Li gelek herêmên Kurdistanê pevçûn di navbera gerila û dijmin de diqewimê, çanda berxwedanê û tolrakirine jî her didomê. Misoger dewleta Tirk jî di nava şoqê de maye, lê belê yên ku êş û jana vî şerî dijîn dîsa gel e û bi taybet dayîkin. Gelo ev pevçûn û kuştin di xema dewletê de ye? Nemumkine; ji ber ku bi zimanê dagirkeriyê ji van kuştinan re dibêjin “ qurbanên şer.” Yên ku operasyonên xwe didomînin, zaro û ciwanên Kurd dikujin dewleta Tirk e, û biqasî ku wan PKK ê fêmkirine, dizanin wê tola van zaro û ciwanên Kurd were rakirin. Ew dizanin ku her mirovekî ku dibêje EZ KURDİM dîlgirtine Rêbertî hembêz nake û heyanî ku Rêbertî azad nebe wê li berxwebide. Pêtên vê berxwedanê li her deverî Kurdistanê belavdibin. Eger ku dewleta Tirk li Rêbertî û li gelê Kurd guhdar neke, wê ev pêl Tirkiyê li berxwebibin. Her mirovekî ku ji av û nanê PKK ê xwariye û vexwriye soza têkoşîn û tolrakirine daye hemû şehîdan. Li gorî kevneşopên hemû civakan xwedî li soza xwe derketin, erk e. Dewleta Tirk wê giran hesabê dagirkeriye xwe bide. Êdî rewş gihîştiye astekî wisa ku gelê Kurd dîtine polîs û leşkerên Tirk tehemul nake. Çawa ku di zaroktiyê de te fêrdikin ku hinek heywan ziyan didin mirov, êdî zarokên Kurd çawa çavên xwe li dûnyayê vedikin, tişta yekem fêmdikin û dibînin dagirkeriye polîs û leşkeran e. Hestên kîn û kerhbûne di dilê wan de pêşdikev e. Her çalakiyeke ku gerila li dardixîne vê kînê û kerhbûne zêdedike. Tişta ku yekem tê bîra min, ez ji xwe re dibêjim “wê leşkerên Tirk çawa xwe ji nava lepên geirla rizgarbikin?”
Li hemberî gerilayên ku soz dane Rêbertî û gelê xwe azadbikin, her roj li berxwedidin û li kêleke wan hevalên wan şehîd dikevin, liberxwedayîn hinekî zor e. Her çalakiyeke ku gerila lidardixin û serkeftine bidest dixin dilê min hînik dikin. Leşkerên ku tevlî operasyonan dibin, dizanin ku gerila ketine wan ya Kurdistanê nepejirîne û wê li berxwebidin, lê belê pere çavên wan kor kiriye. Têne kuştin lê belê dewleta Tirk pêdivî nabîne ku nasname wan jî eşkere bike, ji ber ku pere dide wan. Yên ku êş û jana wan leşkeran bikişînin zaro û malbatên wanin, ne rayedarên dewletê ne. Ez bawerin artêşa Tirk û AKP ê bêriye binkeftine xwe kirine, bila mereq nekin wê gerila bersiv bide wan û bi lez binkeftine wan bîne berçavên wan. Her ku biçe wê dewlet wendahiyên mezintir bide û tengav bibe. Mîna her car gava ku dewlet tengav dibe, misoger çekên kîmawî li ser gerila dide bikaranîn û destbi komkujiyên xwe yên li ser gel Kurd dike, vê demê jî wê bireve teknîk û çekên kîmawî bikarbîne. Ev şêweyekî mirovên zayîf e. Anceq dewleteke zeyîf û qels bi teknîka xwe zaro û ciwanên Roboskî şehîd bixîne. Nexuya ye, binkeftin gelekî zore, dîsa mîna her carî artêşa Tirk nikare gerila tinebike, dibe ku biçin komkujiyan li ser gelê Kurd bikin. Lê belê wê nikarbin çavê gelê Kurd bitirsînin. Êdî hemû zarok û ciwanên Kurd bûne gerila. Êdî gel û gerila mîna guşt û neynokin, çawa ku her zarokekî Kurd navê gerila lixwedikin, êdî gerila jî navê zarok û ciwanên Kurd yên ku şehîd ketine li xwe dikin. Girêdaneke ku ne bi komkujiya ne jî bi çekên kîmawî tê perçkirin di navbera gel û gerila de çêbûye.
Çawa min çalakiyên hevalan bihîstin, dilê min ji kêfan re firiye, dilê ciwanên kurd yên ku bê bav û dayîk mane, yên ku jidestê dijmin işkence xwarine û yên ku mafê rojekê azad bijîn nedîtine, ji kêfan re difire. Em niha di serdemeke berxwedan û tolrakirine de dijîn û yên bixwazin çemê vê berxwedanê bixetimînin wê giran hesab bidin.
Dûnya Cemîl
- Ayrıntılar
*********
Tecrîda li ser Birêz Abdullah Ocalan, di meha 11an de ye û 315 roj li pey xwe hiştin.
**********
Siyaset zanistek e û li ser bingeha felsefîk hatiye rûnandin; baskên wê yên sosyolojîk, psîkolojîk, pedagojîk, civakî û kohnetiyê (tecrube) hene.
Tayyip Erdogan ev rastî teva têk birine û siyaset kiriye zanista derew, axapantin, teşqele, dek û dolabên saraya Osmaniyan. Erdogan berî du-sê rojan li Amed bû û gelek tiştên, ku van gotinên me rast derdixin anîne ziman. Got, “ez di sala 2001ê de, di 2005an de, di 2009an de, berî salekê car din li Amedê li kû bûm, ez dîse li wir im.” Lê fermana kuştina zarok, jin û mêran (26Adara 2006) li Amedê da; bi kina siyasî 10 kes dane kuştin, 161 kurd birîndar kirin ne anîne bîra xwe.
Yek ji gotinên herî balkêş ya serokwezîrê Tirk Tayyip Erdogan ya li Amedê jî wiha ye: “Em ne efendiyê Amedê, xizmetkarê wê ne.” Van gotinan, dagirkirina Siltanê Osmanî Yawuz Sultan Selim ya Mekkê anî bîra min. Yawuz Selim, piştî dagirkirina Misirê, di 6ê Temmuza 1517an de, Erebîstana Suudî dagir kir, “sahib-ul harameyn” kuştin, “emanetên pîroz” talankirin, cubbeyê xelîfetiyê li xwe kir û xutbe li ser navê xwe da xwendin. Dema ku mele, yan jî mifetîş xutbe xwend û got; ‘sahib-ul harameyn’ Yawuz Selîm rondikên timsahan “bablibeyan” barandin û got; “ naa, ne sahib-ul harameyn, xidam-ul harameyn”. Tayyip Erdogan jî got “ ne xwediyê Amedê, xizmetkarê wê” me.
Dagirkirina Amedê, ji bo Tayyip Erdgan biqasî dagirkirina “Bekke” yan jî Mekke giring e, dîrokî ye. Ji ber ku Amedê bajarekî rizgarkirî ye. Amed, bi şaredarî, sazî û dezgehên xwe ve hatiye rizgar kirin. Her çiqasî temsîliya parlamenteriya Amedê hatibe xesp kirin jî, îro wek bajarekî rizgarkirî ye.
Ev rastî di Newroza 2011an de jî hate îspat kirin.
Lewma gotinên Edogan ku got “Em ne efendiyê Amedê xizmetkarê wê ne” giring in û daxwaza dubare kirina gotinên berî hilbijartinên herêmî ku got “ez Amedê dixwazim” in. Eger Amedê bistîne, Erdogan mina Yawuz Selim, ku li gorî peymana bi Idrîsî Bîdlîsî re, Amed (hezîrana 1515) û tevahiya Kurdistanê, ji nû de dagirbike.
Yawuz Sultan Selim jî, piştî peymana bi Idrîsî Bîdlîsî re, bajarên Kurdistanê teva, weke Mêrdîn, Sêrt, Urmiye, Heskîf, Bedlîs, Wan, Meyafarqîn, Cizîr, û hwd. bi xwe ve girêdan.
Erdogan baş dizane ku, li Kurdistanê pûç bûye û hêza xwe, hebûna xwe û dewleta xwe winda kiriye. Ji bilî esker, polis û burokratên weke memurên AKPê û Cemaeta Gulen kar dikin, tu kesên din nemaye. Kesên ku mane jî, yan hevsarkirî ne, yan jî li ser alif girêdayî ne. Zincîr û leleyên Kurdistana dagirkirî, bi şerê deh salan û berdêlên giranbiha hatine şikandin.
Erdogan xwe şareza dibîne. Dixwaze weke Yawuz Selîm bike. Tê zanîn, Yawuz Selîm, Idrîsî Bîdlîsî kire pêşengê xwe û weke alternatîfa li dijî Iranê û li dijî Mîrekên Kurdistanê bikaranî û bêyî şûr ji kalan bikişîne, Kurdistan bi xwe ve girê da. Erdogan jî dixwaze alternatîfa Barzanî bi kar bîne.
