Weke tê zanîn pişti destwerdanê mîna encama kaosa derketiye holê, di nava hêzên hêzên Rojhilatanavîn de bêhevseniyek peyda bû. Li ser vê bingehê gelek pêwendiyên xwedî esasên berjewendiyên gelan û hevkariyên dostanî vegeriyane berjewendiyên teng ên kesan, hêzên desthilatdar û hevkariyên rojaneyî yên berjewendîxwaziyê.
Li ser van xalên esas bi taybet li dij Kurdan konsepteke tunekirinê hatiye destpêkirin. Ev konsept bi hevkariya komploya navnetewî re gihişte lûtkeyê herî bilind. Vê konseptê gelek caran li dij Kurdan rûyê xwe yê kirêt eşkere raber kiriye. Di 12 Adara 2004’an de li Qamişloyê, di 9 Mijdara 2005’an de li Şemzînanê û di 16 Sibata 2006’an de jî li Makoyê li ser gelê Kurd tevkujî pêk hatin.
Îro salvegera duyemîn a tevkujiya Qamişloyê ye. Weke tê zanîn gele me yê Rojavayê Kurdistanê di nava hemû tevgerên serhildanên Kurd ên azadiyê de xwedî roleke mezin û girîng e. Her wiha di vê serdemê de jî di beşdarbûna tevgera azadiyê de xwe ji tu fedekariyan nedaye paş û bi hemû can û malê xwe ve li nav tevgera azadiyê bûye xwedî cihekî jêneger û bêhempa.
Di ser tevkujiya Qamişloyê re du sal derbasbûn, lê rexmî van du salên derbasbûyî, rejîma Suriyê bêyî ku di polîtîkayên xwe yên dijwar ên li ser gelê Kurd de tu gavên ereni biavêje, di polîtîkayên xwe yên tunekirin û çewisandinê de israr kiriye û her wiha li dij gelê Kurd bi dewletên serdest ên cîran re jî bûye hevkar û xwedî îtîfaqên paşverû. Weke hemû dewletên dagirker ên Rojhilatanavîn polîtîkaya tunekirin û çewisandina gelê Kurd, weke ku dê ne ji bo feydeya gelê Suriyê be, her wiha ev yek dê her dem di hundirê Suriyê de weke birîneke devxwîn bikele û gelek tiştan bi gelê Suriyê bide wendakirin. Divê weke her kesî dewleta Suriyê jî bizanibe ku îro gelê Kurd bi taybet jî gelê Rojavayê Kurdistanê ketiye riya azadiyê ku ne bi tevkujî ne jî bi rêbazên cuda jê nagere. Ev yek careke din di roja 15 Sibatê de eşkere peyitandiye.
Em weke Serokatiya Desteya Rêveberiya KKKê, bi sedema salvegera duyemîn a tevkujiya 12 Adarê Serhildana gelê Qamişloyê silav dikin û bi kerb û kîneke dijwar tevkujiya dewleta Suriyê ya li ser gelê me şermezar dikin.
Di serî de li hember bîranîn û giyanên pak ên şehîdên 12 Adarê û hemû şehîdên azadiyê yên Rojavayê Kurdistanê bejna xwe ditewînin û wan ji xwe re weke pêşengên riya tekoşînê dibînin.
Di salvegera duyemîn a tevkujiya Qamişloyê de, em careke din serhildan û berxwedana gelê xwe silav dikin. Em xwedî hêvî û bawerî ne ku di vê serdemê de jî dê gelê Rojavayê Kurdistanê serhildana xwe ya demokrasiyê bidomîne û bi çalakiyên cewaz ve agirê azadiyê geş bike.
Bijî berxwedana Gelê Qamişloyê!
Bijî şehîdên serhildana Qamişlo!
Bijî yekîtî û tekoşîna gelê Kurd!
Bimre tevkujiya li ser gelê Kurd!
Bimre zordarî, mêtîngerî û dagirkeriya şovenan!
- Ayrıntılar
Li beramberî modernîteya sermayedar têkoşîna azadiya ku Rêber APO pêşengiya wê dike lingê wê yê herî xurt têkoşîna azadiya zayendperweriya civakî ye. Di heman demê de aliyê herî xweser yê derketina PKK’ê û Rêbertî dozîneya hevjiyana azad a jin û pêre pêre jî azdîxwaziya civakî ye. Damara bingehîn a bizava azadiyê têkoşîna azadiya jinê ye. Tişta PKK’ê ji tevgerên din ên dijberên Sermayedar vediqetîne nêzîkatiya ji bo jinê ye. Di bingeha pêwendiya azad a di navbera Rêber APO û jinê de gihîştina wateya heqîqetê heye. Hûrmetgirtin û pêhesîna xweza, rastiya xweşikî, xweliqkarî û exlaqî ya jiyanê heye. Pir eşkereye ku, terz û têgeha jiyanek ku jin di qada fîzîkî, zayendî, ked û hestan de bê mêtîngehkirin bi heqîqeta gerdûnî re ne hevseng e. Di modernîteya sermayedar de dikare behsa çeloxarkirin û înkara heqîqete were kirin. Di dema niha de ku, rastî nayê nasîn, pejna heqîqetê, fêmkirin û pejirandina wê bêguman seknekî şoreşgerî ya pir mezin hewce dike. Yên ku têgihîştin û çalekiya jinê wek lutuf bidest digrin, ji hilweşîna pergala serdest a koledar ditirsin bi hemû hêza xwe êrîş dikin, ev hêz di eynî wextê de xwediyên pergala Îmraliyê ne. Îmralî, tam ji ber vê sedemê ango yên dijîtiya azadiya jinê dikin, yên dijminê azadiya gelan in û mirovê/a azad heznakin, pergala wan e. Di demên destpêkê de yên derketina Rêbertiya me cidî negirtin, wer dizanîn ku dara hişkbûyî carek din şîn nayê. Paşê jî vexameta vê yekê bi demê re îtîraf kirin, kesên wiha bi heman awayî nêz xebatên Rêbertî ji bo azadiya jinê dibûn. Lê belê jin li dora Rêbertiyê kombûn, xwestin fêm bikin, hêz girtin û ber bi çalekiyê ve çûn, bi vê re jî carek din hêza kûrbûyîn û pratîkbûyîna xeta azadiya Rêbertiyê hate dîtin. Yên ku pêwendiya bi jinê re tenê li ser zayendiyê înşa kiribûn, xwestin ji vê xalê li Rêbertî bixin û bêbawerî bidin çêkirin û bînin asta ku bêjin “ji me ti ferqa wî tine ye” wiha jî bimehînin. Li beramberî vê, jinê hîna bêtir Rêbertî hembêz kir, pêwendiya wan hîna xurtir bû. Ji ber ti êrîşên antîpropaganda nikare ji encamên ku jinan bi jiyanê bidestxistin bi bandortir bibe. Ne gengaze ku kes an jî hêzek bikare têkîliya azad a di navbera Rêbertî û jinê de, ew bawerî, vîndarî, pêşketina hişmendî û hestwarî binixumîne, an jî berovajî nîşan bike. Di vê wateyê de têkîliya di navbera Rêbertî û jinê de nikare were qûtkirin. Têgihîştin û têkoşîna heqîqeta azadîxwaziya jinê ya Rêber APO li dijî pergala mêtînger û serdest a 5 hezar salî, bi hest, raman, hesret û îsyanên azadiyê ya jin û gelan re dagirtî ye. Li beramberî vê yekê îşkenceya Îmraliyê wek ku ji hemû bizavên azadiyê tolê hiltîne ketiye nava hêrsekî mezin. Ango di cewher de ya ku dixwazin li Îmraliyê bixin bin esaretê têkîli û pêwendiya azad a Rêber APO bi jinê re, jina di jiyanê de bûyî vîn û pêşneg e, teleba jiyana xwezayî ya gel û jinan e. Ya rast a li Îmraliyê di bin esaretê de ye azadî bixwe ye.
