrî hemû çekan dikir. Yek jî Rêhevala Bêrîtan ji çeka hewan û doçka pir hez dikir. Jixwe ji wê hezkirina xwe ya ji bona çekên giran, bi israra xwe û bi pêşniyara xwe ya ku ji rêxistinê re dike û di dawiya sala 2010’ an de derbazî yekîneya çekên giran dibe. Dema derbaz dibe jî ji bo ku di her çalakiyê de û di her pevçûnê de rola xwe bileyze her tim di nava hewlidanên pir mezin de bû ku zû fêrî hemû çekan bibe û li ser hemû çekan hakim bibe. Her çalakiyên ku di herêma Xakûrkê de çêdibû, hevala Bêrîtan bi wê coş û kelecana xwe ya ku biçe li ser dijmin wê kîn û nefreta xwe ya ku bi salan e pê re jiyan kirî û ji bo azadikirina Rêber APO, hevalên li girtîgehan û tevahî gelê bindest bi dest bixe di nava têkoşîneke bêhempa de bû. Her tim Rêhevala Bêrîtan digot, ji bo azadiya Rêber APO û tevahî dayîkan heyanî dilopa xwe ya dawî ezê têbikoşim. Ji ber ku yê bûye sedem ku îro em bikaribim li van warên azad jiyan bikin, ked û fedakariya Rêber APO, rêhevalaên me yên şehîd û ya dayîkên me bû.
Dema ku pêngava şerê gel ê şeroşgerî ya bi navê Ş. Rozerîn Pîran û Ş. Rûbar Mardîn li herêma Şemzînan despêkir, wê demê jixwe yekîneya çekên giran hemû tevlî wê pêngava dîrokî bûn. Rêhevala Bêrîtan jî, bi wê kîna xwe ya ku li dij dijminê xwînxwar, bi coş, kelecan û hêzekî pir xurt tevlî wê pêngava şerê gel ê şoreşgerî bû. Rêhevala Bêrîtan ji despêka pêngavê ta dawiya wê, her tim bi sekneke xwe ya rêxistin kirin, leşkerî û rêhevalatiyek pir xurt tevlî pêngavê dibe. Jixwe di nava pêngavê de her hevalên ku heval nasdikir û nasnedikir jî her tim digotin, em dixwazin biçin ligel koma hevala Bêrîtan. Ji ber ku di pêşengtî û fermandartiya xwe ya şer de rolekî pir xurt dileyîst. Ji ber vê jî di heman demê de rêhevalên li derdora xwe, ruxmî wan şert û mercên bizor û zehmet perwerde dikir. Ji milê taktik afirandin û çûna li ser dijmin bigre, heta di milê sekan leşkerî ya xwînsar bigre, bi kelecena xwe ya mezin û dilgeşiya xwe moral dida rêhevalan xwe ve her li pêş bû. Ev jêhatîbûna wê hêzek û moraleke pir xurt di hevalên wê de pêk dianî.
Bi giştî di pêvajoya Pêngavê de koma ku rêhevala Bêrîtan jêre pêşengtî dikir her li cihên stratejik ku karibe derbeya yekemîn li dijimin bide de bû. Berî çûyîna çalakiya xwe ya herî dawî, me firsenda hevdîtinekî dîtibû. Min jêre; ‘bi dîtina te bi qasî ku ez bibask bibim kêfxweş bûm. Ji ber ku dema hevalan behsa te û tevlêbûna te ya çalakiyan dikirin di vegotinê de peyv nedîtin, pir erênî behs dikirin. Birastî jî cardin dîtina te, nemaze jî di pêngaveke bi vî rengî de dîtina te moral û coşeke ku qet mirov nikare bîne li ser ziman dide mirovan…” Bersiva wê, “bi saya fikr û ramanên Rêber Apo, hevalên şehîd û havalên niha li kêleka me şer dikin em hatin vê astê. Ji ber vê jî ev pir kêm e, lewma jî heya dilopa xwîna xwe ya dawiyê divê em bi hemû hêza xwe ve xwe tevli xurtkirina têkoşînê bikin. Heyanî ku em azadiya Rêber Apo, hevalên girtîgehan, tevahî gelê kurd û gelên bindest misoger nekin divê me kêliyekê jî nesekinin…” Dema ev yekanan ji min re behs dikir, rûkeniya rûyê wê ji mirov re wisa dihat ku mirov digot qey ê ji kêfan bibask bibe û bifire.
Di çalakiya xwe ya herî dawî bi pêşniyar û israra xwe tevli dibe. Dema vesazkirina çalakiyê hate xwendin, ji ber ku di navê wê di koma parastinê de bû, pir israr kir ku tevli koma êrîşê bibe. Lê hevalan ev guncav nedît û wê jî herî dawî gotina hevalan kir. Jixwe di jiyanê de jî wisa bû nêrîn û pêşniyarên xwe dikir, lê bes herî dawî gotina hevalan pêk dianî. Hezkrina wê ji rêhevaltiyê re pir xurt bû û ev yek her jiyanî dikir.
Dema diçin çalakiya li ser Şikêrê Spî, hevala Berîtan di parastinê de cih digre. Berî koma êrîşê li dijmin bide, dijmin dîmen digre û çalakî deşîfre dibe. Dijmin bersiv dide û li cihê ku dîmen girtiye gulebaran dike. Ruxmî vê heval êrîş dikin. Hîna di destpêka çalakiyê de ji koma hevala Berîtan du heval birîndar dibin. Hevala Berîtan bêyî ku dem wenda bike xwe digihîne hevalên birîndar. Bi aweyekî saxlem hevalên birîndar digihîne cihekî saxlem û dest bi êrîşkirina li ser dijmin dike. Demekî dirêj di hûndirê pevçûneke pir dijwar de li ber xwe didin. Di encama êrîşên hewayî de bi tevî heşt hevaan tevli karwanê nemirên Kurdistanê dibe.
Bi rastî jî hevalên me yên şehîd anîna li ser ziman pir zor e û di heman demê de hêzeke mezin dixwaze. Ji ber ku yên riyê azadiyê ji me re ronî dikin û ji me re dibin xeta azadiyê hevalên me yên şehîd in. Ji bo ku em jî bibin layîqê şopa wan hevalan û hevaltiya wan, heyanî dilopa xwîna xwe ya dawî divê em jî bi têkoşîneke pir xurt têbikoşin ku em ji hevaltiya wan re bibin bersiv. Hevala Bêrîtan wê her tim weke navê xwe ji me re bibe xeta berxwedan û serkeftinê. Ez jî wek Rêhevalekê wê yê têkoşînê carek din bejna xwe li hem ber bîranîna wê û tevahî rêhevalên me yên şehîd ditewînim. Carek din li himber kesayeta hevala Bêrîtan soza xwe nû dikim û dibêjim heyanî ez sax bim ezê li ser şopa te û tevahî rêhevalên me yên şehîd bimeşim, her tim ji xwe re serkeftin û berxwedanê esas bigrim.
Silav û Rêzên Şoreşgerî
Leyla PENABER.
11.08.2014
- Ayrıntılar
Navê Kod: Mêrxas Dorşîn
Nav û Paşnav : Sehan Akyol
Cih û Dîroka ji dayîkbunê : 1973/ Amed(bi eslê xwe ji Mêrdînê ye)
Cih û Dîroka tevlîbunê : 1992 Amed
Cih û Dîroka Şehadetê : 6 İlon 2012 Kato Marînos. Di encama êrîşa hewayî de
Belê, me fermandarekî din jî ku wek navê xwe mêrxas bû winda kir. Ew rûkeniya wî ku tim civata mirov coş û geş dikir, ji kêleka me rabûbû û firîbû li nav sitêrkên asîmanan.
Heval Mêrxas 22 salê xwe li çiyayên Kurdistanê, li hember dagirkeriya dewleta Tirk, di nava şer de derbas kir. Li gelek eyalet û herêmên Kurdistanê erk girt û têkoşîneke pir serkeftî meşand. Bi giranî Heval Mêrxas li Botan û Amedê xebat meşand, lê li Başurê Kurdistanê jî xebat meşandibû. Ew bi şervantiya xwe di nav şer de pijiya bû û di demek kurt de erkê fermandariyê girtibû ser milê xwe. Li her herêma ku ew çûyê, bû xwedî xebatekî serkeftî. Bi şerkirina xwe, bi dilnizmî û rûkeniya xwe ya xurt ku di nav hevalan de mînak bû dihat naskirin. Fedekarî û kedkariya wî ya welatparêziyê û ya hevaltiyê li hember xwe di nav hevalan de rêzgirtinek pir zêde çêkiri bû. Şervantî dihat xwestin wî dikir, fermandartî dihat xwestin erkê xwe tim dihanî cih. Ewqas di nava şervanên xwe de rûbiken û kêfxweş bû ku şervanên wî pir jê hezdikirin û ew ji dil qebûl dikirin.
Di nava şer û piratîkê de pijiya bû û ew ezmûna xwe ya bi salan tim bi hevalên xwe re parve dikir û dibû perwerda hevalan. Ew bi dehan caran di nava zorî û tinebûnê de jiya bû û di hemûyan de jî sekneke serkeftî raber kiribû. Ti car zorî û zehmetiyan nekarîbû wî ji bilindkirina têkoşînê bêmoral û bêxwestek bixîne. Hêviya wî ya ji azadî û serxwebûnê re di her şertî de zêde dibû. Hevalê Mêrxas herêmê ku diçûyê, ew tim tirs û xofa dilê dijminê xwe bû û bi sekna xwe dijmin di xist nav tirsê. Ji ber ku di xeta Rêber APO û PKK`ê de pir kûr bû û jiyan dikir. Di tevlêbûna xebatan de şaşitiyên wî kêm û serkeftinên wî tim zêde bûn. Ev di gelek xebatên wî de diyar bû û derdiket holê.
