Bêguman li hemberî ketina mezin, li hemberî girîna mezin, li hember layîqiya biçuk, helwestekî min heye. Ji xwe bavê min digot, “dema ez bimirim dê tu rondikekê jî nebarînî”. Wî dizanibû ez li dijî çi me. Li hember biçukbûnan û erzanbûnan ez rondikan nabarînim. Lê di aliyê dîtirê de jî cîhan hemû dizane ku ez çiqas hestiyar im. Aliyê min yê evînê û hestewarî ji aliyê min yê zanebûnê bihêztir e. Lê zanebûn jî heye, ez wê jî piştçav nakim. Meşa min ya nêzî zanistiyê tu kes nikare piştçav bike!
Ez şerekî balkêş yê hestan didim meşandin. Ji xwe şoreş bi hestan destpê dike. Di min de jî aliyê hest pir bihêz destpê kir. Biqandî kîn û hedan bi xwastek, bi qandî dijbertiya kîrêtiyan, bi bingeh girtina bedewiyan bi pêşveçûyîneke li gor xwe destpê kir. Destpêkê zanebûn, siyaset nebû, hest hebûn.
Min xwast ez feraseta herî paşverû û kirêt ya gundê me jî fêmbikim. Hîna tê bîra min zarokên xwe ji zarokên paşayan jî nirxdartir didîtin. Li gel wê, dibe ku di kirêtiyê de tu kes mîna wan tunebû. Lê digotin, “hele binêrin çiqas bedew e, çiqas jêneger e”. Bêçareserî ne. Tevî ku gelekî ne xweşik in malbat vê yekê wisa dinirxînin.
Ev bîrdoziyeke.
Bîrdoziyeke e. Di bingeh de ewqas bênirx û pêmen hatiye hiştin ku, hebûna mijara gotinê ew e: dibe ku xwedî çend bost, erd an jî yek-du bizin, kerek, yek –du kuçik û yek- du zarokan e. Wan dixe cihê welêt jî, cihê xwedê jî, di sîstema nirxan de çi hebe dixe cihê wan hemûyan. Çavên wan wekî dîtir tu tiştekî nabîne. Têkîliya me ya malbatê wisa ye.
Xebatên zewiyan girîng bû. Min di zewiyan de xebat dikir. Palehî ji bo me barekî giran bû. Min digot palehî pêwîste û min palehî dikir. Lê divê bi vê yekê re temenek neyê qedandin, ez wisa difikiriyam. Piştre ez çûm Çukurovayê jî, yan du yan jî sê caran çûm. Min pembû berhev kir. Min li wê derê jî jiyan di nava xwîn û xwîdanê de dît. Li wê derê ked çi ye, jiyana bi kedê çawa dibe, dihate fêmkirin. Min baş kar dikir, lê min digot ez bi vî karî nikarim temenekî biqedînim.
Ez bi xwişk û birayên xwe re diçûm. Lê dîsan jî xwişk û bira bûn. Di her tiştên wan de kîrêtî jî hebe, dîsa xwişk û bira bûn. Xwişkeke min hebû, ez bawerim min xebatek li ser wê dida sepandin. Dibe ku zehmetî dikşand. Ma min serdestî armanc dikir? Ez bawerim di xebatê de min çalaktî jê dixwast. Wê jî digot; “ancax hêza te digihêje min”. Hêz pê anîn. Di nava malbatê de min ev yek diceriband, lê li ser bingeheke rast. Bi birayê min re jî wisa bû. Zilam pir bêçalak bû, di malbatê de xeteriya mîratxwariyê hebû. Her weha ez bawerim piştre hindekî weke mîratxwarekî ma. Hîna ji wê demê de mafdariya bi ser de çûyîna min eşkere derkete holê. Zilam nedikarî rast û dirûst li kerê jî siwar be. Me du biran wisa bi lingên wî digirt li kerê siwarî dikir û wisa dibir navçeyê. Birayekî wisa bû ku bi hêsanî nexwaş diket û xwe radestî destan dikir. Bêguman min ev yek qebûl nedikir û şerê ku ez dê piştre bînim ser ziman jî ji ber vê yekê bû.
Min lîstok jî dilêyîstin, lê zêde ne. Lêyîstika bi lingekî, lêyîstika evîndariyê û hindek jî kortvanî. Min dixwast ez bi keçan re jî bilêyîzim. Keçeke ku min dixwast ez pê re bilêyîzim, lê zû zewicî bû gotineke min a weke; “ka were em bi te re lêyîstika xwe bidomînin” hebûye. Bîranîneke wê jinê yê wisa hebûye. Li gel min bîranîneke wisa nîne, lê wê gotiye dibe ku hebe.
Heger hêrsa min ya bêyî encamiya lêyîstika bi keçên gund re nebaya, min nedikarî ez keçan wisa bikşînim vê lêyîstika azadiyê û têkoşînê. Divê kesayet li hember xwe xwedî îstîkrar be. Gotineke min hebû, ne xiyanetiya li zaroktiyê. Bi bingeh nakokiya mezinan çî ye? Nakokiya destpêka bi hêviyên xwe yên zaroktiyê re ne. Min nedixwast ez li vê jî xiyanetê bikim. Azadî wisa dest pê dike. Hêviyên zaroktiyê hêviyên pîroz in, hêviyên aştiyane ne. Pêve girêdan, têkîliyeke rast e.
Pejirandina zilamê Kurd ê ji rêze û kevneşop gelekî xeter e. Min ji keçan ev pirs pirsî: “hûn zilamê wisa çawa dipejirînin?” Heger min bi zincîran jî girê bidin ez têkiliyeke wisa qebûl nakim. Hat bîra min, li gund jinek dabûn. Min ew rewşa xwe ya zaroktiyê ve bihîstibû. Gotin ji bo ku jin ji malê nereve ew bi dîreke malê ve girêdane. Û dîsan digotin: jinê ta birîne û reviya ye. Ji ber çi revî ye, wisa bala min kişand. Lê roxmî vê yekê, îro hemû jî weke ketiyan pêve tên girêdan. Başe ma ez dê vê malbatê çawa weke malbat qebûl bikim?
Dema mirov dest bi dibistanê dike, bi mirov nav-paşnav didin hînkirin. Dema ez destpêkê rabûm ber textê reş tê bîra min. Mamoste ez rakirim û got; “binivisîne”, “navê te-paşnavê te”. Ji bo min ev yek ji ezmuneya herî girîng bû, hîna di bîra min de ye. Min êdî tîp di mejiyê xwe de nexş kiribûn. Bêguman navê min û paşnavê min hindekî dirêjbûn. Lê min rêz kir. Dema min qedand ez bawerim min gelek puanên erênî jî girtibûn. Ez bi jiyaneke zor a serkeftina ezmuneyeke mezin çûm di cihê xwe de rûniştim. Rojên destpêka dibistana seretayî bûn. Gelekî zor bûn: zehmetiyên ziman hebûn, zehmetiyên jiberkirinê hebûn. Ji xwe min di malbatê de tu aramî nedîtiye. Gund bi zehmetiyan ve dagirtiye. Zehmetiyên dibistanê jî li ser zêde dibin. Hîna di wan salan de weke ku mirov ji ber baranê bireve û rastî teyrokan were. Ango rewş wisa bû.
Rastî, bi qandî ku te aram neke bêeman e.
Ez bawer nakim ku tu zarok li hemberî van rastiyan ev qasî xafil bimîne.
Ji ber ku mercên we hêsan bûn. Malbateke li ser zarokan serdest, dikare pêvajoyên dibistanê jî baş amade bike. Bi kêmanî bihevseng û bêyî ku bixe nava tengezariyê. Bêguman ji bo zarokan ewleyî ne. Tu ewlehiya min nebû. Ez bawerim qenciya wê jî çêdibe. Di wî temenê zaroktiyê de ez bi xwe dibûm ewleyiya xwe. Heger ez pişta xwe bidim xal û bavan, bi ihtimaleke mezin ezê di xeteke cewaz de pêşbiketibama. Vaye wisa nepêkhatina wê, mirov dikare bibêje ku gava yekem ya bûyîna min a xwedî xetekê ye.
Mamosteyê yekem... ez bawerim mamoste hindekî hişyar in. Navê wî tê bîra min, ji Çorûmê bû, Mehmet Meydankaş. Min hindek mast an jî hêk jê re biribûn. Tenê ji ber vê jî ne, dibe min ji roja yekê ve bala wî kişandibe ku, ez vexwendim mala xwe. Xwerina min bi wî re xwarî hîna di bîra min de ye, ji bo sifreyeke baş bû. Tiştekî şanaz bû. Ez şanaz bûm. Ez bûm xwendevanê herî berbiçav ê mamosteyê xwe. Û min ew rêz her dem parast. Ji sala destpêkê hetanî roja ku min xwe naskiriye, hetanî niha li hemberî rastiya mamostetiyê ez her rêzdar bûm. Misoger ez bêrêz nebûm, sivik nebûm û her dem min dixwast ez bibim xwendevanê wî yê herî baş. Vê yekê hîna di wan salan de destpêkiriye. Xwendevanî, meletî û pale her wisa çêbû.