Ji ezmûnên bi salan ya têkoşînê jî hate fêmkirin ku têkoşîna azadiya jinê stratejiyek têkoşînê ya pir zehmet e. Li dijî elimandin, darizî û nêrînên bi hezar salî, li dijî avahî, pênase û saziyên wan, li dijî hişmendiya zayendparêz a civakî têkoşînkirin rewşek wek pêkanîna nemumkiniyê ye. Desthilatiya zilam bi hemû saziyên xwe û dewleta serdest ve xwe daxistiye her hucreyê, her tiştê biyanî dike, bêhêvîtî û tengbûna ramanê dide çêkirin. Ev jî di şênberiya pêvajoya têkoşîna me de derkete holê. Her ku asoya azadiyê mezin bû, pirsên wek “em ji kudera rastiya heyî bigrin dest? Çawa bikin û çawa bijîn?” pir hatin pirsîn. Beriya her tiştî hîskirin, pêhesîn û tesbîtkirina wê ku rastiya heyî bi derew û xapandinanê re hatiye dorpêçkirin, bi serê xwe şoreşek bû. Bersivsandina rast a pirsa “tişta şaş çiye?” jî bi tena serê xwe pirsgirêk bû. Ma mîrateyek ku xwe bispêrê tine bû? Elbet hebû. Di dused salên dawî de têkoşîna jinên femînîst û hin bizavên sosyalîst şoreşger li beramaberî zayendparêziya civakî hin tiştên red-dikirin û hin pîvanên ku gihîştibûnê xîmek çêkiribû. Ruxmî hemû xebat, ked û destketiyan jî ev bizavên jinên femînîst nekarîbûn xwe ji rastiya marjînalbûyî ya ku li ser enkaza pergala sosyalîzma hilweşiyayî bazirganiya herî mezin a jinê pêşketibû rizgar bike, diviya di serî de encamên ku van bizavan bidest xistibûn, biketibûya bin lêpirsînê. Ji mîrateya wê tiştên rast bihata hilbijartin û safîkirin. Şaşiyên wê bihatana derxistin û dozîneyek nû bihata pêşxistin. Ji bo vê jî îdeayek pir kûr û mezin ji bo azadiyê, lêhûrbûnek cidî û wêrekî hewce dikir. Ewq kûr ku, Rêbertiya me ku zilame, ruxmî îmkanên desthilatdariya ku zayendparêziya civakî jê re pêşkêş kirî, ew asêmayîn, fetisîn û hilweşîna ku jin têde maye, ji jinan bixwe jî bêtir hîs dike, fêm dike û pênse dike. Hêza rêbertiya me ji bo fêmkirina jinê ji kûrbûyîna wî di têgeha azadiyê tê. Sedema gelê me û gelên cîhanê di têkoşînên xwe yên azadiyê de negihîştin encamê, ji ber koletiya ku di bingeha pirsgirêkê de cih digre nekarîn derbasbikin. Tesbît zelal bû; rêya jiyana azad ji azadiya jinê derbas dibe. Destnîşana ‘li jêr hemû koletiyan koletiya jinê heye’ bi qasî ku kûrbûyîna têkoşîna azadiyê li dijî pergala serdest îfade dike, bi qasî wê jî hêza empatiya ji jinê re jî nîşan dike. Jin di vê pencikê de tê teslîmgirtin an jî qetilkirin. Ev asêmayîn û mirin piranî korbûyîn an jî cihgirtin di xeta zilambûyînê re bi xwe re tîne. Jin çima dikeve, çima tê daxistin? Çima teslîm dibe, teslîm digre? Çima întîhar dike, ber bi întîharê ve dikişe? Bersiva pirsan dibe xîmek mezin a têkoşîna şoreşgerî.
Jin civakî ye û di navenda jiyanê de cih digre. Qutkirina pêwendiya jinê bi jiyana civakî re zemînê giyana bi qeyran, li jêr hukmê pergala zilamsalar de jî korbûyîn e. Mehkûmiyeta bi hezar salan rê li ber wendakirina nasname û vîna jinê, perçebûna kesayet, xêv û zanebûna jinê vedike ev jî dibe sedem ew bibe ‘kesayetek bi qeyran’. Ji ber karaktera sereke ya rastiya jinê cihgirtin di navenda jiyana civakî de ye, ragirtina wê di cihekî teng de jiyana civakî jî mehkûm kiriye. Zilam jinê dike pîrek wiha jî civak li beramberî hêzên serdest dibin pîrek. Zilam, malbat û hemû qadên din yên civakî ku di nava vê civakîbûyînê de ne, nikarin ji mehkumiyetê xilas bibin. Jina kolebûyî bi qasî ku koleyê zilam e, wek makehêmana civakîbûyînê bi şêweyek jêneveger jî zilam jî kole dike. Kûrbûyîna exlaqê azadiya Rêber APO, bêguman di vê bertek wî ya li beramberî çerxa zilamê serdest- jina kole- zilamê veşartiye.
Rêber APO beriya ku di derbara têkoşîna azadiya jinê formekî birdozî ya xweser pêşbixîne, li ser tesbîtên ku destpêkê gihîştibûyê ji avêtina pêngavên pratîkî yên rêxistinkirina jinê re pêşengtî kir. Bi encamên pratîkî yên ku di nava avahiya rêxistiniya jinê de pêşketin, pêşxistin, zehmetî kêşa û da zorê nirxand û wiha jê dozîneya birdozî pêkanî. Teorî û ezmûnên têkoşîna jiyanî di zik hev de pêşketin. Ev di heman demê de pêvajoya ku Rêbertiya mebi zanekirin, rêxistinkirin, dane şerkirin û bidestixistina hêza cewherî ya jinan nasî û terîfkir. Li ser xwebawerî û xwerêvebiriyê re rêxistinbûyîna cewherî û şêwazê têkoşîn û sekna xweser hate afirandin. Xebatên afirandina nasnameya jinê di wateyekê de şerê herî kûr û şîdet bi pergala serdest re bû. qada erteş û şer ku pergala serdestiya zilam her di dîrokê de ji xwe re qada herî bihêz didît, di eynî demê de ji bo jinê jî qada ceribandin û ezmûna herî jiyanî bû. hem di nava bêderfetiyên mezin de li dijî ertêşa herî bihêz a şaristaniyê têkoşînek rû der rû hate kirin. Hem jî li beramberî feraset û nêzîkatiyên serdestiya zilam ku li her qadê hebûna xwe dimeşîne têkoşînek bêhempa bû. Heke li ser vê destketiyê nirxên wek xwebawerî, zanebûn, pratîkbûyîn û polîtîkbûyîna jinê jî were zêdekirin tê dîtin ku têkoşîna azadiya jinê di nava şoreşê de şoreş pêk anî. Rêbertî di hemû qadên têkoşînê de cihek taybet da jinê û hertim bi bîr xist ku şer wê jinê hêz bike. Bêşik pêvajoya şoreşa Kurdistanê ji bo jin di her qadê de ezmûn bidest bixin, sînora tiştê dikare bike keşf bike û xwebawer bibe derfetên dîrokî pêşkêş dike. Di vê wateyê de ew nêzîkatiya ku dibêje “bila destpêkê şoeeşa giştî pêk bê paşê…! Bi têkoşîna jinê hate pûçkirin. Rêbertiya me jin ber bi hemû qadên têkoşînê ve bi rêkir, lê tenê jî nehişt. Di her qadê de bi cihêkariya pozîtîf (pozîtîf ayrimcilik), ji tevgerê re pêşengtî kir, kadroyên wê bîzat perwerde kir, rojane şopand. Qada înîsiyatîfê jî pir berfireh hişt. Bizava jinê tenê bi xebata azadiya jinên Kurd pêşneket. Her pêngava hatî avêtin ji ber karakterê xwe antî-kapîtalîs bû. lewma jî her pêngava erênî jî yekser wek afirandina alternatîfê qada pergala serdestiya zilam teng kir û hîna jî teng dike.
Yek ji encama ku ji ezmûnê têkoşînê em gihştinê ewe ku têkoşîna li dijî pergala zilamsalar a sermayedar li ser redekî hişk û tund nayê meşandin. Bêguman redkirin girîng e. Lê ev yekemîn pêngav e. Bê red hebe, ne gengaze ku pejirandin jî pêşbikevin. Di serî de divê were gotin ku ez pergalê, karakterê wê yê mêtîngerkir, bêvînker, bê nasnemekir qebûl nakim, ez teslîm nabim. Jixwe Rêbertiya me hîna di temenê xwe yê piçûk de bi qalibên kevneşop û serdestiya modern re dikeve nava nakokiyan. Reda wî ya b biryar bû sedem kûr bibe û bûye zemîn ku ji têkoşîna azadiyê re pêşengiyê bike. Lê Rêbertiya me bi vê re sînordar nema. Di têkoşîna jê re pêşengî dikir, teşe û têgeha têkoşîna PKK’ê pêşket. Bi feraseta ‘redkirin têkoşînek komple, bi vê re jî parelel çereseriyek avaker pêwîst dike’ li dijî pergalê şerekî pir alî ya birdozî, siyasî, leşkerî hate kirin. Bi vê re jî ji bo hêza dijber bide guhertin, polîtîkayên avaker bixîne dewrê, pê re jî kadroyên ku van bi serketî pratîk bike, dest bi afirandina kesayeta serketî hate kirin. Rêbertiya me, li beramberî modernîteya sermayedar di esas de têkoşîna azadiya gel bi şêwazê analîzkirinê honand. Ji bo li dijî pergalê şer were kirin divê taybetmeniya kesayetên ku gel û jinê lewaz dixîne bê tehlîlkirin, li ser bingeha werguhertinê jî stratejiya hêzdarkirnê pêk hat. Ev teşe jî bû çavkanî ku têkoşîn her xwe nû bike. Encamên derketin holê, têkoşîna azadiya jinê jî ronî kir. Jina leşkerbûyî, binê teserûfa zilamê serdest di vê qadê vala kir, di heman demê de demokratîk jî dike. Her eniya ku ji demokratîkbûyînê ve vedibe heke bê ku bişibe dijberê xwe, xwe biparêze guhertin û werguhertinê jî ferz dike.