Erodganê ku siyaseta inkarê û tunekirinê kiriye bingeha siyaseta xwe; li Amedê komkujiya Roboskî nedikirand. Got; “em ji bo Xweda hej ji hev dikin.” Lê qet kuştina zarokên kurd, ciwanên kurd, jinên kurd, gorên komî, komkujiya Roboskî, ya Geliyê Tiyarê, ya Qendîlê û bombardumana xaka Kurdistanê ji nedîtî ve hat.
Erdogan siyaseta hamasat ya 80 salî, li Amedê dûbare kir û got:; “Dijminên derve yên Tirkiyê, dewletên ku ji mezinbûna Tirkiyê naxwazin şer dijwar dikin.” Ev gotinên ku 80 sal in têne dubare kirin in. Ji ber ku ev gotin 80 sal in, ji aliyê nijadperestên Tirk, ku li Kurdistanê faşîzmeke reş dimeşînin ve têne bikaranîn. Her deshilatdariya Tirk, her darbekarên Tirk, heman hevok bikar anîne. “Dijminên hundir û derve.” Erdogan jî heman bextreşî, bêbextî û telaqreşiyan dike. Şerê qirêj û gemarî ku li Kurdistanê, bi her cure bê exlakî û bêrûmetî dimeşîne; ji bo kole-kirina kurdan, serî li her cure riyên antî-huquqî, antî-insanî dide û peymanên navneteweyî bin pê dike. Di şerê li dijî gelê kurd de, sucê mirovahiyê dike. Lê ew, vî sucî dike aliyê dewletên derve. Ew dewletên ku behsa wan dike, geh birayên Erdogan in, geh hevkarên stratejîk yên Erdogan û dewleta Erdogan in. Ew û artêşa Tirk jî maşika destên wan dewletan e.
Gelo kîjan dewlet: Iran gelo, heta niha jî hevkarên Erdogan yên stratejîk in û li dijî gelê Kurd operasyonên hevbeş dikin. Iraq gelo; heta îro jî, hevkariya 3 baskî bi Baxdatê re dimeşîne. Suriye Gelo, heta îro jî, ji bo gelê kurd li Rojava mafên xwe yên demokratîk bidestnexe, bi Suriye û hêzên Suriye re hevkariyê dike. Bi Emerîka re gelo, hê jî hêza Tirkiyê û Erodgan Pentagon û Qesra Spî ye. Ewropa gelo, hîna jî hevkar û piştgirê herî bi hêz yên Erodgan in. Serkêşên YE, Fransa, Elmanya, Italya, Espanya û hwd, li dijî siyasetmedarên kurd siyaseta Eodgan dimeşînin.
Emerîka û YE komploya navneteweyî lidarxistin û îro jî bi tecrîda Îmralî û 4 parçeyên Kurdistanê vê komployê didomînin.
Erdogan gelo, li nava çavên Kurdan dinêre û derewan li kurdan dike, yan li xwe dike?
Erdgan gelo, kurdan dixapîne, yan xwe dixapîne?
Medeni FERHO
- Ayrıntılar
Tirkiye, bi sîstem û hiyerarşiya xwe ya dewletî di nava hejandinekê de ye.
Derekete holê ku, bela serê Tirkiyê, ne “dijminên hundir û derve” ne, îdeolojiya fermî ya dewletê ye. Ev îdeolojî, 80 sal in bi çavkaniya pirsgirêkên antî-demokratîk hate xwedî kirin. Ji aliyekî ve taktîk, ji aliyê din ve teorîk... Lê her du alî jî, di destê yek hêzê de bûn û vê hêzê potansiyala civakî, aborî, huquqî û parlamento di destê xwe de digirt.
Tirkiyê ji aliyê vê hêzê ve, di rengê “mekanîzma kontrolê” ve dihate rêvebirin.
Hevsarê “mekanîzma kontrolê” ji damezrandina komarê û heta îro jî, di deste hêzên derve de ye. Hêzên derve, ji bo ku “mekanîzma kontrolê” veşêrê, raya giştî bixapîne, sîstema parlamenterîzmê derxiste holê. Nûnerên parlamentoya “şeklî” jî, ji temsîliya gel zêdetir, wek amûrên meşrûkirina “mekanîzma kontrolê” kar dikirin.
Mînak: Parlamentoya Tirkiyê di 80 salî de, yek “reforma civakî” erê nekir û ne kiriye pratîkê, hêviyên demokratîk nedane gelan. Îro jî, parlamento mertalê zindî yê pratîzekirina nijadperestiya Tirkîtiyê ye.
Ev mertalê “mekanîzma kontrolê” di heman demê de, mertalê polayî yê parastina hiyeraraşiya burokratîk e. Lewma hiyerarşiya burokrasiya dewletê, weke stuna duyemîn ya pratîze kirina nijadperestiya Tirkîtiyê kar dike.
30 sal in, gelê kurd, dibin pêşengiya Haraketa Azadiya Kurd de, li dijî vê sîstema nijadperestiya hişk û tuj şer dike. Di nava 30 salên dijwar de, Kurdistan bû “tewrata bûyerên drametîk”. Piştî berdêlên giranbiha, tozika mirinê ji ser gelê Kurd hate rakirin û bawerî hate çêkirin. Di gava duyemîn de, rastiya dewleta Tirk û rûdêna rast ya îdeolojiya dewletê eşkere kir. Di gava sêyemîn de, burokrasiya nijadperest û kanunên li ser bingeha inkar û tunekirinê hatine amadekirin, ji her laî ve dane naskirin. Di gava çaremîn de, îradeya gel afirand. Di gava pênecîm de, sîstemeke modern ya alternatîf afirand.
Gava çaremîn giring e. Ji ber ku di vê qonaxê de, hate diyar kirin ku, demokrasî, sosyalîzm, wekhevî, biratî, ne di parlamento de, di kolanan de, di îradeya gel de ye û bê îradeya gel jî, temsîliya demokratîk nayê dîtin. Lewma Destura Bingehîn ya demokratîk, civaka demokratîk û siyaseta demokratîk hate dikirandin.
Lê dewleta Tirk, li dijî rêbazên exlaqî, insanî, li dijî huquqê gerdûnî, li dijî peymanên navneteweyî haraket kir û li dijî gelê Kurd şerekî gemarî, qirêj û bi jehrê dagirtî şer kir. Şerekî barbarî yê tunekirin û tesfiyekirina giştî kire pratîkê. Dîse jî, nijadperestiya spî, li hemberî têkoşîna gelê Kurd xwe li ser lingan ne girt, têk çû.
Lê, Xwedayê statukoparêziya li ser bingeha tunebûna gelan, netew-dewlet sazkar kirin, hêzeke nû, di rengekî nû de li Tirkiyê derxiste holê. Vê hêza nû, ku sembola xwe kire “nur” û îdeolojiya xwe di “ampul”ê de dîl girt, wek qamçiyê xezebê dest bi kar kir. Rêbaz, peyman, huquq, ademiyet, nasnekirin; nîq, derew, teşqele, davik, demagojî, yanî her cûre alavên derî ademiyetê bikaranîn û êrîşî gelê Kurd kir.
Dîse, xwe ji têkçûnê xelas nekir.
AKPe, bi Fetul-munkîr re koalisyon çêkir. Dîse jî, di hilbijartinên 29. 06. 2011 têk çû û ji Kurdistanê hate tesfiye kirin. Lê têkçûna xwe, wek kîneke siyasî di hinavên xwe de kire kulîlka quzelqurtê. Di encama verîşandina kîna quzelqurtê de, îradeya gelê Kurd xesp kir.
Dîse xwe ji têkçûnê xelas nekir.
Çekên kimyewî bikaranîn, li Xakurkê, Geliyê Tiyarê û Roboskî komkujî pêkanîn. Gunehkariyên sucê mirovahiyê, -yên berî xwe û yên ku bi destên xwe pêk anîn, kuştina zarok û ciwana, kanunên taybet, rastiya gorên komî- teva veşartin. Li hemberî cenazeyên gerilayên Kurd, kiryarên bê exlaqî û derî insanî kirin, li hemberî jina Kurd tixubên exlaq û rûreşiyê nasnekirin.
Dîse xwe ji têkçûnê xelas nekir.
Hêza “mekanîzmeya kontrolê” teva di serokwezaretê de kom kirin; pratîk û teoriya îdeolojiya dewletê jî, ji qijlê derxistin di Akademiya Polîsan de bi cih kirin.
Dîse, xwe ji erdhejên siyasî xelas nekir.
Tecrîda li Imralî, di rengên cûda yên kujerî de dane destpêkirin; huquqnas girtin, siyasetmedar girtin, zarok, xwendekar girtin, rojnamevan girtin. Sala 2011an, li gelê Kurd û Haraketa Azadiya Kurd kirin tara bêjingê. Cografya Kurdistanê, bi mirov, lawîr, dar û devî, av, ax û hewa bombarduman kirin. Di destpêka sala 2012an de, jî li riyên tesfiye kirina BDPê û parçekirina Bloka Ked û Demokrasî geriyan û gera xwe berdewam dikin.