Kesayeta min çima bi hêsanî têk naçe? Ez hem di pergalên lêyîstika zarokan de û şeran de, hem jî piştî wê dema min dest bi dibistanê kir, ez têk nediçûm. Hetanî zanîngehê jî ez her dem berbiçavê mamosteyên xwe bûm. Nêzîkatiya min piratîka perwerde û xwendevaniyê re awarte bû. Gelek ji wan mamosteyan îro dijîn. Pesin û nêzîkatiyên wan yên ji min re; hemû xwendevan di nava hesûdiyê de û di bin bandora min de hiştin. Rêbertiyeke min ya xwezayî hebû. Di perwerdê de û di fêrbûna ABC yê de, pir rişt, rêzdar û baldar bûm.
Di dibistana seretayî de meleyekî baş bûm. Min xwe dabû olê û min gelekî jî nimêj dikir. Bêguman ez demekê ponijiya bûm. Min di xala meletiya gund de cih girt û ez dikarim bibêjim ku di asteke pêş de bû.
Dibe ku şensê min hindekî jî ji ber taybetmendiyên malbatê bûn. Bavekî ku xwe zêde saz nekiriye, pîvanên xwe pêk nayne, dîsa dayîkeke ku xwe weke têyî xwestin serdest nekiriye, dîsa di hawirdora bira û xwişkên ku xwe pêşnexistine de, ez derfeta gav avêtinê bi dest dixim. Di nava malbatê de şerê rêbertiyê min wisa bêeman bi rê ve bir. Di hundirê wê de bi hezaran bûyer û şer hene. Niha ev şerê ku ez bi Komara Tirkiyê re didim meşandin hîna wê demê pir bi dijwarî min dida meşandin. Wê demê gelek gotin û çarîneyên ku dayîka min ji min re gotibûn hene. Şêwaza xebata min didît. Hîna tê bîra min, digot “evdal ma tu kes weke te dixebite”. Cewaziya min dizanibû. Komeke piçûk ya me xwendevanan hebû. Li derûdora deh kesan bû. Min dixwast ez wan bibim dibistanê. Ez dikarim bibêjim ku min gelekî baş perwerde kirin. Min bi hemûyan nimêj dida kirin. Em diçûn dibistanê curn hebûn. Dema baran dibariya hindek av tê de kom dibûn, min bi hemûyan destav dida girtin. Hema li dûv min rêz dibûn û nimêj dikirin. Di vê wateyê de min gelekî meletî kir. Di dibistana seretayî de û bi xwe bixwe min kir. Qonaxeke girîng a rêxistikirinê bû. Bi xwe bixwe re meletî kirin girîng e, ma ne wisa? Ango li gor gundê xwe weke zarokekî oldar û baş di temeneke zû de bibe mele. Peywireke wisa ye ku her zarok bi hêsanî nikare hilde ser milên xwe.
Min dixwast ez dibistanê li ber dilê koma xwe ya xwendevan xweş bikim. Min ABC bi wan dida hînkirin. Ev hewldana ku min bêyî bihayê tiştekî dikir, diya min weke evdaliyê dinirxand. Diya min bi ser min de dihat; “bêyî ku tu berdêlekê bistînî çima tu deh-panzdeh zarokên gundiyan perwerde dikî.” Kî rast bû, tu kesî weke min nedikir. Taybetmendiyeke min a ku wê demê xwe derxistiye pêş ve jî, hewldana perwerdekirina mirovan e. Di aliyê din de zarokekî ku li gor xwe nagihê, diyare ku ez berbi ciwanmêriyê ve diçim.
Wê demê bi vî tiştî hesiyan: ev zarok dê nebe zarokekî asayî yê malbatê. Hîna wê demê dayîka min ji min re digot tu nikarî malbatekê sazbikî. Weha rexne dikir, “tu kes keçan nade te, kar nade te”. Diviya ku ew jî rast bûya. Ji ber ku diyardeyên ji min, çavkaniyên min, eşkere derdixist holê ku ez dê bi tendûrist nebim weke zarokekî ku ew dixwazin.
Tê bîra min wê demê wisa li derûdora min zarok hebûn. Piştre ew hemû çûn radestî pergalê bûn. Kesên ku ji bo xwendinê ez bi wan re bûm alîkar, yên ku min bixwe fêrî xwendinê kirin, çavên wan her dem li pergalê bû. Dixwastin bibin mamoste yan jî wisa çavên xwe berdabûn pergala malbatê û pergala dewletê.
Di saziya ol de, di saziya dibistanê de, piştî wê di saziyên bîrdozî û polîtîk de serê min her bi bela û ez her di rewşa lêgerîna tiştên ku min dixwast de bûm. Bi bingeh ez pê ve girêdayî bûm, lê nedîtina min a xwasteka xwe, ez birim pirs û encama çawaniya pêkanîna tiştê herî baş. Tu kes weke min ne bi mamosteyên xwe ve, ne jî bi hevalên xwe ve girêdayî ye. Hemû mamosteyên min, min nasdikin. Min dizanîbûye ku ez hezkirina hemûyan bi dest bixim. Ev gotin nînin, peyitîn hene. Û ji her beşê mamoste hebûn. Hevalên min jî wisa bûn. Yên ku ji beriya 20-30 salî ez nasdikirim niha hemû dostên min in. Tirk jî wisa ne. Hemû hevalên min (belkî niha hindek ji wan di qonaxên dewletê de bûn.) min weke dost bi bîrtînin. Tiştê ku ez dixwazim bibêjim, ji bona girêdana hevaltiyê di min de hewldaneke mezin hebû. Lê roxmî vê min got divê hemû werin têperandin. Têperandina mamosteyê xwe bûyereke zehmet bû.
Ji hevalên xwe re bûyîna rêber jî zehmet e. Bicerbînin çiqas zehmet e hûn jî dê bibînin. Roxmî her tiştî bêyî ku tu wan bişkînî, bêyî ku tu wan nerihet bi êşînî... ji ber ku têperandina wan dibe ku wana bi êşîne. Têperandina kesekî gelekî zor e. Lê belê heger pir erênî were têperandin dilxweş dibe. Du dibî mamosteyê mamosteyê xwe, ev yek wî/ê dilxweş dike. Tu dibî rêberê hevalên xwe, ev yek jî wî/ê dilxweş dike. Dîsan yekemîn hevalê min ê zaroktiyê gundê Hesen Bîndal hebû, gundê Cîbînê. Gundekî Tirkan bû û malbatên wan hîna jî me bi xêr bi bîrtînin. Ji bo rojekê min vexwînin malên xwe gelekî eleqe nîşan didan. Wisa nêzîkatiyeke min ê rêzdar hebû. Niha em tevgereke mezin ê êrîşê ne, lê misoger wisa rewşeke bêqisur a rêzgirtinê jî hebû.
Hîna jî ez di cihê nêvî de radiwestim. Nayê payîn ku ez bi hêsanî werim têperandin û vala werim derxistin. Em hîna mijûl dibin. Ango ez dîn jî bibim, ez pêşiya vî karî û pêşiya we bernadim. Yê ku ji heft saliya xwe ve xwe bi vî karî ve girêdaye, dikare bi hêsanî dev jê berde? Tê bîra min mamosteyê min ji bo ez bi yekî re werim kortê ez rakiribûm ser piyan. Ez bawerim Hesen Bîndal bû. Min pir şerm dikir min digot, “ez nikarim bi vî hevalî re werim kortê”. Ew hindekî din bi hêz bû. Ez di hunera kortvaniyê de lewaz bûm. lê ev hest hîna di bîra min de ye: ma ez rabim an ranebim? Di vê mijarê de bi rojan, bi mehan min dudilî jiyan kir. Dema ez rabûm jî me nekarî em ji hev bibin. Ji bo min rewşa herî zêde min bi ser xistî, di rewşa wekheviyê de mayîn bû. Ji bo min rabûna kortê roxmî ku gelekî zehmet bû, bi zehmetî rewşa wekhevmayînê afirandin gelekî girîng e. Êdî min dilê xwe li ser wê bingehê amade kir. Wekhev mayîn. Heger ez nikarbim jê bibim jî, ez têkçûnê jî napejrînim.
Di her qada jiyanê de ez wisa me, di fêrbûyînê de jî ez wisa me. Dema min dixwast ez ji refê derbas bibim, fêmkirin çiqas lewaz dibe bila bibe, heger gengaz be xala herî baş wergirtin, lê pir kêm ketina bin pêncan şêwaza min bû. Pir kêm sê yan jî çar hebûn. Bi qandî pêçiyên destekî hebûn an jî tunebûn. Û di tevahî jiyana min de wisa bû: Di revê de, di meşê de, di mijûlbûna her tiştî de, ez wisa bûm. Li lîsêyê, di dibistana navîn de, wisa gelek nêzîkatiyên balkêş, gelek pêvçûn û hemû jî bi hilkehilk bûn.
Heger ez nebim nabe, ez têk biçim qet nabe. Ev her du hest,
bêyî ku ez xwe ji karekî re amade bikim, ez nakevim nav. Di derbarê hêz gihiştandinê de taybetmendiyê pîvanê ye. Di bingeh de ez ne kortvanekî xort im, lê bi rabûnê re hema ketin zêde li gor min nîne. Di hemû lîstokan de ez wisa me. Yên ku min dikarîn ez bi dest bixim, ji xwe min bidest dixistin, yên din jî wekhevî bû. Ez bawerim min pir kêm di lêyîstikan de wenda kir. Ev taybetmendiyeke derûnî û takekesî bû.