Rêbertiya me, li ser bingeha leşkerbûyînê -ku yekemîn pêngava bizava azadiya jinê bû- linghên rêxistina xweser avakir. Di heman demê de ji perwerdeya jinê bigre heya sekna wê, ji teşeyê têkoşînê, bidestxistina şêwaz û ezmûna rêvebiriyê bîzat pê re elaqedar bû. Li bingeha hemû xebatan cidiyet û dîsîplîn danî. Ev xebat jî bi hesasiyet û cidiyetekî mezin dişopand. Di esasê têkoşîna Rêbertî de dîsîplîn heye. Perwerde jî li jêr bawejînek (yelpaze) pir berfireh wek; xwe îfadekirin, ragirtina berpirsyariyên mezin, derketin ji sînorên teng, kontrolkirin û dîsîplînekirina kesayet û tevgera xwe, cîhana hestên xwe li ser esasê azadiyê watedarkirin, gihîştina cewerhê xwe, werzîş kirin, teqez elaqedarbûyîn bi ax û zindiyan re û hwd. pir aliyên din bû. Di navînga van perwerdeyan de bi awayek xwezayî pêşwazîkirina jiyanê bi coş, watedarkirina jiyanê û enerjîkbûyîna herikbariya jiyanê pêşdiket. Ev atmosfer ku em mirov bi taybet wek jin jê biyanî bibûn bi tevahî eserê çalekiya bi zanebûn û enerjiya ku Rêbertî li dora xwe belav dike. Hestên wek westandin, valamayîn, tengbûn tinebû. Rêbertiya me dida xuyakirin ku “rewş berhema modernîteya kapîtalîst in” jinê ji bi jiyandinê fêrî vê rastiyê dibû. Ne tenê bi derûnî je jî tenê giranî dida şêwazê milîtaniyê, ev jî mînakek bihempa ya bitûnîbûyî îfade dikir. Jina ku bikare çîp li ser lingan bisekine, di derbarê dîrok û çalekiyên mirovahiyê xwedî zanebûn bibe, xwedî behreya ramyarî be, li xwe bawer be, li beramberî jiyan û têkîliyên jiyanê hestyar be, li dijî modernîteya sermayedar piralî têkoşe wek pêdiviyek herî girîng dihate bidestgirtin. Rêbertiya me ji bo jin bikare pergala zilamsalar a sermayedar binase û rêbazên çawaniya têkoşînê bi zanebûn bikar bîne navendên perwerdeyê pêşdixist. Ev jî di encam de têkoşîna azadiyê gihihande astek ewqa bilind ku paşde gav avêtin ne gengaz bû. dozîneya azadiya jinê ku Rêbertî pêşxist û têkoşîna azadiya jinê li beramberî qirkirina jinê di qadên civakî de li her zemînê rêxistinbûyînên berfireh çêkir. Jinên siyasîbûyî, çelekîbûyî li her dera cih girtin rûyê wir guhertin. Nexasim êdî bi ti awayî jinên Kurd nema wek berê bibin.
Bizava Azadiya Jinê di rewşa heyî de li cîhanê di nava jinên têkoşer de xwedî cihek diyarker û pir cidî ye. Rêbertiya me jî têkîliya di navera pêwîstiya azadiya jinê û azadiya civakî pir xurt daniye holê. Lewma pêşketina bizava jinê spartekên hişmendiya zayendparêz a civakî lewaz dixîne, pê re jî bingeha têkoşîna demokratîkbûna civak ava dike. Di têkoşîna demokartîkirina pergalên ku Kurdîstan dagirkirine, vê yekê mînakek pir bandor daye çêkirin.
Dema jin dibêjin “azadiya Rêbert azadiya me ye, tendurustiya wî tendurustiya me ye” xwe dispêrin binesaziyek evqa bihêz. Ev hema ne duruşmeyek e. Jin ji destavêtin, qirkirin û milkirinê gihîştina asta ku ji şoreşê re pêşengiyê dikin û xwe dîtin. Ev asta girîng jî tevna jiyanî ya di navbera Rêbertî û jinê de nîşna dide. Jin wê li beramberî modernîteya sermayedar ji ber vê têkîliya jiyanî jî dijberiyê bikin û têkoşîna xwe dewam bikin. Ji bo dawîhatina Îşkenceya Îmraliyê ku 12 sale didome, ji bo azadbûna Rêber APO, wê heya dawî têkoşîna berxwedaniyê bidomînin. Ev pêdiviya deynê azadiya jinan û hesreta jiyana azad bi Rêbertî re ye.
Têkoşîn Ozan
- Ayrıntılar
Dema behsa dîrokê tê kirin, pirsek xwe dide der: Kîjan dîrok? Her çiqas bersivek ji dîroka tê zanîn bê dayîn jî, em dizanin ku, di milê bindest û serdestan de du rûyê dîrokê yên cuda hene. Feraseta dîrokê ku, di dibistanan de tê fêrkirin, alternatîfa wê nayê fikirandin û li dijî wê derketin qet çênabe. Ev dîrok xizmeta zîhniyeta serdest dike. Lê belê rûyê dîrokê yê din, dîroka bindestan e. Yên tên qirkirin, yên ku mêtingerî li ser tên meşandin û ligel vê rastî tên înkarkirin jî ev in.
Ferasata dîroka serdest dihêle ku, dema dîrok bê gotin tiştekî bê ruh, tiştekî mirî bê bîra her kesî. Tê gotin ku, jiyanên bihuri nayên guhertin. Li ser fikrên sabît jî desthilatdarî tên avakirin. Lewma, di mêjiyê bindestan de dîrok weke demên nexweş, demên tijî derew û weke bargiraniyek mirinê tê bicihkirin. Lê belê, dîrok hebûneke zindî ye û ji derveyî desthilatdariyê tê jiyîn. Ji ber ku, beriya desthilatdarî derkeve, jiyanê dest pê kiribû. Beriya ku, desthilatdarî derkeve, jiyana mirovan hebû û demên pir direj jî ev jiyan berdewam kiribû. Hîn di dema ku dubendiyên wek azad-kole, serdest-bindest, jêr-jor nebû, jiyan hebû. Dîrok ji destpêka jiyanê ve heye. Jihevcudakirin û rast şirovekirin vedibêje ku, nasnameya mirov çi ye? Lewma em dîroka xwe ji jinê didin destpêkirin. Va ye, ji dîrokê ve jin, ji dîrokê ve azadî navbereke girîng e; navbereke azadiyê ye…
Meha destpêkê ya biharê ye 8’ê Adarê. Jinên cîhanê 8’ê Adarê ji bûyera şewitandina jinên karker ên li New York dizanin. Di sala 1857’an de li Amerîka eyaleta wê New Yorkê ew bûyer qewimî?
Di 8’ê Adara 1857’an de, li New Yorkê bi hezaran jinên karker ên tekstîlê, ji bo hin daxwazan, çalakiya grevê pêş xistin. Daxwaz ev bûn: “Roja kar 10 saet be”, “Şertên kar bên başkirin”, “Ji bo karê wekhev heqdestê wekhev bê dayîn”. Karmendan jî ji bo hevgirtina karkeran belav bikin, deriyên kargehên xwe girtin. Paşê jî bi rengekî bi guman şewat hat derxistin. Di wê şewatê de 129 jinan jiyana xwe ji dest dan. Vê bûyerê nerazîbûneke mezin çêkir.
Di sala 1903’yan de li Amerîka, ji bo parastina mafê jinan -di milê aborî, siyasî û şexsî de- Koalîsyona Sendîkayên Jinan hat damezirandin. Di sala 1908’an de, meha sibatê, yekşema dawî wek “Roja Xwepêşandanê” hat pejirandin ku jinên New Yorkî di wê rojê de bi “Mafê dengdanê”, “Mafê polîtîk” û “Aborî” ve giredayî dê xwepêşandan li dar xistibana. Ev xwepêşandan bi navê “Roja Jinan” çalakiya yekemîn bû. Li pey çalakiya New Yorkê hin çalakiyên cuda li Amerîka jî pêş ketin. Di çalakiya grevê de 20-30 hezar jin tevlî bibûn. Koalîsyona Sendîkayên Jinan di wê grevê de hemû pêdiviyên jinan bi cih anîn, ji bo jinên hatine girtin kefalet dan û jinên çalakvan hatin berdan. Hevgirtineke girîng a jinan derket hole. Çalakiya jinên li Amerîka bandoreke girîng li ser jinên Ewrûpa kir.
Di 2’yemîn Konferansa Jinên Sosyalîst a Navneteweyî de Clara Zetkîn pêşniyarek wiha kir: “Ji bo jinên cîhanê karibin xwesteka xwe bînin ziman, rojek hevbeş bê diyarkirin”. Ev pêşniyar hat pejirandin; lê belê roj nehat misogerkirin. Piştî vê biryarê cara yekemîn di 19’ê adara 1911’an de li Almanya, Avusturya û Denmarkê Roja Jinan hat pîrozkirin. Pîrozkirinên 8’ê Adarê di sala 1972’yan de bi pîrozbahiya “Tevgera Adarê”, li bajarê Sidney hat destpêkirin. Neteweyên Yekbûyî (NY) pêvajoya di navbera salên 1975-1985’an de wek “Deh Salên Jinan” îlan kir. Paşê jî di 16’ê kanûna 1977’an de biryar hat dayîn ku 8’ê Adarê wek “Roja Jinên Cîhanê” bê pîrozkirin.
Ligel vê rastiyê Rojhilata Navîn dûrî van dîrokan bû. Nirxên dayîkê yê destpêke, jê hatibû dûrxistin. Wek bermahiyeke desthilatdariya zilamperest hatibû avêtin. Me jî wek jinên Kurd para xwe ji vê rastiyê bi awayekî zêde wergirtiye. Hem bi desthilatdariya zilam ve, hem bi desthilatdariyên neteweyî re rû bi rû mayîn, mêtîngeriya piralî derxistiye holê. Fikirandina ji vê rewşê derketin û azadî, bi naskirina Rêber APO re pêş ket. Piştî fêrbûna rastiya koletî û azadiyê, me zanîbû ku 8’ê Adarê Roja Jinan e.