Gelê Kurd qîm nekir û bi 3 sloganan pêvajoyeke nû da destpêkirin. Ev pêvajo, di keyasetiya girtiyên azadiyê de derekete holê. Girtiyên Azadiyê, 4 parlamenterên BDPe yên girtî jî di nav de, zêdetir ji 400 girtiyên azadiyê, bi sloganên “tecrîd bila rabe, diyalogê dest pê bike, operasyonên siyasî û eskerî werin rawestandin”, greva birçîbûna bê dem û bê-dorveger dane destpêkirin. Greva birçîbûnê kete roja 22an, ev rojên ku amûrên bedena mirovan hêdî hêdî têk diçin e.
Dîse jî, îdeolojiya fermî ya dewletê, ku di “nura” (!) AKPê de kom bûye, xemsariya xezeblêbûyî, di rengê tolhildanê de berdewam dike.
Ez gotina di nivîsa xwe ya berî vê de dûbare bikim: Eger, di vê çalekiyê de mirin çêbibin, cîhan teva li ser hev kom bibe û navbeynkariya Tirk û Kurdan bike, wê nikaribe li hevhaitnekê pêk bîne. Êdî tola xwînê wê giran bibe.
Mirovên bê çek ku tenê dengê wan û bedena wan çekê wan e, di çalekiyê de ne û AKPe piştî 22 rojan jî hîna yek gotin ne gotiye.
Erdoganê ku, hevdîtinên çareseriya pirsgirêka Kurd li Imralî, bi Birêz Ocalan re, bi rayedarên Haraketa Azadiya Kurd re, di pêvajoya Osla de dane destpêkirin, komên aştiyê ji Qendîl û Maxmurê anîne Tirkiyê, îro, xwe weke “Cengîzxanê şûrê Xweda” dide naskirin. Gotineke tirkan heye dibêjin “yemezler”, bi kurdî jî bêjin, “tu xwe dixapîne.”
Îro, Enqera jî, îdeolojiya fermî ya dewletê jî di nav de, tevahiya Tirkiyê, di nava rêze-erdhejan de diçe û te. Civak dikele, burokrasî dikele, parlamento dikele, dadgerî dikele, kolan dikelin, saziyên pîşeyî dikelin, baro dikelin, karsazî û karbidestî dikelin, partiyên siyasî dikelin û desthilatdariya AKPê, hîna jî wek mîratzadeyê ku dibêjin, “xwediyê miriyan kor in” çavkaniya dijminatiya hundir û derve bi kar tîne.
Di vê dema ku Tirkiyê ketiya nava erdhejên berdewamî de, dive hêzên Kurd, li Başûr, Bakur û Rojavayê Kurdistanê şaşîtiyên dîrokî nekin. Aman haaaa!...
Medeni FERHO
- Ayrıntılar
“Tecrîda li dijî Birêz Abdullah Ocalan kete meha 11an û 308 roj li pey xwe hiştin.”
Bi saya siyasetmedarên tirk gelek gotinên balkêş di ferhenga jiyana rojane ya Kurdan de jî cih digirin.
Serokwezîrê Tirk Tayyip Erdogan, herî dawî ji bo rojnamevanên ku car caran komkujiya Roboskî dinivîsin, got: “me hefsar-gergunkê serê we derxist, we yê navneteweyî kire serê xwe.” Bêguman ev gotin kurdan jî, ji nêzîk de alqadar dike.
Guman dikim ku, gotina hefsar li çar parçe û herêmên Kurdistanê tê zanîn. Lê gergunk nayê zanîn. Belkî dimîne herêmî, belkî bajarvaniyê ev gotin daye jibîr kirin. Gergunk biçûkê hefsar e. Pirranî ji bo golik, dehşik û ciwaniyan tê bikaranîn.
Zazakî, gergunk, “xape”, yan jî “xapike” ye. Gergunk, ji hefsar rengîntir û bi neqiştir e.
Dibêjin, hestiyê ziman nine, li gorî xwediyê xwe dilive û gotinan rêz dike. Zimanê Erdogan jî bê hestî ye û tenê rastiya (!) xwe tine ziman. Muxalefetê qebûl nake, arqa wî ji rastiyan diçe. Erdogan, herî zêde nehîletê Haraketa Azadiya Kurd û Birêz Abdullah Ocalan e û nehîletê medya Kurd e.
Gotina wî ya bi kar anîna hefsar, yan jî gergunk, kurdan jî, ji nêzîk de alaqadar dike. Herçiqasî Erdogan, bi vê gotinê êrîşî dijberên xwe dike jî; di rastiyê de, kiryarên xwe mikur hat. Ji ber ku Erodgan, gelek entelektuel, gelek rewşenbîr û siyasetmedarên kurd hefsar kirine, gergunk kirine û li ser alifê xwe girêdane.
Ew gotina han, “keça min ez ji te re dibêjim, bûkê min ti fêm bike” ye.
Ji ber ku piştî Erdogan, sergerdeyekî din yê AKPyî, got, “emê hefsar û gergunkên wan kesên bi derve ve girêdayî jî jêbikin.”
Ev tê wateya ku AKPe, amadekariyên xwe dike ku hîna gelek kesên din jî bi hefsar û gergunk bike. Gelek Kurdên li Ewropa jî amadekariyên xwe dikirin, ku bi destura Erdogan biçin ser alifê AKPê û Cemaetê, hefsar û gergunkan bikin sere xwe. Lê Erdogan, ew qebûl nekirin.
Herçiqasî em rengê hefsar û gergunkên di serê Kurdên ligel Erdogan nizanibin jî, guman dikim ku AKPe, bi gelek rengên cûda vî karî dimeşîne. .Ji bedêla gulikên rengîn yên bi gergunk û hefsaran ve girêdidin; rengê şîn û şeq-req û reqêna nû-tewbê kaxezên taybet yên “emerîqan brîstol” ku pere lê ser têne çapkirin in.
Bi hatina AKPê û Cemaeta Gulen re, ola bi pere, vijdanê bi pere, hiş û ramanê bi pere, rastiya bi pere, derewên bi pere jî kete rojevê û ev rojev her diçe kûr û fereh dibe. Ji ber ku, aliyê pîşeyê exlaqî û zanistî jî kete vê çarçovê û hate hefsar - gergunk kirin.
Nêzîk e, Erdogan wê behsa zînê li ser pişta van kesên bi gergunk û hefsar jî bike.
Lê dixwazim ku hêviyekê, niyazekî ji Yezdanê mehreban î dilovan bikim. “Bila Yezdan, me ji “edebiyata felzeke” biparêze. Ji ber ku “edebiyata felzeke” bi bêbextiya romî, polîs û dozgerên taybet dagritî ye.
Doh bû, di kanala telewizyoneke tirkan der, çend kesên bi tîtra “DR.” weke her demê kilîda behiştê, Qur’anê, Tewratê, Êncîl, ol, behişt û dojehê kiribûne destên xwe û şîroveyên balkêş dikirin. Yekî ji van, ayeta Qur’anê ya li ser Îsraîliyan xwend û got: “Ji sedema ku Israîliyan yekemîn car, baweriya ola “yek Xwedayî” parastiye, Cenabê Mihemed û Qur’anê behsa wan kiriye.”
Yekî din jî, digot, “Cenabê Îsa wê dabikevê Stembolê.”
Yanî van kesên xwediyê titra “DR.” vekirî derew dikirin û didane xuya kirin ku, bi gergunk û hefsar kirî ne. Ev berhem û firazeya Sultan Erdogan e.
Berê
ev karên hefsarkirin û gergunkkirian mirovan, bi dizî dihate kirin. Îro, bi saya Erdogan û cemaetê vekirî tê kirin. Ji ber ku heta demekê hefsar û gergunkê cemaetê veşartî dihate kirin. Piştî ku lingê wan di qada dewletî de refik girt, êdî eşkere ev kar kirin û dikin. Doh bû, nivîsa Amed Dicle di ANFê de derket û çend kiryarên kujerî yên Abdullkadir Aksu anîbûn ziman. Entellektuel û rewşenbîrên ku wan, malbata wan û gelê wan ji kesên weke Abdulkadir Aksu darbe xwarine, îro dibin fermana wan bextreşan de kar dikin. Aksu Kurd e, hefsar û gergunkkirî ye, yên din jî li ber wî kesê hefsarkirî, rêz dibin û hefsar û gergunkan dikine serêx we. Heyf û mixabin!..
Bêguman têkiliyên reş û tarî, dikarin bi zimanê Kurdî û rengê kurdî jî werin kirin. Ev nayê wateya ku, kesê hefsarkirî û gergunk-kirî, gunehkariya li hemberî gelê xwe nakin. Ji ber ku mirovê di kozika dijmin de rûnişt, nikare berê çeka xwe bide dijminê gelê xwe, mecbur e bide gelê xwe.