Şêwaza min pir balkêş bû. Dema min nimêja xwe ya destpêkê kir meleyê gund (ez bawerim 1984’an de mir) digot, “heger tu bi vê lezê bidomînî tuyê bifirî. Tuyê bibî ewliya û bifirî”. Nimêja min ya destpêkê bi meleyê gund vê nirxandinê dide kirin. Esas ez zêde ji duayan fêm nakim, lê bi kêmanî ez dişopînim. Şêwaza min ya şopandinê, di derbarê min de mele dibe vê darezînê. Weke vê gelek ezmûneyên min yên jiyanê hene. Ketina ji hemûyan re cidiye, bi wate ye û wisa birina encamê heye.
- Ayrıntılar
Ji xweda û xwedawendên Zagrosê bipirsin, ji ax û daristana bipirsin, ji dost û hevalan bipirsin, lawikekî lingê wî tazî bû, çavên wî tijî rondikbûn û cilê wî qetiyayî bûn, ew li kuderê ye? Li dayîka xwe digeriya. Bi hesreta dîtina dayîka xwe, ne serma û seqem, ne jî birçîbûn û westandin bandor lê nedikir. Xwîngerm û şêt bû. Bi ba û bagerên çiyan re dikete nava pêşbirkê de. Tenê ji bo bighêjê dayîka xwe, her tişt hildigirt ser milê xwe. Mîna lawikê xerîb hesreta wî di dilê wî de nema û gihişte dayîka xwe. Lê belê kesekî texmîn nedikir ku wê di hembêza dayîka xwe de çavê xwe li dunyayê bigre. Roja ku hevalê Seyîd Riza çavên xwe li dunyayê digre, asîman har û dîn dibin. Baran dibarê, dil û kezeb li ser gerilayê ciwan dişewitin. Dayîka delal dîsa kurekî xwe wendakir û di quncikên şevan de dilorînê. Bi çûyîna şehîd Seyîd Riza re careke din axa pîroz xwe bi xwîna lehengan şûşt. Di dilan de kîn û kerb zêdetir kir û hêvî mezintir kir. Li ser dil û kezeba mirovan navê Seyîd Riza hate nivîsandin. Hevalên wî yên şerker dilê wan ranakê ku navê wî bi lêv bikin. Her carekê navê wî tînin ser zimanê xwe, bîranîn û rojên ku bi hev re derbaskirine tê bîra wan. Di çiyan de çîrokeke weha jiyankirin, êş û janên pir mezin bi xwe re tînê.
Seyîd Riza Di Nava Pencên Feqîrtiyê De Mezin Dibe.
Mehmed Înce (Seyîd Riza) li navçeya Hezro ya girêdayî Amedê di sala 1984 an de ji dayîkbûye. Rewşa malbata wî ya aborî pir lawaz û qels bû, ji lewma di temenekî biçûk de dixebite. Wekî her zarokekî dixwaze biçe dibistanê, lê belê feqîrtî xeyal û jiyana wî didize. Di temenekî biçûk de desp bi kar dike, pêlavan boyax dike, pirtûkan difiroşe û heta hin caran jî bi hevalên xwe yên feqîr re li kolanan digere. Helbesta feqîrtiyê bi tîpên mezin di ruhê wî de hatibû nivîsandin. Şên û xweşiya jiyanê di ruh û dilê xwe yê biçûk de diveşart. Ji ber pere her çiqasî hebin jî, lê belê tu nikarî bi peran dilşadî û xweşiya jiyanê bikire. Heval Seyîd Riza zarokekî jîr bû, li derdora wî çi tê jiyan kirin dizane. Bîr dibir ku li kêleka wî jiyaneke bê dadî heye. Çima hinek mirov weke dixwazin jiyan dikin û hinek jî di bin lingan de diperçiqin? Çima zarokên Kurd di cîhaneke weha bê dad de mezin dibin? Gelo ji ber em Kurdin pêwîste êş û xemgînî para me be? Ev nakokî di serê Seyîd Riza de mîna pêtên agir gur û geşdibin.
Xezeba xerîbî û feqîrtiyê jî di hundirê xwe de dihewîne. Dewleta Tirk şerê xwe yê taybet çawa bi koçbertiyê li ser gelê Kurd dida meşandin, îro jî bi feqîrtiyê didomîne. Gelek mirovên Kurd ji derdê xerîbtiyê çavên xwe li dinê girtine û bi hesreta vegera welatê xwe di gorên xerîb de hatine bin axkirin. Dijmin ji bona ku vîna gelê Kurd binpêbike û di nava koletiyê de bifetsîne, di rêbaz û siyaseta xwe de berdewam dike. Ne xema dewleta Tirka ye ku zarokên mîna Seyîd Riza di nava pencên feqîrtiyê de bêne daqurtandin. Ne tenê zarokên Kurd ji birçîna dimrin, hemû mirovên ku nasnama wan tê mandila(înkar) kirin, dibin cangoriyên siyaseta dewleta Tirk. Feqîrtî lêgerînên hevalê Seyîd Riza yên azadiyê, ziwa nekirin. Dixebite, ked dide, xwêdanê dirjîne û weha nirxên jiyanê diparêze. Ev jî roj bi roj hezkirina welat di dilê wî de mezindike. Bi naskirina rastiya pergala deshilatdar kîn û qehra di dilê wî de zêdedibe. Li ser riya gihiştina jiyaneke azad lêgerîna wî heye. Heval Seyîd di temenê 22 saliya xwe de berê xwe dide çiyan û beşdarî meşa azadiyê dibe.
Gerilayekî Ku Bi Rêncbertî Û Dilnizmiya Xwe Dihate Naskirn.
Hevalê Seyîd Riza di sala 2005 an de beşdarî gerila dibe. Roja ku bejna xwe ya dirêj bi cil û bergên gerila dixemilîne, pêlava xwe dike lingê xwe, çeka xwe dide milê xwe û rext li newqa xwe girêdidê, ew roj cejna wî ye. Ji bîr nake ku kefiya gerila bide ser milê xwe û weha ji xwe re bibêjê “ez jî bûme gerila û li serê çiyan jiyandikim”. Nasnama xwe weke gerilayekî dihilbijêre û di çiyan de dest bi têkoşînê dike.
Perwerda xwe ya şervanê nû li herêma Xinêre dibîne. Di demeke kin de fêrî jiyana gerilayetiyê dibe. Bi biryar û baweriyeke xurt derbasî herêma Xakurkê dibe û tevlî piratîkê dibe. Pir zêde di şert û mercên çiyan de zehmetiyê nakşîne. Bi xebata xwe zû bi hevaltiya çiyan hevsengiyê çêdike. Di çiyan de her gaveke ku tavêjê, bi armanca pêkanîna erkên xwe yên şoreşgerî, meşa xwe didomîne. Bi hestên hezkirinê, hevaltî û rêzgirtinê dilê xwe tijîdike. Di paşerojê de, wan rojên ku bi êş jiyan kirine tu carî ji bîr nake û weha nirxên hevaltiyê û jiyanê dizane. Pênûsa ku tu carî nexistiye destê xwe, êdî dikare têxê nava tiliyên xwe. Ji bona ku li ser parêznameyên Rêber APO dahûrînê bike û kûr bibe, li çiyan xwe fêrî xwendin û nivîsandinê dike. Êdî dikare pirtûkê bigire destê xwe û bixwîne. Bi lênûsa xwe re hezkirina xwe ya jiyanê parvedike.
Zagros Li Benda Lawikê Xwe bû
Bi heybeta şoreşgertiyê di dawa Zagors de gerandin, di asoyên çiyan de hilkişandin, di deşt û zozanê wê de rêveçûn û ji ava wê vexwarin, dilê hevalê Seyîd Riza hînik dikir. Ew li benda wan rojan bû ku weke şoreşgerekî di çiyan de têkoşînê bike. Bi wê xirûşmendiyê derbasî qada Gerdiyan dibe. Li Govendê, Şemzînan û Xapûşkê dimîne. Li qada Gerdiyan gerilayetî kirin, kedeke mezin dixwaze, hevalê Seyîd Riza jî her çiqasî kar bikrana û westiyabûna jî, ew qasî wijdana wî rehet dibû. Heger tevlî jiyanê nebûna, sebra wî nedihat. Her rojeke ku di çiyan de derbas dikir, bi rastiya jiyana gerila re dipijiya. Ev pijandin jî ristekî(rol) wî ya mezin di jiyanê de çêdikir. Ne xerîbe ku hevalên li derûdora wî pêve werin girêdan, ji ber ji hevalên xwe pir hezdikir. Di demeke kurt de dest bi çûyîna çavdêriyê dike. Li ser tektîkên şer lêhûrbûna wî pêşdikeve. Di çelakiyên leşkerî de pêşengtî dike û hêdî- hêdî bi rastiya şer re rûbirû dimîne. Hevalên wî li kêleka wî birîndar dibin û şehîd dikevin. Şopên xwîna hevalên wî li ser kincên wî dimînin, ev dide xuya kirin ku gelek heval di hembêza wî de şehîdketine. Gerilayê şerker her ku diçe girêdana wî ya bi jiyanê re zêdetir dibe. Di jiyanê de gelek bê deng e. Di çavên wî de nepeniyên ku nedihatin xwendin û veşartîbûn dihatin pêjinkirin. Kesayeteke pir hestiyar û dilovan dihate naskirin. Di qada şer de berpirsyartiya yekîneyeke biçûk dikir. Li gorî vê yekê çi tişta ku ji serleşkerekî şer tê xwestin, ewî ked dida ku wî tiştê pêkbîne. Her weha bê hesab bi ser kar de diçû.