Roja 8’ê Adarê ku, di dîroka cîhanê de ev roj xwedî cihekî girîng e, armanc ne ev e ku mirov di wê rojê de tenê duruşmayan berz bike, an jî bi awayekî asayî pîroz bike; ya girîng ev e ku mirov naverok û wateya wê rojê bizanibe. Di heman demê de dengê azadî û wekheviyê bilind bike. Bêguman çand û wateya wê fêrbûn û jiyandin, pir girîng e. Ev rastî, di dîroka Tevgera Jin a Kurdistanê de pir zû hatiye fêmkirin û ji bo pêşxistina wê gavên girîng jî hatine avêtin.
Tevgera Azadiyê di 8’ê Adara 1995’an de, Kongreya Jin a Neteweyî kom kir û di wê dîrokê de, bi navê YAJK (Yekîtiya Azadiya Jinên Kurdistan) rêxistineke xweser ava kirin. Ev gaveke destpêkê bû. Heta em dikarin bêjin ku, di biryarbûna azadiya jinan da gaveke sereke ye. YAJK, di xebata azadiya jinê de bû xwedî roleke mezin û di dema xwe de berpirsyariyek dîrokî girt ser milên xwe. Rola jinên milîtan danî holê, di heman demê de ji pêkanîn û şopandina vê yekê de jî, berpirsiyar bû. Yek berhemên vê rastiya azadiyê jî Xwedawend Zîlan (Zeynep Kinaci) ye.
Li ser esasên 8’ê Adarê em êşa jinên cîhanê hîs dikin. Li ku derê cîhanê be bila bibe, bi vê gavê em êş û ruhê hevbeş dijîn. Ji ber ku, di 8’ê Adarê de jin li New Yorkê hatin şewitandin. Her wiha di Tevgera Azadiya Jin de jî em dizanin ku Sema Yuce di nav pêtên agir de xwe fedayî mirovatiyê kir. Sema Yuce, li dijî faşîzma dewleta Tirk û desthilatdariya zilamperest xwe şewitandibû. Dîrokek ji agir tê bîra me. Ji ber ku, Sema yek ji me ye û ji nav rastiya me derketiye.
Bîrdoziya Rizgariya Jinê di 8’ê Adara 1998’an de ji hêla Rêber APO ve hate îlankirin. Hevala Sema ji bi çalekiya xwe daye diyarkirin ku ji bîrdoziya jinê hêz girtiye û wiha meşiyaye. Hevala Sema, bi çalakiya xwe daye nîşandan ku, li ser şopa Hevala Zîlan meşiyaye û bûye xelekek vê zincîrê.
Ev gava azadiyê ya Kurdistanî gavek dîrokî ye. Ji ber ku, Bîrdoziya Rizgariya Jin dihêle ku, desthilatdariya zilamperestî êdî bê pirs, bê şert û merc neyê pejirandin. Jin zanibin ku, ne mahkûmê vê pergalê ne. Rengê jinê bi awayekî azad û xwebûn derxistina zanebûnê, Bîrdoziya Rizgariya Jin rolek girîng lîst û cihêk jêneveger jî qezenc kir. Cara yekemîn jin zane kir ku, bê alîkariya zilam bijî. Jinek dikare, bê ku, pişta xwe bide zilamekî bi awayekî bedew û xweşik bijî. Cara yekemîn jin ji kûrahiya dilê xwe hîs kirin ku, li ser rûyê cîhanê ne tenê zilam dijîn. Ango ev rastî derket hole: Jin, dijî û jiyanê bi rê ve dibe.
Çalakiya Heval Sema, Roja Jinên Cîhanê 8’ê Adarê û Roja Vêjinê ya Gelên Kurdistanî 21’ê Adarê dike yek. Di heman demê de jin dibe pira azadiyê… Ji 8’ê Adarê heta 21’ê Adarê.
Li ser vê esasê zindîkirina 8’ê Adarê, wateya heyî mezinkirin û di roja me de jiyandin e, di serî de kevneşopiyên xwe û desthilatdariya zilam bi ziravî naskirin û têkoşînek bi rêxistinkirî meşandin girîng e. Hem jî bi qasî azadiyê girîng e. Her gav, her kêliya bi Rêbertî re jiyan, bi armanca gihîştina Rêbertî her gav karên têkoşînê pêkanîn û li ser vê bingehê hizir şertên sereke ne. Xeyalên hevalên şehîd pêkanîn, ji me hemûyan pir kar û xebatê dixwaze. Em jî bicihanîna van kar û xebatan dikarin wateyek nû di xwe de ava bikin. Ev şertek hebûn, xwebûn û azadiyê ye. Bi vî awayî em dikarin wateya dema bihuri bidin û roja xwe ya niha watedar bikin. Bi vî şertî em dikarin xwe ji êşkişandinê xilas bikin. Û bi vî şertî em dikarin êşên dîrokî bikin hêza mirovatiyê û di Rojhilata Navîn de bibin hêza sereke ya azadiyê, civaka exlaqî û polîtîk.
Dilzar Dîlok
- Ayrıntılar
Birîna sedsalê ez biraştim hey hawar!...
Îro, li kevana çiyayekî bênav bi ahênkêşiyek tofana skenderî, careke din ez kuştim.
Dilopên xwîna min niqutîn, ax pelixî, dîrok pelixî û cografya min di stêrikên banê ezman de hate dardekirin. Li kolanên Colemêrgê, Li Şirnexê û Cîzîra Mîrekên Azîzan, li qeraxên Çiyayê Bagokê, li Cudî, li Çiyayê Govendê bi xêliyê bûkaniyê de, ez ji nû de xwe çêdikim...
Xweçêkirina min bi têlên temburê re, bi dengê bilûrê re bûn stran...
Hıngî çardara min kat da, wek şitlek rihanê, wek gulokek beybûn û mistek ava zemre, di destê gerilayekî bê nav de bû ala basimbarî ...
Ez di kefenekî ne meqeskirî de, çardara min di xelekên xwînê de dirêj kirî ne... Dîse jî bi stêrikên dardekirî re, di hafa heyva çardehan de li ber Ava Mezin, di kêleka gundekî şewîtî de, di qeraxên Çiyayê Mava de, ji xweliya xwe şîn dibim.
Hingî stêrikên dardekirî şelîtên qirika xwe diqetînin...
Û ez, wek kulîlkên baxê îrem, li qelaçên Kanî Masî, li geliyê Xinêra, li ser Berzehê Garê û di dergehê jiyanê de, raserî kovana dareke zemanî, dibin kolekê de, bi agirtofana balafirên dagirker birînar dibim: Prometheusên sedsala bîstûyekê li serê çiyayên welatê min, bi xwehdan û stranên xwe yên rengêkulîlk birîna min ya sedsalî derman dikin.
Aliyekî min kenê Egîd e, aliyê din hêrsa Murad Elîbol e!.. Û wek rista di lorandina cengawerekî bê nav de, em bi hev re rûdinin. Ez birîndar, ax birîndar... Dîse jî di kenê gerila de, di nava rista hevrîşmê berxwedanê de wek agirekî difûrim... Ez difûrim, ax difûre... Di kelih û bircikên dilê dayikan de dibime lîle-lîl û rondikên wan, birîna min, birîna axa min av didin, Xemlek ademî ji kêştiya Nuhê Kal dirije.
Destpêk kulmek agir bû, piştre bû bênderek û di derya stêrikan de, xemla baweriyek nû pişkivand. Gûr û geş kir... Mezin kir û xwe li jiyanê pêça, di pencera gotinê de bû helbest., bu stran, bu dengê bilûr û dengê têla tembûrê... Di her helbesta evîna Melayê Cizîrî de hate gotin, di her hevoka hasreta Ehmedê Xanî de bû qîrên.
Ev navê bûka azadiyê bû û wek pêjneke xêrê û mizgîniya banga gerila ye.
Di her pêjnê de pêlek deryayî, di mista delalê dilê min de, di pêsîra tirnalê gundê min de bû şelîpana serîhildanê... Bû xumxuma qîrêna ciwanan, di pêl û şelqên Dicle de herikîn.
Hersa min herikî, herikî hat, fûrî û hat... Kezeb fûrî, mêjî fûrî, hêrs fûrî, tirs fûrî, mirin fûrî, cengawerî fûrî, jiyan fûrî û ezmanê reşka çavên evîndaran bû nexşeyek bi gelî û mesîl, bû nizar û rizdeyên neqam, wek rê û şivîleyekê derket pêşiya min. Ez meşiyam, gerila meşiya, haveyn meşiya, roj meşiya, dil meşiya, stêrik û heyv meşiyan, heyam û demsal meşiyan û haveynê azadiyê di mista asoyên hêviyê de meyî, wek darmêweyek behiştê derket holê.
Gotin, “ev strana gerila ye” û hat...
Hat û hat dilê min dagir kir. Di rengê argûnî de li Çiyayên Kurdistanê bela bû...
Di dilê min de, di bedena Firat Izgîn de fûriya; di neqepka Helexa ku wek Tewratekê di nava nalêniya sedsalê rûniştiye fûriya, di şewata gundê Çêlik defûriya.
Û hat, di bedena gorên komî de bû kulîl û rekiha dîlgirtinê parçe kir.
M. Bagok
- Ayrıntılar
Ziman nîşaneyeke herî girîng û bingehîn a nasnamê ye. Mirov di xwezaya mirovahiyê de ji sedema têkiliyên di navbera mirovan de çiqas zimanan zanibe û bikar bîne, ev dewlemendiyek e. Lê li kêleka vana ku mirov zimanê xwe nizanibe, lewaz zanibe, bikar neyne, jê bireve, ev jî rûreşiyek e.