Belê, min hevalê Mêrxas di sala 2004’an de naskir û heya ku çû şehadetê jî em nêzî hev, carna jî em bi hev re dixebitîn. Heval Mêrxas di sala 2004’an de li herêma Besta bû û di 2005'an de hat ligel me, demekî li herêma Gabarê tevlî rêveberiya me bû. Dibe ku demekî zêde ne dirêj em bi hev re man, lê hevaltî û fermandartiya wî, hêz dida me û hevalan. Rastî jî xwedî ezmûnek dewlemed bû û her gav û axiftinê xwe bi pîvan dihavît û dihanî ziman. Tevayê nirxandin û nîqaşê wî yên bi hevalan re, li ser billindkirina têkoşînê û encam girtinê bû.
Di nav heval û xebatan de hevalê Mêrxas tim zîrek, jêhatî û zindî bû. Li payîza 2010’ê jî dema ku em ji Qada Navîn diçûn Başurê Kurdistanê, em hatibûn herêma wan a çiyayê Cûdî. Hevalê Mêrxas fermandarê herêma çiyayê Cûdî bû û du salan wî fermandariye xwe li Cûdî serkeftî meşand. Em komek heval deh rojan ligel wan mêvan man. Ji bo hevalan, xizmetek û mêvandariyek pir mezin nişandan. Her rojekî ku em li cem wan bûn, hevalê Mêrxas em li erazî digerandin û ji bo ku em baş çiyayê Cûdî nas bikin, tim bi me re bû heya ku em ji Cûdî derketin. Belê, em bi hevalê Mêrxas re li navsera bilindahiya zinarên Cûdî digeriyan. Car jî rûdiniştin û li deşta Zaxo, heya Mêrdînê temeşa dikir. Rojavayê Kurdistanê jî ji Dêrikê heya Qamişlo xuya dikir. Bajar û bajarokên sê parçên Kurdistanê ji navsera Cûdî xuya dibû. Zaxo, Dêrik, Silopî, Cizîr û navenda Şirnex li pêşberî me bû, hevalê Mêrxas bi rûkeniya resenî xwe li van bajaran temaşe dikir. Her çend deqîqe berê xwe diguherend û li bajarekî din dimeyîzand. Wî bi wê meyîzandina xwe ya balkêş diket ferqa erkê xwe yên demê û gerilatiya azadiya Kurdistanê ku berpirsyariya wan çi ye diyar dikir. Dema ku mirov fermandarê Cûdî be, ev berpisyarî girantir dibe û hevalê Mêrxas di ferqa vê de bû. Li ser bilindiya Cûdî hem bi coş û moral bû û hem jî giraniya erkê xwe jiyan dikir û di axaftin, rûkeniya xwe de nîşan dida.
Herî dawî, dema ku em gihîştin qada Botanê (destpêka tîrmeha 2012`an bû) li Kato Marînos me hevdû dît. Wek tim ku dema mirov hevalên xwe yên kevin dibîne wî hestê kêfxweşiyê ya pêhempa dijî, vê carê jî em bi dîtina Wî û hevalên din pir kêfxweş bûn. Ew jî kefxweş bû ku em hatine Botanê û coş, moralê wî cardin hêz da me. Ji berê bêhtir bimoral bû û biryara xwe ya tevlîbûna Şerê Gelê Şoreşgerî dihanî ziman. Rastî jî biryar û xwesteka wî, hêviyek mezin dida mirov ku dê bi serkeve. Belê me bi hersê hevalên fermandarê eyaleta Wanê re (ku piştre bi hevre şehid ketin) civînek çêkir. Destpêkê me perspektîfên rêxistinê ku hebûn ji hevalan re parve kir û piştre jî min li wan guhdarkir, wan jî li ser rewşa eyaletê agahî dan min. Piştî van nîqaşên destpêkê, li ser pilan-nameya li pêşya wan me nîqaş û biryar girtin. Divê civînê de me biryara tevgera ser Elkê û derdora wê girt. Her sê heval jî bi xwestek nêzî vê biryarê bûn. Heval Mêrxas berê carekî çûbû keşfa wê kiribû. Ev plan-nameya ku me biryara wê girt keyfa wî xweş kir û piştî vê biryarê jî wî dest bi amadekariyan kiribû. Di vê tevgera ku di 2’ê meha Îlonê bi navê “Tevgera Şehîd Adil û Şehîd Nûda” li ser Elkê û derdora wê pêşket de, rista hevalê Mêrxas di serkeftina wê de pir zêde bû. Bi taybet di amadekarî û pêkanîna wê de jî bi biryareke xurt ve nêzbû û heya dawî jî rista xwe baş leyîst. Jixwe ew koordîna eniya rojhilatê Elkê bû û di bin fermandarî û koordîna wî de girê ku leşkerên Tirk girtibû xist û tev girt bin destê xwe. Di vî girî de hevalan gelek cebilxane û çek ji ser dijmin rakirin. Eniya wan serkeftî bû û encamek baş girtibûn. Wek tê zanîn dijminê Tirk li vir derbeyek pir mezin xwaribû û herî kêm 60 leşker û polisê dewlata Tirk hatibûn kuştin.
Dewleta Tirk, bi vê tevgera ku du hefte ajotibû de hatibû hejandin. Tirs û xofek mezin ketibû dilê wan. Hevalê Mêrxas di vê tevgera serkeftî de ristê xwe baş leyîstibû û moralekî mezin jê girtibû. Şeva çalakiyê min çend car bi hevalê Mêrxas re bi cihazê axifîm û min agahî di derheqê pêşveçûnên eniya wan de digirt. Di her axaftinê de wî agahiyên keyfa mirov xweş bike dida. Belê, piştî vê axaftina şîrîn ku me bi hev re kir û şunde bê ku ez cardin pêre biaxifim, bi çend roj ew jî bi komek hevalan re, di encama êrîşek dewlata Tirk a hewayî de şehîd ketin.
Erê, fermandarê mêrxas jî di vê êrîşa hovane ya dewlate Tirk de, tevlî Karwanê Şehîdên Şoreşa Kurdistanê bû û berbi stêrkên asîmanan ve li hewa ketibû. Şehîdbûna wî em pir xemgîn kirin, lê nirx û xebatên ku wî bi fedekarî ji me re hîşt, ronahiya pêşiya me ye û ti car jî wê neyê ji bîr kirin. Nirxê ku wî ev 22 salbûn afirand, tenê ne ji bo gelê Kurd, ji bo tevayê mirovatiyê, pir giranbiha ye û pir pîroz e. Ev fermandarê wêrek û rûken, bi salan têkoşîna azadî û serxwebûna Kurdistanê kir û ji bo mirovatiyek azad pir zorî kişand. Lê belê ti car dev ji vê doza xwe ya bi rûmet berneda. Ev têkoşîna hevalê Mêrxas a ku ji bo mirovatiyê nirxê mezin avakiriye, erkê her mirovekî/ê ye ku doza wî bişopîne û erkê xwe li hember vî şehidê mezin bicih bîne. Ji ber ku hevalê Mêrxas tenê ne ji bo xwe, ji bo azadiya mirovatiyê ev têkoşîn meşand û heya dilopa xwîna xwe ya dawî li ber xwe da. Em jî wek hevalên wî soz didin ku emê şopdarê rêya wî ya azadî û serxwebûnê bin û tim biranînê wî dê rêka me ronahî bike. Meşa me ya azadiyê jî dê li ber vê ronahiyê be. Heya serkeftinê emê girêdayî armanca wî ya serxwebûn û azadiyê bin. Soza me ya ji bo şehîdên şoreşa Kurdistanê ev e û hewldanên me dê tim ji bo layîqbûna wan be.
Heqî Mardîn
- Ayrıntılar
Nasnav: Nuda BATMAN
Nav Û Paşnav: Fatma ASLAN
Cih û Dîroka Ji Dayîkbûnê: 1980-Êlih
Cih û Dîroka Tevlîbûnê: 2.5.2009-KOBANÎ
Cih û Dîroka Şahadetê:10.9.2012-Şemzînan (di pevçûnê de)
Demsal ber bi payîzê ve diçû. Di nav xwezayê de xemgîniya hatina payîzê, di nav dilê min de jî şewata te ya bi şehîd bûyîna xwe xistibû di dilê min de hebû. Belê rêhevala min a hêja Nuda Batman, te bi şahadeta xwe me pir serbilind kir, lê belê ewqasî jî, em bi şahadeta te xemgîn bûn.
Di xeta Rêbertî de, bi rihekê fedayane jiyîn, gihiştina heqîqeta herî mezin e. Ev şahadet di dîroka mirovahiyê de derveyî bîrdoziya Seroka APO û rastiya PKK’ê nabe nesîbê tu mirovî. Şahadeta we ji bo pêşroja me ya azad, ronahiya rêya me ye. Ji me şopandina rêya we û xwe gihandina asta wê nirxê herî pîroz û têkoşîna mezin dixweze.
Belê, rêhevala min gihiştina wê armancê tenê bi bîrdoziya Serok APO, rastiya PKK’ê û xeta jina azad ve bi têkoşîneke herî pîroz ve dibe.
Rêhevala min, şahadeta te li ser kesayata min hestiyariyeke herî mezin da avakirin. Vê bandorbûyîna mezin; rê li pêşiya hatina min a nav refên gerîla vekir. Hûn mirovên ewqasî pîroz û mezin in ku bi şahadata xwe jî hûn ji bo rêxistinê û Rêbertî dixebitin. Ji wan xebatên we yek jî tevlîbûna bi dehan Nudayan a nav refên şervanên azadiyê bû. Xeta ku we ji bo wê têkoşîn kir û bêtirs çûyîna we ya li ser dijmin û bûyîna xwedawend; di wê cihê ku nîv de mayee, ez jî weke rêhevalekê te ezê wê berxwedaniyê di asteke fedaî de berdewam bikim û çi erk û berpirsyarî be hildim li ser milê xwe ku ji bo bibim layîqê te û hevalan şehîd. Daku karibim bibim milîtanekê Serokatî, li ser wî esasî tevlîbûn û şerê me yê her tim xurtir be.
Rêhevala min Nuda BATMAN em li hember te û hemû şehîdên şoreşê soz didin ku emê tola we hilînin û armancên we yê ku we ji bo wan canê xwe dabû bi cîh bînin. Û ez di duyemîn salvegera şahadeta te de, te bi rêzdarî bibîr tînim.