Heval Seyîd Riza di sala 2009 an de derbasî qada Avaşîn dibe û beşdarî perwerdeyeke bîrdozî û leşkerî dibe. Di kevîkên Avaşîn de şopên lingê wî dimînin. Li ser kevirên Avaşîn bîranînên wî dimînin, lê mixabin Avaşîn texmînnake ku wê hevalê wê, jê qutbibe. Di perwerdê de li ser parêznameyên Rêber APO lêhûrbûnê dike û xwe amade dike ji bo ku bikarbe di pêvajoya çaramîn de erkên xwe pêkbînê. Piştî qedandina perwerdê dîsa jî derbasî qada Gerdiyan dibe.
Şehîd Seyîd Riza Bi Xwîna Xwe Peyva Berxwedaniyê Dinivîsîne.
Hevalê Seyîd Riza vedigere Gerdiyan. Derbasî Xapûşkê dibe. Gelek xwîngerme, gava ku diçe keşfê herdem li bendê ye ku dijmin derkevin erazî. Vê carê şensê wî heye û leşkerên Tirk derdikevin erazî. Hevalê Seyîd Riza gurûpa xwe komdike û pîlansaziya xwe çêdikin. Gurûpa wan çar hevalên xortin û hevaleke jine, ango pênc kesin û hevalê Seyîd Riza serleşkerê wan e. Bi hev re dijmin ji sibehê heya nîvro keşfdikin. Pişt re li gorî pîlansaziya xwe dikevin tevgerê. Sê hevalên xort di gurûpa parastinê de cihê xwe digirin. Hevalê Seyîd Riza û hevala jin jî cihê xwe di gurûpa êrîşê de digirin. Piştî ku gurûpa parastinê cihê xwe digre, Seyîd Riza û hevala xwe dikevin tevgerê. Çeka wan di destê wan deye û hêdî-hêdî ber bi dijmin ve diçin. Xwe digihînin serê gir. Hevala jin bumba xwe dixe destê xwe, hevalê Seyîd Riza jî çeka xwe digre destê xwe û ber bi armanca xwe ve diçin. Hevala jin çawa bumba xwe tavêje nava leşkerên Tirk, hevalê Seyîd jî dirabe ser xwe ji bo ku guleyan bireşîne, lê belê dijmin wî ji dûrve gulebaran dikin û giran birîndar dibe. Gotina wî ya yekem dibêjê “ heval ez birîndar bûm”.
Hevala jin bi lez ber bi wî ve direve. Lê mixabin birîna hevalê Seyîd gelek girane û nikare bimeşe. Lewre hevala jin di milekî de bi dijmin re ketiye nava pevçûnê, di milekî dîtir re wî bi erdê ve dixişikîne heya deverekê. Hevalê Seyîd Riza ji hevala xwe re dibêjê “ tu biçe gazî hevalan bike ezê li benda we bim heya hûn werin” hevala jin naxwaze biçe û wî tenê bihêle, lê belê ew israr dike. Di dawiyê de dibêjê “silavên min li hevalan bike û ji wan re bibêjê ez gelek ji wan hezdikim.” Bi gotina van peyvan re xatir ji hevdû dixwazin.
Hevalê Seyîd Riza bi birîndariya xwe li dijî dijmin şerdike. Dibe ku pir bi êş be ez vê hevokê binivîsînim, lê belê hevalê Seyîd Riza jî weke hevalên dîtir radestbûnê napejrîne û bumba xwe bi xwe ve diteqîne. Bi teqîna wê bumbê ve dilê hemû hevalan bi xwe re perçekir. Ji ber ku şehadeta hevalê Seyîd bandor li hemû hevalan kir.
Hevalên wî yên şoreşê
- Ayrıntılar
Ji qada Qendîlê hayanî Dêrsimê bi hemû zor û zehmetiyên ku hatî jiyankirina bi bîranînekî anîna ser ziman di nava xwede gelek rastiyên jiyana gerîla ji mirovan re radixîne li ber çavan. Ji ber ku jiyana gerîla her dem û çaxên di nava xwe de bîranînên cor be cor dihewîne û her bîranînekî jî di nava xwe de gelek mecereyên jiyandibin vedihûnîn e.
Di serî de mirov dikare bibêje ku di vê meşê de gelek hevalên pêşeng hebûn û gelek erk û xebatên ku di vî warî de werin bi cihanîn pêwîstbû ku werin meşandin. Armenca vê yekîneyê û ketina wê ya rê di vê demê de xwedî cihekî xwe yê cuda hebû. Ji ber ku çiwîna qada Dêrsimê di sala 2003 an de bi serê xwe pêngaveke mezinbû. Ji milekî ve tevgerê amedekariya pêngaveke mezin dikir, ji ber ku careke din dagirtina wan qadên ku hatîn valekirin, hazirî û amedekariyên ku di vî warî de werin meşandin, bi serê xwe netiştekî hesanbû. Ji ber vê yekê ji her milî ve hazirî û amedekariyên xurt û dijwar dihatin meşandin. Ji milekî din ve jî pirsgirêkên ku di nava rêxistinê de dihatin jiyankirin û derketina kesên xiyanetkar yên ku xwe radestî dijmin kirîn. Li gorî vê yekê hewldanê wan kes û hêzên serdestê Kurdistanê şikandina giyanê berxwedan, vîn û tekoşîna PKK'ê bû. Bi vî awayî lawazkirina hêz û baweriya ku di hindirê PKK'ê de tê jiyankirin û rewşa bizavê gihandina astekî ku herkes di halê xwe de bimîne û ji rewşa gel û tevgerê zêdetir bi rewşa xwe ve mijûlbibe û li jiyana xwe tenê bihizire.
Ji ber vê yekê di demeke wisa de berê xwe dayîna qada bakur û Dêrsimê, bi serê xwe xwedî wateyekî mezinbû û cihekî xwe yê cuda hebû. Herçiqasî ku li holê kesên ku ev yek mîna pêngavekî dîrokî û serkeftinekî bi romet didîtin jî hebûn, lê li milekî din jî kesên ku ev yek mîna tiştekî ku êdî dema xwe derbasbûye û bê wate maye jî li holê hebûn. Dibe ku ew pêngav di wê demê de pir zêde nedihate naskirin jî, lê hevalên ku hazirî û amedekariya van yekîneyan dikirin jî xwedî ked û xebateke gelekî mezinbûn û bi rometbûn. Li gorî vê yekê amedekirin û perwerdekirina wan hevalan di vî warî de, bi taybet armenca ji nû ve dagirtina wan qadên ku hatîn valekirin dihate meşandin. Bi vî awayî derdorî 100-150 hevalî ji bona derbasbûna qada bakur hatin amedekirin. Hevalên ku di sala 2003 an cihê xwe di rêvebertiyê de digirtin, mirov dikare bibêje ku ked û xebateke wan ya mezin di vî warî de li pêşbû. Weke hemû qadên din yê bakur, yekîneyên hevalan ji bona qada Dêrsimê jî hatin amedekirin.
Di 19 Pûşberê de yekîneya me jî derdorê 150 hevalî ji Qendîlê berê xwe da qada Dêrsimê. Yekîneya me ne tenê ya Dêrsimê bû, lê belê bi pêşengiya şehîd Mahîr em berbi qada bakur ve birêketin. Di nava mede yekîneyên qada Serhed, Erzirom jî hebûn, ji wan yekîneyan tenê du yekîne em hêzên Dêrsimêbûn. Dema ku em di rêde bûn ferman hat dayîn ku yekîneya hevalê Mahîr bi 12 hevalan ve bi rêya Başqelan ve biçin Dêrsimê. Bi wî rengî em ji wan hevalên din veqetiyan, di nava yekîneya mede Ş. Tekoşîn hebû û fermandarê yekîneya me jî Ş. Mahîrbû.