Hebûna çandî bi ziman mumkun e. Di vê mijarê de ziman faktoreke herî girîng e. Ger zimanê dayîkê tê qedexekirin, ev nijadkujiya çandî ye… Nijadkujiya çandî, ji nijadkujiya fîzîkî xetartir e. Dixwazin hebuna Kurdan tine bihesibînin. Ew wer hesab dikin ku ger gotinên pûç bikin, wê Kurd bihelin û biçin.
Ziman hîmeke bingehîn ê netewbûn û yê mirovbûnê ye. Mirovê bê ziman nikare wekî ajalekî jî xwe bi rûmet bihesibîne. Tê tespît kirin ku mirovahî bi dîtin û bikaranîna nivîsandinê derbasî şaristanîyê bûye. Lê ev jî tê zanîn, ku xaka Kurd li ser dijîn jî xaka cara yekem mirovahiyê wekî mirov deng derxistiye, dest bi axaftinê kiriye, nêrîna xwe aniye ser ziman û bi mirovên din re parve kiriye. Li ser vê xaka dergûşa mirovahiyê, mirovahî bi dapîr û bapîrên Kurdistaniyan dest bi dengderxistina mirovbûnê kiriye. Lê heyf mixabin, îroj di bin dagirkeriya dewleta Tirk, Ereb û Faris de ji mirovên vê xaka pîroz re dengderxistina bi zimanê dayîka xwe hatiye qedexekirin. Ma gelo ji vê mezintir şerma mirovahiyê heye?
Bi salane polîtîkayên bişavtinê li ser ziman û hebûna gelê Kurd tê meşandin. Ji ber zilm û zordariya dagirkeran zimanê Kurdî hertimî hatiye qedexe kirin û tine hatiye hesibandin. Ji ber van polîtîkayên bişavtinê zimanê Kurdî dibe bi awayê nivîskî nehatibe nivîsandin. Lê bi devokî gel hem êşên xwe, hem keyfxweşiyên xwe, hêviyen xwe, daxwazên xwe hertimî bi zimanê xwe anîne ziman û bi ruxmê dîroka ne nivîsandî ya zimanê Kurdî jî, ev ziman hebûna xwe ji dîrokê ta roja me ya îro diparêz e. Îro jî di astekî bi wî rengî deye, dikare bi awayekî hêsanî dîroka xwe a nivîskî ji nû de binivîse. Di dîrokê de gelek wêjevanên Kurd ku îro di dilê gelê Kurd de nemirbûne, bi destanên xwe yên wêjeyî û neteweyî, bi destxetên xwe hem êş û hem jî nalînên vî gelî anîne ziman. Bi van destanên xwe binav û deng in. Bi berhemên xwe karîne dengê xwe bigihînin hemû mirovatiyê ku ev ziman wê di ti demî de winda nebe, ji ber ku zimanê Kurdî, dayîktî ji zimanê mirovahiyê re kiriye.
Lê a niha jî Bulend Arincê ku ji zanista dîrok û çêbûna mirovahiyê cahîl mayî dibêje, ‘‘zimanê Kurdî ne zimanê medeniyetê ye…’’
Vaye li holê ye, medeniyet li ser vê xakê destpê kiriye. Medeniyet bi zimanê Kurdî bihebûn bûye. Wexta ku zimanê Kurdî bi destanên xwe nav û deng bû, tovê nifşê Tirk qet tine bû. Gava ku destanên neteweyî yên Ehmedî Xanî, Melayê Cizîrî, Feqiyê Teyran… li ser rûyê cîhanê bûn, peyva Tirk jî tine bû. Ger tu ji zanistên avabûna mirovahiyê dûrbî, têkeve kurahiya dîrokê û bixwîne. Bibîne ku zimanê Kurdî rolekî bi çi rengî di avabûna medeniyetê de leyîstiye.
Di sedsalekî bi vî rengî de gotineke mîna yê Bulend Arinç kirin, şerma dewleta Tirk û asta mirovahiya wan dide diyar kirin. Bi van gotinên Bulend Arinç dixwazin bibêjin, yek ji we jî qala bikaranîna zimanê Kurdî û perwedehiya bi zimanê dayîka xwe nekin. Ger hûn vê yekê bixwazin, cihê we di hûcreyê de hucreye, di zindanê de zîndaneke dine. Yan hunê bêdeng bimînin, yan jî hûnê bi destê xwe, xwe tine bikin. Yan jî ger hun zêdetir israr bikin, hunê di qirkirinê re derbaz bibin. Ji xwe ya tê kirin jî qirkirin e. Qirkirineke çandiye, tine hesibandina neteweyekî ye. Ne hezim kirina dewlemendiya zimanê Kurdî ye. Xwe ranegirtina li himberî hebûna gelê Kurd e. Li ser gelê Kurd bêrumetiyê ferz kirine. Dixwazin zarokên Kurd jî weke xwe bidin mezin kirin.
Her wisa Bulend Arinç di axaftinên xwe dibêje, ‘‘cihekî ku em dibistan jî vebikin tine ye.’’ Ji xwe ti pêwîstiyên gelê Kurd yên weke hun dibistanan ji wana re vebikin nîn e. Hêviyekê bi wî rengî jî ji we nakin. Îro li hemu parçeyên Kurdistan û ji derveyî welat, ji heft heya heftê salî li hemû qadên jiyan û xebatê gelê Kurd bi zimanê Kurdî, bi zimanê xwe dipeyîvin. Her wisa bi hezaran zarok û mamosteyên di zimanê Kurdî de profesyonel bûne, li wargeha penaberan a Mexmûrê bi zimanê dayîka xwe dixwînin û dinivîsin. Ew zarokên ku îro li wargeha penaberan a Mexmûrê perwerdehiya zimanê dayîkê dibînin, hemû jî mamosteyên pêşerojê yên zimanê Kurdî ne.
Ji bo vê jî li ser ziman, polîtîkayên helandinê li ser mirovê Kurd çiqasî bandor kiribe bila bike, dewleta Tirkiyê astengî û qedexe kirinan çiqasî pêş de dibe bila bibe, ji bo bikaranîna zimanê dayîkê çiqas, lêdan, êşkence û zîndanê datîne bila deyne, wê ev ziman winda nebe. Berovajiyê wê, wê ev ziman bi dewlemendî û hebûna xwe gotinên yên weke Bulend Arinç di qirika wan de bihêle. Wê ev ziman bibe ben, (ip) û di qirika dagirkeran de bimîne. Di serî de jî wê di qirika Bulend Arinç de bimîne. Ji ber gotinên ku dike hemû jî puç û valane, ji nezanî û cahîliyê tê.
Ger li ser rûyê vê cîhanê tê xwestin ku di nava giştiya mirovahiyê de wekî mirovên bi rûmet cih bigrin û wiha werin pejirandin, pêwîst e di serî de gelê Kurd li zimanê xwe û pê re li nirxên xwe yên netewî xwedî derkevin. Ger ev yeka ne yê kirin, ti mirovê li ser rûyê cîhanê wê wan kesên bê ziman rişt negre. Ji refê mirovan hesap nake û wê bixwaze hemû mafên wê binpê bike.
Gelê Kurd jî îro xwedî wê hêzê ye ku li hemû qadên jiyan û xebatê xwedî li ziman û rûmeta xwe derbikevin. Gel wê bi zanista zimanê xwe, careke din bi yên weke Bulend Arinç bidin zanîn ku mirovahî li ser van xakan bi hebûn bûye.
Hindistan Penaber
- Ayrıntılar
Ş. Kemal CIZÎR
Îro salvegera komkujiya Helepçe û Qamişlo ye. Di dîroka gelê Kurd rojekî reş e. Rojekî bi lanet e. Ti carî nayê ji bîr kirin e.
Bi boneya vê rojê hemû şehîdên komkujiya Helepçe û Qamişlo yê bibîrtînim û bejna xwe li himberî wan ditewînim. Her wisa hemû kiryarên van komkujiyan bi kîn û hêrsa dilê xwe lanet dikim.
Dema mirov li nav rûpelên dîrokê dinêre, ev ne bûyerekî ku di rojekî de biryara wê hatiye dayîn e. Dîrokekî vê heye. Dema ku mirov li dîroka wê dinêre, mirov dikare bi hezaran salan dûr biçe. Ku mirov wê bikaribe baştir fêm bike vê bûyerê. Çawa rojhilata navîn ji bo mirovahiyê derketiye, gelê Kurd jî afirandina destpêka vê mirovahiyê de ne. Dema ku dîrok diherike, civak tê binxistin, desthilatdarî derdikeve, gelê Kurd vê ti carî ji xwe re napejirîne.
Gelê Kurd çawa di afirandina mirovahiyê de rola xwe leyîstine? Ji bo parastina nirxên xwe, parastina mirovahiyê, ti caran ji bedeldayînê xwe paş de nedane. Ewqasî girêdayî nirxên xwe ne. Di kesayetê îro de jî, mirov dibîne.