Silav û rêzên şoreşgerî
Rênas Akîf
- Ayrıntılar
Nasnav: Çîçek Botan
Nav Û Paşnav: Guhar ÇEKİRGE
Cih û Dîroka Ji Dayîkbûnê: 1975-Şirnex
Cih û Dîroka Tevlîbûnê:1989-Şirnex
Cih û Dîroka Şahadetê: 29.9.2011. Xakûrkê (di encama êrîşên balafirên şer de)
Erdnîgariya Botanê ya ku bûye yek ji keleyên berxwedaniyê yên Kurdistanê, her dem bûye meskenê jinên leheng. Îro jî çiyayên Botanê yên ku bûne meskenên bi sedan jinên lêgerînvanên azadiyê û berxwedanî û qehremanî bi rengek mezin lê hatiye jiyan kirin, di nava tekoşîna me de jî cihek xwe yê girîng heye. Ji ber wê em dikarin bêjin Botan cihê ku jinên leheng lê destan afrandine ye.
Rêhevala me Çîçek Kiçî jî, weke şervaneke jin a azadiyê, ji Botanê tevlî tekoşînê bûye. Her wiha di çiyayên Kurdistanê yên bilind de bi tekoşîna xwe ve bûye wek efsane, di pêşketina artêşbûna me ya jin de jî bûye xwedî ked û hewldaneke mezin. Bihost bi bihost di çiyayên Kurdistanê de geriya. Bi wêrekbûna xwe, berxwedaniya xwe û bi kedkarbûna xwe ve, kesayeta fermandeya jin a ku ji her kesê re bûye mînak di şexsê xwe de ava kiribû. Ew ji nû ve dîtina jiyana zayînên ku vê erdnîgariyê afrandiye. Rêhevala Çîçek wek jineke çiyayî ya ku 23 salên xwe dan van çiyayan, weke jineke gerîla her kêliyeke xwe bi têkoşîna awarte ve derbas kir. Rastiya jina çiya ya ku her dem lêgerînvana azadiyê bû di şexsê xwe de ava kir. Çîroka wê, çîroka şervana jin a azadiyê ya ku vê erdnîgariyê û têkoşîna me daye afrandin e...
Di pelan de, di çîçekan de, di keviran de, di çemên bi xum xum de, di patîkayan de, di bayê paqij de, di her dilopeke baranê de bi xwezaya welatê xwe re bibû yek. Fêm kirina kesayeta fermandar Çîçek a ku tevahî rengên xwezayê di cewherê xwe de jiyan kiri ye, wê me zêdetir nêzî heqîqetê bike. Çiyayan Çîçeka xwe ya nazdar mezin dikir. Çîçeka xwe ya herî xweşik, belav dikir li her derê. Rêhevala me Çîçek weke hezar û yek çîçekên çolê, her dem asî bû. Bi porê xwe yê zer ve, bi kenê xwe yê germ ve di dilê rêhevalên xwe de cih girtibû. Bi dilnizmiya xwe ve fermandara me ya ku me mînak digirt bû. Ew biryarbûna jina Kurd a ku berbi zaferê ve dimeşe, baweriya xwe bi tevlîbûna xwe ya aktîf re tacîdar kiribû, bi derbaskirina tevahî zorahiyan gavên xwe xurtir kiribû di çiyayan de. Di jiyana wê de yek valatiyek biçûk jî nîn bû. Ji kesên ku dizanibûn jiyanê tije tije jiyan bikin bû. Kevneşopî û çanda mezopotamyaya qedîm di dilê xwe de radikir û li dijî dil û mejiyên kor jiyana wê her dem bi têkoşînê ve derbas bû. Her dem Rêber APO jiyan dikir û dida jiyan kirin.
Rêhevala Çîçek, kesayeta fermande ya ku rêhevalên xwe yên jin her dem mezin dikir, her dem xurt dikir, her dem xweşik dikir, her dem dida şer kirin, îrade dida qezenc kirin bû. Me her dem ew asî û bi coş dît, me ew wisa nas kir. Em ji kesayeta wê ya xurt fêrî gelek taybetmendiyên şoreşgertî bûn.
Gerîlatî di wê de veguherîbû azweriyekê. Hezkirina wê ya ji çiya, xweza û axê re pir balkêş bû. Pir baş dizanibû ku jin dikare di çiyan de xwe ji her awayî kevneşopiyan rizgar bike û di riya azadiyê de bimeşe. Ji ber wê gelek nirx dida van çiyayên pîroz. Meşa wê meşa jineke azad a serbilind bû. Her tim baweriya wê bi vê meşa wê ya bi heybet hebû. Ew Çîçeka me ya xweşik, di tevahî ziraviyên jiyanê de xwe bi keda xwe ve dikir hebûn.. Xwedî manewiyat û enerjiyeke gelek mezin bû. Em dikarin bêjin ku rêheval Çîçek di her kêliyê de xwe ji nûve diafirand. Tevlîbûneke wê ya pir sade û xwezayî hebû.
Helbet hevala Çîçek pênase kirin, ew bi çend hevok û peyvan ve anîna ziman ne hêsan e û wê ne mumkin be jî. Ew şoreşgereke ku bi dil û can, bi gotin û cewherê xwe ve bi tekoşînê re bûbû yek. Tevlîbûneke wê ya sade û hundurîn hebû. Her dem bi coş û kelecan bû. Ne mumkin bû ku mirov wê di ciyekî de bêtevger sabît bidîta. Lêdana dilê wê ji seransertî û ji nîvcomayînê re meydan dixwend. Bi hemû hebûna xwe ve bi têkoşînê ve bûbû yek. Li gorî pêdiviya jiyana şoreşgerî jiyan dikir, di heman demê de bi sekna xwe ya fêrker re di dilê her hevalekê de cih girtibû. Ew herdem rêhevala me û fermandara me bû.
Ew bû şervana heqîqetê, di oxira wê de jî ji bedel dayînê qet gav paşde neavêt. Bi dilê xwe yê paqij re û bi serbilindîbûna xwe ve bû yek ji rêheval û fermandarên ku dizanin ber bi zaferê ve bimeşin. Tevlîbûn û meşa rêhevala Çîçek a di nava têkoşînê de pir sade bû. Bi sekneke bêhempa, bi tarzê jiyana xwe ya dilnizm ve di dilê tevahî hevalan de cih girtibû û şopeke ku nayê ji bîr kirin ji me re hişt. Em Fermandara xwe ya mezin û rêhevala xwe ya dilnizm careke din bi bîr tînin û bi rêzdarî bejna xwe li beramberî wê ditewînin. Dema em soza xwe ya girêdana bi rêheval Çîçek û şehîdên şoreşê ve nû dikin, em bawer dikin ku emê bi biryardarî têkoşîn û meşa xwe ya azadiyê bighînin serkeftinê.
Silav û Rêzên Şoregerî
Gûlistan Gulhat
- Ayrıntılar
Têkiliya di navbera xweza û civakê de yek ji mijarên sereke ye, Ilmê Civakî li ser zêde disekine. Tevî ku bandora hawîrdorê ya li ser civakê eşkere ye jî wek mijar hê nû dikeve ber destê felsefê û lêkolînên zanistî. Piştî ku sîstema civakî bandora wê ya di asta felaketê de li ser hawîrdorê derket holê, bal kişiya ser vê mijarê. Dema li ser çavkaniya pirsgirêkê were rawestîn, wê sîstema civakî ya serdest ku bi awayekî xeter ketiye dijberê xwezayê, wê derkeve pêşiya me. Mirov çendîn li hemberî xwezaya hawîrdora xwe xerîb ketiye û biyanî bûye, nakokiyên wî yên civakî û şer zêde bûne. Ev di çavkaniya nakokiyên hundurîn ên civakê de ku bi hezarê salan dewam kirine, eşkere xuya dike û ji aliyê zanistî ve jî ev yek her roja diçe zelal dibe. Di roja me ya îro de sir û şîfreya serdestiya li ser xwezayê ew e ku hemû çavkaniya zevt bike û bêeman bimije. Behsa hovîtiyên xwezayê têne kirin, ji sedî sed rast nînin. Însanê li dijî cins û cûreyê xwe hov bûye, li dijî xwezayê jî bi awayekî xeter hov bûye, ev yek jî bi pirsgirêkên hawîrdorê eşkere li ber çavan e. Ti cins û cureyî bi qasî mirov heywan û nebat tine nekirine. Eger mirov bi vî awayî û lezê karê tinekirinê dewam bike, li dawiyê wê mirovekî bûye dînazor û nifşê wî diqede bimîne. Eger bi vî awayî mirov bi lez zêde bibin û teknolojiyê xirab û hilweşînkar bixebitîne û pêşî lê neyê girtin, di demek pir kin de wê jiyana mirov bigihîje qonaxekê ku êdî nemeşe. Tevî vê rastiyê, şerê di nava civakê de zêde dibin, awayên herî xeter ên rêveberiyên polîtîk, zêdebûna bêkariyê, dûrketina civakê ji nirxên moralê û mirovatiyeke robotwarî wê bibe dînazor. Heta qonaxên pêşketina civakê rast neyên destnîşankirin, wê şerên kevneşopî yên netew, çîn û medeniyetan, bi awayekî rast û teorîk neyên ravekirin û çareseriyê neyên dîtin. Eger sosyolojî bi qasî “dîn” jî nikaribe bersiva pirsgirêkên îro bide, divê hemû sazî û dezgehên zanistî bikevin lêpirsînê. Eger zanist ev çend pêş ketiye çima ev dînîtî û hovîtî? Tê zanîn, bîlanço û encamên xwînrij ên sedsala 20. eger em rûbirû bikin, qat bi qat ji tevahiya dîroka mirovatiyê zêdetir e. Lewra em dikarin bibêjin di avahiya zanistê de kêmanî û çewtiyên ciddî hene. Dibe ku çewtî di tespîtên zanistê de nebin, di bi karanîn û rêvebirina wê de be, lê ev jî zanyaran, zanistê û saziyên wê ji berpirsiyariyê xilas nake. Bêguman ev der hûrûkûr cihê guftû-gokirina vê mijarê nîne. Bi bîr û baweriya min, rewşa zanyar û saziyên heyî, hem ji aliyê exlaq û hem jî ji aliyê baweriyê ve, ji rew-şa rahîbên li bindestê melîkên destpêkê yên Misir û Mezopotamyayê paşdetir e û bêberpirsiyarî ye. Olên li ser kevneşopiya Îbrahîmî û peyxemberên wan ên li dijî nifşên Fîrewin û Nemrûdan serî rakirin, ji aliyê exlaq û baweriyê ve di pêşketina mirovatiyê de roleke bi kêr lîstin. Ev rol aliyê erênî yê kevneşopiya rehîban e. Ilimdarên di bin fermana desthilatdariyê de timî amûrên qirkirinê didin desthilatdaran û herî dawî jî atom li nava serê mirov xistin. Eger welê be, di têkiliya zanist û desthilatdariyê de çewtiyeke xeternak heye. Em dikarin zanistê wek berhemekî herî hêja yê civakê bibînin, lê bi sedema ku ew çend rê li ber felaketan vekiriye, em nikarin rave û şîrove bikin. Lewra em nikarin saziyên zanistê û zanyaran bi vî awayî qebûl bikin û heta li wan biborin. Em heta vê nakokiya pêştir rave nekin, lêpirsîna me ya sosyolojî û hemû zanistên din jî tê fêmkirin. Em eger tespît nekin, ka sîstemê lîstika mezin di ku de lîst, çewtiya bingehîn di ku de da kirin û siberoj û bergiya mirovatiyê çawa xist pêvajoyeke nediyar, em çiqas teorî û pratîka rizgarî, wekhevî û azadiyê bikin di encamê de emê dîsa bibin karkerekî sîstema civaka serdest.