Yekîneya me derdorê 4-5 hevalên jin bûn û hevalên din jî hemû hevalê xortbûn, hejmara me derdorê 15 havalî bû. Hemû hevalên ku cihê xwe di nava yekîneya mede digirtin ciwanbûn û ew cara yekemîn bû ku berê xwe didin qada bakur û cihê xwe di nava şerde digirtin, tenê bi qasî 2-3 hevalên ku berê li qada bakur mabûn û cihê xwe di nava şerde girtibûn hebûn. Lê asta coş, heyecan û arîşa ku li cem hevalan peydadibû pir bilindbû, ji ber ku qada Dêrsimê dikeve nêzî sînorê tirkiyayê û qadekî gelekî dûre, ji ber vê yekê qada Dêrsimê xwedî cihekî xwe yê cuda li cem hevalan hebû û gelek hevalan ji ber van teybetmendiyê heyî dixwestin ku derbasî qada Dêrsimê bibin. Lê rêxistinê nedikarî ku hemû hevalan bişîne qada bakur û xwestekê hemû hevalan bi cî bîne. Ji ber ku rêxistinê ji nû ve dest bi amedekariyên şandina hevalan ji bona qada bakur dikir û ji bona vê yekê hazirî û amedekariyên ku dihatian kirin têra şandina hejmareke mezin a havalan nedikir. Ji ber vê yekê tevgerê bi qasî haziriyên ku hatîn meşandin heval ji bona wan qadan verêdikirin. Li gorî vê yekê mirov dikare bibêje ku biryarbûnekî mezin li cem hemû hevalan peydadibû û her hevalekî dixwest ku xwe bighîne qada bakur û cihê xwe di vê hemlêde bigre, ango her hevalekî pêngava 1ê pûşberê gotûbêj dikir û li ser derengbûna wê jî dihate gotûbêjkirin. Ji ber vê yekê hemû heval ji bona vê hemlê hazir û amedebûn û dema ku te dixwest ku tu hevalekî ji nava hevalan derxîne bi demjimêran pêwîstbû ku tu bi wî re biaxive, ji bona ku tu bikare wî razîbike û gelek caran hevalên rêveberiyê soz didane hevalan ku di dema pêş de cihê xwe bigrin. Bi wî awayî ancex heval razîdibûn, bi vî rengî hevalan bersiva kesên ixanetkar didan û ew sengerên ku hatîn valekirin careke din ji nû ve tijîdikirin. Di dema rêde û ji ber ku haziriyên ku hatîn meşandin ji ber ku heyanî astekî ne li gorî ku dihate xwestin bû, ji bona vê yekê heval gelekî bi vê yekê bandorbûn û di dema rêde jî gelek yekîne ketin kemînê dijmin de. Amaca vê yekê jî ew bû ku wisa were xuyakirin ku dijmin hemû rê girtine û rêyên derbasbûnê nemane. Lê berpirsyarê yekîneyan bi xwe li ser rewşa heyî radiwestiyan û çarek ji vê yekê re peydakirin, li gorî wê em lihev kombûn û me biryar da ku em bi xwe çavdêrî li ser sînor bikin.
Em bi rêketin û me bi qasî demjimêrekî sînor derbaskiribû, lê hîn xeberê me ji vê yekê nebû, ji ber ku me sînor nasnedikir. Lê dema ku em bi şûn ve zivirîn û me rewşa heyî ji hevalên rênas re ravekir, ji me bawernekirin û gotin ku dijmin hemû sînor girtî ye. Li gorî vê yekê qaçaxçiyên li wan deveran kardikirin bi saloxên nerast hevalên me yên rêzan xapandibûn.
Di şeva diwemîn de me sînor derbaskir, derbaskirina sînor bi serê xwe serkeftineke mezin bû, bandora coş û heyecana vê yekê li ser hemû hevalan bi rengekî berbiçav xuyadikir û hemû hevalan ev yek bi hevre parvedikir. Hemû hevalê cihê xwe di yekîneya me de digirtin nûbûn û ew cara yekemîn bû ku derbasî bakur dibin. Ji ber vê yekê coş û heyecana wan cudabû, ji milekî din ve jî saloxên ku dijmin li her deverî beladikirin û digotin em nahêlên ku çivîkek jî sînor derbasbike bandora xwe li ser derdor û li ser hevalên me yê rênas jî kiribû. Ji ber van hemû sedeman şeva yekemîn cihekî xwe yê taybet li cem hemû hevalan hebû. Dema ku me sînor derbaskir di rêde me gelek qaçaxçî di rêde dîtin, lê me xwe nîşanî wan neda, ji ber ku me nexwest ku kes me li wan deveran bibîne, weke din jî me nedihişt ku şop û dewsa me jî derkeve, ji ber ku dijmin ferqneke ku me sînor derbaskirî ye. Ji ber ku dema salox bighêje dijmin wê me bixîne di hindirê tengasiyê de. Erdîngariya heyî jî hemû deşt bû û mirov bi roj nedikarî li wan deveran şer û pevçûnên demdirêj bi dijmin re bike. Barê hemû hevalan pir giranbû û her hevalekî derdorî 15 kêloyan zad û çebilxane hilgirtibû.
Di wê şevê de hem westandin û hem jî fidekariya hevalan di astekî pir bilindebû. Di dema rêde em nêzî cihekî bûn û dunya jî hêdî hêdî ronî dibû, li beramberî me jî bajarê Başqela bû û cihekî ku em xwe lê saxlembikin jî nebû, ji ber ku erdîngariya wê deverê hemû deştbû. Xelkê wê deverê jî ne welatparêzbûn û ne jî dijminiya me dikirin. Lê me dizanî ku yek ji wan me li wan deveran bibîne wê di cî de xeberê bide dijmin. Cihekî ku em gihiştinê bexçeyek li wêderê hebû û hevalê rêzan ji me re got; ancax em xwe di nava baxçede saxlembikin, ji ber ku cihekî din ji derveyî wî bexçeyî nebû ku em xwe di nav de bi cî bikin. Dema ku me ji hevalên rêzan re rewşa xwediyê bexçe jî pirsî, bersiva ku hevalên rêzan jî dayî me ew bû ku xwediyê bexçe mirovekî baş e. Dema ku dunya henekî ronî bû, me li derdora xwe temaşe kir, dews û şopa leşkeran di nava bexçede hbû û şûna cihê ku xwarin lê xwarîn jî belîdikir ku li wêderê bi qasî demekî rawestiyan e.
Ji ber ku hemû heval westiyayîbûn, dema ku em gihiştin nava bexçe hemû heval bi xewre çûn. Tenê hevalê Ş. Mahîr, Ş. Tekoşîn, ez û hevalekî navê xwe Ferhadbû em herçar heval mabûne şiyar. Dema ku em di nava bexçedebûn li derdorê me dengê zarokan dihat û gundî hemû li derdoran belavbûbûn. Piştî demekî zilamekî temenê xwe mezin berê xwe da nava bexçe û berû me hat. Hevalê rêzan berû wî çû û pêşwaziya wî kir, ew î zilamî ji me re got; duhî leşkerên dijmin oparesyon li her deverî kirin û derek nema ku lê negerin. Hemû heval di giraniya erk û xebatên ku ji wan dihate xwestin bûn, ji ber ku amaca me ew bû ku em xwe bi rengekî saxlem bighînin qada Dêrsimê, ji ber wê yekê her hevalekî li gorî vê yekê tevdigeriya û hemû hevalên ku cihê xwe di nava yekîneya mede digirtin zindîbûn û bi dispilînbûn. Herçiqasî ku gelek heval di dema rêde serê wan li keviran diketin û gelek ji wan dema ku diketin laşê wan birîndibû, lê nedixwestin ku êşa xwe bînin ziman, ji ber ku bandorê li ser hevalên din neke. Di şeva duyemîn de me meşa xwe berdewamkir û dema ku me berê xwe da rêya zift, ji berya rê avekî henekî mezin hebû, ji ber ku li derdorê avê qamûşbû û me av baş nedidît her ku diçû ew av kûr dibû. Lê me destê hev girt û me bi wî rengî ew av derbaskir. Di rê re di her navberekî de maşîne derbasdibûn, ji berya ku em rê derbasbikin me ji hemû hevalan re gotibû; dema ku maşîne hatin pêwîst e ku hûn rûnin heyanî ku maşîne derbasdibin. Wê çaxê du hevalên me ev yek şaş fihêmkiribûn, ji ber wê dema ku xwestin rê derbasbikin maşîneyek tê, ew herdû heval jî di nîva rêde dirûnin, dema ku maşîne dighêje cem wan û li zembûrê dixîne hîn jî ew herdû heval di cihê xwe de rûniştîbûn. Dema ku maşîne hat û derbasbû ajokerê maşînê gazî hevalan kir, lê hevalan bersiva wî neda. Şeva diduyan pir dirêjbû û em heyanî sibehê meşiyan, cardin jî em gihiştin cihekî deşt, ji ber ku ew cara yekemîn bû ku hevalê rêzan di wê rêde derbasdibin, erdîngariya wê deverê bi xetên qalind nasdikirin, lê ew dever bi giştî nasnedikirin. Me xwe da cihekî saxlem û me dedorê xwe bê navber di ber çavan re derbasdikir. Li beramberî me sengerek hebû û dema ku min bi dêrbûnê lê temaşekir, li ber çavê min mîna ku leşkerek di hindirê wê de hebe. Min dêrbîn da hevala Tekoşîn jî, wê jî ew dever di ber çavanre derbaskir. Lê dema ku hevalê rêzan ji me pirsî çi heye çi nîne, me rewşa hyî jêre ravekir, hevalê rêzan got; gundî nayên vê deverê, ji ber wê hebe nebe ew leşkerin. Dema ku hevalê rêzan jî xwest ku bi dêrbînê temaşeke, lê hîn ku dêrbîn nedanîbû ber çavê xwe me hew dît ku qertalek ji wêderê firiya, ji berya ku ew hevalê rêzan bibêje leşker e, me hew temaşekir ku qertal ji ser sengerê ber bi ezmanan firiya.