Dema mirov li dîrokê meyze dike, wekî konfederasyona Med ê, mirov dikare jiyana Kurdan baş analîz bike ku baş binirxîne. Çawa ti carî desthilatdarî ji xwe re qebul nekirin, bi ruxmê bûn xwedî hêz jî, lê desthilatdariyê li ser mirovahiyê ne meşandine. Di roja îro û di dîrokê de jî tê dîtin. Ev komkujiya 16’ê Adara 88’an, ne ya destpêkê ye. Ev wê ne ya dawiyê jî be. Dibe ku ji Sadam bi hezaran komkujiyan destpê kiribe.
Helepçe taybetmendiyên xwe cuda ye. Helepçe roja şiyarbûna gelê Kurd e. Roja zanistiya wê ye. Roj û demê xwe birêxistin kirina wê ye. Desthilatdaran bi vê derketin û tevkujiya Helepçe re xwestin, gelê Kurd tine bikin û vê şerma xwe ya mirovahiyê li tevahiyê cîhanê belav bikin. Xwestin li ser xwîna gelê Kurd desthilatdariya xwe bimeşînin. Lê rojhilata naverast ji wan re hertimî asteng bû.
Bi sekna xwe, bi nirxên xwe, bi şêwazê jiyana xwe hertimî gelê Kurd ji wana re asteng bû. Dema mirov bi vî rengî meyze dike, mirov dibîne ku di kesayetê gelê Kurd de, rojhilata navîn di komkujiyê re derbaz bûye. Lê cardin di dîrokê de gelê Kurd, ji ti komkujiyên xwe re bê bersiv nemane.
Di sala 88’an de bi ruxmê komkujiya Helepçe jî qewimî jî, bi pêşengiya RÊBER APO, PKK xwe bi hêztir kir. Beriya wê du salan kongreya xwe ya sêyemîn damezrandibû.
Destpê kirina şoreşa PKK û gelê Kurd ji bo desthilatdaran astengiyekî mezin bû. Ji ber wê ti carî nehêle ew zihniyeta xwe ya gemar têxin axên qedîm yên Mezrabotan. Xwestin rê li ber vê şoreşê bigrin, lê nekarîn û wê nikaribin jî. Ew çiqasî bi ser gelê Kurd de hatin, gelê Kurd di qirkirinê re derbaz kirin, gelê Kurd ewqasî jî bi hêz bû. Di roja me ya îro de ev jî bi awayekî zelal derdikeve holê.
Wexta nekarîn bi komkujiya Helepçeyê encam bigrin, vê carê jî li Qamişlo gel di komkujiyê re derbaz kirin. Li sînema Amudê zarokên Kurd bi awayekî zindî şewitandin. Heya roja îro jî bêyî navber polîtîkayên bişavtin û helandinê li ser gelê Kurd tê meşandin. Ji her çar hêlên cîhanê de bêyî nav ber evan xakên qedîm dibin gulebarana dagirkeran de maye. Dixwestin vê bihuştê têxin bin desthilatdariya xwe, gelekî kevnar yê mîna Kurd jî, ji dîrokê bide jê birin. Gelê Kurd mirovahî xwedî kiriye, dayîktî jêre kiriye û mirovahî bi ziman û çav kiriye. Îro jî bi heman erkê xwe ve radibe.
Em jî weke şervanên fedayî yên RÊBER APO, weke mirovekî Kurd û weke şervanên azadiyê soz didin ku ev bûyera ku di dîroka me de hatî jiyan kirin, em ji vê re bê bersiv nemînin. Em ti carî vê winda nakin. Bi boneya salvegera komkujiya Helepçe û Qamişlo, tevahî şehîdên wan bi bîrtînim û bejna xwe li himberî wan ditewîmim. Soza me wê pêkanîna xeyalên we be.
- Ayrıntılar
Ew nêrînên wekî tîr kevanên hemû astengiyan derbaz dike û xwe digihîne nava dilê min, bi êşa heskirina van nêrînên we yên bi wate dixwazim bibim av û biherikim cihê dilê min lêdixe. Dixwazim bibim bahozek ku ji hemû çavên li benda rêwîne, bibim stran. Dixwazim bibim bilorek hemû çûk û zarokan li derdora xwe bicivînim. Dixwazim bibim jinek xwe li dilê we hîs bikim. Dixwazim bibim ciwanek xwe li nava kenê Evrîm Demîr, Mistefa Malçuk, Mislim Dogan veşêrim. Dixwazim bibim demsalek û azadiya we lê binexşînim. Dixwazim bibim tava heyva ku min tê de penaberiya xwe lê nas kirî. Dixwazim bibim lorîna dayîkek dil şewat. Dixwazim bibim çiyayek şervanên azadî ku xeyal û hêviyên xwe lê dixemilîne.
Dixwazim bibim şervanek heyfa we ji hemû bêbextiya hilînim. Dixwazim bibim lêhiyek berbi we ve biherikim. Dixwazim bibim findek li nava şevên tarî yên li derdora we. Dixwazim bibim sernivîs û şahid ji hemû kêliyên we yên bi wate re. Dixwazim bibim pênûsek ji dilopên pênûsên we. Dixwazim bibim xwedî kesayet ku di dadgeha mirovahiyê de ji mirovê azad re şahidiyê bikim, bi heyecan û coş têbikoşim. Dixwazim bibim agir û hemû gemariyan bi şewitînim. Dixwazim bibim qêrînek hemû bêdengiyan biçirînim. Dixwazim bibim kenê li ser rûyê rojê. Yên ji bo rûmeta xwe jiyana xwe nafiroşin. Dixwazim bibim întîqama 35 ciwanên rêwîtiya wan di nivî de mayî. Ew mexdurê polîtîkayên birçîmayînê bûn, ji bo bîdonek mazot û çend paketê çixare jiyana xwe ji dest dane.
Jiyana li ser sînoran bi zor û zehmetiyan tijî ye. Yanî jiyanek bi tirsa mirinê tê strandin. Belê hemû stran, çîrok û serpêhatiyên Kurdan, jiyan û berxwedaniya wan li hemberî împaratoriya zilmê îfade dike. Di dîrokê de Kurd hertim ji paş de hatine lêxistin. Vê carê ew xencer li Roboskî li dilê Kurdan ket. Îro dîsa mirovahî û dîrok ji komkujîyên din re bû şahid. Ew hîn ciwan bûn û mirinek bi vî rengî heq nekiribûn. Ew di bihara temenê xwe debûn.
Her yek ji wan çîrokek xwe hebû. Ji bo şevên tarî ronî bikin, mazot dibirin ku di tarîtiyê de hêviyên azadiyê şitil bidin. Ji bo ken û keyfxxweşî diyariyê dayîk, bav, xwişk û birayên xwe bikin, berê xwe didin zorahiyên sinirê Iraq û Tirka. Ma gelo, ne ji bo yên li benda alîkariyek û yên li benda hêviyê bûn ku dikarî berê xwe bide zor û zehmetiyên sînorên ku bi bûyerên ne diyar tijene. Belê, ma gelo ji bo kesên dibêjin em mirovên xwedî pîvan in, ne şerme ku li himberî komkujiyekî bi vî rengî bêdeng dimînin? Gotinek bav û kalan heye dibêje, ‘‘dinya bi dorê ye, ne bi zorê ye….’’
Em di sedsala 21. an de bin jî, mirovên bê tewan bi çekên kimyewî tenê kuştin û şerma herî mezin jî wek ku ev bûyer ji rêzê û xwezayî be didin nîşan kirin. Ji ber ku wan ciwanan wekî bav û kalên xwe neketin pey jiyaneke bêrûmet, neketin nava pergala cerdevaniyê, tenezul nekirin ku xwe li ser keda hinekê din bidin jiyan kirin, berbi mirinê de hatin terikandin. Dijminê me ji derveyî mirinê ti mafê din ji mere nade.
Wan ciwanan, pîvana dilekê dewlemend û jiyanek bi rûmet ji bo xwe esas digirtin. Malê dinyayê ji wan re nexem bû. Gotinek ya bav û kalan heye dibêje, ‘‘malê dinê, gemara desta ye. Her ku destê xwe dişû, ew jê diçe…’’ Ew ne di ferqa biryara mirina xwe de bûn. Bi biryar berbi xeyalên xwe de, ber bi bêdawî bûnê ve diçûn. Neyaran ji zû de bi plansaziyeke gemar fermana ku stêrkên wan ji asîmana şîn bi şemitînin dabûn. Wan ewrên reş kom dikirin û li ser xewn û xeyalên bi rengê berfa spî barandin. Li ser hêviyên wan reşandin.
Qêrîna wan ciwanan asîmana kun dikirin ku hewara xwe bigihînin xwedawenda dayîkê. Lê, lêxistina firokan dengê wan di bêdengiyê de hiştin. Ma gelo, ew qêrîn qet tevûzek nexistin hestiyê xudayên desthilatdaran? Sedsala em tê de jiyan dikin, sedsalek ku xwe bi demokrasî, maf û azadî pênase dike. Lê belê, em dikarin bêjin dibe ku jî ev sedsal sedsalekî herî zêde mirovahî û bi taybetî jî gelê Kurd ji mafê wan têne merhum hiştin û koletî li ser wan têne ferz kirin. Bila dijminê faşîst baş bizanibe wê yek ferdê Kurd ti caran bêrumetî ji bo xwe qebul neke. Ev tekoşîna hebûnê ye ku îro gelê Kurd ji bo wê canê xwe didin. Ev berxwedanî tirs û xofê dixe dilê wan dijminan. Dijmin nekarî ew sirê hebûnê qebul bikin. Fêrî Kurdê berê bûne ku xulamiya wan bikin.