Di parêznameya xwe de îdîayeke min a girîng ew e; ezê vê nakokiya sereke ya di bingehê şaristaniya Ewrûpayê de nîşan bidim ka çawa rol lîstiye. Ev nakokiya sîstemê heta baş neyê ravekirin wê çewtiyên din ên xeternak destnîşankirina wan kêm bimîne. Sîstema Rojava xwe ji sîstemên din hemûyan dikare bi hostayî veşêre û vedize. Sîstema herî zêde dikare bi propagandayê zêhniyet û moralê belovajî bike. Bihêlin nûneriya wê ya serdema herî azad, hîç zehmet nîne em îspat bikin, nûneriya serdema koletiya hemdem dike. Lew-ma min hewce dît, ez rengên civakan li gorî xwe bihûnim. Min li gorî xwe serî li şêwaz û awayekî watedar ê ravekirinê da.
Meqseda min ji civaka xweza ev e; cins û cureyê mirov piştî ku ji prîmatan qut bû, komên mirovan sîstemek meşandin heta civaka hiyarerşîk. Pêvajoya piştî prîmatan dest pê dike û heta civaka hiyarerşîk dewam dike, civaka xwezayî ye. Ev sîstem a komên mirov e. Bi gelemperî ev komên mirovan ên ji 20-30 kesî wek klan têne bi navkirin û bi sedema alav û amûrên ji keviran bi kar anîne jî wek serdema mirovatiyê ya Paleolotîk û Neolotîk jî tê bi navkirin. Ev komên mirovan di xwezayê de nêçîrê dikin, gîha û pincaran berhev dikin û çi hazir dibînin xwe pê xwedî dikin. Bi gotineke din, debara xwe bi hebûnên amade yên xwezayê dikin. Hinekî mîna cinsên heywanan ên dişibin wan xwe xwedî dikin. Lewra em nikarin behsa pirsgirêkeke civakî bikin. Klana me, wê timî lêkolîn bike; dema bibîne wê yan berhev bike, yan jî nêçîrê bike. Her ku alet û amûran vedibîne, agir keşif dike, berhemên wan zêde dibe û wek cins pêş dikeve û bi lez ji prîmatan dûr dikeve. Rêzik û pîvanên beridandin û tekamulê pêşketinê diyar dike.
Mijareke din a derbarê civaka xwezayî de were pirsîn, şêwazê îfade û zêhniyetê ye. Mirov di kîjan qonaxa zihnî de şekil wergirtiye, mijarek e, hê jî girîngiya xwe dewam dike. Bi vê ve girêdayî, divê pêştir mirov cih bide zêhniyetê, yan jî avakirin û amûran? Bersiva vê pirsê girîng e. Tevahiya dîrokê, di binê lêgerîna felsefeyên meteryalîst û îdealîst de ev mantiqê dualî heye. Sînorê herî dawî yê zanist gihîştiyê “kûantûm” û “Kozmos” dîtinên gelek balkêş ji me re pêşkêş dikin. Kûantûm wek pirtikên jêr atomê û pêlên fîzîkî qadên nipî nû li me vedikin. Bi vî awayî tespîtên cuda têne kirin, ji hiskirinê heta tercîhên azad, di heman demê de bûyîna du tiştên cuda, ji ber xwezaya mirov, pîvana mirov nikare ti car xwe ji nediyarbûnê xilas bike. Têgihîştina maddeyên bêruh û hişk bi temamî li aliyekî din têne hîştin. Berovajî gerdûneke heta dawiyê zindî û azad derdikeve pêşberî me. Di vê nuqteyê de sirra bingehîn bi taybetî di mirov de dijî. Em behsa îdealîzmê û subjektîvîzmê nakin. Em nakevin guftûgoyên felsefî yên têne zanîn. Em serwext dibin ku li gerdûnê ev çend cihêrengî li sînorê kûantûmê diqewimin.
Em dibînin, êdî ji pirtikên atomê jî wêdetir, di gerdûna pirtik-pêlan de bûyerên diqewimin, bi taybetî “zindîtî” her cureyê hebûnê pêk tîne. Em dema behsa pêderxistin û hiskirina kûantûmê dikin ev vê rastiyê destnîşan dikin. Bêguman ev çend cihêrengiya xwezayê bi mejiyekî mezin û tercîheke azad dibe. Ji maddeyeke bêruh û hişk çawa ev qas nebat, çîçek, ruhber û mejiyê însan zêde dibe. Her çend tê gotin, metabolîzma ruhber ji molekulan pêk tê jî, em heta bûyerên ji molekulan, atom û pirtikên atomê, sîstema pirtik-pêlan wêdetir rave nekin, gengaz xuya nake ku em karibin cûrbecûrî û cihêrengiya xwezayê rave bikin. Bi heman awayî em dikarin kozmosê jî analîz bikin. Li ser sînorê dawî yê gerdûnê (eger hebe) bûyerên diqewimin dişibin bûyerên di kûantûmê de pêk tên. Di vir de têgihîştina gerdûneke zindî derdikeve pêşiya me. Gelo gerdûn bi xwe, nabe ku bi zêhn û maddeya xwe hebûneke zindî be? Di kozmolojiyê de ev pirsek e, her ku diçe zêdetir tê guftûgokirin.
Ji bo mirovê di navbera kûantûm û kozmosê de radiweste em dibêjin “mîkro kozmos”. Axir tu dixwazî her du gerdûnan; kûantûm û kozmosê fêm bikî, li mirov serwext bibe û ji hev derbixe! Ya rastîn mirov navika hemû pêhesîna ye. Çiqas agahî û zanebûnên me hene berhemên mirov in. Ji kaûntûmê heta kozmosê di hemû qadan de agahiyên me mirov pêş de birine. Ya divê em lêbikolin pêvajoya pêhesîna mirov e. Ev bi maneyek din, dîroka tekamul û beridandina gerdûna me ya 20 mîlyar salî ye ku temenê wê bi qasî hatiye pîvan. Bi rastî mirov kozmosekî mîkro ye. Ji ber ku di wî de sîstema kûantûmê dimeşe. Em ji pirtikên jêr atomê û pêlan heta molekulên DNA yên pêşketî, beridandina dîroka maddeyê dibînin. Her wiha ji qonaxa herî jêr a nebat û heywanan heta qonaxa pêşketina mirov, hemû pêvajoyên pêşketinên dîrokî mumkîne werin dîtin. Bi awayekî ilmî baş hatiye dîtin ku genê mirov di hemû qonaxên biyolojîk de xwe dubare dike û mezin dibe. Qonaxên pişt re bi civak û beridandinê temam dibe. Bi beridandina civakê re jî zanistê digihîne qonaxa îro. Lewra hukmekî ilmê ye, ku dibêje; mirov xulase û kurtasiyeke gerdûnê ye. Eger em şîroveya xwe ya li ser mirov berfireh bikin, em dikarin îdeaya hin faraziye û hîpotezan bikin. Eger di hemû materyalên mirov pêk anîne de zindîtî, pêhesîn û taybetiyên azadiyê nebûna, wek encama van hemû taybetiyan însan jî wê li cem pêhesîn, zindîtî û azadiyê pêş neketa. Ji tiştekî neyî, tiştekî nû dernakeve. Ev têgihîştina me ya maddeyên bêcan pûç dike. Bêguman organîzasyonek mîna cureyê însan û civak nebe, hebûnek xwedî agahî pêş nakeve. Lê belê di vê organîzasyon û civakê de meteryalên rol dilîzin, xwedî taybetiyên agahî, pêhesîn, watedarî û azadiyê nebin, agahî û zanebûnê jî nikaribin pêk werin û ev dabaşeke tê fêmkirin. Di cewherê xwe de eger tiştek nebe, çima were afirandin? Li gorî vê nirxandinê, ne bi bandorên sivik ên ji xwezaya der ve û ne jî mirov bi awayekî Descarteswarî dibe xwedî agahî, van herdu şîroveyan jî piştrast nake. Fikir û dîtina nêzî rastiyê ew e, ku taybetiyên di gerdûna kûantûm û kozmosê de diqewimin di mirov de jî têne jiyîn. Bêguman ev gerdûn di çarçoveya rêzik û pîvanên xwe yên xweser de dimeşe. Gerdûn di mirov de têne ziman. Encama ji vê tê derxistin ew e ku eger mirov baş were analîzkirin wê gerdûn jî baş bê fêmkirin. Di felsefeyê de hukmê “xwe bizanibe” vê rastiyê îfade dike. Xwezanebûn bingehê hemû zanebûnan e. Lewra zanebûnên bêyî xwe bizanibe werin bidestxistin ji rê derketin û fikirsabitbûnê zêdetir tiştek nîne. Ji ber vê yekê, tevger û saziyên xwenizan ên di civaka mirov de derketine, bûne xwedî roleke serhişk û belovajî. Mirov dema nebe xwediyê agahî û zanebûna xwe, li derveyî vê zanebûnê hemû sîstemên civakî yên têne avakirin dibin sedemên nakokiyên anormal û bûyerên xwînrij, karektera wan a mijok jî bi sedema vê agahiya serhişk û sabit e. Eger welê be, wê demê pêvajoya pêşketina xwezayî ya civaka mirov tê qebûlkirin û wexta em dibêjin; ev yek jî divê bi agahiya mirov bi xwe be, em qanûna bingehîn a gerdûnî yanî qanûna civakî destnîşan dikin.