Hevalek ji wan hevalê me yê rêzan bi qasî 200-300 mitran ji me dûrketibû û li cihekî bi xewre çûbû, lê ji ber ku me cihê wî nedizanî, em mecbûr man ku tevdîrê bigrin û li gorî wê cihê xwe bighwerin. Li beramberî wan hemû gundên li wê deverê heyî me centê xwe hazirkirin ku em bimeşin. Di wê navberê de dema ku me amedekariyên xwe ji bona meşê dikirin, li jêrî me jî gundiyan giya ji bona xwe berhevdikir, lê dema ku me xwest ku em cihê xwe bugherin, me hew dît ku hevalê rêzan ji jêr ve beramberî wan hemû gundiyên ku palayî dikirin berû cihê me tê, vê yekê jî hişt ku ew hemû gundiyên wê deverê bi me bihisin. Li wê deverê jî û di şeva duyemîn de careke din gundiyan em dîtin. Ji ber vê yekê û ji beriya ku em birêbikevin civînek hate çêkirin û bi hevalê rêzan re jî nîqaş hate kirin. Lê tişta herî mereqa hevalan dikişand erdîngariya Kurdistanê bi xwe bû, ji ber ku piraniya hevalan ji derveyî welat tevlî nava refên gerîla bibûn û gelek ji hevalên ku bi me re ji bajarên Tirkiya tevlîbûwîn jî hebûn. Ji lewra gelek mereqa erdîngariya Kurdistanê dikirin û her tiştê heyî bala wan dikşand. Van hemû nedenan hîn bêtir coş, heyecan û mereqa hevalan zêdedikir û her dîmenek li ber çavê wan ji yê din belkêştir dihat. Di dema rêde ji ber birsên hevalan yên bê navber li ser her cihê ku em digihiştinê, hevalên rêzan gelek dikirin di nava zehmetî û tengasiyê de. Herçiqasî ku hevalên rêveberiyê ji hemû hevalan re digotin; di dema rêde kes zêde pirsan ji hevalan neke, lê ji ber mereqa rê û erdîngariya heyî kesî nedikarî pêşiya pirsê hevalan bigr e.
Dema ku em gihiştin qada Feraşînê bi serê xwe tiştekî cudabû, ji ber av, zozan û xweşikbûna Feraşînê bi serê xwe mirov sermest û behitî dihişt. Mîna xweşikbûna Feraşînê koçerên wê jî bi qasî xwezaya wê misaferperwerbûn û welatperwerbûn. Dema ku ferqkirin ku em hevalin heme hatin pêşiya me û bi dilekî germ pêşwaziya me kirin û em yek bi yek hembêzkirin. Hevalekî di yekîneya me de cihê xwe digirt ji wê deverê bû, ji ber wê hemû koçerên li wê deverê ew nasdikirin, ew cara yekemîn bû ku em pêşwaziyekî bi wî rengî germ dibînin û hîsdikin, di pêşwazîkirina wan koçeran de mirov bi rengekî ber biçav girêdana gel û gerîla bi rengekî baş didît. Li milekî hevalên ku cara yekemîn derbasî qada bakur dibin û gelekî wisa bi rengekî germ pêşwaziya hevalan dike, bi xwe re kêliyên hestewarî tanîne holê û mirov bixwesta û nexwesta bi vê yekê gelekî bandordibû. Hemû koçerên li wan derdoran li me kombûn û yek bi yek em bi dilekî germ pêşwazî û hembêz kirin. Di wê navberê de û ji ber ku derdorê me hemû welatparêzbûn, bandoreke mezin li ser me jî dida çêkirin û dihişt ku em jî bi rengekî serbest tevbigerin. Ji ber vê yekê me xwe da cihekî nêzî wan zoman û heyanî ku bû êvar me careke din meşa xwe berdewamkir. Di dema meşê de lingê gelek hevalan qulibîbû û gelek heval jî laşê wan tehil bûbû, lê hevalan ew yek ne tanî ser ziman û her hevalekî mereqa wî ew bû ku xwe bighîne qada Dêrsimê û di her navberê de dipirsî çend roj man ji boan ku em bighêjin Dêrsimê.
Me ji milekî ve rojê xwe dijmartin û ji milekî din ve jî me dixwest ku em xwe bighînin cem hevalan. Yekîneya yekemîn a ku em pêşwazî kirin yekîneya Ş. Şervan Sason bû. Ew ê yekîneyê li herema Feraşînê pêşwaziya me kir. Em rojekî li cem wan hevalan man û di roja din de û bi alîkariya rêzanên nû me berê xwe da qada Kato. Çiyayê Kato jî çiyayekî bi nav û deng e û di dîroka cîhanê de cihekî xwe yê giring heye, ji ber ku dema Eskenderê mezin derbasî rojhilata navîn bibe û dixweze ku bikeve Kurdistanê di derbaskirina wî çiyayê Kato de gelek zehmetî û zoratiyan dikşîne heyanî ku derbasdike. Di dîroka şer û tekoşîna şerê me de jî cihekî Kato yê cuda heye, ji ber wê herkesî ji mereq dikir ku çiyayê Kato bibîne. Hemû heremên Botanê ji me re bûbûn mereq ku em wan bibînin, mîna Besta, Gabar, Cûdî û Kato, herî zêde hevalan dixwest ku van hereman bibînin. Ev hemû heremên ku min navê wan anî ser ziman, di dîroka şer û tekoşîna me de cihekî wan yên giring heye û her çiyayekî û heremekî ji van heremên bedew di nava bedena xwe de bi sedê destan û evsaneyên qehremantiyê dihewîn e. Ji wan qadan jî qada Gabarê cihê fermandarê mezin û efsanewî hevalê Egîd. Van hemû sedeman yek bi yek hîn zêde dihişt ku cihekî Gbarê yê taybet di dilê her hevalekî de hebe.
Dema ku em dighiştin cem hevalan pêşwaziyeke germ û bi coş ji milê hemû hevalan ve dihate dîtin, lê hemû hereman jî dixwest ku yekîneyên ku derbasdibin bi rengekî saxlem ji herema xwe bighînin heremeke din. Ji ber vê derfetên ku yekîneya me bi rojan bêna xwe vede ne gengazbû. Hazirî û amedekariyên heyî jî destek nedidane vê yekê û gelek yekîne li pey hev jî dihatin, ev yek jî dibû nedin ku gelek yekîne li ser hev û li heremekî komî ser hev bibin. Ji ber vê parastina yekîneyan û gihandina wan bi rengekî saxlem di pêşya her tiştî de dihat. Di wê salê de bi sedê hevalan derbasî qadên bakur bûn û dijmin jî li her qadê dest bi oparesyonan dikir, ji lewra li her qadê hazirî û amedekarî li gorî vê yekê dihatin meşandin û hevalan nedixwest ku bi hijmareke mezin heval li ser hev kombibin. Di destpêkê de em gihiştin Feraşînê û pey re Kato û Besta. Ji berya ku em xwe bighînin qada Gabarê û di dema rêde em gelekî westiyan, ji ber ku em bi dirêjahiya rojê di demjimêr 3an heyanî berê seharê û bê navber dimeşiyan. Ji ber westandin, birçîbûn û xewê gelek heval diketin erdê û serê wan li kevir û daran diketin û diqelişî û taldibû. Bi vî rengî heyanî ku me xwe gihande qada Gabarê bi heftî zor û belayan. Ji berya ku em bighêjin Gabarê me jixwere gotibû dema ku em bighêjin Gabarê em ê çend rojan bêna xwe vedin û ji nû ve bikevin rê. Herçiqasî westandin û zehmetiyên mezin jî di rê de dihatin jiyankirin, lê bi ketina Gabarê de û bi dîtina hevalan re, hemû westandin û zehmetiyên ku dihatin jiyankirin hatin jibîrkirin. Gelek caran dema ku behsa Gabarê dihate kirin, mirov dixwest ku qada Gabarê bi çavê xwe bibîne, ji ber vê yekê dema ku me qada Gabarê bi çavê xwe dît, ev yek bi rengekî baş ji mirovan re dihate xuyakirin, erdîngariya wê û hemû bexçe û zeviyên ku gelek ked û zehmetinên mezin di ber de hatibû dîtin û bi rengekî şehnaz hatibû çandin. Dema ku mirov ev hemû dîmen û erdîngariya heyî bi çavê xwe didît, hîn bêtir rastiya Gabarê li ber çavê mirov mezintir dibû û dîroka wê careke din zindîdibû.