Kenê zarokên vî welatî dibe kabusên xewnên wan. Ji bo vê ye xudayên ji zarokan ditirsin, fermana wan zarokan didin dixwazin neviyên Iştaran dibin siha şurê xwe re derbaz bikin. Ev şer ne tenê şerek, ev şer îfadeya şerê xwedawendan li himberî zilm û zordestî xudayên rûpûşa wan ketine îfade dike. Em dixwazin careke din dest nîşan bikin ku wê ti zor û zehmetî beden me ji tekoşîna azadiyê durnexe. Her êrîşek li ser bingeha tinebûnê, me ji herdemî xurttir dike. Em carek din sonda xwe ya xwedî li xewn û xeyalên wan derbikevin didin.
Axîn CUDÎ
- Ayrıntılar
Serokatî pir mijaran ji bo biharê tîne li ser ziman.
Meha Adarê, ji bo me hem di wateya dîrokî, hem di wateya berxwedanî û hem jî di wateya azadiya jin de, xwedî hunandinekî berxwedaniyê ye. Di dîroka PKK û dîroka gelê Kurd de, her meh û her rojek di nava tekoşînekî bi vî rengî giran de, xwedî wateyekî mezin e. Di nava tekoşîna me ya çil salî de her rojekî ku di vê tekoşînê de hatî meşandin ji ber ku bi berxwedanî hatiye hunandin, xwedî wateyekî ye. Mirov dikare ji bo meha Adarê bi vî rengî berdewam bike.
Ev meh, xwedî taybetiyekî bi wî rengî ye ku mirov dikare îfadeya hemû rojên tekoşîna me têde bibîne. Weke Hefteya Qehremanî, Newroz, 8’ê Adarê. Evan kevneşopiyan çawa bi berxwedaniya gelê me re bû yek, dibe fermî îfadeyekî wî. Meha Adarê bi vê xwe îfade dike.
RÊBER APO ji bo azadiya jinê got; ‘‘weke berfînên ku berfa zivistanê diqelişin û dibin mizginiya biharê ne…’’
Adar ji bo me, di kesayeta rêhevala Sema de ji 8’ê Adarê heya 21’ê Adarê bûna pira azadiya jin e. Di kesayetê hevalê mazlum Doxan de 21’ê Adarê heya 28’ê Adarê bûne wek pira berxwedaniya netewî û qehremaniyê. Ango Hefteya Qehremaniyê.
Di pir mijaran de jî dema
Min vê mehê û bi taybetî jî roja 21’ê Adarê pîroz nekir. Sedemê vê jî, ji ber em di qonaxekî bi wî rengî re derbaz dibin ku, pîrozbahiyekî tenê bi azad jiyan kirinê qebul dike. Ji wir û wêdetir jî, ti riyên din yên me nîn e. Pîrozbahiyekî me hebe, em bilêv jî pîroz bikin, hewce dike ku eva di jiyanê de îfadeya xwe bibîne û bibe nexşandina azadiyê.
Ji ber sedemê ku em di pêvajoyekî girîng de derbaz dibin, Hefteya Qehremaniyê ji bo me wateyekî xwe ya cuda heye. Weke hêzên HPG û YJA STAR, em niha dibin fermandariya rêheval Egîd, di berxwedaniya rêheval Mazlum Doxan û di xeta azadiya Sema Yûce de di mehekî gelek girîng de derbaz dibin. Hem mehekî wateya xwe pir heye û hem jî pêvajoya ku em têre derbaz dibin, rastiya berxwedanî û hebûnê bihevbihayê hevre, di yek rastiyê de dimeşe.
Dema em di roja îro de jî dinirxînin, bi qasî tiştên bi wate ev roj dide ava kirin, kesayetên wan rojan in. Lê bes, di roja îro de dema em vê rojê pêşwazî dikin, Hefteya Qehremanî pêşwazî dikin, em 21’ê Adarê pêşwazî dikin, di kesayetê rêheval mazlum de berxwedaniya wî em pêşwazî dikin.
Ji 8’ê Adarê heya 21’ê Adarê, di kesayeta rêhevala Sema Yûce de mirov bi çi rengî dikare kesayetê xwe paqij bike, ji Mazlum an re bibe rêheval..? Di kesayetê rêheval Mazlum de mirov çawa dikare bi berxwedaniyê ji Egîd an re bibe hêz?
Di kesayetê rêheval Egîd de jî, dibin fermadariya gerîlla de ku em dibêjin qonaxa çaremîn a stratejîk wê li ser milê gerîlla bimeşe, hem weke HPG û di asta jin de jî weke hêzên YJA STAR bersiveke ji bo kesayetên me. Bersivekî pir girîng û jiyanî ye.
Di hundirê vê mehê de, qirkirina gelê me jî têde hatiye jiyan kirin. Hem komkujiya Helepçe, hem komkujiya Qamişlo û hem jî berê demekî kin weke berdewamiya van tevkujiyan, komkujiya ku li Roboskî hate jiyan kirin. Ev ya bi Helepçe destpê kir. Di dîroka gelê me de, bû lekeyekî reş di çavê dijminê me de. Em jî weke tekoşînvanên vî gelî, dema em li vê mehê û vê pêvajoyê dimeyzînin, di hêla Hefteya Qehremaniyê de ji bo hunandina kesayetên xwe, ava kirina nirxên xwe îfadeya xwe di vê mehê de dibîne. Weke destpê kirinekî xûrt û azad, ava kirinekî ji bo hunandina vê mehê, îfadeya vê mehê îfadeya herî rast e. Ji ber ku di kesayetê Egîd de fermandarî, di kesayetê rêheval Mazlum de berxwedanî, di kesayetê rêhevala Sema de xwe paqij kirin, di vê mehê de wateya xwe a herî mezin digre.
Di vê mehê de gelek şahadetên me çêbûn. Berxwedaniya gelê me pir çêbû. Vana yek bi yek anîna ziman zêdetir, îfadeya xwe bi van her sê berxwedaniyan dibîne. Weke milîtanekî jin, pêwîst dike ku em vana ji bo xwe esas bigrin.
Îro dijmin şerê pîskolojîk li ser me dide meşandin. Hevalê Mazlum îfadeya herî mezin ya li himberî xwesteka şkandina dijmin e. Sekna milîtanên PAJK û PKK di vê çawa be, îfadeya wê ya herî şênber (somut) e. Dema em lê bimeyzînin, di vê weke kesayet em vê wateyê jê derxin.
Di kesayetê rêheval Egîd de, di pêşengtî û fermandariya gerîlla de qonaxekî nû dana destpê kirin e. Her wisa, ji bo me jî erkekî girîng e ku em bikin mizginiya azadiya gelê xwe. Em bikaribin azadiya gelê xwe biafirînin. Li ser hîmê vê, ew kesayetên xwe kirin berdêlên azadiya gelê Kurd, berdêlên azadiya jina Kurd, her wiha berdêlên qehremaniya gelê Kurd, wateya xwe di meha Adarê de dibîne û bi taybetî jî wateya xwe di Hefteya Qehremaniyê de dibîne.
Ji bo vê jî, ev meh ji bo me girîng e. Xwedî taybetiyekî cuda ye. Weke bersiva ku em lê digerin, meha Adarê îfadeya wê ya şênber e. Dibêjin, ger hun dixwazin vê tekoşînê bi awayekî serkeftî bidin meşandin, pêwîst dike ku hun îfadeya Sema yan, Egîd an û Mazlum an di kesayetên xwe de bidin ava kirin. Vêna jiyanî bikin û vegerînin hêzên ku hem newroza gelê me bikare îfadeya xwe bibîne ku Newroz ji bo me bibe weke Amargî.
Serokatî di parêznameyên xwe dibêje; ‘‘Amargî li dayîkê zivirandin, li cewher zivirandine.’’ Amargiya welatê me jî, di kesayetê pêşengên me de, li cewherê azadiyê zivirandin û di kesayetê xwe de îfade kirin e, di hersê pêşengên me yên tekoşînê de xweş tê diyar kirin.
Azadî di cewher û di kesayet de, tê ava kirin, îfadeya xwe didin tekoşînê. Tişa ku em ji bo xwe fêm bikin ev e. Yên em di xwe de bidin ava kirin jî ev e. Evan hevalan bûne pira azadiyê. Her wisa, ji destpêka meha Adarê heya dawiya Adarê, di îfadeya azadiyê de pirekî hatiye çêkirin. Ya girîng, em jî vê pirê berbi rojên azad, siberojên azad de bibin. Erkên ku dikeve li ser milê me ev e.
Bi vê wesîleyê di kesayetê rêheval Mazlum, Egîd û Sema de, em soza xwe li himberî şehîdên tekoşînê nû dikin. Ji şehîdên destpêkê heya yên dawiyê, biryara xwe ya li himberî vê tekoşîna şehîdan nû dikin û em bikaribin bi wê qehremantî û berxwedaniya xwe pak kirinê, bi zivirînin pêşeroja gelê xwe. Wê soza me, hevaltiya me û her wisa watedayîna me jî, wê bibe îfadeya sekna vê ku em bikarin vê Newrozê bi gihijandina Hefteya Qehremaniyê bikin mizginiya bihara gelê xwe. Di kesayetê rêheval Egîd de, em pêşengtiya vê bikin. Bi vê wesîleyê ez bejna xwe li himberî hemû şehîdên Kurdistanê ditewînim.