Li ser hîmê vê feraziyê, emê karibin çi li ser agahiya mirovê civaka xwezayî û agahiyên wî yên derbarê xwe de bibêjin? Mirovê civaka xwezayî klanê ku endamê wê ye, herî kêm wek hemû endamên din ên klanê bi pîvana parastin û hebandinê ya “bêyî wê nabe” girêdayî ye. Her endamê klan û qebîleyê ji yê din jiyaneke cihê û payeberz nafikire. Jiyaneke li derveyî klanê jî nafikire. Dikare nêçîrê bike û heta dikare mirovxuriyê bike. Lê ev hemû ji bo klan û qebîleyê tên kirin. Pîvana di nav klanê de “yan hemû yan hîç” e. Agahiyên derbarê civakê de hemû van taybetiyên klanan destnîşan dikin. Hebûn û şexsiyetek in. Hukum û şexsiyeta ferdan li derveyî klanê nayê fikirîn. Girîngiya klanê di bingehê destpêk û bûyîna şêwaza mirov de heye. Civakeke ku tê de çîn, hîyarerşî, mêtingerî û serhevrebûn nîne. Bi mîlyonan sal meşiyaye. Ji vê mirov dikare encameke wiha derbixe; cinsê mirov wek civak têkiliyên xwe demeke dirêj bêyî serdestiyê bi pîvana piştgiriyê rê ve biriye. Xwezayê wek “dayikek” di himbêza wê de mezin bûye, di mejiyê xwe de bi cih dike. Di nav xwe û xwezayê de tevdebûn pîvaneke bingehîn e. Sembola têgihîştina li klanê totem e. Dibe ku totem ye-kemîn têgîna mucered û ne berçav a sîstemekê be. Ev nîzam ku wek dînê totem jî tê nirxandin pîrozbûna destpêkê û sîstema tabûyan ava dike. Klan xwe bi sembola totem pîroz dike. Bi vê rê, cara pêşîn têgîna exlaq jî dikeve jiyana mirov. Pir baş serwext e, eger koma kla-nê nebe jiyan dewam nake, wê demê hebûnên civakî pîroz in, divê wek nirxên mezin bêne sembolîzekirin û stû ji wan re were xwar-kirin. Baweriya dînî jî hêza xwe ji vê çavkaniyê werdigire. Bi vî awayî dîn dibe yekemîn forma têgihîştina civakî. Ew û exlaq hevdu temam dikin. Ji zanebûn û têgihîştinê ber bi baweriyeke hişk ve diçe. Têgihîştina civakê êdî bi forma dîn dimeşe. Dîn bi vê taybetiya xwe, dibe hafiza bingehîn a civakê, çavkaniya exlaq û kevneşopiyeke bi bingeh. Civaka klanê, bi pratîka xwe çendîn zanebûn û têgihîştinê pêş de dibe vê yekê hemû bi totem yanî bi qabîliyeta xwe ve girê dide. Wek sembol totem û di rastiyê de jî koma mirovan her diçe serketinê bi dest dixîne û pê re pîrozkirina serketinan tê. Pîrozkirin qûtsiyetê û qûtsiyet jî dibe hêza civakê. Pîrozbûna bi hêza civakê pêk hatiye zêdetir xwe eşkere bi sêhr û efsûnkariyê nîşan dide. Asta têgihîştinê dikare xwe bi efsûnkariyê bixe pratîkê. Sihirbazî jî dayika zanistê ye. Jin bi sedema timî li xwezayê temaşe dike, zayînê nas dike, jiyanê dibîne û ev yek wê dike zana û hozana civakê. Ji ber vê rastiyê ye, sihirbaz û efsûnkar bi piranî jin in. Bi sedema xebat û tevgera xwe di civaka xweza de çi diqewime, çi dibe, herî baş jin fêm dike. Ji vê serdemê, li ser hemû berhemên hatine verotin û niqirandin şopên jinan hene. Klan yekîtiyek e, li dora jina dayik pêk tê. Zarokanîna jinê, nertina wê li zarokan û bi sedema nebatan baş berhev dike, ew dikare baş xwedî jî bike. Zarok tenê dayikê nas dike, hînê mêr wek milk li ser jinê xwediyê tesîrekê nîne. Nedihat zanîn jin ji kîjan mêrî ducanî dibe, lê dihat zanîn zarok ji kîjan jinê dibe. Ev mecbûriyeta xwezayî, hêza civakîbûna xwe dispêre jinê jî nîşan dide. Peyvên di vê serdemê de bûne têgîn bi piranî mê ne, û ev jî vê rastiyê îspat dikin. Di vê serdemê de şervanî û serdestiya mêr, paşê bi nêçîra heywanên xurt derdikeve pêş. Mêr bi taybetiyên xwe yên bedenî û fizîkî diçe dûr nêçîrê û neçar dimîne klanê ji xeteran biparêze. Ev rolên mêr ên diyarker nînin, sedemên tepisok mayîna wî jî rave dikin. Di nav klanê de têkiliyên taybet hê pêş neketine. Berhevkirina nebatan û nêçîr a her kesî ye. Zarok ên hemû qebîlê ne. Ne mêr û ne jî jin hê taybet nebûne. Ji ber van taybetiyên bingehîn ji civakê re tê gotin civaka seretayî ya komînî.
Wek encam em dikarin bibêjin; forma klanê û awayê wê; zemînê pêşketina têgînên bawerî û zanebûna bingehîn in, di heman demê de bîr û hafiza seretayî û derketina civakê ye. Di klan û qebîleyê de civakeke têkûz a xwe spartiye hêza jinê û hawîrdora xwezayî heye. Mirovatî hebûna xwe bêyî mêtingerî û zordestiyê, bi piştgiriya hevdu dimeşîne. Bi gotineke din mirovatî ji van nirxên bingehîn pêk tê. Ev tecrubeyên civakî yên bi mîlyonan sal ajotine ji dest neçûne, jixwe fikirandineke berovajî tewş û beradayî ye. Di xwezayê de weke ku ti tişt wenda nabe, di şêwazê hebûna civakê de ev rastî hêza xwe hê zêdetir dewam dike.
Yek ji dabaşeke girîng ku zanistê tespît kiriye; pêşketinên pişt re dibin ên beriya xwe jî di hundurê xwe de dihewîn in. Rast nîne ku tê gotin; dijber hevdu tine dikin û bi vî awayî pêş dikevin. Li gorî rêzika diyalektîkê tez û antî-tez di sentezê de hebûna xwe di nav dewlemendiyeke mezintir de dewam dikin. Hemû tekamul û beridandin vê rêzikê piştrast dikin.
Pêşketina nirxên serdema klanê di nav sentezên nû de dewam dikin. Eger îro jî têgînên wekhevî û azadiyê wek du têgînên bingehîn werin naskirin, ev yek bi saya jiyana serdema klaniyê ye. Wekhevî û azadî bêyî bibe têgîneke mirov lê serwext bibe, bi awayekî xwezayî di şêwaza jiyana klan de veşartiye. Ev têgînên bi dizî di bîr û hafiza mirovan de dijîn, dema bêne wendakirin, wê dîsa bi derbên xurt xwe wek pîvanên bingehîn ên civaka pêşketî ferz bikin. Wexta civak ber bi saziya dewlet û hiyarerşîk ve biberide û biçe, azadî û wekheviyê bi dijwarî van saziyan bişopîn in. Ya rastîn a dişopîne di cewherê xwe de civaka klanê bi xwe ye.
- Ayrıntılar
- Di gotareke xwe de hun dibêjin “bêyî ku ez xiyanetê li xeyalên xwe yên zarokatiyê bikim, hetanî vir hatim”. Gelo ma ev xeyal hîna didomin û bi pêş dikevin?
- Rêber Apo: Tiştê ez behsa xeyalên xwe yên zarokatiyê dikim, tiştên baş hizirandin, tiştên baş têgihiştin her dem ê xwezayî, yê tê hezkirin, hevaltî û aştî hêvîkirin bû. Xeyalên zarokatiyê kêm zêde wiha tê diyarkirin. Zarok biharê dixwaze, tiştê şêrîn dixwaze, hezkirinê dixwaze, aştiyê dixwaze, pêwendiyê dixwaze bi kurtayî dinyayeke xeyalî dixwaze. Rewşeke me ya ku em ji bo bigihên dinyayeke wiha, me jiyana xwe danî holê. Wateya xiyanetnekirina xeyalên xwe yên zarokatiyê afirandina dinyayeke ji dijmintiyê ferzkirinê û her cure kirêtiyê ku xwe rizgar kiriye, her kesek weke zarokan şad kêfxweş e, hev weke dijmin nabîne, her dem aştî û hezkirinê dijiye. Xeyal ev in. Wê demê jî ev xeyal hebûn, niha jî hene. Lê belê ev xeyal bi tekoşînê her diçe bi şerekî dijwar ve tê bidestxistin. Wateya xiyanetnekirina xeyalên xwe jênegerîna dinyayeke wiha ye.