Hevsar, yan jî gergunkê heywanan, di destê kê de be, ew heywan mecbur e, li pey wî kesî biçe.
Em li aliyekî din binêrin: Li Tirkiyê, gelek rojnamevan, entelektuel, li devê dergehê MÎTê, li devê dergehê desthilatdaran rêz dibûn û bi referansên MÎT û siyasetmedaran, karên xwe dimeşandin. Îro, ev kes û derdor li ber dergehê AKPê û Cemaetê bûne rêz.
Dîse, Emerîka, di dagirkirina Iraqê de, ji bo belakirina ulufeyê çapemeniyê 200 milyon dolar veqetandibû. Îro AKP û Cemaet heman karî dike.
Bi vê mebestê gotinên Erdogan, rastiya xwe, ya Cemaeta Gulen û ya welatê xwe eşkere kir. Medya bi gergung di komkujiya Roboskî de jî rengê hefsar û gergunkê xwe eşkere kir. Lê, hîna rengê hefsar û gergunkê entelektuel, rewşenbîr û siyasetmedarên Kurd yên ligel AKPê û Cemaeta Gulen kar dikin eşkere nebûye.
Gelooooo!...
Medeni FERHO
- Ayrıntılar
-
-Tecrîda li ser Birêz Ocalan, di meha 10an de ye û 300 roj derbas kirin.--
Rojhilata Navîn ketiya nava şerekî mezhebî û ev şerê mezhebî jî ber bi şerekî cîhanî yê germ diçe.
Şerê li herêmê çiqasî mezhebî û di navbera eniyên herêmî de xuya bike jî, di rastiyê de, di navbera dewletan de tê kirin. Ji aliyekî ve hêzên herêmê li dijî hev şer dikin, ji aliyê din ve hêzên global serdestiya xwe sazkar dikin.
Şerê sêyemîn yê cîhanê, ku bi dagirkeriya Afganîstan û Iraqê dest pê kir, ketiye qonaxa sêyemîn û bi dizayn-kirina Rojhilata Navîn berdewam dike. Ji dizyankirinê bêhtir şerê “çîzkirinê” ye ev. Hem hêzên herêmê li dijî hev in, hem hêzên global…
Şerê çîzkirinê, rêbazan, tixuban, peyman, edeb û exlak nasnake. Şerê çîzkirinê, şerê berteref kirinê ye û şerê psîkolojîk jî, di vî şerî de tenê parçeyek e. Lewma di vî şerî de, kiryarên herî bê exlak û kujerî têne bikaranîn. Mînaka wê jî Tirkiyê ye.
Lewma min nave “qonaxa sêyemîn” bikaranî.
Sîstema îro ya cîhanê, navê nakokiyan e. Siyaset jî “parçe bike rêvebibe, tevlîhev bike û serdestiyê bike.” Yanî sîstema klasîk berdewam dike. Dagirkerî û siyaseta otorîter jî serdest e. Komar, demokrasî, aştî û hwd. jî “xwedê giravî û yanîî” ne.. Ji şerê yekemîn yê cîhanê û heta îro, yek demê û yek heyamê, Rojhilata Navîn û Asya nêzîk, ji qîrûteşqele, ji xwîn rijandin û ji qirkirin û komkujiya gelan xalî nebûye.
Rewşa dawî ya li hermî jî ev e.
Dibin pêşengiya Emerîka de, ji bedêla demokrasî, şerê mezhebî û dîktatoriya Nurî El Malikî û terora Baasa dibin serokatiya Elhaşîmî û parastina dewleta Tirk û faşîzma bi destê detshilatdaran pêr hebû, doh hebû, îro jî berdewam dike.
Sîstem aramiyê, aştiyê û demokrasiya gelan naxwaze.
Bi vê mebestê em bêjin; Çi dibe û bi çi navî û encamê dibe bila bibe, eger demokrasiya gelan çênabe, paşeroj heyho ye û nakokiyên sîstemê bi dawî nabin.
Di bihara gelan de, piştî têkçûna Mubarek jî tevlîheviya li Misirê berdewam dike. Mîratzadeyên sîstemê şerê kursî û berjewendiyan dewam dikin.
Li Libya, rewşa tevlîhev û zordestiya li dijî nasnameyên cûda û kursî berdewam dike.
Li Suriye, li hemberî planê aştiyê yê Kofî Annan şerê hundir berdewam dike û El Qaîde jî di nav de, Şîî û Sunî û Elewî hatine hemberî hev û şer dikin. Tirkiye jî weke darikê hewdelê Suriye tevlîhev dike.
Li Filîstînî pirsgirêka gelê Filîstîn û Îsraîl berdewam dike.
Li Tirkiyê, desthilatdariya AKPê û dewlet, ji aliyekî ve li hundir rê û rêbazên exlak, ademiyet, qanun, huquq û peymanên navneteweyî nas nake, çekên kimyewî jî di nav de, her cure alavên şer bikar tine; ji aliyê din ve destdirêjiyan li nava dewletên cîran dike. Doh bû di civîna NATO ya Chigako serokkomarê Tirkiyê Abdullah Gul, ji Obama destura mudaxelekirina Suriye xwest û ev gotina balkêş bi kar anî: “Suriye ji dest diçe, tahammula me jî, ji kuştina hemwelatiyên wir re nemaye.”
Beşûşiya di rûdêna Obama de, wek ku bêje, “li hundir tu jî hemwelatiyên xwe dikuje û di nava wê beşûşiyê de ev bersiva balkêş da; “merakan neke, Suriye naçê tu deveran”
Lubnan tevlîhev e, Dakar tevlîhev e, Yemen tevlîhev e… û hwd.
Her pêşketin û buyer, mirov dike nava gumanan û pêwistî bi hinek pirsan dibîne.
Gelo rojnameya Emerîka Wal Strît Journal, di ragihandina xwe de bendeyî civîna NATO ya Chigako ma? Gelo, di pêvajoya civîna NATO de, ku mertalên fuzeyan ya li bajarê Kurdistan Meletê, radestî NATO bike, pêdiviya ragihandinê hate dîtin?
Ji ber ku, tê îddîakirin, li Suriye hêzên îslama radikal hinek bajaran dike bin kontrola xwe û tê tirsîn ku, çekên kimyewî bikin bin kontrola xwe. Ev tirs li Libya jî heye.
Bi vê mebestê; piştî ku rayedarekî îstîxbarata Emerîka îddîa kir ku “rewşa li Rojhilata Navîn û Asya nêzîk ber bi xerabiyek mezin diçe; Rojnameya Emerîka Washington Post jî, ragihand ku, berî civîna NATO ya li Chigako, bi beşdariya 19 dewletan li Urdunê manewreya eskerî pêk hat. Piştî manewreya eskerî jî yekîneyên taybet yên Emerîka, ji bo kontrol-kirina xeta heta bi Iraq, alyê bakur û kendava Basra, li Urdunê hatin bi cih kirin. Li Libya jî heman yekîne hatine bicihkirin.
Ev jî dema Emperetoriya Roma û qereqolên li ser riya hevrîşîm ya li herêmê tine bîra mirov.
Gotinên wezîrê karên derve yê Rusye ku berî civîna NATO bu du-sê rojan got;. “Li hinek payîtextan êrîşa li dijî Îranê tê axaftin.” Êdî amadekariya Emerîka ya 10 hezar prodatonên bi çek, lê bê pilot û amadekariyên li Israîlê pirseke qalind di mêjiyê mirov de çêdike.
Piştî hevqas gotin, em bi yek hevokê bêjin; li herêmê potansiyaleke bi krîzan barkirî li herêmê heye û wek valqanekê li ber teqînê ye.
Medeni FERHO
- Ayrıntılar
Li gelek herêmên Kurdistanê pevçûn di navbera gerila û dijmin de diqewimê, çanda berxwedanê û tolrakirine jî her didomê. Misoger dewleta Tirk jî di nava şoqê de maye, lê belê yên ku êş û jana vî şerî dijîn dîsa gel e û bi taybet dayîkin. Gelo ev pevçûn û kuştin di xema dewletê de ye? Nemumkine; ji ber ku bi zimanê dagirkeriyê ji van kuştinan re dibêjin “ qurbanên şer.” Yên ku operasyonên xwe didomînin, zaro û ciwanên Kurd dikujin dewleta Tirk e, û biqasî ku wan PKK ê fêmkirine, dizanin wê tola van zaro û ciwanên Kurd were rakirin. Ew dizanin ku her mirovekî ku dibêje EZ KURDİM dîlgirtine Rêbertî hembêz nake û heyanî ku Rêbertî azad nebe wê li berxwebide. Pêtên vê berxwedanê li her deverî Kurdistanê belavdibin. Eger ku dewleta Tirk li Rêbertî û li gelê Kurd guhdar neke, wê ev pêl Tirkiyê li berxwebibin. Her mirovekî ku ji av û nanê PKK ê xwariye û vexwriye soza têkoşîn û tolrakirine daye hemû şehîdan. Li gorî kevneşopên hemû civakan xwedî li soza xwe derketin, erk e. Dewleta Tirk wê giran hesabê dagirkeriye xwe bide. Êdî rewş gihîştiye astekî wisa ku gelê Kurd dîtine polîs û leşkerên Tirk tehemul nake. Çawa ku di zaroktiyê de te fêrdikin ku hinek heywan ziyan didin mirov, êdî zarokên Kurd çawa çavên xwe li dûnyayê vedikin, tişta yekem fêmdikin û dibînin dagirkeriye polîs û leşkeran e. Hestên kîn û kerhbûne di dilê wan de pêşdikev e. Her çalakiyeke ku gerila li dardixîne vê kînê û kerhbûne zêdedike. Tişta ku yekem tê bîra min, ez ji xwe re dibêjim “wê leşkerên Tirk çawa xwe ji nava lepên geirla rizgarbikin?”