Medya EGÎD
- Ayrıntılar
Bi rast hatina 13. salvegera bêbextiya qomploya navnetewî, vê rojê bi kîna dilê xwe hemû hêzên di vê bêbextiyê de cihê xwe girtine lanet dikim.
Bi esareta Serokatî ku di 15’ê Reşemeha 1999’an de hate jiyan kirin, dijmin di wê fikrê debû ku wê bi esareta Serokatî tevgera azadiyê ji holê rabike. PKK wê tasfiye bibe. Lê bi pêkhatina esareta Serokatî re PKK bi dawî nebû. Berovajiyê wê hîn bêhtir potansiyela gelê Kurd û tevgera wê ya azadiyê derkete holê. Li himberî gotinên pûç yên mîna wê PKK bi esareta Serokatî tasfiye bibe, çalekiyên gel gûr bû. Dewlet û hezên desthilatdar carekê de xwe li himberî berxwedana gelê Kurd dîtin. Çalekiyên gel û gerîlla bi esareta Serokatî re bû narincok di destê hêzên desthilatdar û di dilê wan de teqiya.
Gerîlla û gel çiqasî bi Serokatiya xwe re girêdayî ye, bi vê rastiyê derket holê. Bi awayekê vekirî derket holê ku, ev qomplo wê ti carî negihe mirazê xwe.
Di roja me ya îro de, li Rêbertî qomplo bi rêbazên cuda yên mîna tecrîd û izolasyona giran tê meşandin. Lê belê, Serokatî bi helwesta xwe, bi sekna xwe, bi zanista xwe vê bêbextiyê vala derxist.
Digotin, gava Serokatî bê girtin, gerîlla wê tasfiye bibe, belav bibe ku karibin bi her awayî êdî gerîlla bigrin dibin venêrîna xwe û hegomonya xwe li ser rojhilata navîn bidin meşandin. Lê ev ya nîşanda ku hêza Serokatî, dijmin vala derxist. Ev hemû bi sekna Serokatî a berxwedêr û radîkal çêbû. Bi zanista xwe zanista xwe, şêwazê xwe, felsefeya xwe, bîrdozî û raman xwe Serokatî dijmin vala derxist.
15’ê Reşemehê di dîroka gelê Kurd de weke rojekê reş tê binav kirin û her sal tê şermezar û lanet kirin. Roja şînê ye ji bo gelê Kurd. Ji ber ku Serokatî ji bo vî gelî, ji bo hemû cîhanê, bi taybet jî ji bo Kurdan cihekê xwe yê taybet heye. Ji ber kedeke mezin a RÊBER APO di hişyara vî gelî de çêbûye. Dîroka Kurdan, dîroka Mezopotamya yê, dîroka rojhilata navîn, Serokatî bi lêkolînên xwe hemû rastiyên wê derxistiye holê. Dîrok derketiye li ser rûyê erdê. Rastî derketiye holê. Agirê dîrokê êdî geş bûye ku dijmin nikare êdî vî gelî binbixîne. Ji ber ku Serokatî xwedî felsefe, bîrdozî û ramanekê pir bi hêz e. Ti hêzên desthilatdar nikare xwe li himberî ramanên RÊBER APO li berxwe bide. Gel bi xwîna hezaran şehîdên xwe zindî bû. Gelekê ji nû de şîn bûye û şitil daye. Êdî gelê Kurd xwedî wê hêzêne ku rê li ber hemû bageran bigre. Zarokên vî gelî îro ji bo Serokatî û azadiya gelê xwe çek girtiye destê xwe û bêyî navber di çiyayên Kurdistanê de tekoşîna serfiraziyê dide. Li cihê ku pêwîst jî bike, wê canê xwe jî di ber de bide.
Piştî van berxwedanî û hêza Rêbertî, gelê Kurd û gerîllayên tevgera azadiyê, êdî dijmin jî dizane ku wê bi qirkirina fizikî nikare vî gelî bixîne û tine bike. Dîrok êdî weke darekê şîn dibe, pelçimên xwe vedike, kulîlk vedike. Çiqasî bixwazin bişkînin û serde biçin jî, êdî dîrok derketiye li ser rûyê erdê û şîn bûye. Zanist û bîrdoziya RÊBER APO ewqasî bi hêze ku, mêtîngerî li himberî wê serê xwe diçemîne û li binkeftina xwe mikûr tê. Gelê Kurd êdî gelekî zana ye, xwedî Serokatiyeke bihêz e, xwedî tevgereke azadiyê ye.
Bêyî Serokatî, bêyî tevgera azadî gel dizane ku êdî jiyan nabe. Bi şoreşa zihnî ya RÊBER APO re rabûn û mezin bûn. Xwestin vê mezinbûnê di 15’ê Reşemeha 1999’an de bin ax bikin, lê nekarîn.
Weke gerîllayekê bi berpirsyara pêvajoya li pêşiya me, bi ruhê ku sala 2012’an bixin sala azadiya RÊBER APO, em vê roja reş pêşwazî dikin. Di her mercî de em bi doza Serok û gelê xwe rene. Ji herdemî zêdetir em ê tekoşîn û berxwedaniyekê mezin bidin nîşandan. Ji bo vê jî, her kesê ku dibêje ez xwedî rûmet im, di vê li Serokatiya xwe xwedî derbikeve. Xwedî şehîdên xwe yên bi xwîna xwe dîroka rast nivîsî derbikeve. Di vê bi awayekê herî rast di xeta azadiyê asta tekoşîn û berxwedanê bê bilind kirin.
Bahoz Hêvî
- Ayrıntılar
Roja 15’ê Reşemehê ji bo gelê Kurd rojeke reş e. Bi boneya salvegera bêbextiya 15’ê Reşemehê ez vê rojê bi tundî lanet dikim.
RÊBER APO ji bo gelê Kurd ronahî bû. Şewq bû. Rêber bû ji bo hemû mirovatiya bindest. Lê dewletên dagirker yên mîna İngiltere, Emerîka û Îsraîl nekirîn vê ronahiyê tehemul bike. Ji bo ku ronahiya gelê Kurd tarî bikin, RÊBER APO hedef dan nîşandan.
Di dîroka gelê Kurd ev ne qomploya yekê ye û wê ne ya dawiyê jî be. Gelê Kurd hertimî bi bêbextiyên bi vî rengî re rû bi rû maye. Lê di encama rêhevaltiya kêm û dostên sexte de, qomplo di 15’ê Reşemeha 1999’an de bi tevlîbûna hêz û dewletên emperyalîst bi esareta Serokatî bi encam bû. Ji ber ku hebûna Serokatî ya di rojhilata navîn de, ji wan re tirsekê mezin bû. Dizanîbûn bi hebûna raman û bîrdoziya Serokatî, pergala kapîtalîst nikare bi awayekê hêsan di rojhilata navîn de xwe bicih bike. Bi esareta Rêbertî xwestin, hemû gelên rojhilat navîn û bi taybetî jî gelê Kurd têxin dibin venêrîna xwe.
Qomplo di 9’ê Cotmeha 1998’ab de destpê dike û di 15’ê Reşemeha 1999’an de bi encam dibe. Xwestin bi vê qomployê dîroka Kurdan bidin dubare kirin ku hespê xwe xweş di rojhilata navîn de bidin ajotin. Lê îro gelê Kurd, xwedî hêzekê bi wî rengiye ku dikare xwedî li ked û xuhdana xwe derbikeve. Gelekê bi Rêbertiya xwe re bûye yek.
Di 15’ê Reşemeha 2011’an de Rêbertî bi rêya hevdîtinên xwe mizgînî dabû ku qomplo bi berxwedanî û pêşdîtina ramanên xwe vala derxistiye. Bi hatina parêznameyên Serokatî ya di sala nû de, bi awayekê rihet dide nîşandan ku qomplo vala derketiye û hêzên dagirker negihiştine armanca xwe. Li kêleka vê jî hêzên desthilatdar di wê hêviyê dene ku, wê gerîlla çek berde. Ne çekberdan, lê di vê were zanîn ku şerekê bê eman wê were meşandin û gelek ciwanên din bi çek bibin.
Dibin navê aştî, agirbestan her demî xwestin dem qezenç bikin ku şerekê dijwar neyê meşandin û tekoşîna me gav di pêş de neavêje. Xwestin gerîlla jî fêrî vê bikin. Lê ev hemû siyaseta wan vala derket.
Serokatî jiyana me ye. Bê Serokatî jiyan ji mere heram e. Hebûna me ya li çiya, ji bo azadiya Serokatî û gelê Kurd e. Ger jiyana bêyî Serokatî li me heram bikin, em ê jî jiyan li wan bixin jehr. Di sala 2012’an de bi vî ruhî em ê roja 15’ê Reşemehê pêşwazî bikin. Heya dawiyê sebra me heye. Lê saeta ku sebir çû, ji bo jiyan û azadiya Serokatî çi pêwîst be em ê bikin. Bêyî gumanekê jiyan bikin, em ê bi ser vê wezîfeya xwe ya pîroz de biçin. Ji bo şerekê herî mezin jî em amedene.
Ne tenê dewleta Tirk, bila hemû hêzên desthilatdar bizanin ku ji şermezar kirinê zêdetir, weke gerîllayekî HPG di şêwaza felsefeya RÊBER APO de, çi sekin û helwest pêwîst dike, em ê raber bikin û ger dema wê jî hat, em ê canê xwe jî di ber azadiya RÊBER APO de feda bikin.
Cesur Zemyan
- Ayrıntılar