Tekoşîna min û kesayeta min a ji wê rojê hetanî niha ku min pêş xistiye dadîtine holê ku, ez bi tundî xeyalên xwe dişopînim, ev jî şêwazeke baş e. Kesayetên ku xiyanet li xeyalên xwe yên zarokatiyê nekirine, kesayetên bihêz in. Hindek ji van mirovên zanist, hindek mirovên çalakiya şoreşgerî, hindek jî dibin hunermend. Kê çi qasî xeyalên xwe yên zarokatiyê rasteqîn bijî ew kesayet ew qasî mezin dibe. Ez dikarim bi dilrihetî diyar bikim, xiyanet nekirina min a zarokatiyê ez birime milîtaniya şoreşgerî ya berfireh. Ji ber ku xeyal, hêvî, azwerî û xwestekên wê demê dest jê nehate berdan û gav bi gav azwerî û hêza pêkanîna vê hate bidestxistin. Ango hindekî din zanistî bû. Hindekî ev dinya hate naskirin. Neçariya bi nakokî û rastiya xwe ve ferzkirina çareseriya şoreşgerî derkete holê. Xeyalên zaroktiyê di cihekî de tenê bi hembêzkirina şoreşê ve tê bidestxistin. Şoreş jî hindekî amrazekî herî bingehîn a gihiştina xeyalên zaroktiyê ye. Ji ber vê jî şêweyê jiyana şoreşgerî şêweyê jiyaneke zarokatiyê ye.
Em hindekî jî weke zarokan in. Ji ber ku em bi xeyalên wan ve dagirtî dijîn. Wê demê jî wiha bû û niha jî bi vî rengî ye. Cihêbûna di navberê de niha em bi rastiyên dijwartir re di nava hev de ne, di nava tekoşîn û şerekî berfireh de ne. Lê belê xeyal dîsa ew xeyal in. Hindekî din serkeftin heye, hindekî qezencekî rastî mijara gotinê ye. Tê wê wateyê ku me ji zarokatiyê pê ve jiyan rast bi dest girt, ji bo xeyalên zarokatiyê bi tundî giredaniya me bi hemû hêza xwe ve himbêzkirina me ya wan xeyalan, sedemeke herî girîng a din ku me hêz qezenckiriye û em di riya rast de ne. Me xiyanet nekir, em rast cewherî û paqij man. Lê belê em rasteqîn bûn. Me xwe tenê bi xeyalan têr nedît. Bi hewldaneke mezin ve em ber bi tekoşînê ve çûn. Ev jî nîşan dide ku em ji zarokbûnê dûr ketin û mezin bûn. Me ev jî di dema wê de raber kir. Di encam de me dinya herî baş, têkîliyên herî baş bi kurtayî girêdaniya mezin a doza gihiştina jiyana azad wiha fêm kir û wiha jiya. Em kar dikin ku vê ji bo civakeke mezin û mirovahiyê pêk bînin.
- Kesayeta azad çawa tê avakirin? Kesayet kengê dikare bibêje “ez xwedî kesayetekî azad im?”
- Rêber Apo: Azadî xebatkirin e. Xebat bi jiyanê ve gengaz e. Ji bo çi em ev qasî li ser xebatan disekinin? Ji ber ku xebat me azad dike. Kesayet çi qasî bixebite ew qasî azad dibe. Azadî bi xebatê ve, xebat jî bi şer ve girêdayî ye. Hizirandina şer, amadekariya ji bo şer di kesayet de çi qasî bihêz be, perwerde û serûberkirina şer –şerê leşkerî û siyasî ferq nake- heta şerê bîrdozî çi qasî pêşketî be, kesayet jî ew qasî azad e. Hun çi qasî azad bibin, hunê ew qasî weke jineke mezin bijîn. Dema hun azadiyê di jinê de temsîl bikin, bi tenê wê demê hun dikarin jiyana azad temsîl bikin. Jin dibe zilam dibe ger yek dikare bibêje “ez azad im” di şerê azad de ango di qada bîrdozî, leşkerî û siyasî de bi xebatên pratîkî yên xwe ve xwe ispat kiribe û bi pêş xistibe nirxekî wî yê mirovî heye. Hun dikarin bi wî mirovî re bin, kar bikin û bijîn. Ên din gotinên pûç in û rezîltî ye. Misoger e ev qasi xebata me ji bo jiyana azad e. Hun jî çi qasî xebatên xwe rast bimeşînin ew qasî em dikarin bibêjin hun xwedî jiyanê ne. Şêweyên din ên têkîlî û jiyanê li gel me xwedî tu nirxan nînin. Eşîretgerî, malbatgerî, qebîlegerî, biratî, pîrekî û mêrîtî tunebûn e û rezîltî ye. Ger mirovek dibêje “ez xwedî kesayetekê azad im” pêwîste ku xwe ispat bike. Ger xwe ispat neke di jiyana me de cihê wî nîne.
Armanca tevlîbûna me ya şer û berxwedana me ya li hemberî zehmetiyên wê, ji bo ji we kesayetên azad derxistinê ye. Derveyî vê ji bo me mirovahî û rê nîne. Hemû riyên din li me hatine girtin. Em tenê dikarin xwe li vir bikin mirov. Hemû zehmetî û hewldanên me ji bo vê ne. Di vê riyê de mirovên azad û birûmet bi pêş dikevin. Em dikarin bi van mirovan re jî bimeşin û bi hevrebûnê pêk bînin. Em dixwazin mirovekî baş û serkeftî bi pêş bikeve. Mirov bi vê re jî jiyaneke bişeref bidomîne. Mirov dikare bi mirovên azad re bimeşe. Di Kurdistanê de mirovên azad wiha tên pêşxistin. Di vê mijarê de tu riyeke me ya din nîne.
- Têkîliya azad ji kîjan alî ve jin û zilam bihêz dike? Di nava vê têkîliya azad de reng û ristê ajoya zayendî pêwîste çi be?
- Rêber Apo: Têkîliya azad di wateya navhevdebûn nîne. Têkîliya azad tê wateya mirov hêza serbestî, hêza hizirandina azad û çalakiyê qezenc bike ye. Ev têkîlî tambûna mirov rave dike. Wî dixe hundirê çalakiyê. Yê ku têkîliya azad qezenc kiriye vîna wî di bin bandorên cihê de felc nebûye, di bin bandora îradeyan, kevneşopan, edetan û siyên din de nîne. Dibe ku dewleteke emperyalîst xwedî hêz be, dibe ku kevneşopeke girêdanîner be, dema pêwîst kir dikare li hemberî wan jî bisekine. Pêwîst e mirov azadbûnê berfireh pênase bike. Bi qasî wiha azadbûn hate pêkanîn, an jî yên ku wiha azadbûn e, bi qasî pêşxistina têkîliyê mirov dikare behsa têkîliya azadiyê bike. Ev bi hemû helwestên xwe ve yên gel in. Dikarin encamên helwestên xwe bibînin û berpirsyariya wê rabikin. Jixwe wateya peyva azadiyê pêşketin û pêşveçûn e. Kesên ku gihiştine vê xalê di têkîliyan de azad e. Mirov dikare bibêje, serkeftina azadiyê ya têkîliya azad bi pêş ketiye. Bi kurtayî di vê wateyê de dikare di têkîliyên azad de ristê xwe bilêyîze. Em dixwazin vê mijarê hindekî din vekin, ji ber ku pêwîst e baş were zanîn li ser vê gelek lêyîstokên mezin tên lêyîstin.
Ajoyeke ku her diçe tune dibe û fahîşe dibe jî, dibe ajoya zayendî. Li gor min hîn jî ajoyeke mirov ku herî kêm têgihiştin û herî kêm wate tê dayîn jî ajo û têkîliya zayendî ye. Ji demeke dîrokê ya dirêj hetanî niha rewşeke ku ketina bin bandora pergala civakî, siyasî û aborî mijara gotinê ye. Di dîtinê de ajoyeke xwezayî ye. Lê belê ketiye rewşekê ku bûye eşya û malekî herî xirab bi kar tê anîn. Têkîliyeke gelekî xwezayî û teqez pêwîste azad were jiyîn, ji bo çi hatiye vê rewşê? Di vê mijarê de divê dîrok û civak were lêpirsînkirin. Ji ber ku di asteke mezin de qedexeyên serdest ve dagirtî ye. Zayendîtî di bin bandora qedexeya giran de ye û ev aliyekî wê ye. Aliyekî din jî şopa milkiyetê ya giran dide jiyîn. Bi nêzîkbûnên mal û milkirinê, malbûnê ve weke hatiye rewşeke bi nexweşî. Ev di civaka Kurd de jî wiha ye. Di rastî de li gor her çînekî û tebaqeyekî hatiye serûberkirin û gelekî kirêt e.
Ev jî rastiyek e ku li gel me têkîliya zayendî rê li ber hilweşandin û tunekirina mirov vedike. Dema li gor kevneşopan guncaw be wê demê jî bi şêwazê milkiyetê tê nirxandin. Hunê rojekê lê temaşe bikin ku ew têkîliya jê re tê gotin milkiyeta pîroz weke têkîliya fahîşetiyê ya herî xeter hatiye darezandin û cezakirin. Mijareke herî zêde pêwîste were zelalkirin jî ev e. Zewac fahîşetiyeke dualî ye. Zewac jî di rastiyê de rûyê din ê pergala milkiyetê ye. Bi qasî ku milkbûyîn û rewşa jinê milkbûnê bi pêş ket, eniya vê tiştê ya din fahîşebûn û giştîbûn ava dibe. Ev her du jî koletî ne. Rastiya milk kirinê û mijara fahîşetiyê jî gelekî xeter in. Ev rastiyê de serdestkirina exlaqekî durû ye. Ji ber çi ev wiha ye? Wisa tê fêmkirin ku karakterê giştî ya civaka çînî bi taybet jî rejîmên zordest ên Rojhilatanavîn bi qasî ku zirav e, li ser milkeke pîroz ê bingehîn rengirtina wê mijara gotinê ye.