Li hemberî gerilayên ku soz dane Rêbertî û gelê xwe azadbikin, her roj li berxwedidin û li kêleke wan hevalên wan şehîd dikevin, liberxwedayîn hinekî zor e. Her çalakiyeke ku gerila lidardixin û serkeftine bidest dixin dilê min hînik dikin. Leşkerên ku tevlî operasyonan dibin, dizanin ku gerila ketine wan ya Kurdistanê nepejirîne û wê li berxwebidin, lê belê pere çavên wan kor kiriye. Têne kuştin lê belê dewleta Tirk pêdivî nabîne ku nasname wan jî eşkere bike, ji ber ku pere dide wan. Yên ku êş û jana wan leşkeran bikişînin zaro û malbatên wanin, ne rayedarên dewletê ne. Ez bawerin artêşa Tirk û AKP ê bêriye binkeftine xwe kirine, bila mereq nekin wê gerila bersiv bide wan û bi lez binkeftine wan bîne berçavên wan. Her ku biçe wê dewlet wendahiyên mezintir bide û tengav bibe. Mîna her car gava ku dewlet tengav dibe, misoger çekên kîmawî li ser gerila dide bikaranîn û destbi komkujiyên xwe yên li ser gel Kurd dike, vê demê jî wê bireve teknîk û çekên kîmawî bikarbîne. Ev şêweyekî mirovên zayîf e. Anceq dewleteke zeyîf û qels bi teknîka xwe zaro û ciwanên Roboskî şehîd bixîne. Nexuya ye, binkeftin gelekî zore, dîsa mîna her carî artêşa Tirk nikare gerila tinebike, dibe ku biçin komkujiyan li ser gelê Kurd bikin. Lê belê wê nikarbin çavê gelê Kurd bitirsînin. Êdî hemû zarok û ciwanên Kurd bûne gerila. Êdî gel û gerila mîna guşt û neynokin, çawa ku her zarokekî Kurd navê gerila lixwedikin, êdî gerila jî navê zarok û ciwanên Kurd yên ku şehîd ketine li xwe dikin. Girêdaneke ku ne bi komkujiya ne jî bi çekên kîmawî tê perçkirin di navbera gel û gerila de çêbûye.
Çawa min çalakiyên hevalan bihîstin, dilê min ji kêfan re firiye, dilê ciwanên kurd yên ku bê bav û dayîk mane, yên ku jidestê dijmin işkence xwarine û yên ku mafê rojekê azad bijîn nedîtine, ji kêfan re difire. Em niha di serdemeke berxwedan û tolrakirine de dijîn û yên bixwazin çemê vê berxwedanê bixetimînin wê giran hesab bidin.
Dûnya Cemîl
- Ayrıntılar
Di
berbange sibehê de ez çawa ji xewrabûm, dilê serhildêr yê Mamoste Ferzad Kemanger, qêrînên hevala Şîrîn Elem Hulu, Elî Heyderyan, Mehdî İslamiyan û zarokên hevalê Ferhad Wekîlî hatin bîra min. Gelo mirovên ku wan nasdikirin û yên mîna min ew nasnedikirin çi hestî jiyandikin? Her pênc heval jî hêrs û kîna ku dilê me di her kêliyê de dorpêç dike dizanîbûn û texmîndikirin. Dizanîbûn pergal, polîs û mirovên bê wijdan wê her roj bi qewmandina bûyeran, vê rojê bînin bîra me. Di her kêliyeke ku em di vê jiyanê de dijîn ew heval wê werin bîra me, çima? Ji ber ku dîsa ciwanên Kurd bê rehmet ji milê pergala Îranê ve têne darvekirin û qetilkirin. Di heman demê de her meheke ku em derbas dikin, nemumkine ku rojek nebe ku hevalên me tê de şehîd neketine, yan jî gelê Kurd êş jiyan nekirin e. Em mîna pergala desthilatdar keyf ji kuştine mirovan nagirin, helal nabînin û em xêra herî mezin di xwedî derketine mîrasê hevalê xwe de dibînin.
Gava ku ez digeriyam, min hevalên kevn û yên nû didîtin, min xweşikbûna jiyanê didît, min girêdana vê jiyanê hîsdikir, di wan kêliyên bextewer de hevalên ku di zîndanê dene û yên ku di zîndanê de mane, dihatin bîra min. Lê belê min ew cesaret nedidît ku ez xwe têxim şûna wan de. Herkes jidil hîsdike ku çiqasî hevalên zîndanê li berxwedidin û êşan dikişînin. Herkes dizane di zîndanê de mayîn fedakartiyeke mezin dixwaze. Tu dizane ji bona mirovên Kurd maf û huquq nederbasdare, lewra mafên ku îrada û nasname te nasnakin, tu jî wan mafan nasnake û hêvî ji wê huquqê nake. Her pênc hevalên ku di vê rojê de şehîd ketine, her roj bi mirine re jiyankirine, heya ez dikarim bibêjim ku di wan rojên weha tarî de mirin jî bidestê wan neketiy e. Hevala Şîrîn Elem Hulî bi êş û azarên ku di nameya xwe de behskiriye ev yek daye diyarkirin. Dijmin bedelê jiyanê hevkarî û sîxûrtî jê xwestine, lê belê Şîrîn Elem Hulî û hevalên wê darvekirin dane berçavên xwe û hevkariya bi dewletê re nepejirandin e. Roja 9 ê Gulanê sala 2010 an ji bona ciwanên Kurd bû rênîşanek. Gelo wê şagirtên mamoste Ferzad Kemanger êş û axînên mamosteyên xwe jibîrbikin? Gelo zarokên hevalê Ferhad Wekîlî wê ji darvekirine bavê xwe bitirsin? Gelo gelê Kurd wê her pênc hevalan jibîrbikin û ji berxwedantiya xwe dûrbikevin? Ji darvekirine hevala Şîrîn Elem Hulî û hevalên wê netenê ciwan û gelê rojhilatê Kurdistanê bandor bûn, her zarokekî ku ji şer û xemgînî acize, her dayîkeke ku nema dilê wê êş û qehrê radike û her mirovekî ku wijdan di rehê wî de diherike ji darvekirine van hevalan bandor bûn û soza berxwedaniyê dane hemû hevalên şehîd.
Tişta balkêş û bala mirov dikişîne; çima pergala Îranê gelê kurd bidarvedike? Mirov nikare bibêje dewleteke dibin navê İslamê de vê yekê dike, ji ber di olê İslamê de kuştine mirovan û bi taybet kuştine mirovên şoreşge ne helale û nayê pejirandin, tu tenê nikare bibêje pergaleke gelekî ji mirovahiyê dûr maye weha dike, yan jî pergaleke ji milê zîhnî ve di paşde maye, lewra jinan rejmdike û zarokên Kurdan bidarvedike. Pergaleke ku ji pêşeroja xwe bitirse, anceq evqasî wehşî be, lê belê dewleteke ku jinê rejmdike û ewqasî kole dihêle, yan jî mirovên şoreşger yên Kurd bidarvedike ji hilweşandine xwe ditirs e. Jixwe mirovekî ku zeyîf û lewaz be tu pêdivî nabîne ku wî ewaqasî işkence bike û wî bikuj e. Dewleta Îranê jî mîna dewleta Tirk ji mezinahiya gelê kurd û ji xurtbûna ciwanên Kurd ditirse ji ber vê yekê weha êrîşdikin. Gelê Kurd û hevalên her pênc hevalan wê di demekî kin de bi serkeftine têkoşîna Kurd tola wan rabikin.
Dûnya Cemîl
- Ayrıntılar
Adıli Bayram
Denîz, Yusuf, Huseyîn ev çil sale her bi vî rengî hatin bîranîn. Li ser wan stran hate gotin, pirtûk hatin nîvîsandin. Di dîrokê de weke rêberên ciwanan ên efsanewî û mîlîltanên şoreşger cîh girtin.
Em 6 Gulaneke din jiyan dikin. Salvegera çilemîn a Denîz Gezmîş, Yusuf Aslan û Huseyîn Înan. Ev çi sale li welatê me şerê di navbera faşîzm û demokrasiyê de diqewime.