Ji ber van hemû dîmenên ku mirov bi çavê xwe didît, mirov gelekî matmayî dima, li milekî ve bi sedê bexçeyên ku bi darê fêkiyan hatî çandin û rêyên ku bi keviran hatîn çêkirin, bexçeyên ku li serê wan lat û zinaran hatîn çandin, hemû rastiya vê yekê bi rengekî pir baş radixiste li ber çavan. Li qada Gabarê jî tu bi kûde gava xwe tavêje li derdorê te hemû darên fêkiyan e. Çiyayên xwe jî hemû kevir û şikêrin û bi hev ve bi rengekî saxlem girêdayî ne. Ji ber vê yekê mirov dikare bibêje ku qada Gabarê ji bona gerîla herî cihê destekê dide ku mirov têde şerê gerîla bimeşîne û derbeyên giran li dijmin bide. Hemû hevalên ku cihê xwe di Gabarê de digirtin, bi rengekî henekî jî be yariyê xwe bi yekîneya me ya Dêrsimê dikirin û ji me re digotin; Dêrsim dûr e û zor e lê Gabar nêzîk e û her tiştê wê xweş e û mirov dikare hertiştî bi xwe biefirîne biyî ku mirov bikeve gundan an jî xwe muhtacê kesekî bike û xwezaya wê jî pir xweş û delale. Bi rastî kî çi bêje bile bibêje, lê Gabar cihê xwe di dilê her hevalekî de girtibû û hevalan nedixwest ji Gabarê veqetin, erdîngariya wê jî mirov gelekî bi xwe ve dida girêdan. Em bi qasî sê rojan li qada Gabarê man, lê rêya herî zor û zehmet hîn li pêşiya me mebû, ew jî deşta Mava bû, ji ber ku derbaskirina deşta Mave, tê wê wateyê ku gihiştina qada Dêrsimê. Ji ber ku dema hevalê Mahir ji Dêrsimê dizivirîn li deşta Mava bi dijmin re ketibûn şer û pevçûnê de û henek heval di wê pevçûnê de şehîdketibûn. Ji ber wê deşta Mava cihekî wisa bû pêwîstbû ku mirov pir şiyarbe heyanî ku derbasbike û wendahiyan nede. Hîn em li Qendîlê bûn hevalê Mahîr behsa rêya zor û zehmet ya Mava dikir. Ji berya wê bi hevalan re li ser rê hatibû guftûgokirin û hatibû destnîşankirin ku yekîneya me qerebalixe û pêwîst e ji bona vê yekê em yekîneya xwe parçebikin, ji bona ku em bi rengekî saxlem xwe bighînin Dêrsimê. Li gorî vê yekê di destpêkêde yekîneya me wê derbasbûba û di pey me re jî wê yekîeya hevalê Mahîr derbasbibe. Li gorî wê me haziriyê xwe kirin û em ketin rê heyanî ku me xwe gihande herema Mava li cem yekîneya hevalên ku li wê deverê xebat didine meşandin. Hevalên ku xebatên gel didane meşandin bi me re hatin, lê ew heval di milê rê de zêde ne şerezarbûn, ji ber wê gelek caran di nava me de tengasî dihate jiyankirin. Me ji wan re got; bi hejmareke 15 hevalan ketina deştê ne raste û ev yek wê bi xwe re rîskê bîne, lê wan bi ya me nedikir û li gorî xwe tevdigeriyan. Rêya ku li pêşiya me heyanî cihê ku rêzanên Amedê werin û me bigirn derdorî 2 şevane, lê me bi zorê di 3 şevan de xwe gihande wê deverê. Dema ku me xwe gihande deştê tava heyvê jî hêdî hêdî bilind dibû. Di bêtêlê dijmin de, behsa derbasbûna yekîneyan dikirin, li gorî ku me ji bêtêlên dijmin ferqdikir, dijmin henek salox li ser derbasbûna yekîneyan girtibûn û ji hev re digotin; dibe ku di van şevan de derbasbûna gerîleyan çêbibe. Ji ber vê yekê hemû rê di bin çavdêriyê de digirtin û li her deverî kemîn danîbûn. Herçiqasî me ev yek ji rêzanê ku bi me re hatîn re da xuyakirin, lê wan ev yek hilnedan cidiyetê. Em gihiştin rêzanên ku ji milê Amedê ve hatîn, cihê ku em li wê deverê gihiştîn hev dikete beramberî girê Reman û Bêşîlê. Lê di demjimêr 8 ê de me hew dît ku dijmin derdorê me tev girtin, cihê ku em lê disekinî jî pesarbû, ji ber wê me zêde derdorê xwe baş nedidît. Dema ku me ev yek ferqkir, me di cîde sengerê xwe girtin. Ji beriya neha me ji hemû hevalan re dabû xuyakirin dema ku tiştek derkeve hole em ê xwe bi rengê sê parçeyan belavbikin. Li gorî vê yekê me xwe bi rengê sê yekîneyan parçekir. Ez berbirsyarê yekîneyekî bûm û ya din jî hevalê Mahîr berpirsyarê wê bû û yekîneya sisêyan jî yekîneya hevala Tekoşîn bû.
Ji beriya ku şer û pevçûn destpêbike, dijmin gazî dikir ji bona ku em xwe radestî wan bikin û li gorî zagona poşmaniyê ya ku di wan demande derxistibûn holê piştî wê me serbest berdin. Lê hemû hevalan bersiva vê yekê bi kişandina pîmê narinjeyan dan û hemû hevalan xwe ji bona şer û pevçûnê amededikirin. Biryara hemû hevalan ew bû ku heyanî guleya xwe ya dawiyê şer bikin û xwe radestî dijmin nekin. Piştî ku bangewaziyên dijmin vale derketin û tu pere nekirin, şer û pevçûnê destpêkir. Dema ku dijmin xwest bi dizîkan nêzî hevalan bibin û bixwazin wan bigrin yekîneya hevala Tekoşîn li dijmin dan û gelek ji wan koştin, du leşkerên wan li pêşya me ketin erdê û bi çend demjimêran bi zorê ew ji wêderê rakirin, piştî wê bi kelîkopter û firokan xwestin li ser me şerê derûnî bidin meşandin, lê tu encamê vê yekê jî nebû. Heyanî êvarî rewşa heyî bi wî rengî bû û tu wendahiyên me nebûn. Lê gelek kuştî û birîndarê dijmin hebûn, ber bi êvarî ve me xwest ku em xwe bighînin yekînya hevalê Mahîr, ji bona ku em bi hevre xwe ji wê çemberê rizgarbikin, lê me ew nedîtin, yekîneya hevalê Mahîr xwe kiribûn bi şiklê du parçeyan. Lê dema ku hevalê Mahîr bi hevalekî ji wan hevalên rêzan re dixwazin xwe ji çemberê rizgarbikin, di deştê de dikevin kemîna dijmin û pevçûn di navbera wan û dijmin de derdikeve. Ji ber ku dijmin bi hazirîke mezin û xurt kemîn avêtibû û gelek teknîk jî bikar anîbû, di encamê de ew heval li wê derê şehîd dikevin. Me jî êrîşî navenda ku ew şer lê dihate meşandin û em bi narinceyan ketin nava sengerên dijmin û di encamê de me du sengerê dijmin bi destxistin, lê di nava me de hevalekî nû hebû, ji heyecan û lezbûnê ji beriya ku narince biteqe radibe ser piyan û bi parçeyên narinceya xwe şehîd dikeve. Lê em hevalên din hemû bi rengekî saxlem ji çemberê rizgarbûn. Yekîneya hevala Tekoşîn ew jî xwe li wan derdoran saxlem dikin. Bi zanebûn henek tiştên xwe li cihê xwe dihêlin, ji bona ku dijmin texmîn bike ku heval reviyane. Heşt hevalan xwe di komekî de û di bin berekîde saxlemkirine, dema ku leşkerek dixwaze wî kevirî rabike, her heşt heval ji jêr ve bi kevir digrin û nahêlin ku ew leşker wî kevirî rabike. Di navbera wan her heşt hevalan û dijmin de ew ber hebû, her heşt hevalên ku di bin ber de jî narinceyên xwe amedekirine û kengî şer destpêbike wê narinceyên li cem xwe bi xwe û dijmin de biteqînin. Leşker dixwaze kevirê ser devê konê ber bi jor ve bikşîne, heval jî kevir ber bi jêr de dikşînin, lê leşker dike û nake nikare wî kevirî hilde jorê, ji ber ku her heşt hevalan bi wî berî girtibû. Lê di dawiyê de ferman tê ku leşker cihê oparesyonê berdin, bi wî rengî ew her heşt heval bi rengekî saxlem xilasdibin.
Yekîneya me kete rê, lê kesê ku rê nasbike jî li cem me nebû û hevalekî birîndarjî bi me re bû. ji ber wê me xwe da cihekî bilind di navbera cihê qordîna şer û Bişîlê, di encama wê oparesyonê de 7 heval şehîd ketin, em hevalên din jî bi qasî demekî em di deştê de wendabûn û piştî wê me xwe gihande hevalan. Yekîneya hevala Tekoşîn jî xwe bi rengekî saxlem ji wê çemberê rizgarkirin û wan jî berê xwe dane qada Amedê.
Şervan
- Ayrıntılar
Mardîn careke din çavên xwe ji xewa şêrîn vedike, ji bona afirandina jiyaneke aza û bi rûmet, careke din zarokên xwe bi hêviya rojên xweş û şad ji bona nûrojeke serfiraz hembêzdike.
Sala 1997 an bû em li qada Mardînê bûn, hejmarê me bi qasî sê heyanî çar hevalan bûn, me xwe mîna yekîneyekî bi rêxistin kiribûn. Ji bona ku em amadekariyên erzaqan têra demekî dirêj bikin, me erzaqên xwe ji gundan derdixist. Bi taybet wê demê û di wan şert û mercan de peydakirina pêdiviyên xwe yên xwarinê pir zor bû. Ji milekî ve operasyon her tim hebûn û ji milê din ve li ser gel zilm û zordariyeke mezin hebû. Li her deverî şer û pevçûn hebûn, ji ber wê hinek zehmetî û zoriyê xwe hebûn.