Civak û mirovan çi qasî milk bi dest xistibin jî ji hemuyan zêdetir jin û zayendîtiya jinê tê girêdan. Dema ku zilamek bi jinekê re têkîliyeke biçûk, zewacek an jî destgirtiyek ava kir, ji bo çi dibêje teqez a min e? Heta dema yekî şaş li jinê temaşe kir ev rê li ber mirina wî vedike. Em dikarin vê yekê çawa dahûrînin? Em dikarin vê weke encamekî bûyîna mijara têkîliya milkiyeteke ku gelekî bingehîn e û kevneşopekî gelekî tund e binirxînin. Mînak te têkîliyek ava kiriye, ji bo çi zilam dikare ev qasî li ser te serdest û bi bandor be? Ji bo çi te weke mal dibîne? Vaye hêza kevneşopiyan di vir de derdikeve beramberî me, bi jiyana me dilêyîze. Di vir de azadî nîne. Berovajî bûyîna mijara milkiyetekê kevneşop a tund heye. Mirov bi destxistina mal, milk û pereyan bi hêz dibe. Ev jî bi destxistina jinê ve yan jî bidestxistina jin û zilam ve çêdibe. Hindek taybetmendiyên ku mirov bike mijara milkbûnê hene. Ev bi vegotineke weke çi qasî zeviyên te, pere û zayendîtiya te zêde hebe ew qasî tu têr dibî ve tê ravekirin. Di vir de tiştê mijara gotinê mirov e. Milkiyeta li ser pere û axê ewqasî rê li ber xeteriyan venake. Lê belê li ser zayendîtiya mirovekî ev qasî serdestî û milkiyet dibe ku bibe çavkaniya koletiyê.
Wisa tê fêmkirin ku di me de xelasbûn û her cure feraset bi mayîna me ya nêzîkbûna malbatê ya gelekî hov û paşverû ve ji ber wê jî bêwelatî ji nasnameya netewî, ji rastiya welat û heta dûrbûna me ji rastiya civakî û gelekî şûn de mayîna me ji nêzîk ve bi feraseta zayendîtiyeke wiha ve girêdaniya xwe heye. Jin dibe yan jî zilam dibe, dema ku zayendîtiyekê bi dest xistin ev wana têr dike. Di Kurdistanê de ev yek gelekî bibandor e. Zayendîtiyeke gelekî çors û pergala malbateke ku li dora wê tê avakirin, mirovên me xelas dike û tune dike.
Pêwîst e di vir de hun taybetmendiyeke min bi dest bixin. Li gor min di vê mijarê de jî kesayeta min xwedî gavavêtineke balkêş e. Nêzîkbûna min a zayendîtiyê ya gelekî bi tevdîr, bi hevseng û gelekî azad xaleke mifte ya pêşketina şoreşgerî ye. Netemaşekirina min a ji bo vê ya weke her kesî di pêşketina min a şoreşgerî de risteke mezin dilêyîze. Weke ku ji bo gelek mijaran ez li gorî kevneşopan nêzik nabim, li gor çanda kolanan jî nêzîk nabim. Ji bo her duyan jî ez metirsîdar nêzîkbûm. Pêşkeşkirina jinekê çi qasî hesta kirêtiyê anî be giştîbûna wê yan jî veguhertina wê ji bo jina kolanan jî ew qasî kirêtiyê tîne. Ez çi qasî li hember bûyîna mijara mal û milkbûnê ya jinê hêrs bûme, bi kirina mijara harem û aleman jî ez hêrs bûm. Van tiştan bi kûranî ez ponijandim. Yek jî ji bo têkîlî û jiyana min yek jî vî tiştî rê da. Hîn jî ez di bin bandora vê de me.
Çi qasî li jin û zilam ji pergala mal û milk wêdetir were temaşekirin, çi qasî ji pergalê û fahîşetiyê qutbûn were pêkanîn ew qasî bi rengê çalakiyeke mirovê azad vediguhere. Ez çavkaniya xweşikbûn û her cure pêşketinê hindekî li vir digerim. Ez bawer dikim ku kesayeteke wiha azad bûye. Yê zayendîtiya wan jî were rizgarkirin. Azadiya zayendîtiyê dibe taybetmendiya çalakiyê ya kesayeteke ku azad dibe. Nexwe, xwe pêşkeşkirin bêguman azadiya zayendîtiyê nîne. Di heman demê de her roj ketina têkîliya zayendîtiyê jî nabe azadiya zayendîtiyê. Li gor min kesayetê ku azadî bi dest xistiye di zayendîtiyê de jî xeleka azadiyê bi dest xistiye. Lê belê ji ber ku kesayet hîn jî di bin bandora giran a kevneşopan dijîn ev bi tenê di nava partiyê de gengaz e.
Ji ber ku ji azadiyê re di asteke bisînor de nêzîkbûn tê raberkirin, mijara zayendîtiyê jî dibe mijareke ku herî kêm em wêrekiya dest dayînê raber bikin. Nêzîkbûnên gelekî hov hene. Nêzîkbûnên li gor ol û kevneşopan heta nêzîkbûnên bi taybetmendiyên herêmî ve dagirtîne dihêlin ku zayendîtî neyê naskirin. Nêzîkbûnên cuda weke ku kesayeta we ji kûr ve birîndar dike. Gelekî kêm kes di vê mijarê de asta azadiyê ji bo xwe bingeh digre. Li gor min hîn jî pirsgirêkeke herî bingehîn ev e.
Em zayendîtiyê tenê bi serê xwe bi dest nagrin. Bi hemû aliyên xwe yên aborî, civakî, hunerî û rastiyên civakî ve bi wan re di nav bandor û helwest, têkîlî û nakokiyê de bi dest digrin. Asta azadiyê ya di van mijaran de û asta têkîliya zayendî pêwîst e bi hev re were bi dest girtin. Kesayeteke ku xwe di vê xalê de gihandiye û kûrbûna wê bi dest xistiye, dê rast bijî û bide jiyîn. Tiştê ku şerme û pêwîste neyê qebûlkirin feraseta ji ber ku lihevhatina zilamekî ya bi keçikekê re yan jî keçikekê ya bi zilamekî re weke ku dixwaze bijî ye. Ango ji ber li hev hatiye, li gor edetan zewiciye, ji ber bi fermiyetê ve hatiye girêdan, ev têkîlî zêde min têr nakin. Ev rengên têkîliyan hîn di serî de zêde min jê hez nedikirin.
Girêdana asta azadiyê ya bi şoreşê ve bi şer û rêxistinbûnê ve gelekî zelal e. Min ji bo xwe rêgezek ava kir ku têkîliya li derûdora vê bi pêş bikeve dê watedar be û bi rêzdarî dê bi pêş bikeve. Taybetmendiyeke vê ya şoreşî û civakî heye. Em ji bo welatê xwe şerê vê dijîn. Ji gotina “em wiha têkîliya azad bijîn” wêdetir em tekoşînê û kesayetan azad bikin ku mirov ji bo têkîliya azad û azadiya zayendî jî bikaribin rast nêz bibin. Qedexekirina zayendîtiyê, milkiyet û fahîşebûn hiştiye ku kesayet neyên naskirin. Dibe ku lingê her mirovê bişemitîne. Hunê li ser xwe serdest bin, radestî van ferzkirinan nebin û nekevin nava nêzîkbûnên gelekî erzan. Li gor min pêşketina şoreşê, azadiyê û kesayetê dikare di vê mijarê de çareseriyê ava bike. Ji ferasetên têkîliyan ên derveyî vê re ez zêde wate nadimê û kirêt dibînim.
Dibe ku were gotin “em tengav bûn, pêwîstiya me bi vê têkîliyê heye.” Di civaka Kurd de mirov gelekî tengav bûne. Bi tenê zayendîtiya çors ve têrbûnê pêk tînin. Jin piştî panzdehan, zilam jî piştî bîstan diweşin û bedenên wan xirab dibin. Dibe ku bi zayendîtiya çors ve jiyanê bimeşîne. Ev jî bi tenê sînorên hovbûnê diyar dike. Naxwe çareserkirina vê pirsgirêkê diyar nake. Taybet her kes di vê mijarê de asê maye. Bi taybetî di rastiya Kurdistanê de ev yek wiha ye. Riya derbaskirina vê tekoşîneke ku ji sînorên zayendîtiyê hîn mezintir dayîna ber çavan e. Mirov dikare bibêje pêwendiya xwe bi zayendîtiya çors ve nîne. Bi têrbûna zayendiyê ve jî zêde pêwendiya xwe nîne. Dema ku têrbûna zayendî jî were lêkolînkirin dê were dîtin ku dema rast neyê bidestgirtin dikare jiyanê tune bike. Weke meşa li ser pira siratê ye. Dema rast hate bidestgirtin, dibe ku pîroziya wê têrbûnê jî hebe. Hunê balê li hevsengiya hemû civakê bikişînin. Qada tekoşîna zayendî weke qada şer e. Perwerde û têkîliyeke zayendî ya xelet dibe ku mirov tune bike. Dîsa înkarkirina çors a zayendîtiyê mirov gelekî seqet dihêle.
Gelo ya rast çi ye? Ya rast tekoşîneke gelekî dijwar e. Ji bo zayendîtî azad bikin hunê rast bi dest bigrin. Hunê di sîwanê tekoşîn û şer de azad bikin. Hunê xwe ispat bikin ku wateyeke zayendîtiyê hebe. Naxwe tenê bi wateya çors de gotina, “zayendîtiya min heye, ez zilamekî wiha me, jineke wiha me” nêzîkbûneke xercî alem e. Dibe ku pirsgirêkên kesên wiha li kerxaneyan, kolanan û di zewacên ehmeqî de were çareserkirin. Lê belê tê zanîn ku ev hemû li gel me ne çareserî ne. Ketin e, avahiyeke civakî ya hov e û ji bo her cure bandorên dijmin vekirî ye.