Tê zanîn salên 1971 û 72'an li welatê me yek ji konaxên herî girîng û krîtîk bûn.Derbeya muhtiraya artêşê ya di sala 12'ê Adara 1971'an de êrîşa herî dijwar a faşîzmê bû. Li dijî vê êrîşê jî Enî-Partiya Rizgariya Gelê Tirkiyê (THKP-C), Artêşa Rizgariya Gelê Tirkiyê (THKO) û Artêşa Rizgariya Karker Gundiyên Tirkiyê (TÎKKO) dest bi berxwedanê kirin.
Ev du salê mijara gotinê ne di dîroka Tirkiyê de bûn salên herî dijwar û bi pevçûn. Pergala faşîşt a 12'ê Adarê li welatê me li ser navê demokrasiyê çi hebe ji bo tune bike û pergala faşîşt û leşkerî avabike bi her cure rêbazê dest bi êrîşan kir.
Civaka me bi êrîşên kontrayî û îşkenceyan di van salan de naskir. Bi hezaran rewşenbîr, ciwan, kedkar hatîn girtîn, xistin girtîgehan û rastî îşkenceyên herî giran ên kontgerîlayan hatin. Li kuçeyan artêş û polîs li ser gel teroreke hov da meşandin. Bandora giran a di wan rojan de pêkhat di roja me de jî di asta civakî de bandora xwe berdewam dike. Bêgûman terora faşîşt a leşkerî di serî de kadro û rêxistinên li dijî vê faşîzmê dest bi berxwedana çekdarî kirin ji xwe re kir armanç. Nemaze ji bo rêberên wan bên tunekirin rêveberiya 12'ê Adarê di nava hewldaneke taybet de bû. Denîz Gezmîş, Huseyîn Înan û Yusuf Aslan sê ciwanên di van êrîşan de hatin girtin. Kadroyên pêşeng ên THKO bûn.
Salên 1972 û 73'an bûn salê tunekirina kadroyên rêber ên rêxistinên liberxwedidan. Di 30'ê Adara 1972'an de li Gundê Kizildereya Nîksarê Rêberê THKP-C Mahîr Çayan û hevalên wî hatin qetlkirin. Ev bi serê xwe komkujiyek bû. Li nava kesên hatibûn qetlkirin de mîlîtanên THKO jî hebûn. Ji bo Denîz, Yusuf û Huseyîn neyên darvekirin çalakî lidardixistin. Ew hatin qetlkirin!
Bi vî rengî rê li ber darvekirina sê şitlan vebû. Di sî û şeşemîn roja komkujiya Kizildereyê de Denîz Gezmîş, Yusuf Aslan û Huseyîn Înan li Mamakê hatin darvekirin. Ev jî bi serê xwe komkujiyek bû, reşkujiyek bû. Faşîzmê li ser xwîna şoreşger-demokratan desthilatdariya xwe saz dikir.
Yê herî dawî hate qetlkirin jî Serokê TÎKKOyê Îbrahîm Kaypakkayaye. Îbrahîm Kaypakkayayê bi birîndarî li Dersimê tê girtin, di îşkencexaneyên Amedê de dixin lêpirsînê. Di 18'e Gulana 1973'an de di bin îşkenceyê de hate qetlkirin. Li ser vê bingehê bû" mêrxasê ser da sir neda."
Diyare ku tenê weke şexs Mahîr Çayan, Denîz Gezmîş û Îbrahîm Kaypakkaya yên faşîzmê qetlnekiriye. Di kesayeta wan de pêşeroja demokrat -şoreşger a Tirkiyê hate qetlkirin. Ji lewra çepgirên li Tirkiyê ji wê rojê ve nekarîne li dijî faşîzmê pêvajoya tekoşîna çekdarî bidin destpêkirin. Berxwedana li dijî MHP'ê hate nîşandan li dijî dewletê nehate nîşandan. Ji ber van sedeman derbeya leşkerî ya faşîşt a 12'ê Îlona 1980'an de bi hêsanî serdest bû. Komkujiyên 30'ê Adarê, 6'ê Gulanê û 18'ê Gulanê ji aliyê faşîzmê encam dabû. Yên ev dîmen hilweşandin û berxwedana çekdarî berdewam kirin Kurd bûn.
Li dijî derberya leşkerî-faşîz a 12'ê Îlona 1980'an bi derengî be jî berxwedana çekdarî ya Kurd pêşket. Helwesta çekdarî ya berxwedana çekdarî li dijî derbeya leşkerî-faşîşt a 1971'an de rêxistinên THKP-C, THKO û TÎKKOyê nÎşan daye, li dijî derbeya leşkerî-faşîst a 12'ê Îlona 1980'an jî PKK'ê nîşanda. Tevgera gerîla yan wan da destpêkirin, di erdnigariya Kurdan de PKK'ê berdewam kir.
Wê demê ev çil sale şereke bi encam nebûye berdewam dike û diçe. Îro jî ji dijwariya ji roja destpêkê tu tişt wendanekiriye. Wê ev bigihêje ku û bi çi rengî bi encam bibejî nayê zanîn.
Di roja me de di pêşengtiya PKK'ê ji aliyê Kurdan de meşandina wê, weke tevgera azadiya Kurdan diyar bike jî rastî tam ne bi vî rengiye. Ger em bala xwe bidnê destpêka vî şerî heta 1971, 1972'an herweha heta 1968'an ve dirêj dibe. Dema ji vir bê destpêkirin şereke 44 salan heye. Ev şer, wê Tirkiye bibe welateke çawa, wê pergaleke faşîşt-leşkerî serdest be an na wê civakeke demokratîk serdest be şerê wê ye.
Pirsa "wê Tirkiye ber bi ku ve biçe?" ji nava 1960'an û vir ve bi xurtî û zêde hatiye pirsîn. Bêgûman ev pirs di demên beriya wê jî hatiye pirsîn. Lê heta salên 1960'an yên vê pirsê dike derdoreke teng a elît(bijare)e. Ji nava salên 1960'an û şûn ve êdî ev pirs ji aliyê derdoreke berfireh a civakê hatiye pirsîn, di serî de ciwanên şoreşger, karker, rewşenbîr û derdorê din jî ji aliyê xwe heman pirs pirsîne.
Bi bandora şoreşa ciwanên cîhanê ya 1968'an ciwanê welatê me jî di dawiya salên 1960'an şoreşa demokratîk a pêşdikeve ciwan dibin pêşengê wê. "Wê Tirkiye ber bi ku ve biçe?" Ji vê pirsê re paşverûtiya leşker - sivîl ên girêdayî dervene bersiva "dîktatoriya leşkerî-faşîşt" didan. Di serî de ciwan hemû derdorên gel jî bersiva " Tirkiya Demokratîk û Serbixwe" dane. Denîz Gezmîş û hevalên wî jî bi dengê herî berz ev bersiv di sêdareyê de qîr kirine.
Vaye ve şerê demokrasî*faşîzmê yê hîn bi encam nebûye li welatê me bi vî rengî destpêkir. Ev şerê di navbera salên 1968-73'an destpêkir û bi dijwarî berdewam kir heta roja me hatiye. Îro jî pirsa " Wê welatê me wê di bin serdestiya dîktatoriya faşîst de bimîne an na wê serdestiya civaka demokratîk pêk were?" di rojevê de ye. Di navenda pevçÛna leşkerî -siyasî ya diqewime de ev pirs heye.
Pirsgirêk hîn çareser nebûye, pirsa berî niha çil salî hatiye pirsîn hîn jî di rojevê de be ev tê wê wateyê kesên ev pirs pirskirine hîn jî zindîne û jiyandikin. Weke pirskirin û şer dane destpêkirin, di meşandina şer de jî rêbertiyê dikin. Wê demê hîn jî Mahîr, Denîz û Îbrahîman zindîne, jiyandikin. Weke destpêkirine îro jî ji tekoşîna "Tirkiya Demokratîk" re rêbertiyê dikin. Laşê wan ji aliyê faşîzmê hatiye qetilkirin lê rastiya serokatiya wan hîn zîndî jiyandike.
Wê demê divê mirov çareseriyê li vir bigere. Kesên pirs kirine û şerê demokrasiyê dane destpêkirin ev kar çawa kiribin, îro jî yên dixwazin bigihêjin encamê divê li gor wê tevbigerin. Bi rastî jî wê hevgirtî bin û encamê bigrin naçarin bi vî rengî tevbigerin. Herkesên dibêjin tekoşîna demokrasiyê dimeşînim divê wusa bike.
Belê yên şerê "Tirkiya Demokratîk" dabûn destpêkirn ev kar çawa kiribûn? Ya yakem ne şev ne jî bi roj herdem di nava tekoşîna demokrasiyê de bûn. Nexwarine, venexwarine şerê demokrasiyê dane. Çavê xwe negirtine û ji bo tekoşîna demokrasiyê canê xwe dane. Gotinên Denîz Gezmîş ên di dadgehê de eşkerene. Wê demê bê ku 24 saetan bixebite mirov nabe demokrat.