Hem ji bona Bagokê û hem ji bona deverê din jî ev her wisa bû, tenê li devera Omeriyan hinekî derfetên xwe hebûn. Ji ber vê yekê me xwest ku em hinek amadekariyên erzaq ji wan deran derxin. Çûyîna me ya gund çêbû û du yekîneyên hevalên ku di nava gel de xebatê didin meşandin, wê bi me re hatibane. Me ji derveyî gund hevdû dît, karê xwe bi rêxistin kir û gava ku em ji gund derkevin emê li kûderê hevdû bibînin, me cî diyar kir.
Me ji hev re got: kîjan gurûp berî gurûpa dîtir bigihêjê cihê ku me diyarkirî, pêwîste li benda gurûpa dîtir bimîne û em bi hev re herin cihê xwe. Hevalên din, bi şêweyê du yekîneyan di nava gunde belavbûn, lê belê em sê heval bûn û me bi hev re tevger dikir. Ji ber ku gundê Cinate mezin bû, em di nava gund de belavbûn, wê demê qereqol jî ji gund ve nêzbû. Heyanî derengê şevê em di nava gunde digeriyan. Me karê xwe heyanî astekî bi dawî kiribû, gundiyan jî amadekariyê xwe dikirin ji bona ku xewbikin, me biryar da em ji gund derkevin.
Li herêma Mardînê car caran dijmin li derûdorê gundan kemîn tavêtin, ji ber vê yekê bi şev derketina ji gund hinekî xeteriyên xwe hebûn û em her dem şiyarbûn. Lê belê vê carê me hesabê vê yekê nekiribû, wê demê tava heyvê hebû û ronî bû. Demjimêr di navbera yazde û dozdehan de bû. Ji ber wê yekê min digot em zû ji gund derkevin û biçin, heval li benda me ne û dem dereng e. Wê demê ez bi bayê bezê li pêşiya hevalan bi rêketim, hejmarê me jî wê demê bi qasî sê hevalan bû, lê hevalên din hejmarê wan şeş heval bûn. Dema em ji gund derketin bi qasî bîst gavan ez li pêşiya hevalan bûm û dema em nêzî cihê rendewiyê bûn, min dît sê kes li cihê rendewiyê hereket dikin, wê demê min ji xwe re got: “ew hevalin li ser rê ne, li benda me sekinîne, da ku em bigihêjin hev û bi hev re biçin cihê xwe”. Wê gavê ne dijmin û ne hizrandina kemînê di bala min de hebû, ji ber wê yekê heyanî çeka xwe jî min ji milê xwe ne anîbû xwarê. Gava ku em nêzîkî cihê rendewiyê bûn, ewê li wê derê sekinîbûn dijmin bûn û di kemînê de li benda hatina me bûn. Ew cihê ku me lê rendewî dayî hev, cihê gihandina riyan bû, cihekî kavil bû, dîwar û kevir li wê derê hebûn û ji bo vedana kemînê cihekî herî baş bû. Dema ku bi qasî pazdeh heyanî deh gavan em nêzî cihê rendewiyê bûn, min bihîst dengek tê û bi tirkî gazîdike û dibêje “dûr sen kîmsin”, ango bisekne tu kiyî û pêre pêre wan ez dame ber gulayan, min xwe avête erdê, lê belê hevalên ku li pişt min dihatin hêstir di destê wan de bûn. Gava ku dijmin gule berdane me, wan hevalan serê hêstiran berdan û hêstir di nava gund de belavbûn. Ez di nava wan de mabûm û gule weke baranê bi ser min de dibariyan, lê belê guleyên dijmin li min neketibûn. Dema ku leşkeran li min dayî jî min texmîn dikir ku hevalin, ji ber wê yekê min bi dengekî bilind gazî dikir “hevalê Sadiq guleyan nereşîne ser me de, em hevalin”. Heyanî wê gavê jî min texmîn nedikir ku dijmin e. Min ji xwe re digot qey, hevalê Sadiq, Serdar, Dijwar û hevalê dîtirin. Piştî wê leşkeran tekmîla xwe dane qereqolê û ji wan re gotin: Me gerila xistine kemînê û me du heb ji wana kuştine, fermandarê wan jî sipasiya wan dikir û ji wana re digot: “Destê we saxbe, destê xwe nedin cenazê wan emê seharê werin wan bibin”. Lê piştî xolekî du xolekan dema ku leşkeran xwestin sacûrê xwe bigherin, wê gavê min firsend bi destê xwe xist û min Qilêşa xwe li wan rastkir. Sê leşker li pêşiya min li ber dîwar xuyadikirin, dema min gule yek bi yek li wan didan. Min guleyên xwe didîtin çawa li wan diketin, ji ber ku wê gavê min didît ew leşkerê li ber dîwar sekinîn, yek bi yek dikevin erdê. Piştî wê êdî deng ji wana derneket, lê di wê navberê de min hew dît ku bumbeyek li ber min ket û teqiya. Ji ber ku ez pir nêzîkî wan bûm, gelek perçeyên bumbê li min ketin. Piştî ku bumbe teqiya, min ji xwe re digot: “xilasiya min nîne”, ji ber ku perçe gelek li canê min ketibûn û xwîn ji cihê birînan dihat. Min ji xwe re digot: “çi dibe bila bibe pêwîste ez di nava lepê wan de nemînim û ez zû ji vê derê derkevim”. Min xwe bi şûnve da û min xwe hilda saxlemiyê. Bi qasî sed gavan min xwe ji cihê kemînê dûrxist. Min ferqkir ku xwîn gelek ji birînên min diherike, min şûtika xwe li cihê birîn girêda da ku xwîn hinekî bisekine û ez hêza xwe wenda nekim. Hevalên dîtir hemû ji hevdû qutbibûn û di nava gund de belav bibûn. Yê ku hinekî ew dever nasdikir ez tenê bûm. Dema heval pêdihisin ku kemîn heye, bi riya Bêtêlê xeberê didine hev û piştî demekî digihêjin hev, heyanî wê demê min jî xwe gihande wan. Dema ku ez gihîştime wan alîkariya min kirin heyanî me xwe gihande cihê xwe. Heyanî du rojan derman nînbû, rewşa min jî ne baş bû. Piştî ku em gihîştin hevalan, me derman peyda kir û hevalan birînên min dermankirin. Di wê navberê de dijmin kete nava tevgerê de, lê mixabin tu encam bi dest nexistin. Dijimin digot me du gerila kuştine, lê belê seharê gava ku hatin cihê kemînê û dîtin du leşker hatine kuştin û yek jî birîndare. Ji dîne xwe derketin û xwestin ku qehir û kerba xwe bi serê gundiyan de derxînin. Gundî dibihîsin ku tiştek ji hevalan ne hatiye û du leşkerên dijmin hatine kuştin, gelekî dilşad dibin.
Diyar Afrîn
- Ayrıntılar
Ji çapemenî û raya giştî re!
1. Di 12’ê Pûşperê de di navbera saet 08.00-12.00’an de li Herêmên Parastina Medya li dijî Girê Bêtalma, Gundê Heftenîn û Geliyê Pisaxa ku bi ser Heftenînê ye ji aliyê Artêşa TC’ê êrîşeke havan û obusan hatiye lidarxistin. Di heman dem û cîhî de ji aliyê TC’ê bi tankan hatiye topbarankirin.
- Ayrıntılar
Ji çapemenî û raya giştî re!
Di 11’ê Pûşperê de di navbera saet 14.00-17.00’an de li Herêmên Parastina Medya li dijî Dêreşîş, Bêglal û Girê Sîser ku bi ser Heftenînê ye ji aliyê Artêşa TC’ê êrîşeke havan û obusan hatiye lidarxistin.
- Ayrıntılar
Ji çapemenî û raya giştî re!
1. Di 7’ê Pûşperê de li Kastamonu’yê di navbera Artêşa TC’ê û gerîla yê me de pevçûnek qewimiye. Di encama vê pevçûnê de gerîla yê me yê bi navê Munzur Varto – Cihan Temel bi giranî birîndar ketiye û dîl ketiye destê dijmin.
- Ayrıntılar
Ji çapemenî û raya giştî re!
Di 10’ê Pûşperê de di navbera saet 04.00-05.00’an de li Herêmên Parastina Medya li dijî herêma Ertûş û Girê Şehîd Cîhad ku bi ser Zapê ye ji aliyê Artêşa TC’ê êrîşeke havan û obusan hatiye lidarxistin.
- Ayrıntılar
Ji çapemenî û raya giştî re!
Di 7 ‘ê Pûşperê de li Herêmên Parastina Medya li dijî Girê Heliz, Girê Sîser, Mêrgeşîş, Gundê Heftenîn, Deriyê Dawetiya û Girê Kelhokê ku bi ser Heftenînê ye ji aliyê Artêşa TC’ê ku êrîşeke havan û obusan hatiye lidarxistin.
- Ayrıntılar
Ji çapemenî û raya giştî re!
1. Di 5’ê Pûşperê de li Wan’ê li dijî Geliyê Tizîzê ku girêdayî navçeya Şaxê ye ji aliyê Artêşa TC’ê operasyonek hatiye destpêkirin. Operasyona li herêmê hîn jî berdewam dike.
- Ayrıntılar