Di dahurînên Rêbertiyê de pirsgirêka zayendîtiyê bi wate derketiye rastê. Jiyana di vê mijarê de jî jiyaneke gelekî dijwar e û pêwîste cidî were bidestgirtin. Bi dest girtina ji zarokatiyê heta roja me nêzîkbûna têkîliya jinê, têkîliya dayik û bav, têkîliya bihest, têkîliya bi partiyê re bi ziravî hatiye diyarkirin. Hîn jî rêveçûneke gelekî baş a vê rêgezê heye. Di PKK’ê de çîrokeke meşandina saxlem a azadiya zayendî heye. Gelek kes ne di zanebûna vê de ne. Lê belê di giştî de rêgeza azadiyê û xwe nîşandana vê di qada zayendîtiyê de gav bi gav pêş dikeve. Yê ku nikarin xwe li gor pêwîstiyên vê rêgezê pêş bixin di gelek qadên din de jî bi paş dikevin an jî pêşketineke zêde bibiryar nikarin bijîn. Ev jî tekoşînê dixwaze. Li şûna ku mirov pirsgirêkê weke tabuyekê bibîne, pêwîste bi tekoşînê ve qezenc bike. Ger hun baş bizanibin, zayendîtiya zayendên jin û zilam bêdagirkerî, bêmilk ji dûrûtiyê û serdestiyê dûr azad û wekhev bi rêxistibûna siyasî û çandî ve bi dest bigrin, li pîvanên di vê mijarê de balê bikişînin, wê demê wateyeke têkîliya zayendî dê hebe. Berovajî hun dê rezîlbin û gelekî xirab wenda bikin. Di tekoşîna şoreşgerî de bi taybetî jî ger hun di nava rêxistina siyasî û artêşê de bin bi şertê ku hun zirarê nedin xebatên nava artêşê de li ser çareseriya rast a zayendîtiyê hun dikarin nîqaş bikin. Hun dikarin di vê mijarê de lêgerînên xwe yên rast bidomînin. Weke din pêwîste hun di vê mijarê de hesas bin, dîsa uslûbê tekoşînê bingeh bigrin. Ji ber ku lêyîstokên herî mezin li ser zayendîtiyê tên lêyîstin.
Di zilaman de mijara zayendîtiyê mijara serdestiyê ye. Kêmasiyên we ji bo wan sedema serdestiyê ye û karektereke zordest bi zilam dide qezenckirin. Ger hun li ser vî bingehî xwe pêşkeş bikin, dibe ku derveyî armancên we hunê xwe bikin amrazê serdestiya zilam. Ji ber wê jî ji bo ku li ser zayendîtiyê serdestiya zilam a zordest bi pêş nekeve pêwîste hun xwe gelekî bi pêş bixin û azad bikin. Hun neçarin di vê mijarê de bi zilam re tekoşînê bigrin ber çav. Bêguman ez van tiştan di wateya çors de diyar nakim. Zayendîtî weke çekekî, weke hêza kirîn û firotinê bi kar anîn kirêtî ye. Ez di vir de behsa tekoşînkirinê ango ji aliyê civakî û siyasî ve di nava sînorên ku ew ji hemû aliyan ve were qebûlkirin de hatina rewşeke kesayetbûnê dikim.
Ger hun jî ji bo zayendîtîya xwe bibêjin, “çi be jî gelekî pereyan dike, ger li vir nebe jî ezê li wir bifiroşim, ezê ev qasî biha bifiroşim.” Wateya vê hunê xwe bikin mijara milkbûneke gelekî xirab. Hunê bikevine bin serdestiya hindekan û xwe bifiroşin. Bikevine rewşekê ku bibine malekî pênc qirûş nayê dayîn. Riya pêşîgirtina van xeteriyan, riya ku em ji bo xwe bingeh digrin e. Pêwîste neyê înkarkirin jî. Pêwîste mirov nebêje “malê min e, ji bo ku biha bifiroşim ezê li benda kiryarekî mezin bim.” Ez van weke sembol diyar dikim. Ji van zêdetir pêwîste bibe raveya rêzgirtina mirov a ji bo xwe û xwezayîbûna xwe. Lê belê ji bo vê jî pêwîste mirov bibe mirov. Gelo li gel me kesayet çi qasî mirov e? Ev tekoşîn tekoşîneke mirovahiyê ye. Em dixwazin bibin mirov. Diruşma me ya din jî ev e. Ji bo bikaribin zayendîtiyê weke mirov bijîn pêwîste hindekî tekoşîna çînî were qezenckirin.
Ez nirxandineke giştî bes dibînim. Pêwîst e kesayet li ser vê biponijin û nîqaş bikin. Hindekî xwe tengav bikin û em dixwazin çi bibêjin hindekî têbigihên. Ez tekoşînekê dimeşînim. Ev tekoşîneke zehmet e û ez bawer dikim ku min bi vê encamên baş derxistine. Naxwe jinên ku ev qasî alîgirên azadiyê ne dernediketine holê. Ger di refên me de zilamek erzan nêzî jinê nabe, ev rewş nîşan dide ku tekoşîn berhemên xwe dide. Nêzîkbûnên erzan gelekî hatine bisînorkirin. Pêşketinek heye, nêvenga têkîliya rêzdar tê afirandin. Ger xiyanet lê neyê kirin, li çepê yan jî li rastê neyê razandin her biçe gihiştina pêvajoyeke têkîliya mirovî gengaz e. Pevçûna mirovên rêzdar ber bi dinyaya têkîlîyê ya mirov zêdetir rêzdar dike gengaz e.
Têkîliyên di bin pîvanên zewacê de her çi qasî di bin navê şoreşgeriya klasîk de be jî ez zêde watedar nabînim. Têkîliyên we yên erzan ên di dibistanan de jî zêde cidî nagrim. Nêzîkbûnên weke “lihevhatiya min e, evîndara min e” jî têkîliyên weke ne cidî dinirxînim. Ji ber ku naveroka van nîne û ne xwedî nirxin. Têkîliyeke birûmet di asteke wiha de nayê bidestgirtin. Ewên ku têkîliyên bi vî rengî dijîn, em wan dihejînin û dibêjin “were ser hişên xwe, têkîliya mirov a bi mirov re ji rêzê negre dest.” Di heman demê de şêwazên têkîliyên pergalê ne. Şêwazê têkîliyên pergalê taybet ên faşîzma 12 Rezberê di giştî de ya serdestiya emperyalîst ku bi ragihandinê weke bahozê di nava mirovan de belav kiriye û mirov gelekî kirine kole ye. Pejirandina vê stûtewandin bi xwe ye û wendakirinê rave dike. Ev yek ne azadiye jî. Ev dibe rewşeke ku em dixwazin vê hindekî bi tekoşînê derbas bikin û qezenc bikin.
Em dixwazin jinên hîn nêzîkî azadiyê ne û zilamên hîn nêzîkî wekheviyê ne ji aliyê estetîk ve pêş bixin. Ji têkîliyên ku mirov jê nefret bike dûr bixin. Rewşên ku hev gelek xirab bi kar anînê derbas dikin û bigihînên rewşên ku kêm zêde rêz were nîşandan. Li ser vê bingehê hêdî hêdî ber bi çareseriyê ve çûyîn çêdibe. Ger her kes di vê mijarê de bi baldarî li ser xwe bisekine, xwe rast şîrove bike û rast xwe tevlî çareseriyê bike wê pêşketin ronahîtir bibe. Zayendîtî weke ajoya jiyanê ya gelekî xwezayî dê ji bo pêşketinan bingeh ava bike û mirovan bihêz bike. Di şûna nêzîkbûnên seqet hatine hiştin an jî weke siyasî, civakî û çandî li dijberî civakê tên xebitandin, wê bigihên nêzîkbûnên ji bo pêşketinên siyasî, civakî û heta çalakî ku gelekî hêzê dide. Li gel bin xistina vê ve dê zayendîtî ji binketinê rizgar bibe û bigihê ristê xwe yê bingehîn. Bi destxistina vê ve dê bibe civakbûn û siyasîbûna bihêztir û ev jî çareseriyeke rast e. Lêhûrbûna me li ser vê bingehê ye.
Mijar li ser vê bingehê gelekî hate bidestgirtin. Ger zêdetir bi wêrekî serdeçûn çêbibe, zehmet be jî her çi qasî em ji pêvajoyeke zehmet û azad re derbas bibin jî em rûmet bidin ku emê bigihên çareseriyeke saxlem. Em hêvî dikin bi hindek sebir, tehemûl, rexne û tekoşînê ve emê pêvajoyeke azad bi dest bixin. Wê demê pêwîste em hêz bidin vê kesayeta saxlem bi dest bixin, perwerde bikin û bihêz bikin. Azad bikin ku bi vî rengî hun bikaribin ristê çareserî û rêbertiyê bilêyîzin.
- Ayrıntılar
ji çapemenî û raya giştî re!
1. Di 10 cotmehê, danê sibê, saet di 08:00 de hêzên me yên YJA-Star yên li Kerkûkê li gundê Banşaxê yê bajaroka Dakok a Kerkûkê çalakiyeke sûqîeqest, çekên navîn û giran pêk anîne. Di encama çalakiyê de wesayiteke a çeteyên DAIŞ’ê hatiye rûxandin û emîrek ê çeteyan hatiye kuştin û 3 çete jî birîndar bûne.
- Ayrıntılar
ji çapmenî û raya giştî re!
1. Di 11’ê Cotmehê (îro) saet 05.30’an hêzên me yên Gerîla û YBŞ’ê li ser rêya Şengalê li hemberî karwanê çeteyên DAIŞ çalakiyek kemîndanînê pêk anîn. Di vê çalakiya bi çekên giran û ferdî pêk hat de 12 çeteyên DAIŞ hatin kuştin û 6 çete jî birîndar bûn.
- Ayrıntılar
ji gelê me û raya giştî re!
Li Kurdistanê geşadanên girîng pêk tên. îro YPG/YPJ’ê li Kobanê qehremantiyek mezin nîşan dide û Gelê me ye Bakur ku li hemberî berxwedana ku li Kobanê pêk tê bêdeng nema û xwedî lê derket.