Ya duyemîn heta tê xwestin wêrek û bi biryar tevgeriyane. Ji dayina canê xwe ji bo tekoşîna demokrasiyê paş de nemane. Di sêdareyê de û di dezgehên îşkenceyan de berxwedan û biryardarî li holê ye. Wê demê bê ku wêrekî û berxwedanê tekoşîna demokrasiyê nayê dayîn.
Ya siyemîn, her demê di nava yekîtî û hevgiriyê bûn. Yên li Kizildereyê hatin qetlkirin mîlîtanên THKP-C û THKO ne. Tevî rêxistinên wan cûdane di asta herî li pêş yekitiya çalakiyê heye. Cardin çalakiya Kizildereyê ji bo astengkirina darvekirina Denîzan bû. Serokê THKP-C Mahîr Çayan ji bo darvekirina serokên THKOyê asteng bike jiyana xwe daniye holê û ev mînaka herî li pêş a hevgirî û hevaltiya şoreşgeriyêye. Wê demê heta yekîtiya çalakiyê di asta herî pêş de nebe tekoşîna demokrasiyê nagihêje serkeftinê.
Di salvegera çilemîn a şahadeta wan de pêwiste mirov dersên dîrokî jê derxîne û jiyanî bike. Em sê şitla li ser vê bingehê bi rêzdarî bibîrtînin û tekoşîna wan a demokrasiyê ya jiyandike silav dikin!...
Şehadetlerinin kırkıncı yıldönümünde bu tür tarihi dersleri çıkarmayı ve hayata geçirmeyi bilmek gerekiyor. Üç Fidanı bu temelde saygıyla anıyor ve yaşayan demokrasi mücadelesiyle selamlıyoruz!..
- Ayrıntılar
AKP ne demokrat e, lewma nikarê demokrasî bîne.
Demokrasî tenê bi hebûna parlamento çênabe. Weke ku AKPe dibêje, bidestxistina ji % 50 dengan jî “temsîliya îradî” çênabe. Kenan Ewren jî, ji % 95 deng standibûn, lê ne Kenan Ewren bû demokrat û ne dikarîbû demokrasî bîne Tirkiyê.
Tirkiyê jî ne li gorî pîvanên dewletek demokratîk û “cemahîrî” î hatibû damezrandin û ideolojiya wê jî li dijî dmeokrasî bû. Eger hoy û mercên demokrasî werin sazkar kirin dikare bibe dewleteke demokrat. Lê desthilatdariya AKPê, Cemaet, artêş, dadgerî, perwerdehî, burokrasî teva li dijî demokrasî ne.
Lewma dibêjim ku, dibin pêşengiya AKPê de ev ne mumkun e.
Di destpêka damezrandina Komara (!) Tirkiyê de, formulasyonên demokrasî hatine kuştin. Çalakbûna gel, ji destên gel hatiye standin, îradeya gel hatiye şikandin, kesayetî hatiye kor kirin. Ji ber vê çendê, gel nikare li pêvajoyê xwedî derbikeve. Gel weke “reaye, ummet” hatiye dîtin, afirgeriya gel hatiye kuştin, lewma ne dikare tevlî pêvajoya çêkirina kanunan bibe, ne ew dikare daxwaza kanunekê bike.
Tirkiyê dewleteke pir-gelî, pir-olî û bawerî, pir-zimanî û pir-kulturî ye. Ev xisletên pîroz ji bo demokarsiyek rêkûpêk û zexim bingeha herî saxlem e. Lê otorîteya dewletî û îdeolojiya fermiyeta nijadperestiya Tirkiyê ev bingeh xerab kiriye û stunên demokrasiyê ava nekirine.
Civak, gel bê cografya çênabe. Dema ku cografya nebe, lingê dîroka wî gelî jî li hewa ne. Kultur jî wek baxçeyekî talankîrî, bê dar û ber e.
Ocalan dibêje; “hunandin, yan jî avakirina civakekê bê dîrok û cografya çênabe”. Yanî, ji dem û heyamê dur e. Yanî civak, yan jî gelê ji heyam û demê qut, ji hebûnê jî qut in. Ji ber ku dîrok kultur e; kultur, hunandina civakê û hişmendiya civakê ye.
Dîse Ocalan dibêje; “dem û heyama civakan, mirov ava-sazkar dike. Mirov jî, bi wan formasyonên ji dem û heyama civakî, di avakirina paşerojên wî gelî de rol û misyonê dilîze.” Yanî girêdana dîrokê û civakê, girêdana kultur û civakê, hişmendî û îradê diafirîne..
Eger civak, gel, li gorî formasynên ku me li jor hejmartin neyên perwerde kirin û bi îradeyek hişemdnî, li pêvajoyê xwedî dernekevin, di guhertinan de nebin xwedî rol û misyon, nebin xwedî îradeyek kontrol û guhertinê, demokrasiya bi hêz dernakevê holê. Kes, yan jî kesên wek îradeya gel derdikevine holê, eger bi havey û heriya formasyonên civaka xwedî hişmendî neyên xwedî kirin, demokrasiyek lewaz ava dikin û ji bo komên xelkê, gelên cûda, baweriyên cûda wek tehlokê derdiekvine holê. Hingî kontrola otorîter pêşdixin û anarşîzmê pêşdixin.
Li Tirkiyê, tirsa “dijminên hundir û derve” bingeha anarşîzma berdewamî, ku bi destê dewletê dihate afirandin e. Ev “faraziye” wek polîtikeya neteweyî hatiye bijartin û şro jî bi destê desthilatdariya AKPê dipratîkê de ye. Berî darbeyên eskerî, ji aliyê MÎTa sifîl û eskerî û ji aliyê komên teybet yên dibin sîwana serfermandariya artêşa Tirk ve, arnarşiyek faşîzan pêk dihate û zemina mudaxeleyan dihate amade kirin. Pêr û doh hişmendiya civakî û îradeya kolektîf ya gel bi vî rengî dihate kuştin. Statuyên siyasî jî dihatin berteref kirin. AKPe jî îro heman tiştî, di rengekî cûda û eşkere de dike.
Îro, AKPe ku daholek bi stuwê delêlîyan ve daleqandiye û ha ha propagendeya “hesab pirsîna ji darbekar û postmodernîtekaran” dike; ji aliyê din be siyaseta anarşîzmê (faşîzma li kolanan) dike pratîkê. Delêliyên AKPê jî, pirraniya wan, kesên weke rewşenbîr û entellektuelên Kurd xuya dikin e. Di her dema ku Kurd gaveke civakî û serketî diavêjin, AKPe, serî li kiryarek wiha, bûyerek wiha dide. Ev rengekî modern yê anarşîzan e û faşîzma kolanan û terora polîsan meşrû dike. Vê jî, wek berjewendiyek “epîtomolojîk” ya civakî derdixe pêş.
Eger desthilatdariyek, dibin navê “terorîzekirinê de” Kanuna Têkoşîna li dijî Terorê derbixe, eger dadgehên taybet û dozgerên taybet sazkar bike, li wî welatî tu kes nikare behsa demokrasî, azadî û mafan bike.
Abdullah Ocalan jî, mîna Robespierre, dibêje; “her çalekiya civakî, di heman demê de, çalekiyek civakbûnê ye.” Lê Ocalan, ji pêşengê Şoreşa Frensa gavekê wê de diçe û dibêje; “Çarxên civakî, dema ku rast werin bikaranîn, wek aşan dihêrin, li gorî xwe ji hevîr û haveynê xwe, amurên li gorî demê û pêşketî diafirîne.” Yanî tenê îradeya gel dikare şoreşan bike, guhertinan bike û di nava şoreşê û guhertinan de hişmendiya îradî û hestên neweteyî ava bike.
AKPe, behsa siyasetek xwezahî dike, lê di kiryarên xwe de siyasetê pratîzê dike û rastiyan, mafên xwezah dikuje, yan jî di nava demê de vedişêre û winda dike.
AKPê, baş dizane ku hişmendiya civakî, hem îradê diafirîne, hem kolektivîzmê. Ev her du xislet cesaretê-degeliyê didine komên xelkê. Îro, dibin pêşengiya Haraketa Azadiya Kurd de, li Kurdistanê ev hişmendî derketiye holê; bi hişmendiyê re, îrade derketiye holê; bi îradê re kolektivîzm hatiye afirandin û wek sîstemek hatiye formulekirin.
Hêza ku Ocalan û Ropespierre behsa wê dikin ev e û li hemberî her cûre zordestiyan, kuştinan, xizaniyan, wek berxwedanek destanî derketiye holê. Îrade û kolektivîzma gelê Kurd, wek 18ê Adarê di pîrozbahiya Newroza Amedê de, di 4ê Nîsanê de li Riha, greva birçîbûna li Strasbourgê de derkete holê û ji cesaret-degelîya destanî jî wêdetir e. Ev teva hişmendiya civakî ne û bi dîrok, cografya, kultur, hevîr û haveynê şoreşa Kurdî ve girêdayî ne.
Lewma ezê dubare bikim: AKPe ne demokrat e, ne rêxisitnek hemdemî ye, heta ku dikaribe demokrasî sazkar bike. Aliyekî AKPê Kenan Ewren e, aliyek jî Abdulkadir Aksu ye; aliyekî AKPê Çewîk Bîr e, aliyek Idrîs Naim Şahîn e... Kî kê dixapîne gelo? Aliyekî AKPê darbeya 12ê Êlûnê ye, aliyê din di jiyana rojane de afirandina tirsa faşîzma kolanan e . Aliyekî AKPê asimilasyon e, aliyê din qirkirina siyasî, kulturî ye.
Aliyekî AKPê 4 sal cezayê serokê kontrayên kujer Mehmed Agar e, aliyê din jî 126 sal ceza kirina gerila Suphî Îsmaîl, bi 165 sal û 8 mehan e.
Di dîroka Komara Tirkiyê de, desthilatdariya herî egoîst, faşîzan ku bi awayekî têgihiştî, bi kiryarên anarşiya dewletî dike rojevê AKPê ye. Lewma demokrasî û mafên gelerî teva di devê Erdogan de kilît bûne û mixabin, ji Kanunî Sulta Suleyman jî paşverûtir serokwezîr e.
Medeni FERHO
- Ayrıntılar
Li Herêmê heyamek nû dest pê kiriye. Vê heyama nû, pêşketinên kulturî û guhertinên civakî bixwere anîne. Heyamên nû bi kulturê têne xwedî kirin, bi pêşketinan reng distînin û bi guhertinan digihine encamê.
Pêşketinên civakî û guhertinên civakî, dagirkeran kîndar dike. Kîna dagirkeran jî tixub û rêbazan nasnake. Qîr û teşqeleyan didine destpêkirin û olê, mezheban jî bikartînin.
Îro, li Rojhilata Navîn dibin pêşengiya hêzên bazirgan û dagirker de, gelên herêmê ber bi şerekî mezhebî têne ajotin. Ev heyamek metirsînî ye.
Di vê heyama metirsînî de, Kurd û Kurdistan, di navenda guhertinek kulturî û civakî de ye. Kultura nû û guhertina civaka Kurdistanê, sîstemek nû afirandiye û li dijî şerê bazirganî û nijadperestî bendek, kelihek ava kiriye. Hêzên bazirgan û dagirker jî, li dijî vê sîstemê şerekî dijwar û giştî dane dest pê kirin.
Bi vê mebestê Kurd û Kurdistan ketiye navenda guhertinên li herêmê û ber bi holka cenga sedsalê ve diçe.
Têkilî û tevgerên dîplomatîk jî vê rastiyê nîşan didin. Ji destepêka şerê guhertin û dizaynkirina herêmê de (2003), nijad û netew, al û xaka yekpareyî, ol tê bikaranîn. Hêzên bazirgan û dagirker, îro jî mezheb derxistine pêş û gelên herêmê di aliyê mezhebî de tînine hemberî hev. Şer dijwar dikin.
Mezhebên li herêmê, birînek dîrokî û mûmarî ye. Çend sed sal in ku ev birîna mumarî di nava êş û kana xwe de, bi tevzînokên siyasî re dijî û bêdeng bû. Di Bihara Gelan de, careke din serê birînê hate derkirin. Hêzên dagiker, ji bo şerekî di nava gelan de dijwar bikin û temenê dagirkeriya xwe ya statukoparêze dirêj bikin, mezheban bikartînin.
Hêzên bazirgan û dagirker, ji destpêkê û heta weke îro, gotina “terora germ” bikartînin û “felsefeya barbarî” jî dikine pratîkê.
Terora germ, wek meşrûiyeta hovîtiya wan e.
Felsefeya barbarî jî, wek îdeolojiya dagirkeriyê wan e.
Balkêş e, ji bo gelên ku daxwaza jiyaneke bi rûmet û mafên xwezahî dikin; ne meşruiyetê qebûl dikin, ne jî felsefeyekê rewa dibînin. Di dîrokê de, çînê serdest her dem serî li vê riyê daye, li dijî guhertinên civakî û têkoşînên azadî û jiyaneke bi rûmet, riya şerê dijwar û komkujî kirine pratîkê. Xwînxwariya xwe jî meşrû dîtine. Dîroka mirovahiyê, mixabin bi xwînê hatiye nivîsandin.
Mareşal Moltke, di destpêka pirtûka li ser şerê Alman û Fransa de, (1870 / 1871) dibêje; “dema gel jiyaneke cûda dixwazin, şûr ji kalan derdikeve û ev daxwaz jî tenê dikare bi şer werin rawestandin. Şerê li dijî gelan ne meşrû ne, lê serdestî û serketin meşrûiyetê bixwe re tîne.” Îro, di tevger û guhertinên li Rojhilata Navîn de, mixabin rewşeke cûda xuya nake.
Lewma di vê heyama metirsînî de, gelê Kurd jî mecburê hinek tiştan e.
Di demeke ku Kurd û Kurdistan bûye navenda dizayn kirina herêmê, hêzên Kurd yên siyasî jî mecburê hinek tiştan e. Di vê qonaxa ku Kurd û Kurdistan bûye holka cenga sedsalê jî, leheng, pêşeng, lîder, rewşenbîr û entelektuelên Kurdan jî, bêhtirîn mecburê hinek tiştan dibin.
Tu civakên Kurd, tu hêzên kurd, tu rêxistinên kurd, tu leheng û pêşengên kurd, tu entelektuel û rewşenbîrên kurd, nikarin xwe ji berpirsiyarî, binbariya vê heyama dîrokî bidin aliyekî. Yek rê, ne du, tenê yek rê li ber teva heye. Ev rê jî, riya berjewendiyên neteweyî ye. Berjewendiyên tevahiya gelê Kurdistanê jî, di riya tifaq û yekîtiya neteweyî re derbas dibe.
Tu, dîtinên siyasî, tu hişmendiyên îdeolojîk, tu têkiliyên bazirganî, tu têkiliyên dîplomatîk û siyasî nikarin bibin sedema dûrketina ji vê riyê. Tu hêzên siyasî jî nikarin berjewendiyên neteweyî bikin qurbanê berjewendiyên kesayetî, malbatî û komî.
Dive werê zanîn ku, guhertinên li Kurdistanê, ji geuhertinên herêmê cûdatir in. Guhertinên lu Kurdistanê, mîna me li jor got, kulturî, civakî û dîrokî ne. Ji ber ku, Kurd û Kurdistan ne mîna yek welatê li herêmê ye. Her gelê herêmê li ser xaka xwe xwedî sîstemek e dewletî ye: dibe ku ev sîstem despot bin, mezhebî bin, olî bin, komalgerî bin. Lê yên wî gelî ne. Kurd û Kurdista ne wisa ye. Parçekirî ye û ji aliyê sê nijadên cûda ve, bi riyên hovîtiya artêşên kujer ve hatiye dagirkirin. Sê nijadên cûda ku bi çanda ol, nijadperestî û şidandina mezhebî hatine stewihandin in. Ligel van nijadan, hêzên bazirganên selefekar yên derve jî hene.
Gelê Kurd, li dijî van hêzan teva, şerekî dijwar dide meşandin, berdêlên giranbiha jî dane û dide; lê qonaxek serketinî jî bidestxistiye. Di vê qonaxê de, xwerêxistiniyek dewletî û xwedî sîstemî jî sazkar kiriye. Di aliyê serketina eskerî de, tixubên parçekirina Kurdistanê ji holê rakirine; di aliyê medya de, tixubên xaka Kurdistanê ji holê rakirine; di rêxistiniya civakî de hem tixubê parçekirina Kurdistanê ji holê rakirine, hem jî dîwarê siyasî ku di şerê yekemîn yê cîhanê de li dijî gelê kurd hatiye avakirin hatiye hêrivandin. Ya herî giring, tixubên di mêjiyê gelê kurd de hatiye xêz kirin û ezbera gelê kurd jî hatine xerab kirin.
Bi vê mebestê, her lept û liva lîderekî Kurdan, her têkilî û serdaneke lîder û dîplomatekî Kurdan ligel payîtextên dewletên dagirker, dibe sedema gumanan û dibe bingeha nirxandinên cûda. Bi van gumanan, me got, pêwiste her kes, her gava xwe bi pîvan, bi hesab biavêje. Her kes, her sazî û her hêza Kurd, bi binbarî û berpirsiyariya neteweyî tevbigere. Riya serketina Kurdan, rizgariya ji vê heyama metirsînî , ne du ne, yek e. Yek rê ye!.. Ew jî, yekîtiya neteweyî ye. Bi beşdarî û tevlîbûna her hêza Kurd, pêkanîna Konferansa Neteweyî ye. Riya serktinê ne Enqera, ne Tahran, ne Baxdat û ne jî Şam e. Amed, Hewlêr, Mahabad û Qamişlo ye.
Medeni FERHO
- Ayrıntılar